Historia gupika

Gupiki znane są w akwarystyce już od wielu lat. Każdy początkujący akwarysta ma do czynienia z tymi rybkami. Dzięki różnorodności jej barw, wzorów i kształtów pawie oczka stają się coraz częściej obiektem zainteresowań zawodowych akwarystów.

Pierwsze wzmianki o tej rybie pojawiły się w Europie około 200 lat temu, kiedy to napłynęły informacje o żyworodnych rybach pływających w wodach Ameryki. Jednak pierwsze okazy gupika do Europy trafiły dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Nadesłane zostały do berlińskiego Muzeum Zoologicznego aż z Wenezueli. Dnia 9 czerwca 1859 roku po raz pierwszy rybka ta została skatalogowana pod nazwą ‘Poecilia reticulata’. Od tej pory pawie oczka coraz częściej trafiały w ręce ichtiologów i akwarystów z Europy. Bardzo często określane one były jako nowe gatunki, jednak powodowane to było różnorodnością tej ryby.

Na początku XX wieku powstały pierwsze opisy tej ryby. Szczególną uwagę poświęcono zdolnościom tej ryby do zmiany kształtu płetw i kolorów. Jeszcze przed pierwszą wojną światową coraz więcej tych ryb trafiało do handlu w całej Europie. Osiągały one wysokie ceny ze względu na swoją niezwykłą urodę. Pod koniec 1911 roku zorganizowano pierwsze w historii wystawy i konkursy pawich oczek w Sankt Petersburgu i Niemczech.

Popularność tych rybek z roku na rok coraz bardziej rosła. Powstawały stowarzyszenia pawich oczek zrzeszające ich fanów w całej Europie. Organizowano pierwsze międzynarodowe mistrzostwa najładniejszych gupików.

W Polsce historia tej rybki jest dużo krótsza. Pierwsze wzmianki o niej w literaturze pojawiły się w latach trzydziestych XX wieku. Od razu spotkała się z wielkim entuzjazmem. Ich popularność rosła i w latach siedemdziesiątych powstały pierwsze polskie stowarzyszenia tej ryby, a w latach osiemdziesiątych organizowano już regularnie konkursy pawich oczek.

Występowanie i opis gatunku

Gupik (pawie oczko, poecilia reticulata) występuje na obszarze Ameryki Południowej i Środkowej. Można ją spotkać na terenach północnej Brazylii, Wenezueli, Trynidadu, Guadelupy, Gujany i Barbadosy, a także w Indiach, na wyspie Jawa oraz w Afryce, gdzie je zaklimatyzowano.

Jest najbardziej znaną i najpopularniejszą ze wszystkich ryb akwariowych. Gupik jest ryba stadną o bardzo łagodnym charakterze. Samice są większe od samców i osiągają długość do 5,5cm. Samce smuklejsze , dużo bardziej ozdobne, o wielokolorowym ubarwieniu i różnokształtnych płetwach ogonowych i grzbietowych, dorastają do 3,5cm długości.

Ze względu na swoje małe wymagania jest rybą polecaną wszystkim początkującym hodowcom. Ich dodatkowymi atutami są: łatwość hodowli, szybkie rozmnażanie, możliwość wyhodowania nowych odmian, niepłochliwość i bezproblemowe karmienie.

Pokarm dla gupików

Pawie oczka zjadają prawie każdy podawany im pokarm. Pokarm dla tych rybek możemy podzielić na dwie główne grupy: pokarm naturalny (dostępny w środowisku naturalnym, czyli glony i plankton) oraz pokarm zastępczy (robiony z myślą o karmieniu rybek w warunkach hodowlanych).

