Część III

91. Krzywa Philipsa jako teoria inflacji.
Philips zauważył, że jeśli rosły ceny to bezrobocie malało, tzn. im mniejsza inflacja tym większe bezrobocie. Jeśli się da ludziom pieniądze to ludzie nie będą bezrobotni, ale wzrośnie inflacja. Jeśli ludziom zabierze się pieniądze, inflacja zmaleje ale wzrośnie bezrobocie.
A - krzywa Philipsa,
B - krzywa Philipsa wg neomonetarystycznej interpretacji,
A.W. Philips dokonał analizy związków między zmianami płac, cen a zmianami bezrobocia w UK na przestrzeni około 100 lat i przedstawił w formie krzywej relacje miedzy tymi wielkościami.
Na osi odciętych - poziom bezrobocia, wyrażany procentem udziału bezrobotnych w ogólnej liczbie siły roboczej. Na osi rzędnych - zmiany płac nominalnych i cen. Natomiast skala po lewej określa przeciętny procent zmian cen, a po prawej przeciętny równy procent zmian płac nominalnych za godzinę pracy. Założył, że przeciętny wzrost wydajności pracy wynosi 3%.
Przy wzroście płac z 5 do 7 bezrobocie spada. Z 5 na 2 inflacja - ceny wzrastają do 4. Bezrobocie w nieskończenie zmniejszać się nie może. Dalszy wzrost płac, powoduje, że będzie rosła inflacja, a bezrobocie będzie stało. Jest to korzystne dla pewnego momentu. Maleje bezrobocie - to ceny rosną ( i na odwrót).
Przy stanie bliskim pełnego zatrudnienia pojawiłaby się „prawdziwa” inflacja. Ta interpretacja krzywej Philipsa nasuwa wniosek iż pogodzenie stabilnych cen i pełnego zatrudnienia jest czystą utopią. Na koniec można powiedzieć, że:
Krzyw Philipsa pokazuje, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. Sugeruje to, że możemy wybierać między wyższą inflacją, a niższym bezrobociem lub niższą inflacją, a tym samym i wyższym bezrobociem.

92. Neomonetarystyczna interpretacja krzywej Philipsa.
Neomonetaryści twierdzą, że zmiany ilości pieniądza (np. poprzez płace), decydują o zmianach nominalnego dochodu i cen, ale nie mają wpływu na zmiany realnych wielkości makroekonomicznych jak produkcja i zatrudnienie.
Krzywa Philipsa w długim okresie czasu w swej początkowej postaci nie sprawdza się, ponieważ poprzez zwiększanie dochodów, będą wzrastały ceny, będzie rosła inflacja, ale bezrobocie będzie stałe. Ponieważ dla każdego kraju jak twierdzi B. Friedman istnieje naturalna stopa bezrobocia ludzi, którzy nie podejmą pracy zarobkowej z różnych przyczyn.

Ułomność rozumowania Philipsa polega na założeniu, że liczą się płace nominalne, a nie realne oraz na zignorowaniu mechanizmu oczekiwań inflacyjnych ze strony pracodawców i przedsiębiorców. Współcześni monetaryści sądzą, że jakiekolwiek próby stymulowania popytu za pośrednictwem powiększania ilości pieniądza w obiegu wywołuje jedynie wzrost inflacji, podczas gdy bezrobocie nadal będzie wahać się wokół swej stopy naturalnej.

93. Przyczyny i skutki inflacji.
Przyczyny inflacji
Inflacja nie ma jednej przyczyny, jest następstwem współzależności wielu zjawisk ekonomiczno - społecznych, zachodzących we współczesnych gospodarkach. Przyczyną i początkiem ogniwa łańcucha skutkowo -przyczynowego jest struktura środków produkcji, która rodzi konflikt na tle podziału wytworzonego dochodu. Przejawy konfliktu widoczne są na wielu obszarach polityki gospodarczej, gdzie rodzą się dalsze przyczyny inflacji.
1) pierwsza przyczyna - stosunki pieniężno - kredytowe:
n niedostosowanie emisji pieniądza i kreacji kredytu do realnych procesów gospodarowania,
n „miękkie” kredytowanie inwestycji rozwojowych, (ograniczony przymus zwrotności),
n nieprzestrzeganie dyscypliny finansowej przedsiębiorstw,
2) druga przyczyna - sfera niedostatków polityki alokacyjnej, czyli niedostosowanie struktury rzeczowej gospodarki do rozmiaru i struktury popytu pieniężnego, a więc:
n nie odpowiadająca realiom rynkowym polityka cen,
n subiektywizm ocen rządowych w zakresie polityki dochodu, płac i świadczeń socjalnych,
n uleganie nadmiernym roszczeniom związków zawodowych w zakresie rewindykacji płacowych,
n nadmiernie statycznie polityka państwa,
3) trzecia przyczyna - niedostatki działań makroekonomicznych na rzecz redukcji kosztów wytwarzania, w tym polityce płacowej, działanie inflacjogenne od strony kosztów:
n spadek wydajności pracy (wzrost jednostkowy kosztów produkcji),
n nadmierne stawki amortyzacyjne,
n nakłady na postęp naukowo - techniczny (nie obniżają jednostkowego kosztu produkcji),
4) czwarta przyczyna - polityka zewnętrzna (zagraniczna) państwa:
n niekorzystny układ warunków wymiany towarowej z zagranicą (malejąca relacja cen eksportu do importu),
n obniżenie kursu w wymianie handlowej (dewaluacja) - prowadzi do wzrostu cen krajowych,
5) piąta przyczyna - wpływ inflacji światowej, wyraża się on przenoszeniem rosnących cen na rynku światowym na rynek krajowy,

Skutki inflacji
Należy rozpatrywać z dwóch stron:
W warunkach braku oczekiwań inflacyjnych ze strony społeczeństwa (tzw. inflacja nieantycypowana) i przy występowaniu tego rodzaju oczekiwań (inflacja antycypowana). W sytuacji braku oczekiwań, wzrost cen powoduje przepływ dochodu od posiadaczy stałych dochodów do przedsiębiorców sprzedających swe towary po wyższych cenach. Przy stałych płacach inflacja przynosi wzrost zysków przedsiębiorców i pewien wzrost dochodów państwa za pośrednictwem systemu podatkowego. Korzystne warunki dla przyspieszenia wzrostu gospodarczego, ale wzrost cen wpływa na pogorszenie wymiany zagranicznej państwa, pojawia się deficyt w obrotach handlowych, w następstwie czego występuje spadek kursu waluty, a więc konieczność jej dewaluacji, co wzmaga napięcia inflacyjne.
Inflacja nieantycypowana szybko przekształca się w inflację oczekiwaną przez społeczeństwo (antycypowaną), gdzie wzrost płac jest czynnikiem wzrostu cen. Zabezpieczenia przed skutkami wzrostu cen, poprzez klauzule w zbiorowych układach pracy. Nieprawdziwa jest więc teza, że każda inflacja zjada dochody realne i powoduje rosnące zubożenie społeczeństwa. Dochody bowiem nie zawsze ulegają erozji w wyniku inflacji, ze względu na zabezpieczenia przed spadkiem wartości realnych. Inflacja nie zawsze musi dezorganizować produkcję i hamować wzrost gospodarczy (o ile nie przekształca się w hiperinflację). Wysoka zmienność stopy inflacji utrudnia przewidywanie skutków, a tym samym zabezpieczenie przed następstwami inflacji.

