Kształtowanie swojej osobowości zgodnie z koncepcją samorealizacji, o której mowa w analizie osobowości związanej z podejściem humanistycznym w psychologii?
Pojęcie samorealizacji wiąże się z kategorią "Ja" - jest to proces, gdzie ludzkie "Ja" przegląda się niejako w sobie samym; jest to połączenie psychologicznego obrazu siebie i jego lustrzanego odbicia. Owa struktura "Ja" jest kształtowana podczas interakcji z innymi istotami ludzkimi. Pojęcie samorealizacji dotyczy tajemniczych sił ludzkich, potencjalnych zdolności, złożoności ludzkiego charakteru oraz wszystkiego, co robi wrażenie czegoś niesamowitego.
Carl Rogers uważa, iż pierwiastki potencjalnych zdolności dostrzec można u ludzi w każdym wieku i sytuacji, jeśli tylko osoby te podejmują jakąś aktywność w sferze materialnej, jednak z najpełniejszym opisem samorealizacji mamy do czynienia u Abrahama Maslowa, który do zagadnienia tego podchodził w następujący sposób:
w perspektywie mechanizmu motywacyjnego ludzi, samorealizacja znajduje się na szczycie hierarchii potrzeb ludzkich
w perspektywie teorii osobowości, stanowi ona jeden z mechanizmów, które regulują funkcjonowanie struktury psychicznej człowieka
w perspektywie analizy samorealizacji, samorealizacja stanowi kategorię egzystencjalną
Samorealizacja to warunek a zarazem skutek miłości oraz duchowego szczęścia człowieka. Maslow wyodrębnił następujące cechy osobowości, konieczne do pojawienia się procesu samorealizacji:
akceptacja samego siebie, innych ludzi oraz zjawisk przyrody
nie oddzielanie w życiu czasu pracy od czasu przyjemności
odróżnianie dobra od zła oraz celów od środków
poczucie wspólnoty
posiadanie filozoficznego, niezłośliwego poczucia humoru
spontaniczność oraz prostota wyrażania emocji i uczuć
sprawna percepcja rzeczywistości - zdolność do adekwatnej oceny ludzi
świeżość ocen rzeczywistości
umiejętność przeżywania skrajnych nastrojów
umiejętność zawiązywania głębokich związków interpersonalnych z ludźmi
zdolność do koncentracji na danym problemie
zdolność do przejawiania spontanicznej ekspresji twórczej
zdolność do przeżywania mistycznych doświadczeń oraz doznań szczytowych
zdolność do zachowania dystansu i zaspokajania potrzeby prywatności
Tylko człowiek posiadający pełnię sił duchowych może być podmiotem samorealizacji, jak również ten, który wobec innych czyni dobro - właśnie ta działalność i poczucie pełnienia moralnych powinności wraz z aktualizowaniem swoich potencjalnych zdolności stanowi proces samorealizacji.
Pedagodzy nurtu humanistycznego (pod wpływem teorii filozoficznych i psychologicznych) traktują samorealizację jako jeden z celów procesu edukacji i rozwoju młodych ludzi. Na gruncie pedagogiki, samorealizacja rozumiana jest najczęściej jako cel wychowania oraz kształcenia, jak i jako pewna właściwość ludzka, dzięki której osiągamy poczucie szczęścia, radość z egzystencji. Taki proces wychowania w duchu samorealizacji ma miejsce w ciągu całego życia jednostki - zarówno w dzieciństwie, gdzie stymulowana jest ona przez swoich rodziców do działań twórczych, jak i podczas edukacji, gdzie to nauczyciele wyzwalają jej potencjalne zdolności oraz wzbogacają jej osobowość. Wprawdzie pedagogika kładzie duży nacisk na znaczenie samorealizacji w kształceniu i wychowaniu, jednak realizacja tych idei wymaga wielkiego wysiłku - nie tylko ze strony wychowanków, lecz przede wszystkim - rodziców i wychowawców. Zatem wychowanie do samorealizacji będzie tak długo pustym hasłem, jak długo nie zaczną mu towarzyszyć adekwatne starania i inwestycje państwa w oświatę, kulturę oraz organizacje społeczne.
Samorealizacja wskazuje na własny udział danej jednostki w wyzwalaniu pewnej formy aktywności życiowej, przy czym odnosi się ona jednocześnie do dwóch płaszczyzn:
czym jednostka dysponuje, czyli jaki posiada zasób potencjalnych zdolności oraz jakie życiowe doświadczenie
druga płaszczyzna to subiektywna skala ocen, czyli miara wyników podejmowanych działań
Samorealizacja stanowi wyrażenie rzeczy tkwiących w człowieku w postaci jego marzeń oraz nadawanie znaczenia działaniom, to również poczucie satysfakcji z podjętych działań. Zatem proces samorealizacji polega na aktualizowaniu potencjalnych zdolności jednostki oraz na osiąganiu w wyniku tych działań poczucia szczęścia; jest to subiektywnie odczuwane poczucie zadowolenia z działań, które są wyrazem pragnień i trafiają one w potencjalne zdolności. Wszyscy posiadają takie zasoby, jednak mało kto potrafi tak naprawdę odkryć je, wydobyć z siebie, a w przypadku sukcesu w tym zakresie, można mówić o samorealizacji. Człowiek nosi w sobie wartości, cele i mądrość. Stopniowo to w sobie odkrywa. Powstrzymuje go przed tym otoczenie (podstawowy konflikt: ja <‑> otoczenie) i lęk (brak poczucia bezpieczeństwa). Człowiek dokonuje wyborów. Wewnętrzne prawdziwe „ja” jest źródłem wyborów właściwych.