Pokarm naturalny przy słabym stanie czystości wód w Polsce może być niebezpieczny dla naszych ryb akwariowych. Plankton z naszych rzek może być niejednokrotnie zakażony różnego rodzaju bakteriami. Dlatego nie polecam karmić gupików planktonem odławianym z naszych krajowych zbiorników. Nie znaczy jednak to, że musimy zrezygnować z pokarmów naturalnych. Bardzo dobrym rozwiązaniem są solowce. Co prawda w Polsce nie występują naturalnie, ale bardzo łatwo jest je dostać w sklepie zoologicznym lub wyhodować w domu. Jest to pełnowartościowy plankton bardzo często używany przez hodowców.

Pokarmy zastępcze są używane w akwariach prowadzonych przez początkujących akwarystów oraz do urozmaicania diety gupików. Najpopularniejsze oczywiście są pokarmy gotowe, dostępne w sklepach. Są one najczęściej wystarczające, gdyż zawierają dużo składników odżywczych oraz mikro- i makroelementów , a także są dobrze przyswajane przez rybki. Dla zwiększenia różnorodności pokarmów warto jest co jakiś czas do posiłku rybek dodawać pokarm żywy. Najchętniej zjadane są doniczkowce, rureczniki, nicienie-węgorki. Dostępne są razem z innymi żywymi pokarmami w sklepach zoologicznych.

Rozmnażanie pawich oczek

Gupiki należą do ryb żyworodnych. Oznacza to, że w przeciwieństwie do większości ryb nie składają ikry, tylko od razu rodzą się żywe i prawie od razu pływają, szukając pokarmu.

Samce po osiągnięciu dojrzałości płciowej od razu gotowe są do rozmnażania. Cechują się wtedy kilkoma charakterystycznymi zachowaniami. Śledzą samicę, pokazując jej piękno swoich kolorowych płetw. Wykonują przy tym ruchy gonopodium w kierunku samicy w celu jej zapłodnienia. Ciąża trwa od czterech do sześciu tygodni. Ilość młodych uwarunkowana jest wieloma czynnikami, takimi jak: wielkość samicy, wiek, temperatura wody, różnorodność i jakość pokarmu. Optymalną temperaturą w tym okresie jest 25 stopni. Akwarium w tym czasie musi być dobrze przewietrzane i filtrowane, gdyż może to wpłynąć i znacznie wydłużyć okres ciąży u samicy.

Niezmiernie ważnym elementem jest karmienie ciężarnej samicy. Nieprawidłowe odżywianie może powodować małą lub zerową ilość narybku. O prawidłowym karmieniu gupików można przeczytać w zakładce „Karmienie gupików”, a o rodzajach pokarmów dla tej ryby w „Pokarm dla gupików”.

Powinniśmy również pamiętać, aby nie stresować rybek, przeznaczonych do rozmnażania. Należy unikać wyławiania zapłodnionych samic, aby nie uszkodzić zarodków.

O ilości narybku decyduje również wiek samicy. Powszechnie wiadomo, że młode samice, dla których jest to pierwszy lub drugi poród rodzą po kilka do kilkunastu sztuk. Jednak z czasem ilość młodych jest coraz większa i maleje dopiero, gdy samica jest już stara.

Poród trwa od kilkunastu minut do kilkunastu godzin w zależności od ilości młodych. Czasami ryby mogą się rodzić po jednej co kilkanaście minut i poród może trwać bardzo długo. Małe rybki od razu są ruchliwe. Początkowo opadają na dno, ale po kilku minutach zaczynają powoli i niezdarnie pływać. Podpływają do powierzchni wody, aby napełnić powietrzem po raz pierwszy swój pęcherzyk pławny. Po kilku godzinach, kiedy skończy im się woreczek żółtkowy, z którego w pierwszych chwilach życia pobierają pokarm, zaczynają poszukiwać innego jedzenia.

Odmiany Poecilia reticulata

Pawie oczka dzielimy za względu na kształt i długość płetwy ogonowej oraz grzbietowej. Wyróżniamy odmiany wielkopłetwe, krótkopłetwe i mieczowe.

