Od pedagogiki filozoficznej do pedagogiki empirycznej. Tradycje pedagogiki europejskie i polskie. ( 8.10.12)
XVI-XIX wiek – myśliciele pedagogiki o charakterze filozoficznym. Dopiero z początkiem XX wieku pedagogika zaczęła się bardzo rozwijać i to powodowało powstanie wielu jej kierunków.
Przełom XIX/XX wieku to moment, w którym bardzo zaczęto eksponować indywidualne nauczanie.
Europejskie tradycje pedagogiki filozoficznej:
a) myśl pedagogiczna angielskiego oświecenia
John Locke – (1632 – 1704) – XVII filozof, lekarz badający procesy ludzkiego poznania. Odrzucał rygoryzm i surowość w wychowaniu dzieci. Był wychowany w duchu republikańskim, był czynnie zaangażowany politycznie. Stworzył pewien model zachowania, który jego zdaniem byłby dobry. Interesowało go wychowanie gentelmana, czyli człowieka, który byłby odpowiedzialny za politykę państwa. Gentelmana zdrowego, moralnego, rozumnego.
Umysł nowo narodzonego dziecka jest jak czysta karta, wszystko po urodzeniu ma wpływ na dziecko (nie wiedział o charakterze itp.). Ważne jest wychowanie gentelmana odpowiedzialnego za sprawy państwa.
Wychowanie:
- fizyczne (rygorystyczne- mycie zimną wodą, cienkie ubieranie; uważał, że jeżeli twarz nie musi być zakryta i nabywa odporności to, to samo można zrobić z całym ciałem)
- moralne (odwołanie się do honoru, przygotowanie dziecka do tego, aby potrafiło podporządkować emocje rozumowi)
-umysłowe, ale tylko wiedza użyteczna (był przeciwny nabijaniu głów dziecięcych zbędnymi informacjami).
Był przeciwny karze fizycznej, można ją stosować, ale tylko w sytuacjach wyjątkowych. Był za pochwałami i uznaniem zarówno w szkole jak i w domu.
Uważał, że wychowanie jest najważniejsze!
Postulaty:
Nauczanie w języku ojczystym i propagowanie wiedzy o własnym kraju
Apelował do zrozumienia natury dziecka
Dzieci powinny czytać lektury, ale dostosowane do ich wieku.
Racjonale podejście do dzieci i ich wychowania
Korzystanie z żywotności i chłonności dzieci
Nie ma niczego w umyśle, co nie istniałoby w zmysłach
Odrzucał rygoryzm w wychowaniu dzieci
Noworodek – „tabula rasa”
Przyszłość dziecka zależy od wychowania
Pochwała i uznanie, jako środki wychowawcze
Dobry przykład w domu lepiej wpływa na rozwój niż karanie
Przede wszystkim wychowanie a dopiero potem kształcenie
Wychowanie umysłowe to przede wszystkim logiczne myślenie i trzeźwa ocena sytuacji
Dzieło „Myśli o wychowaniu”:
Propagowanie wiedzy o własnym kraju
Nauka w języku ojczystym
Postulował, aby czytać dzieciom książki dziecięce
Przygotowanie lektur pisanych specjalnie dla dzieci
b) naturalistyczna filozofia wychowania swobodnego
J. J. Rousseau 1717-1778 –XVIII pisarz filozof (naturalizm). „Emil, czyli o wychowaniu” – indywidualne podejście i wychowanie, ale zgodne z naturą.
Krytykował stanowczość w nauczaniu i wychowaniu
Potępiał nauczanie domowe i szkolne
Odrodzenie ludzkości może nastąpić przez wychowanie zgodne z naturą
4 fazy rozwoju dziecka:
Niemowlęctwo – okres, w którym dzieckiem ma zająć się matka, czynnik wychowawczy to karmienie piersią.
Dzieciństwo – do 11 – 12 r.ż. - powinien następować rozwój sił psychicznych i fizycznych dziecka(rozwój zmysłów poprzez poznawanie otaczającego świata). Wychowawca to obserwator dziecka, ma nie ingerować tylko w sytuacjach zagrożenia życia. (ma się rozwijać dziecko zrównoważone)
Chłopięctwo – 12-15 rok życia. Jest to okres, w którym Rousseau przewiduje rozwój intelektualny (czytanie i pisanie). Nabywanie umiejętności intelektualnego zrozumienia świata
Lata młodzieńcze – czas przeznaczony na rozwój społeczny, edukacja społeczna, estetyczna, ideowa, polityczna, proces uspołeczniania
Naturalizm
Zwrócił uwagę na specyfikę okresu dzieciństwa – podkreślał ogromne znaczenie tego okresu i wpływu otoczenia społecznego na dalszy rozwój dziecka
(Korczak – jeżeli dziecko nie chce uczyć się pisać i czytać to powinniśmy dać mu spokój, ono samo przyjdzie, kiedy zrozumie).
