„Lalka”
Tytuł i pokolenia
Tytuł bezpośrednio odnosi się do procesu między baronową a Stawską, o lalkę, którą rzekomo Stawska ukradła, a którą tak naprawdę kupiła w sklepie Wokulskiego – lalkę baronowej zniszczyła służąca.
Utwór miał się nazywać Trzy pokolenia , a więc autor chciał ukazać trzy pokolenia reprezentujące 3 sposoby myślenia i formacje ideowe.
1. Pokolenie – ROMANTYCY
Ignacy Rzecki,
2. Pokolenie – PRZEJŚCIOWE
Stanisław Wokulski,
3. Pokolenie – POZYTYWIŚCI
Julian Ochocki,
Charakterystyka społeczeństwa
Całe społeczeństwo: samodestrukcyjne, brak jedności, duże zróżnicowanie społeczne, popadanie w skrajności, beznadzieja, brak ratunku. Arystokracja jest zdemoralizowana, lud – upadły, mieszczaństwo podzielone i bez możliwości rozwoju.
Arystokracja: Łęccy, Krzeszowscy, hrabina Karolowa, Książę, prezesowa, Ochocki, Dalski, Wąsowska
Warstwa ta przedstawiana jest w większości negatywnie. Arystokraci uważają się za ludzi lepszych, lepszą rasę. Są próżni, zepsuci moralni, utrzymują się z procentów z majątków. Myślą jedynie o własnym dobru. Nie chcą działać, ani zmieniać społeczeństwa. Chciwi i niegospodarni – wydają całe majątki na podróże i wystawne życie. Występują tu jedynie 3 pozytywne postacie: Zasławska (próbuje pomagać chłopom), Ochocki (dystansuje się wobec swojej klasy, widząc jej wady, poświęca się nauce); książę (mimo poczucia wyższości swej klasy, jest patriotą i interesuje się losem kraju).
Szlachta ziemiańska – Wirski
Jej reprezentantem jest Wirski, który ukazuje sytuację wielu szlachciców, pozbawionych swojego majątku. Jego/ich życie jest szare i monotonne, nic go nie interesuje – ani społeczeństwo, ani polityka; ogarnia go rezygnacja, popija.
Mieszczaństwo
Warstwa niezwykle podzielona pod względem wykształcenia, pochodzenia, pokoleń i zawodu. Pozbawiona energii, niezdolna do przedsiębiorczości. Nie wierzą we własne siły, często nie chcą pracować (Węgrowicz). W warstwie też wyróżniają się Żydzi – z jednej strony są to ludzie przedsiębiorczy, z wielką ilością zalet i żyłką do handlu, atakowani przez antysemitów. Z drugiej ukazane są ich wady – dążenie do osiągnięcia zysków za wszelką cenę.
Lud: Wysoccy, Maria
Chłopi nie mają możliwości rozwoju, wyzyskiwani są przez inne klasy
Narracja w „Lalce”
Pierwszy narrator: 3-osobowy wszechwiedzący. Najbardziej klasyczny typ narracji, tzw. Przezroczystej. Narracja ta: przedstawia wydarzenia, przytacza opinie jednych osób o innych, informuje i zachowaniu bohaterów, dążenie do obiektywizmu. Technika narracji polega na ciągłej destabilizacji zdarzeń, prezentuje naocznie.
Drugi narrator: narracja 1-osobowa w wykonaniu bohatera powieści: Rzeckiego, autora pamiętnika. Jest to narracja subiektywna, jej zadaniem jest przedstawienie fundamentów niektórych idei poprzez retrospekcje. Jej zadaniem jest zaprezentowanie ciepłego spojrzenia na świat, dostrzegamy w niej elementy fałszywego osądu świata.
Trzeci zaś polega na operowaniu mową pozornie zależną, np. w momencie spaceru Wokulskiego przy Powiślu.
Postacie Lalki
Stanisław Wokulski - właściciel sklepu z galanterią, zakochany w Łęckiej, przedstawiciel „epoki przejściowej”,
Ignacy Rzecki - romantyk i bonapartysta, reprezentant pokolenia idealistów, subiekt w sklepie Wokulskiego,
Izabela Łęcka – arstokratka na skraju bankructwa, pusta, lubi bale, lubi być adorowana, bawi się mężczyznami,
Julian Ochocki – kuzyn Łęckiej w skrycie w niej zakochany,
Tomasz Łęcki – ojciec Izabeli, nieodpowiedzialny arystokrata, majątek stwornił na wystawne życie, mimo bankructwa nadal życie z dnia na dzień,
Helena Stawska – jej mąż zaginął, nikt nic nie wie, zakochana w Stanisławie, mieszka w kamienicy Łęckich, ma córeczkę
Książę – arostokrata, wchodzi w spółkę z Wokulskim,
Kazimierz Starski - kuzyn Łęckiej, lekkoduch,uwodziciel, romansuje z Łęcką,
Kazimiera Wąsowska – krewna Zasławskiej, wdowa, lubi flirty, interesuje się Wokulskim
Baronostwo Krzeszowscy - para wiecznie ze sobą skłócona, Krzeszowski prowadzi lekkie życie, gra w pokera itp., żona – oskarża Stawską o kradzież lalki.
Prezesowa Zasławska – krewna Łęckich,
Suzin – przyjaciel Wokulskiego, Rosjanin.
Henryk Szlangbaum – przyjaciel wokulskiego, Zyd, bral udział w powstaniu
Subiekci: Mraczewski, Zięba, Lisiecki, Klein, Maruszewski\
Michał Szuman – lekarz, przyjaciel Wokulskiego, brał udział w powstaniu, spolonizowany Żyd.
Protegowani Wokulskiego: Marianna, Wysoki, Węgiełek