Gupiki wielkopłetwe:

Wachlarz – płetwa ogonowa jest trójkątnego kształtu, a kąt przy nasadzie na 45 stopni. Jej długość bardzo często stanowi połowę długości całej ryby. Płetwa grzbietowa natomiast jest smuklejsza i węższa, ostro zakończona i o długości 1/3 płetwy ogonowej.

Triangiel – płetwa ogonowa krótsza niż u poprzedniej odmiany, ale za to wyższa. Jej brzegi są proste i mogą być lekko zaokrąglone. Płetwa grzbietowa jest dość długa i zaokrąglona na końcu.

Welon – płetwa ogonowa osiąga długość 2/5 całej długości ryby. Brzegi są zaokrąglone, a tylnia część płetwy jest wklęsła. Płetwa grzbietowa natomiast ma zaokrąglony koniec i swoją długością sięga do 1/3 płetwy ogonowej.

Proporczyk – płetwa ogonowa ma kształt prostokąta o długości podobnej jak w przypadku welona i szerokości wynoszącej 3/10 długości ryby. Nasada tej płetwy jest zaokrąglona. Płetwa grzbietowa podobna do płetwy grzbietowej wachlarza.

Gupiki krótkopłetwe:

Łopatka – płetwa ogonowa przypomina kształtem łopatkę, tworzy sześciobok. Długość wynosi 1/3 długości całej ryby. Krawędzie górna i dolna tej płetwy są do siebie równoległe. Płetwa grzbietowa jak u wachlarza.

Płomyk – płetwa ogonowa przypomina płomień świecy obrócony o 90 stopni. Jej długość wynosi do 2/5 długości całej ryby. Płetwa grzbietowa jest ostro zakończona i wygięta łukowo ku górze.

Rakieta – płetwa ogonowa jest okrągła. Płetwa grzbietowa jest krótsza niż u innych odmian, zaokrąglona na końcu.

Igiełka – płetwa ogonowa jest okrągła, a z jej środka wyrasta ostry mieczyk – igiełka. Płetwa grzbietowa jak u wachlarza.

Gupiki mieczowe:

Dwumiecz – płetwa ogonowa tworzy dwa miecze, u góry i na dole. Mają one długość połowy całej długości ciała. Płetwa grzbietowa jak u wachlarza.

Miecz górny – odmiana podobna do dwumiecza, jednak tworzy jeden miecz na płetwie ogonowej u góry, który może być równoległy do ciała lub pod niewielkim kontem.

Miecz dolny – odmiana podobna do dwumiecza, jednak tworzy jeden miecz na dole płetwy ogonowej.

Lira – płetwa ogonowa przypomina lirę. Zewnętrzne promienie tej płetwy są wygięte na zewnątrz i osiągają długość do 4,5/10 długości całego ciała. Płetwa grzbietowa jak u odmiany płomyk.

Zbiornik

Pod tym względem gupiki nie są zbytnio wymagające. Zbiornik powinien mieć przynajmniej 20-30 litrów. Oczywiście im większe akwarium tym więcej gupików możemy trzymać. Najczęściej stosowane są zbiorniki prostopadłościenne. Należy unikać trzymania rybek w kulach (nie tylko gupików, ale wszystkich rybek). Może mieć to zły wpływ na ich zdrowie. Akwarium powinno być dobrze zarośnięte i wyposażone w różne kryjówki, gdzie schronienie będą mogły znaleźć młode. Co do roślin to pawie oczka nie mają specjalnych wymagań. Wybieramy to co ładnie będzie się nam prezentowało w akwarium, a rybka ta się dostosuje.

Jeżeli nasza hodowla gupików opiera się na próbie tworzenia nowych gatunków i łączeniu ze sobą innych w celu osiągnięcia odmian o nietypowych, oryginalnych kolorach i kształtach płetw to powinniśmy wyposażyć się w kilka, a nawet kilkanaście zbiorników. Osobne zbiorniki potrzebne są wtedy dla narybku, dorastających samców, samic, ciężarnych samic itd.