c) filozofia wychowania „człowieka” i pielęgnowania jego godności
J. H. Pestalozzi 1746-1827 –XVIII/XIX pracował z dziećmi ubogimi i osieroconymi. Na podstawie tej praktyki stworzył teorię nauczania podstawowego. Według niego należy dać wszystkim dzieciom możliwość podstaw edukacji ogólnej. (Jak Gertruda uczy swoje dzieci? - 1801)
Opracował metodę nauczania elementarnego, opartego na analizie i syntezie.
<- celem nauczania był ogólny rozwój dziecka, a nie tylko umiejętności zawodowe
Geneza z 3 sił rozwoju człowieka:
Fizycznej (zawód)
Moralnej (społeczeństwo)
Intelektualnej
Opracował nauczanie elementarne oparte na tych trzech siłach: nauka rzemiosł itp.
Cel: osiągnięcie wolności intelektualnej, moralnej i ekonomiczne???
d) filozofia postępu przez powszechną oświatę publiczną
J.A. Condrorceta(1743-1794) – XVIII w
e) pedagogika autonomii ludzkiej osoby oparta na krytycznej filozofii Immanuela KantaI. Kant (1724-1804)– XVIII – XIX w.
f) skrajnie idealistyczna pedagogika woli
J. G. Fichteg (1762-1814) - XVIII/ XIX w
g) dialektyczna filozofia wychowania „wolnej osobowości” przez jej kształcenie na obiektywnych dobrach ducha ludzkiego
G.W. Hegl – XVIII- XIX w.
h) filozofia panteistyczna – „nauka o wszystkim w Bogu” i w tym duchu realizowana pedagogika wieku przedszkolnego (Kindergarten)
F.W.A. Froebl – XVIII- XIX w
i) pedagogika neohumanizmu
W. von Humbolta (1767-1835)– XVIII – XIX w. (reforma szkolnictwa pruskiego)
Szkoła średnia – program humanistyczno – klasyczny -> szkoła neohumanistyczna
Cel: kształcenie sił umysłowych
Poznanie języków, literatury, łaciny, greki
Nauczanie matematyki, historii, geografii, języków nowożytnych???
j) pedagogika filozoficzna
J. F. Herbart –XVIII/XIX opracował teorię dydaktyczną w szkole średniej. Dało to początek formalnego nauczania. Nauczanie musi być wychowujące i podporządkowane zasadą moralnym i kształtujące silny charakter dziecka.
Opracował schemat lekcji -> stopni formalnych nauczania
Nauczanie musi mieć charakter podporządkowujący
Odwołanie do literatury antycznej
Od pedagogiki filozoficznej do pedagogiki empirycznej – Polskie tradycje pedagogiki filozoficznej
Polska 123 lata niewoli – doskonalenie się, ale wewnętrzne, ponieważ nie było warunków do kształcenia takiego jakbyśmy chcieli.
Myśli pedagogiczne ujawnione po odzyskaniu niepodległości.
Bronisław Trentowski (1808-1896) najwybitniejszy polski pedagog epoki romantyzmu. Jego losy są odzwierciedleniem losów Polaków. Pisał o tym, co Polacy chcieli powiedzieć, patriotyzm.
Twórca wielkiego samodzielnie wypracowanego teoretycznego systemu pedagogicznego.
„Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej, słowem wykształcenie naszej młodzieży” Poznań 1842, 3 części, zwana epiką, poświęcona jest dziejom szkoły i jest to pierwsze dzieło traktujące o historii wychowania.
Kształtowanie samodzielności edukacji umysłowej, moralnej, życiowej. Istotne przesłanie: konieczność wewnętrznego samodzielnego rozwoju. Dzieci uczyły się, bo chciały poznać Polskę i jej historię.
Chciał stworzyć system narodowej pedagogiki
Filozofia dialektyczna
Upatrywał w narodzie jedną cnotę: umiłowanie wolności -> idee mesjanizmu
3 części dzieła „Etyka” poświęconemu dziejom wychowania
Szczególne miejsce przypada kształceniu samodzielności – szczególnie ważny ze względu na czas zaborów
Karol Libelt – 1807-1875, prekursor przekształcania romantycznego czynu narodowego w czyn realnej pracy organicznej.
Król ówczesnego polskiego życia umysłowego pod zaborami.