94. Przedsięwzięcia antyinflacyjne.
Inflację skutecznie zwalczać może tylko państwo, bo tylko państwo może reprezentować interes całego społeczeństwa, dysponując odpowiednimi narzędziami i środkami. Wymienię najważniejsze:
I. polityka finansowa.
Jej cel to pokrycie wydatków budżetowych dochodami. Podatki powinny być płacone z utargów, bądź dochodów ludności, a nie z kredytu. Ograniczony powinien być deficyt budżetowy o ile nie daje się on zamienić na inwestycje produkcyjne ludności. Pokrywanie deficytu budżetowego kredytem bankowym z emisji lub kreacji pieniądza wywołuje skutki inflacji. Odnosi się to także do budżetów terenowych. Ważna jest wstrzemięźliwość resortu finansów w wydatkach.
II. Polityka pieniężno-kredytowa.
Wymogowi realności musi być podporządkowana emisja i kreacja pieniądza. Kredyt może być tylko zwrotny. Inwestycje finansowe przeprowadzane ze środków budżetu państwa, ograniczyć należy do obiektów infrastruktury gospodarczej i społecznej (szkoły, instytucje). Budżet musi się zadowolić podatkami rezygnując ze ściągania od przedsiębiorstw amortyzacji i wpłat z zysku. Warunkiem skuteczności opisywanej wyżej polityki jest zachowanie proporcji pomiędzy strumieniem środków pieniężnych, a dostępnym zasobem dóbr inwestycyjnych i siły roboczej.
III. W walce z inflacją ważną rolę pełni grupa instrumentów uruchamiająca rozmaite działania drenażowe na rynku, należą do nich:
Przedsięwzięcia uruchamiające dług publiczny tj. pożyczki państwowe, obligacje nastawione na ściąganie gotówki od ludności. Banki oferują korzystne warunki lokat długoterminowych. Najbardziej drastycznym przedsięwzięciem drenażowym jest próba anulowania części lub całości obiegu pieniężnego w drodze wymiany pieniężnej. Innym przejawem drenażowym jest ograniczenie za pośrednictwem podatków i opłat możliwości akumulacji w przedsiębiorstwach. Najbardziej skuteczną w walce z inflacją lecz przedsięwzięciem długotrwałym jest zmiana struktury gospodarki. Chodzi o to, by jak najszybciej zwiększyć na rynkach udział dóbr finalnych, a ograniczyć produkcję słabo powiązaną z finalnym przeznaczeniem, aczkolwiek wysoko pracochłonną. Zmiana struktury na bardziej konsumpcyjną.
Gdy państwo ma dług zagraniczny, przedsięwzięciem antyinflacyjnym będzie zmniejszenie barier celnych.

95. Monetaryzm i aktywna polityka fiskalna jako nie alternatywne opcje strategii gospodarowania.
Polityka monetarna - służy regulowaniu podaży pieniądza oraz kształtowaniu warunków
na jakich kapitały pieniądze mogą być pożyczane przedsiębiorstwom i ludności.
Polityka fiskalna - to regulowanie popytu przez wydatki i dochody budżetu.
Te obydwie polityki różnią się między sobą głównie kierunkiem oddziaływania pomimo iż bazują na tych samym narzędziu jakim jest pieniądz. Monetaryści mawiają ,że decydujący wpływ na wzrost i funkcjonowanie gospodarki mają zmiany ilości pieniądza i warunki jego dostępności. Fiskaliści natomiast twierdzą ,że decydującym czynnikiem są wydatki i dochody
budżetu.
Polityka fiskalna i monetarna nie są możliwościami wzajemnie alternatywnymi. Nie ma bowiem takiej gospodarki , która posługiwałaby się tylko narzędziami monetarnymi bądź takiej ,która wyłącznie opierałaby się na narzędziach fiskalnych. W praktyce stosowane są łącznie.

96. Luka recesyjna i luka inflacyjna a restryktywna i ekspansywna polityka fiskalna.
Luka recesyjna pojawia się wtedy, gdy równowaga miedzy zagregowanym popytem i podażą występuje na poziomie niższym niż wynikającym z wielkości produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu.
Miarą luki recesyjnej jest wielkość o jaką zagregowany popyt jest mniejszy od wielkości popytu równoważącego wielkość produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu.

1 - krzywa zagregowanego popytu przed wzrostem zakupów rządowych,
2 - krzywa zagregowanego popytu po wzroście zakupów rządowych,
3 - krzywa równowagi między produktem narodowym, a zagregowanym popytem,
Punkt C odzwierciedla równowagę między zagregowanym popytem, a zagregowaną podażą w sytuacji, gdy produkt narodowy A jest mniejszy od produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu B, a zarazem występuje bezrobocie większe od naturalnego. Miarą luki recesyjnej jest odległość między punktami D i E. W tej sytuacji wskazane jest aby rząd zwiększył zakupy dóbr i usług o wielkość wyznaczoną luką recesyjną, co powinno pociągnąć za sobą wzrost dochodu narodowego z pkt. A do B.
Jeśli w naszym przykładzie wzrost zakupów rządowych o lukę recesyjną wyniesie 50 mld zł, powinno to wywołać wzrost produktu narodowego o 100 mld złotych. Związane to jest z teorią mnożnika inwestycyjnego i akceleratora. Lukę recesyjną można likwidować wykorzystując efekty mnożnikowe.
Przy omawianiu likwidacji luki recesyjnej, efektów mnożnikowych i stabilizacyjnej funkcji polityki fiskalnej szczególną rolę odgrywają inwestycje autonomiczne. Są to takie przedsięwzięcia, które mogą być podejmowane niezależnie od aktualnego stanu aktywności gospodarczej i aktualnego poziomu popytu. Chodzi tu np. o budowę dróg. Zgodnie z ideą mnożnika inwestycyjnego popyt wzrośnie nie tylko o wartość nakładów przeznaczonych na budowę dróg, lecz także o wartość płac pracowników zatrudnionych przy tych inwestycjach autonomicznych, o wartość dochodów ludzi w innych gałęziach przemysłowych potrzebnych do realizacji przedsięwzięcia.
Wzrost popytu spowodowany inwestycjami autonomicznymi i efektami mnożnikowymi prowadzi do pojawienia się inwestycji indukowanych, uzależnionych od stanu aktywności gospodarczej i wielkości popytu, natomiast akcelerator wzmacnia wielkość inwestycji indukowanych. Zgodnie z ideą akceleracji wzrost popytu konsumpcyjnego pociąga za sobą więcej niż proporcjonalny wzrost inwestycji. W wypadku spadku popytu konsumpcyjnego i popytu globalnego, akcelerator działa w kierunku ograniczenia inwestycji indukowanych tym silniej im większy spadek popytu.
Pojawienie się luki recesyjnej oznacza, że państwo powinno prowadzić politykę aktywizacji życia gospodarczego. Luka inflacyjna stanowi natomiast wskazówkę dla celowości polityki restrykcyjnej.
Luka inflacyjna oznacza, że w punkcie wyznaczonym wielkością produktu narodowego przy pełnym zatrudnieniu zagregowany popyt jest większy od wielkości tegoż produktu. Nadmiar popytu w stosunku do podaży prowadzi do inflacyjnego wzrostu cen. Chcąc zlikwidować lukę inflacyjną państwo powinno zmniejszyć swoje wydatki i możliwie najwięcej zwiększyć swoje przychody.