W przypadku każdej hodowli przydaje się posiadanie dodatkowego zbiornika na narybek i na kotnik dla samic. Młode rybki są mało wymagające i wystarczy im w akwarium kępa mchu jawajskiego. Dzięki temu będziemy mogli sami odhodować sobie rybki i uniknąć konieczności dokupowania. Ponadto pozwoli to nam dokładniej poznać nawyki gupików od momentu narodzenia po dorosłe życie.

Temperatura

Wielu początkujących akwarystów myśli, że gupik jest rybką na tyle wytrzymałą, że nie musi posiadać grzałki, a każda temperatura jest dla niej dobra. Nie ma nic bardziej mylnego. Może i kiedyś tak było, kiedy to pawie oczka były wytrzymalsze. Jednak w miarę jak akwaryści starali się uzyskiwać nowe, piękniejsze odmiany ryba ta stawała się coraz bardziej delikatniejsza. Aktualnie temperatura pełni bardzo ważną rolę w rozwoju i wzroście tych rybek.

W swoich naturalnych miejscach występowania gupiki mają temperaturę od 20 do 30 stopni. W akwarium najlepszą dla nich temperaturą jest przedział do 22 do 27 stopni. Od temperatury zależy wiele procesów życiowych gupika. Uzależnione od niej są wzrost, metabolizm, dojrzewanie, a nawet rozmnażanie. W niskich temperaturach pawie oczka rosną dużo wolniej i rozmnażają się dużo słabiej.

Niektórzy akwaryści twierdzą, że sterując temperaturą wody można sterować porodami u tej rybki. Zwiększając temperaturę o 3-4 stopnie według niektórych można wywołać przyśpieszenie porodu małych. Dlatego warto hodując gupiki wyposażyć się w grzałkę z termostatem.

Karmienie gupików

W tej kwestii pawie oczka nie odbiegają od norm przyjętych dla większości ryb akwariowych. Karmimy regularnie takimi ilościami jakie ryby są w stanie zjeść w ciągu trzech minut. Jednocześnie pamiętamy, że lepiej jest czasem nakarmić za mało niż przekarmiać ryby. Może to powodować wiele niedobrych chorób. Ważne jest również, aby urozmaicać gupikom ich dietę.

Jako ciekawostkę można dodać, że ryba ta szybko przyzwyczaja się do regularnego karminie. Widzą, że zbliża się czas karmienia (np. po włączeniu światła w akwarium), szybko podpływa w miejsce sypania pokarmu, czekając na swoje przysmaki.

Narybek tej ryby jest również mało wybredny. Do jego karmienia świetnie nadaje się sproszkowany suchy pokarm. Można go kupić gotowy w sklepie lub samemu pokruszyć większe płatki.

Pokarm dla gupików

Pawie oczka zjadają prawie każdy podawany im pokarm. Pokarm dla tych rybek możemy podzielić na dwie główne grupy: pokarm naturalny (dostępny w środowisku naturalnym, czyli glony i plankton) oraz pokarm zastępczy (robiony z myślą o karmieniu rybek w warunkach hodowlanych).

Pokarm naturalny przy słabym stanie czystości wód w Polsce może być niebezpieczny dla naszych ryb akwariowych. Plankton z naszych rzek może być niejednokrotnie zakażony różnego rodzaju bakteriami. Dlatego nie polecam karmić gupików planktonem odławianym z naszych krajowych zbiorników. Nie znaczy jednak to, że musimy zrezygnować z pokarmów naturalnych. Bardzo dobrym rozwiązaniem są solowce. Co prawda w Polsce nie występują naturalnie, ale bardzo łatwo jest je dostać w sklepie zoologicznym lub wyhodować w domu. Jest to pełnowartościowy plankton bardzo często używany przez hodowców.