Podstawą jego filozofii jest wychowanie patriotyczne. Jest za wykształceniem szerokim, ale przesiąkniętym narodowością.
Uszlachetnienie pracy i ducha. -> Wychowanie obywatelskie
Konieczność realizacji tych poglądów w szkole realnej. Do XIX wieku na ziemiach polskich funkcjonowały szkoły wysoce humanistyczne, plastyczne, gdzie dominowała łacina, greka.
Szkoły realne to nowy typ szkoły, który w Polsce zaistniał w okresie międzywojennym. Nowy typ szkoły średniej z dużą przewagą przedmiotów nowożytnych, ścisłych. Zakładała wychowanie ogólne i zawodowe
Berger – Żyd, który założył gimnazjum matematyczno-przyrodnicze.
Systemy pedagogiczne Trentowskiego i Libelta wyrastały polemistycznie z ducha idealistycznej filozofii niemieckiej.
Henryk Wernic – 1829-1905, ewolucja od pedagogiki romantycznej do realistycznej pedagogiki pozytywistycznej.
Stworzył praktyczny poradnik wychowania
Wychował się i opierał w swych poglądach na dziełach Herbarta, ale przede wszystkim wpłynęła na niego pedagogika w Anglii, gdzie był nauczycielem.
Pierwsza próba opracowania pedagogiki na podstawie psychologii.
Zakładał, iż każdy człowiek musi być wychowany dla swojego czasu, narodu i stosunków, w których ma działać.
Nastawienie na indywidualizm dziecka.
Empiryczna pedagogika naukowa – narodziny i rozwój
Początki kierunku „Nowe Wychowanie”:
-zaczęto przeciwstawiać się formalizmowi tradycyjnych szkół -> żądano indywidualizowania kształcenia
- pojawiają się nowe hasła, idee i wartości pedagogiczne
- nowe metody wychowawcze,
- swoboda w wychowaniu,
- indywidualizm dziecka, żywotność, spontaniczność
- związek szkoły z życiem - szkoła nie może być wyspą, musi odnosić się do życia.
- przygotowanie do życia przez życie. Dziecko nie jest dorosłym w miniaturze, ale ma swoistą strukturę psychiczną oraz odmienna dynamikę rozwoju!
- solidarność, praca
- uczono do twórczego działania
-indywidualizm
Dziecko nie jest dorosłym w miniaturze, ale ma swoją strukturę psychiczną oraz odmienną dynamikę rozwoju.
Wpływ badań biologicznych, psychologicznych i socjologicznych na naukowy rozwój pedagogiki.
B. biologiczne – wskazanie faz, etapów rozwoju człowieka i konieczność dostosowania wychowania do owych faz. Stwierdzono, że dziedziczenie wpływa na osobowość
B. psychologiczne – wykazały, że każdy człowiek posiada odmienną osobowość, trzeba, więc indywidualizować nauczanie i wychowanie.
B. socjologiczne – człowiek jest istotą społeczną i przez całe życie pozostaje w ognisku oddziaływań społecznych. Nie jest istotą pojedynczą.
Zaczęto definiować dziecko, jako człowieka.
Badania te wpłynęły na rozwój pedagogiki w ogóle. Czy dziedziczność, i w jaki sposób działa na człowieka?
Każdy człowiek posiada odmienną osobowość, nie wolno wpasowywać jednostki do schematu. Należy ją indywidualizować. Człowiek nie jest istotą odosobnioną, pojedynczą, ale jest osobą, która jest pewnym elementem grupy społecznej.
Najważniejsze prądy i kierunki w pedagogice XX wieku.
Pedagogika naturalistyczna – E. Key
Pedagogika pragmatyczna (nauczanie przez działanie – Dewey, James, Claparede)
Pedagogika psychologiczna ( czerpała z psychoanalizy Freuda)
Pedagogika kultury (każda jednostka żyje w określonych warunkach i zbiorowości)
Pedagogika socjologiczna i społeczna
Pedagogika egzystencjalna
Pedagogika marksistowska (pedagogika bloku wschodniego)
Nowe nurty ostatnich dziesięcioleci:
Ruchy kontestacyjne i kontrkultura,
Nurt radykalnej krytyki szkoły,
Nurty postmodernistyczne,
Nowe alternatywy pedagogiki humanistycznej i antypedagogika,
New Age – nowa wizja życia,
Poszukiwanie nowych strategii edukacyjnych,
Koncepcja „społeczeństwa wychowującego” i edukacji ustawicznej,
Edukacja globalna, czy ideał XXI w.?
Problemy pedagogiczne ery komputerowej i elektroniki, czy koniec ery Guttenberga,
Ideologie wychowawcze.