1 - krzywa zagregowanego popytu przed zmniejszeniem zakupów rządowych,
2 - krzywa zagregowanego popytu po zmniejszeniu zakupów rządowych
3 - krzywa równowagi między produktem narodowym a zagregowanym popytem,
A - produkt narodowy przy pełnym zatrudnieniu,
BC - miara luki inflacyjnej,
Polityka fiskalna jest bardziej skuteczna jako narzędzie zwalczania zjawisk recesyjnych, niż jako sposób chronienia gospodarki przed przegrzaniem koniunktury. Ponieważ łatwiej jest zwiększać wydatki budżetowy walcząc z recesją niż ograniczać je walcząc z inflacją oraz łatwiej jest zmniejszać podatki napędzając koniunkturę zwiększać podatki ograniczając podaż pieniądza, a przez to zmniejszać inflację.
Przedstawić działanie mnożnika inwestycyjnego i akceleratora.
Mnożnik inwestycyjny decyduje o tym, o ile wzrośnie produkt narodowy, jeśli inwestycje wzrosną o jednostkę:

Przyrost produktu narodowego = mnożnik inwestycyjny * przyrost inwestycji.
Sam mnożnik inwestycyjny przedstawia się następująco:

MPC - krańcowa skłonność do konsumpcji,
DC - przyrost konsumpcji,
DY - przyrost produktu narodowego
Wielkość mnożnika inwestycyjnego jest tym większa, im większa krańcowa skłonność do konsumpcji i im, zarazem mniejsza krańcowa skłonność do oszczędzania:

DS - przyrost oszczędności,
Warunkiem działania mnożnika inwestycyjnego jest istnienie nie wykorzystanych rezerw produkcyjnych i zasobów siły roboczej. Mnożnik inwestycyjny może działać w kierunku zwiększania produktu narodowego jak i w kierunku jego zmniejszania. Zauważmy, że aby otrzymać stałe wyniki w działaniu mnożnika wymagane jest stałe inwestowanie, a nie jednorazowy zastrzyk inwestycji.
Akcelerator.
Zgodnie z zasadą akceleracji (idea przyspieszania) wzrost popytu konsumpcyjnego powoduje bardziej niż proporcjonalny wzrost inwestycji.

97. Związek polityki monetarnej i fiskalnej z kształtowaniem się ekonomicznych warunków gospodarowania.

Te dwa rodzaje polityk można uprawiać w sposób defensywny i ekspansywny.
Ekspansywna polityka monetarna- z roku na rok rosną ceny: krajowe i eksportowe, środki produkcji. Natomiast spada realna stopa procentowa - powoduje to ożywienie produkcji.
Rosną dochody oraz ceny i inwestycje.
Defensywna polityka monetarna - z roku na rok spadają ceny : krajowe, exportowe, środki
produkcji. Natomiast rośnie realna stopa procentowa - tworzą się warunki depresji.
Państwo powinno wspierać tam gdzie rynek nie jest w stanie tego zrobić np. ochraniać
zasoby , produkcję rodzinną przed konkurencją zagraniczną, dotować do celów niezyskownych np. ochrona środowiska .Do tej ochrony potrzebne są pieniądze ponieważ chroni przez
wydatki , a żeby można było wydawać muszą być dochody.
Ekspansywna polityka fiskalna - rosną ceny krajowe ,środki produkcji ,inwestycje i stopa
procentowa, spadają zaś ceny exportowe. Rosną ceny krajowe ,środki produkcji ,inwestycje i stopa procentowa, spadają zaś ceny exportowe.
Defensywna polityka fiskalna - spadają ceny krajowe, środki produkcji i stopa procentowa,
rosną zaś ceny eksportowe.

98. Pasywna polityka fiskalna i automatyczne stabilizatory w gospodarce.
Pasywna polityka fiskalna to polityka gdzie rząd jest nieczynny w ustanawianiu wysokości progów podatkowych, ceł, podatków, zasiłków dla bezrobotnych, czyli jest to dostosowanie się przychodów budżetu do istniejącej sytuacji gospodarczej i działają automatyczne stabilizatory (regulatory) gospodarki, są to narzędzia polityki fiskalnej które reagują na zmiany aktywności gospodarczej bez potrzeby podejmowania jakichkolwiek decyzji dotyczących ich użycia. Najważniejsze automatyczne stabilizatory to podatki po stronie wpływów budżetowych oraz zapomogi dla bezrobotnych, po stronie wydatków budżetowych.
Zaletą automatycznych stabilizatorów gospodarki jest to, że działają one natychmiast, ale nie wysyłają bodźców dla zmiany istniejącej sytuacji ekonomicznej i są nieskuteczne wobec problemów natury strukturalnej. Automatyczny stabilizator gospodarki - podatki - jego działanie wyraża się w tym, że w czasie recesji maleją wpływy do budżetu powodując powstanie większego lub mniejszego deficytu budżetowego, a w czasie ożywienia gospodarki rosną wpływy do budżetu, ograniczając możliwości dochodowe producentów i konsumentów.

Np. Mamy taką stopę podatkową:

biedni 10% do 50 mln
bogatsi 20% od 50 do 100 mln
... 30% od 101 do 200 mln
40% od 201 do 300 mln
50% powyżej 300 mln

W przykładowej firmie mającej dochód 305 mln zł. - płaci firma 50% podatek wynoszący: 152,5 mln zł. Zostaje jej 152,5 mln zł.
Z chwilą kryzysu dochody tej firmy gwałtownie zmalały, aż do poziomu 200 mln zł. Firma płaci teraz podatek 30%, czyli 60 mln zł. Zostaje jej 140 mln zł. Różnica w dochodach przed i po kryzysie wynosi: 12,5 mln zł. Czyli firmie pozostaje niewiele mniej - zadziałał automat.
W momencie gdy skończył się kryzys - firmie zwiększają się dochody - ale sama stwierdza, że nie opłaca się tak rozbudowywać bo zapłaci większy podatek - znów zadziała automatyczny stabilizator gospodarki.