Pokarmy zastępcze są używane w akwariach prowadzonych przez początkujących akwarystów oraz do urozmaicania diety gupików. Najpopularniejsze oczywiście są pokarmy gotowe, dostępne w sklepach. Są one najczęściej wystarczające, gdyż zawierają dużo składników odżywczych oraz mikro- i makroelementów , a także są dobrze przyswajane przez rybki. Dla zwiększenia różnorodności pokarmów warto jest co jakiś czas do posiłku rybek dodawać pokarm żywy. Najchętniej zjadane są doniczkowce, rureczniki, nicienie-węgorki. Dostępne są razem z innymi żywymi pokarmami w sklepach zoologicznych.

Zagęszczenie zbiornika

Co do liczebności ryb w zbiorniku jest wiele różnych teorii. Niektórzy twierdzą, że ta rybka potrzebuje mało miejsca i można trzymać dużą ich ilość w zbiorniku, który nie ma wielkich rozmiarów. Niestety jest to mylne twierdzenie. Naukowo udowodniono, że zbyt duże zagęszczenie tych ryb powoduje walkę o pokarm oraz spowolnienie ich wzrostu. Negatywnie odbija się to na naszej hodowli. Ponadto dużo częściej dochodzi wtedy do przypadków kanibalizmu.

Najlepiej przyjąć jest, że na jeden centymetr ryby (nie licząc ogona) powinien przypadać jeden litr wody. Gupiki wtedy czują się najlepiej, nie są agresywne w stosunku do siebie i prawidłowo się rozwijają.

Jest jeszcze jeden ważny czynnik, który trzeba uwzględnić przy planowaniu akwarium. Pawie oczka bardzo szybko się rozmnażają. Ilość osobników w populacji stale rośnie. Trzeba uwzględnić, że ilość ryb będzie większa za miesiąc niż jest teraz. Można temu zapobiec kontrolując rozmnażanie (trzymając oddzielnie samice i samce) lub regularnie odławiając narybek.

Jest jeszcze jeden ważny czynnik, który trzeba uwzględnić przy planowaniu akwarium. Pawie oczka bardzo szybko się rozmnażają. Ilość osobników w populacji stale rośnie. Trzeba uwzględnić, że ilość ryb będzie większa za miesiąc niż jest teraz. Można temu zapobiec kontrolując rozmnażanie (trzymając oddzielnie samice i samce) lub regularnie odławiając narybek.

Oświetlenie

Czasami spotykam się z pytaniami czy oświetlenie może mieć wpływ na ryby. Jest bardzo trudne do stwierdzenie jednoznacznie. Na pewno światło powinno być włączone i zgaszone zgodnie z porami dnia w miejscach naturalnego występowania ryb. Jest to bardzo dobre nie tylko dla zwierząt w akwarium, ale także dla żywych roślinek w nim trzymanych.

Z pewnością światło może mieć wpływ na aktywność gupików w związku z poszukiwaniem pokarmu. W naturalnych warunkach pawie oczka żerują za dnia, dlatego po włączeniu światła w zbiorniku ich żywotność wzrasta. Zbyt długo włączone oświetlenie może więc powodować większe wyczerpanie rybek. Dłuższa pora żerowania powoduje większe zużycie energii.

Przy zaplanowaniu oświetlenia w akwarium warto jest zastanowić się nad zapewnieniem kryjówek dla rybek. Gupiki mogą bać się gwałtownego zapalania światła. Ukrywają się wtedy do czasu przyzwyczajenia się.

Natlenianie i filtracja

Nie jest jednoznacznie stwierdzone ile tlenu należy dostarczać do akwarium z pawimi oczkami. Jednak wiadomo jakie skutki może nieść ze sobą spadek jego ilości w wodzie. Zbyt małe ilości O2 przyczyniają się do spadku płodności ryb, zmniejszenia apetytu u ryb, zwolnienia tempa wzrostu, spowolnione ruchy gupików. Zbyt małą ilość tlenu łatwo jest rozpoznać po niespokojnych ruchach ryby i podpływaniu do powierzchni wody, aby pobrać tlen atmosferyczny.