99. Na czym polega aktywna polityka fiskalna i co to są nieautomatyczne stabilizatory gospodarki.
Aktywna polityka fiskalna to polityka wymagająca zaangażowania rządu, gdzie występują ciągłe zmiany wysokości podatków, ceł, progów podatkowych, zasiłków dla bezrobotnych itp. Aktywna polityka fiskalna tak stara się kształtować rzeczywistość, że stymuluje zjawiska pożądane jak np. wzrost gospodarczy, a stara się niwelować zjawiska niechciane jak np. wzrost bezrobocia. Jest to polityka stanowiąca element interwencjonizmu państwowego, oparta na nieautomatycznych stabilizatorach gospodarki, wśród których poważną rolę odgrywają składniki wydatków budżetowych. Wydatki budżetowe można podzielić na: wydatki tradycyjne, wydatki państwa dobrobytu, wydatki gospodarki mieszanej.
Wydatki tradycyjne związane są z pewnymi podstawowymi funkcjami państwa jako organizacji społecznej i politycznej. (Są to wydatki na obronę narodową, porządek publiczny, czyste dobra publiczne - taki jakie nikt z obywateli nie może być pozbawiony),
Wydatki państwa dobrobytu zwanego też niekiedy państwem opiekuńczym, to w znacznej mierze transfery w postaci rent i emerytur, zasiłków chorobowych, stypendiów, zasiłków dla bezrobotnych, obejmujących także ludzi pełnosprawnych i będących w wieku produkcyjnym. Daleko posunięci zwolennicy gospodarczego liberalizmu skłonni są traktować wzrost wydatków państwa opiekuńczego za element osłabiający aktywność gospodarczą.
Wydatki gospodarki mieszanej, to np. subsydia oraz niektóre inwestycje infrastrukturalne. Powstają jako konsekwencja włączenia się państwa do gospodarki.
Nieautomatyczny stabilizator gospodarki to także zmiany w wielkości obciążeń podatkowych - wymagają od państwa każdorazowo podjęcia decyzji.

100. Źródła finansowania deficytu budżetowego w polityce gospodarczej (od strony monetarnej i fiskalnej).

Zwiększenie liczby wydatków z budżetu państwa powoduje, że zjawiskiem typowym dla wielu gospodarek rynkowych stał się deficyt budżetowy. Oznacza to, że wpływy budżetowe osiągane w pierwszej kolejności z podatków są mniejsze niż planowane wydatki obejmujące zarówno zakupy dóbr i usług, jak i transfery.

Deficyt budżetowy przy pełnym zatrudnieniu, zwany też deficytem strukturalnym to taka wielkość deficytu w jakim znajdowała by się gospodarka przy pełnym zatrudnieniu.
Politykę fiskalną dzielimy między innymi na ekspansywną w momencie recesji, gdzie głównym zadaniem jest ożywienie gospodarki, dokonywanie wzmożonych zakupów rządowych, zmniejszanie bezrobocia. Kończy się to z reguły deficytem czyli brakiem pieniędzy w budżecie.
Im większy deficyt tym większą rząd prowadził politykę ekspansywną i zwiększył ilość zamówień rządowych.

Finansowanie deficytu budżetowego poprzez sprzedaż papierów wartościowych krajowym podmiotom gospodarczym jest to pożyczenie pieniędzy od innych podmiotów gospodarczych. Państwo sprzedaje papiery wartościowe - głównie obligacje, jako że są to papiery prawie pozbawione ryzyka i dochód z kupna i późniejszej odsprzedaży obligacji wydaje się pewny (pewniejszy niż dochód z akcji emitowanych przez inne podmioty gospodarcze). Na rzecz posiadania obligacji państwowych przemawia również to, że dochód z obligacji państwowych nie podlega opodatkowaniu oraz podlegają one innym przywilejom.
Konsekwencje finansowania deficytu budżetowego po przez sprzedaż papierów wartościowych może być dwojaki:
n w okresie recesji - podmioty gospodarcze wykazują tendencje do oszczędzania, w przypadku pożyczenia pieniędzy przez rząd i zainwestowania ich przyczynia się to zwiększeniu globalnego popytu, przyczynia się to ożywieniu gospodarki,
n w okresie ożywienia gospodarczego - rządowe inwestycje mogą stać się konkurencją dla prywatnych firm chcących podobnie inwestować, dlatego może to się przyczynić do obniżenia tempa wzrostu gospodarczego,

Wydatki budżetowe mogą być większe, mniejsze lub równe przychodom budżetowym. Pierwsza sytuacja oznacza istnienie deficytu budżetowego. W drugim wypadku występuje nadwyżka budżetowa, a sytuacja trzecia wskazuje na istnienie równowagi budżetowej.

101. Istota kwestii agrarnej we współczesnych wysoko rozwiniętych gospodarkach

Kwestia agrarna - problem niedostosowania rolnictwa pod względem jego struktury i jego struktury do istniejącej na zewnątrz sytuacji . Skąd każda próba łagodzenia tych nie dostosowań sprowadza się do zmiany warunków rozwoju rolnictwa , a tym samym gospodarki chłopskiej.
W historii próbowano rozwiązać kwestię agrarną kilkoma metodami .Traktowano ją jako problem niedostosowań strukturalnych.
Wymieńmy tu:
1. kolektywizacja i nacjonalizacja rolnictwa.
2. przekształcenie chłopów w farmerów.
3. kapitalizacja rolnictwa i przekształcanie chłopów w najemnych robotników rolnych.
Żadna z tych reform nie rozwiązała ostatecznie kwestii agrarnej , która przejawia się nadal w kilku formach :
• nienadążanie wzrostu produkcji rolnej za rozwojem całej gospodarki narodowej i wzrostem popytu na żywność.
• niższa niż w reszcie gospodarki wydajność pracy i produkcyjność innych czynników.
• niska elastyczność rolnictwa w zakresie struktury produkcji , jak i metod wytwarzania
• dysparytet (nierówność) dochodów ludności rolniczej do pozarolniczej.
Nie wszystkie z problemów występują jednocześnie .Ich nasilenie zależy od stopnia rozwoju gospodarki jako całości.

Fenomeny gospodarki chłopskiej.
• niemożność adaptowania rolnictwa do reszty gospodarki . Wiąże się to z obowiązującą rośliny fotosyntezą.
• obowiązek nawożenia gleby.
• zmienność natężenia pracy
• ostateczny rezultat pracy rolnika pozostaje wielką niewiadomą.
• praca dla rolnika nie jest zawodem lecz sposobem życia.

102. Strategia dostosowań sektora rolno spożywczego do warunków gospodarki rynkowej.

W rolnictwie rodzinnym istnieje mechanizm przystosowawczy do reguł stosowanej wobec niego polityki . Ten mechanizm nazywany serwo mechanizm adaptacyjny . Polega na tym że jeżeli rosną dochody rolnika to przeznaczane są na :
1. inwestycje produkcyjne oraz przyrost stada i zapasów ( to jest akumulacja )
2. inwestycje nieprodukcyjne oraz pozostałe spożycie ( daleko w tyle )
Jeżeli pogarszają się warunki dochodowe to własność rodzinna jest maksymalnie długo broniona przed dekapitalizacją i to przez wielkie inwestycje.
Poza tym trzeba pokonać bariery:
1. popytowa na żywność
2. opłacalność produkcji
3. przemian strukturalnych

103. Makroekonomiczne przesłanki efektywnej polityki rolnej.

1. Zerwanie z przerzucaniem na rolnictwo kosztów funkcjonowania monopoli środków produkcji
2. Konieczność spadku kosztów zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji i wzrost opłat pracy w sferze poza rolniczej , pozwalający na wzrost popytu na żywność .
3. Rozpoznanie relatywnie wysokich kosztów produkcji oraz niskiej wydajności pracy w rolnictwie .
4. Zerwanie z subwencjonowaniem rozwoju ogólno gospodarczego kraju koszem pogłębiania nadmiernych różnic w rozwoju cywilizacyjnym wsi .
5. uwzględnienie i poszanowanie właściwych gospodarstwom chłopskim reakcji przystosowawczych.

104. Scharakteryzuj obszar międzynarodowych powiązań gospodarczych.

Ogólnie międzynarodowe powiązania gospodarcze można podzielić na:
n handel towarami i usługami (handel zagraniczny),
n przepływy czynników produkcji, kapitału, siły roboczej,, technologii,
Dominującą rolą we wzajemnych obrotach odgrywał i odgrywa nadal handel zagraniczny, jako że wymiana towarów i usług jest mniej kłopotliwa od przepływu czynników wytwórczych. Rządy poszczególnych krajów prowadzą różną politykę zagraniczną. Od totalnej izolacji czyli autarkii poprzez protekcjonizm, aż do wolnego handlu. Stopień zaangażowania danego kraju w wymianie zagranicznej określa przeciętna stopa importu, która zależy od potencjału gospodarczego kraju, jeśli jest to duża gospodarka samowystarczalna przeciętna stopa importu jest niska, dla niewielkich krajów charakterystyczne są wysokie przeciętne stopy importu.

105. Bilans obrotów bieżących i kapitałowych jako składowe bilansu płatniczego

Informacji o wymianie kraju z zagranicą i ostatecznych obrotach finansowych dostarcza nam bilans płatniczy kraju.
Bilans Płatniczy


bilans obrotów bieżących bilans obrotów kapitałowych
n bilans handlowyn bilans usługn bilans procentów i dywident n kapitały krótkoterminowe <1rokn kapitały długoterminowe >1 rok
Bilans płatniczy kraju, to zestawienie wszelkich transakcji gospodarki narodowej z zagranicą w określonym czasie (na ogół jednego roku).
Bilans obrotów bieżących (rachunek bieżący), każda transakcja przynosząca wpływy krajowi jest księgowana jako aktywa (eksport towarów i usług, dywidendy od transakcji zagranicznych, renty i emerytury emigrantów). Natomiast jeśli transakcja związana jest z wydatkiem dewiz na rzecz zagranicy (import, zaplata odsetek za kredyt zagraniczny, nieodpłatna dostawa sprzętu wojskowego dla zagranicy itp.) księgowane jest jako pasywa.
bilans handlowy - zestawienie wartości eksportu i importu towarów,
bilans usług - zestawienie płatności usług miedzy krajem a zagranicą,
bilans procentów i dywident - zestawienie transferów prywatnych jak i rządowych,
Jeżeli wpływy z tytułu bieżących obrotów kapitałowych przeważają nad wydatkami, mówimy wtedy o nadwyżce obrotów bieżących.
Jeżeli wpływy są mniejsze od wydatków, mówimy o deficycie bilansu obrotu bieżącego. Możliwa jest też równowaga bilansu jest to równość między wpływami i wydatkami w bilansie obrotów bieżących.
Bilans kapitałowy, bilans obrotów kapitałowych (rachunek kapitałowy), są to:
n krótkoterminowe zagraniczne lokaty kapitałowe (państwowe i prywatne) tzn. zobowiązania i należności w postaci zagranicznych papierów wartościowych, kredytów handlowych, wkładów na rachunkach bankowych na okres 1 roku,
n kapitały długoterminowe (państwowe i prywatne) w formie lokat bezpośrednich (inwestycje produkcyjne) i pośrednich (papiery wartościowe) oraz kredyty na okres ponad 1 roku,
W bilansie kapitałowym odpływ kapitałów z kraju księgujemy po stronie pasywów, a napływ kapitału zagranicznego do kraju po stronie aktywów.
Każdy bilans płatniczy musi zostać zrównoważony na koniec okresu obrachunkowego. Jeśli w danym kraju bilans płatniczy wykazuje deficyt, tzn. wydatki na rzecz zagranicy są większe od wpływów musi zrównoważyć swój bilans płatniczy, np. zaciągając kredyt zagranicą.
W przypadku nadwyżki kraj może przekazać ją na powiększenie rezerw walutowych czy zagraniczne lokaty krótkoterminowe. Te posunięcia pozwalające osiągnąć ostateczną równowagę bilansu płatniczego określa się mianem operacji wyrównawczych. Są to interwencyjne przypływy złota, dewiz i kapitałów krótkoterminowych.

106. Formy rozliczeń międzynarodowych.

Najstarsza wymiana towarowa między krajami to wymiana towar za towar, czyli wymiana barterowa. Występują odmiany tej wymiany, które generalnie dzielimy na:
n transakcje kompensacyjne w przypadku pojedynczych transakcji,
n clearing bilateralny w handlu między dwoma krajami,
Kraje rozliczające się w clearingu bilateralnym, tak uzgadniają wartość wzajemnych dostaw towarów i usług, aby w danym okresie obroty równoważyły się wartościowo
n clearing multilateralny w handlu wzajemnym wielu krajów,
Wartość dostaw towarowych nie muszą się dwustronnie bilansować. Deficyt powstały w obrotach z jednym krajem można zrównoważyć nadwyżkami w handlu z innymi uczestnikami clearingu.
Na wymianę barterową decydują się kraje słabiej rozwinięte, mające trudności płatnicze. Clearing multilateralny jest już pieniężną formą rozliczeń międzynarodowych.