Równie ważna jest filtracja. Każde akwarium, nie tylko z gupikami powinno być wyposażone przynajmniej w mały filtr, aby zapewnić filtrowanie wody. Pozwala to lepiej utrzymać równowagę biologiczną w zbiorniku i odprowadzać niektóre szkodliwe związki chemiczne.

Wartość pH, twardość i zasolenie wody

Na podstawie wielu prób przeprowadzanych przez zawodowych akwarystów ustalono optymalną wartość pH, przy której gupiki czują się najlepiej. Z powodu, że nie możliwe jest utrzymanie pH na jednym, stałym poziomie, stwierdzono, że pawie oczka najlepiej czują się przy pH w z przedziału od 6,5 do 8.

Twardość wody ma najprawdopodobniej wpływ na szybkość wzrostu pawich oczek. Najlepsze wyniki osiągane są przy twardości między 10 a 20on, to znaczy w wodzie średnio twardej i twardej.

Bardzo ważnym elementem jest zasolenie. Przy prawidłowym jego poziomie nasze rybki będą osiągały duże rozmiary i miały przepiękne ubarwienie. Optymalnym dodatkiem jest 0,8g soli kuchennej na jeden litr wody. Przyczynia się to do lepszego samopoczucia rybek i gwarantuje ich lepszy wzrost.

Nadzwyczajne sytuacje w pielęgnacji akwarium

Zbyt silny rozwój glonów. Glony przede wszystkim szpecą akwarium, ale przy bardzo silnym rozwoju mogą być szkodliwe dla roślin i ryb. Silny rozwój glonów zielonych jest wynikiem zbyt dużego natężenia oświetlenia naturalnego i sztucznego (żarówki). Środki zaradcze: zmniejszenie natężenia oświetlenia, usunięcie najbardziej porośniętych glonami liści roślin. Zalecane jest też walka biologiczna z glonami przy pomocy ślimaków lub ryb roślinożernych.

Silny rozwój glonów brunatnych. Jest on wynikiem niedostatecznego oświetlenia i występuje przeważnie w zimie. Środki zaradcze: zwiększenie natężenia oświetlenia.

Zmleczenie wody. Jest ono spowodowane silnym rozwojem pierwotniaków i jest szkodliwe dla ryb. Środki zaradcze: okresowe czyszczenie akwarium, odświeżanie wody, nie podawanie rybom zbyt dużej ilości pokarmu, zainstalowanie filtru. Jeżeli zmleczenie pojawia się stale na nowo to niezbędne jest zastosowanie środka chemicznego. W tym celu w szklance wody rozpuszcza się kilka kryształków nadmanganianu potasu, po czym roztwór wlewa się do wody w akwarium, aby zabarwiła się ona słabo na jasnoróżowy kolor.

Kożuszek na powierzchni wody. Powstaje on najczęściej z osiadłego kurzu oraz rozwijających się na nim drobnoustrojów (bakterii, grzybów czy pierwotniaków). Przeszkadza on w przenikaniu powietrza do wody i tworzy zacieki na ściankach akwarium. Środki zaradcze: na powierzchni wody położyć kawałek bibuły lub ligniny. Kożuszek wsiąka wraz z częścią wody, po czym ostrożnie go usuwamy.

Procesy gnilne w podłożu. Powodują one ciemnienie podłoża i gnicie korzeni roślin. Są bardzo niebezpieczne, gdyż w ich trakcie wydziela się trujący gaz - siarkowodór. Jeżeli procesy gnilne mają charakter lokalnych, ciemnych plam, to z reguły wystarczy lekko rozgrzebać podłoże, ściągając jednocześnie wężykiem gnijące substancje organiczne. Jeżeli procesy gnilne zachodzą w całym podłożu, to niezbędne jest jego całkowite przepłukanie.