107. System stałego kursu walutowego.

Kurs walutowy jest to cena waluty obcej wyrażona w pieniądzu krajowym.
System stałego kursu walutowego dzielimy na:
• system waluty złotej,
• system waluty niezależnej,
System waluty złotej.
n waluty poszczególnych krajów miały ściśle określoną wartość w złocie tzw. złoty parytet,
n ilość pieniądza krajowego (banknotów) odpowiadała wielkości rezerw złota posiadanych przez kraj i banknoty były wymieniane w bankach bez ograniczeń,
n stały parytet (a więc i kurs względem innych walut) gwarantowały banki centralne utrzymując odpowiednie rezerwy złota,
Innymi słowy kurs walut narodowych danych krajów oparty był na rezerwach złotego kruszcu, kurs walut był ustalany względem złota, waluty krajów były wymienialne między sobą, kurs walut narodowych był mało elastyczny.
W wypadku deficytu bilansu handlowego kraj musiał zapłacić złotem za nadwyżkę importową. Jego rezerwy złota malały. Władze monetarne redukowały więc podaż pieniądza krajowego do poziomu zmniejszonych rezerw złota, bo jak wiadomo waluty poszczególnych krajów miały ściśle określoną wartość w złocie. Mniejsze rezerwy złota, mniej pieniędzy na rynku. Zmniejszenie ilości pieniędzy na rynku obniżało popyt. Ograniczenie popytu powodowało deflację. Spadek cen towarów krajowych poprawiał ich konkurencyjność na rynkach zagranicznych. Następował wzrost eksportu. Bilans handlowy poprawiał się.
System waluty niezależnej.
n rządy poszczególnych krajów określały stałe kursy swoich walut narodowych względem dolara USA,
n waluty krajowe były wzajemnie wymienialne bez ograniczeń,
n Banki Centralne zapewniały stałość kursu swoich walut, wykorzystując w tym celu posiadane rezerwy walutowe oraz korzystając z kredytów Międzynarodowego Funduszu Walutowego,
Każda większa korekta kursu wymagała zgody MFW.
W wypadku nadwyżki w bilansie płatniczym w wyniku nadwyżki eksportowej dochodziło do zwiększenia rezerw walutowych kraju. Zwiększenie krajowych zasobów pieniądza kreowało dodatkowy popyt, podczas gdy krajowa ilość towarów (podaż) zmniejszyła się o wartość wyeksportowaną. Nadwyżka popytu stymulowała wzrost cen krajowych. Systematyczny wzrost cen i kosztów czyli inflacja pogorszyła konkurencyjność towarów krajowych na rynku zagranicznym, a więc spadł eksport. Koniec nadwyżki eksportowej bilans płatniczy wracał do równowagi.
{Polityka neutralizacji (sterylizacji) polityka uniemożliwiająca przywrócenie polityki zewnętrznej.}
108. System zmiennego kursu walutowego .Zasady i konsekwencje stosowania.

System ten dzieli się na dwa rodzaje:
bez interwencji banku centralnego na rynku walutowym (clean floating) z interwencją banku centralnego na rynku walutowym (dirty floating)
clean floating - banki pozwalają na swobodne kształtowanie się kursu waluty krajowej pod wpływem popytu i podaży,
dirty floating - banki skupując i sprzedając walutę starają się oddziaływać na kurs, najczęściej starając się zmniejszyć przejściowe i spekulacyjne odchylenie kursu,
W wypadku deficytu w bilansie płatniczym kraju, co oznacza, że w skutek nadwyżki importowej dużo waluty uciekła zagranicę, a z eksportu wpływy są mniejsze - kurs waluty krajowej obniża się. W wyniku deprecjacji waluty krajowej artykułu importowane stają się droższe na rynku krajowym, a jednocześnie artykuły krajowe stają się tańsze dla odbiorców zagranicznych. Rośnie eksport, a maleje import. Bilans handlowy wraca do równowagi.
Dzięki elastycznemu kursowi walutowemu przywracanie równowagi w bilansie płatniczym jest szybsze niż w innych systemach.

109. Czynniki kształtujące równowagę bilansu handlowego i kapitałowego

Wzrost dochodu narodowego, a więc przyrost dochodu właścicieli czynników wytwórczych oznacza wzrost popytu krajowego na artykuły krajowe jak i importowane. Przyrost importu zależy od krańcowej stopy importu, czyli relacji miedzy przyrostem dochodu a przyrostem importu:

Im wyższa krańcowa stopa importu, w tym większym stopniu przyrost dochodu narodowego pogarsza bilans handlowy.
Dochód narodowy rośnie tzn. rosną dochody obywateli będących właścicielami czynników produkcji. Ludzie bogaci kupują więcej, mając dużo pieniędzy chcą kupować artykuły importowane tzn. więcej pieniędzy ucieka zagranicę kraju. Jeśli popyt krajowy wchłonie całą krajową produkcję to rzeczywiście przy zerowym eksporcie krajowych produktów bilans handlowy ulegnie pogorszeniu.

Interpretacja terms of trade. Wpływ zmian terms of trade na sytuacje płatniczą kraju.
terms of trade - warunki wymiany
Jest to zestawienie względnych zmian cen krajowych (eksportowych) danego kraju w stosunku do względnych zmian cen towarów sprowadzanych z zagranicy.



Interpretacja tej relacji jest następująca:

ToT = 1 - oznacza, że dynamika cen w eksporcie była równa dynamice cen w imporcie,
ToT > 1 - świadczy o względnym wzroście cen eksportowych w porównaniu ze zmianami cen importowych, mamy duży eksport, ale zagranica może nie zamawiać więcej artykułów i mimo korzystnego ToT może on nie wpłynąć na bilans płatniczy.
ToT < 1 - dowodzi szybszego relatywnego spadku cen w eksporcie w porównaniu ze zmianami cen importowych, oznacza to że ceny towarów które Polska sprzedaje zagranicę rosną wolniej niż ceny towarów które Polska z zagranicy otrzymuje.
ToT nie mówi nic o bezwględnym ruchu cen.
W przypadku gospodarek wysokorozwiniętych, tzn. krajów produkujących szeroki asortyment towarów konkurencyjny na rynkach międzynarodowych, zgodnie z warunkiem Marschalla-Lernera (o zmianie ToT decydują relację wolumenowe) poprawa ToT spowoduje deficyt bilansu handlowego, pogorszenie ToT wywoła nadwyżkę w bilansie.

Kurs Walutowy
Deprecjacja waluty krajowej poprawia bilans płatniczy - napływ do Polski zagranicznej waluty, dlatego że towary staja się tanie i są chętnie kupowane. Deprecjacja waluty krajowej powoduje spadek cen eksportowych i wzrost cen importowych. Następuje pogorszenie terms of trade ToT<1. Prowadzi to do poprawy bilansy handlowego ze względu na efekt wolumenowy.
Aprecjacja krajowej waluty to oznacza że dla krajów prowadzących z nami ożywioną wymianę gospodarczą krajowe towary stały się za drogie i przestaną być kupowane - bilans płatniczy się pogorszy. Aprecjacja waluty krajowej pociąga za sobą wzrost cen w eksporcie i spadek cen w imporcie. Poprawia się terms o trade ToT >1 ze względu na spadek wielkości eksportu i wzrost importu. Bilans handlowy pogarsza się.
Z kolei deficyt bilansu kapitałowego pociąga za sobą deprecjację waluty krajowej, a nadwyżka - aprecjację.
Rola kursu walutowego w teorii parytetu siły nabywczej utrzymuje, że wahania kursu walutowego są przede wszystkim reakcją właśnie na zmiany relacji poziomu cen między poszczególnymi krajami.

Oddziaływanie wewnętrznej polityki monetarnej na bilans płatniczy kraju. Podstawowym narzędziem polityki monetarnej jest Stopa procentowa.
Podwyższenie stopy procentowej, dokonuje się w okresie grożącym przegrzaniem koniunktury w celu jej ostudzenia. Ogranicza się przez to popyt globalny, popyt spada również na towary importowe co poprawia bilans handlowy. Spadek popytu powinien zaowocować końcem wzrostu cen krajowych, a może nawet ich obniżeniem. Powoduje to zwiększenie atrakcyjności towarów krajowych na rynkach zagranicznych, co w efekcie przynosi zwiększenie eksportu. Z drugiej strony podwyżka krajowej stopy procentowej powoduje napływ do kraju obcego kapitału (najczęściej krótkoterminowy), a więc poprawia krajowy rachunek kapitałowy.
W sumie polityka podwyższania krajowej stopy procentowej korzystnie oddziaływuje na obie części składowe bilansu płatniczego.
Nadwyżka w bilansie płatniczym wywołuje aprecjacja kursu. Aprecjacja zwiększa opłacalność importu. Następuje przesunięcie wydatków krajowych z towarów krajowych na importowane - wzrost importu przywraca równowagę bilansu handlowego.
Z kolei ograniczenie produkcji krajowej z powodu zmniejszenia popytu skierowanego teraz w większym stopniu na importowane artykuły, obniża dochód krajowy. To daje sygnał o obniżeniu krajowej stopy procentowej co pociąga za sobą odpływ krótkoterminowych zagranicznych lokat kapitału. Następuje przywrócenie równowagi bilansu kapitałowego.

Wpływ wewnętrznej polityki fiskalnej na równowagę płatniczą kraju.
Poprawę bilansu płatniczego można uzyskać studząc koniunkturę, a więc ograniczając popyt krajowy. Rząd prowadzi wtedy restrykcyjną politykę fiskalną polegającą na zwiększeniu podatków lub ograniczeniu wydatków budżetowych Powoduje to zmniejszenie dochodów ludności:
n zmniejszenie dochodów krajowych powoduje spadek popytu na artykuły krajowe i importowe, czyli spadek importu,
n mniejszy dochód, i także popyt pociąga za sobą zwolnienie tempa wzrostu cen lub nawet obniżenie cen krajowych, pogarsza to ToT i przyczynia się do wzrostu eksportu,
n zmniejszenie importu przy równoczesnym wzroście eksportu prowadzi do nadwyżki w bilansie handlowym,
n ograniczenie dochodów krajowych przyczynia się do obniżenia stopy procentowej,
n niższa krajowa stopa procentowa w stosunku do zagranicznej stymuluje deficyt w bilansie kapitałowym,

110. Efekty cenowy i wolumenowy ‘terms of trade’ (warunków handlowych, warunków wymiany).

Jeśli suma obu cenowych elastyczności popytu jest większa od jedności , przy zmianie ToT , o sytuacji płatniczej kraju zadecydują relacje wolumenowe.
Oznacza to że poprawa ToT spowoduje deficyt bilansu handlowego
pogorszenie ToT nadwyżkę w bilansie.

111. Cenowa elastyczność popytu w eksporcie i imporcie jako wyznacznik sytuacji płatniczej w kraju.
Przy założeniu braku reperkusji wolumenowych kształtowanie się TOT powyżej jedności jest korzystne dla bilansu handlowego . przy nie zmienionym kursie walutowym rośnie bowiem siła nabywcza eksportu danego kraju wyrażona w cenach importowych. W takich warunkach utrzymanie dotychczasowego wolumenu eksportu i importu spowoduje nadwyżkę bilansu handlowego . wzrost cen krajowych czyli eksportowych spowoduje pogorszenie konkurencyjności tych towarów na rynkach krajowych jak i zagranicznych . w takiej sytuacji wystąpi tendencja do zarówno do spadku wolumenu eksportu jak a wzrostu wolumenu importu bilans handlowy będzie niekorzystny.

112. Deprecjacja i aprecjacja kursu walutowego w relacji ‘terms of trade’ omówić rolę.

Deprecjacja ( obniżka ) powoduje spadek cen eksportowych i wzrost cen importowych.
Następuje pogorszenie ToT .Przy odpowiednich elastycznościach popytu krajowego i zagranicznego prowadzi to do poprawy bilansu handlowego ( ze względu na efekt wolumenowy).
Aprecjacja przynosi efekt odwrotny

113. Rola kursu walutowego w teorii parytetu siły nabywczej .

Ścieżka kursu walutowego opartego na parytecie siły nabywczej jest to taka ścieżka nominalnego kursu walutowego, na której realny kurs walutowy jest utrzymany na stałym poziomie w określonym przedziale czasowym. Ścieżka ta pozwala utrzymać na stałym poziomie konkurencyjność międzynarodową.
Ścieżka nominalnego kursu walutowego opartego na parytecie siły nabywczej - ścieżka która pozwala zniwelować różnice w stopach inflacyjnych w różnych krajach oraz utrzymać na stałym poziomie realny kurs walutowy i konkurencyjność.
Kurs powinien się zmieniać według ścieżki umożliwiającej zachowanie stałego poziomu konkurencyjności. (Jeżeli nie wystąpią żadne wstrząsy o charakterze realnym to) poziom realnej konkurencyjności odpowiadający warunkom równowagi pozostanie w długim okresie niezmienny, a kurs nominalny będzie się zmieniać w taki sposób aby zapobiec wahaniom realnej konkurencyjności mogącym wystąpić w wyniku zróżnicowanego tempa inflacji w kraju i za granicą.
Kurs walutowy musi podążać ścieżką parytetu siły nabywczej. W krajach w których występuje wyższa stopa inflacji niż u innych konkurentów , będzie następowała deprecjacja nominalnego kursu walutowego , W krajach zaś, w których inflacja jest niższa postępować będzie aprecjacja kursu.
W warunkach stałych nominalnych kursów walutowych dany kraj nie może mieć w nieskończoność wyższej inflacji niż konkurenci. Następuje bowiem stopniowy spadek jego konkurencyjności w handlu zagranicznym i w ślad za tym możliwy jest wzrost deficytu w jego bilansie handlowym oraz spadek popytu globalnego związany z ujemną wartością eksportu netto.
Jeżeli w krajach o wysokiej inflacji następuje jednocześnie deprecjacja kursu walutowego , to możliwe jest utrzymanie parytetu siły nabywczej waluty krajowej i zneutralizowanie wpływu różnic stóp inflacji na konkurencyjność międzynarodową.
Kursy walutowe w długim okresie dostosowują się do ścieżki parytetu siły nabywczej w krótkim okresie - nie. Teoria parytetu siły nabywczej utrzymuje , że fluktuacje kursu są przede wszystkim reakcją właśnie na zmiany relacji poziomu cen między poszczególnymi krajami..
Ruchy kursu walutowego ukazują rozbieżności w stopie inflacji w różnych krajach.

114. Fluktuacja kursu walutowego pod wpływem zmian stopy procentowej, zakupu spekulacyjnego walut , interwencji banku centralnego oraz instrumentów polityki handlowej.

Teoria parytetu siły nabywczej dość dobrze wyjaśnia zachowanie się kursu walutowego o długim czasie. Natomiast na krótką metę fluktuacje kursu uzależnione są od wielu różnych czynników. Kurs reaguje na zmianę krajowej stopy procentowej, oddziaływującej na bilans kapitałowy, zakupy spekulacyjne walut, interwencje BC na rynku walutowym, środki zagranicznej polityki handlowej (cła), ogólną sytuację gospodarczą kraju oraz czynniki pozaekonomiczne (wojny, klęski żywiołowe). Wszystko to sprawia, że warto inwestować w gospodarkę, a więc i w walutę danego kraju.

115. Wpływ zmian stopy procentowej na bilans płatniczy.

Korzystny wpływ na bil. płat wywiera podwyższenie stopy procentowej. Studzenie koniunktury poprawia bilans handlowy - ograniczenie wydatków na import. Poza tym spadek popytu powinien spowodować zwolnienie tempa wzrostu cen.
Podwyższenie stóp powoduje napływ kapitału.
Nadwyżka w bilansie płat. Wywołuje aprecjacja kursu, co zgodnie z teorią parytetu siły nabywczej przywraca poprzednią wartość ToT.

116. Wpływ wewnętrznej polityki fiskalnej na równowagę płatniczą kraju.

Poprawę bilansu płatniczego można uzyskać studząc koniunkturę , a więc ograniczając popyt krajowy .Rząd prowadzi w takim przypadku restrykcyjną politykę fiskalną polegającą na zwiększaniu podatków lub ograniczanie wydatków rządowych. Pociąga to za sobą zmniejszenie dochodów ludności , co uruchamia podobny mechanizm co restryktywna polityka monetarna:
• zmniejszenie dochodów krajowych powoduje spadek importu

• mniejszy dochód a więc i popyt pociąga za sobą zwolnienie tempa wzrostu lub nawet obniżenie cen krajowych. Pogarsza to term of trade i przyczynia się do wzrostu eksportu.
• zmniejszenie importu przy równoczesnym wzroście eksportu prowadzi do nadwyżki w bilansie handlowym
• ograniczanie dochodów krajowych przyczynia się do obniżenia stopy procentowej.
• niższa krajowa stopa procentowa ( w stosunku do zagranicznej ) stymuluje deficyt w bilansie kapitałowym
Istnieje prawdopodobieństwo że przeciwne salda obu składowych bilansu płatniczego (bilansu handlowego i kapitałowego ) zrekompensują się . Wtedy restryktywna polityka finansowa nie wywrze żadnego ,wpływu na bilans płatniczy .Równowagę bilansu płatniczego przywróci deprecjacja kursu waluty krajowej.

117. Rola instrumentów pośrednich w prowadzeniu zagranicznej polityki gospodarczej.

Instrumenty pośrednie zagranicznej polityki gospodarczej oddziaływujące na obrotu handlowe i kapitałowe z zagranicą:
n kurs walutowy,
n wewnętrzna polityka fiskalna,
n i monetarna,
Oprócz tych narzędzi wyróżniamy środki polityki handlowej, zaliczamy do nich:
• cła,
• narzędzia parataryfowe,
• instrumenty pozataryfowe,
Cła są to podatki nakładane na towary importowane, bądź eksportowane, mogą pełnić kilka funkcji:
n fiskalną - jak każdy podatek stanowią źródło dochodu dla budżetu państwa,
n poprzez cła ogranicza się konkurencyjność niektórych towarów na rynku, przez to zmniejsza się ich eksport lub import utrzymując bilans płatniczy w równowadze,
n Cła ochraniają rodzimą produkcję, niekiedy nakłada się je na artykuły eksportowane chcąc utrzymać właściwą podaż lub zwiększyć niektórych artykułów na rynku krajowym,
Wzrost cła ogranicza import, zmniejsza ilość towarów które kupujemy zagranicą, mniej pieniędzy ucieknie zagranicę, polepszy się bilans handlowy. Straci rodzimy konsument oraz producent zagraniczny.
Najważniejsze znaczenie obecnie ma protekcjonizm celny czyli ochrona rodzimej produkcji przed konkurencją zewnętrzną.

Charakterystyka instrumentów para i pozataryfowych zagranicznej polityki handlowej.
Znoszeniu ceł towarzyszyło często wprowadzenie innych instrumentów ograniczających wymianę towarową:
Instrumenty parataryfowe: (oddziaływają na cenę towaru)
n opłaty wyrównawcze - jest to opłata dopisywana artykułom importowanym tak aby wyrównać ich cenę z wewnątrz krajowymi przez co import jest nieopłacalny,
n specjalne opłaty importowe - opłaty na towary importowane, administracyjne, konsularne, statystyczne,
n subsydia eksportowe - budżet państwa dofinansowuje eksport jakiś artykułów do ceny wewnątrz krajowej, tymczasem towar ten sprzedawany jest do krajów gdzie cena jest niższa,

Instrumenty pozataryfowe: (nie oddziaływają na cenę towaru)
n kontyngenty - zezwolenie na import lub eksport towarów, ale w ściśle określonych ilościach, każdy wywóz lub przywóz towarów wymaga zgody władz gospodarczych, czyli uzyskania licencji, w odniesieniu do niektórych towarów lub krajów kontyngent może mieć poziom zerowy czyli być objęty embargiem,
n ograniczenia dewizowe - ograniczenie takie obowiązywało w roku 1980 np. wyjeżdżającym zagranicę można było legalnie kupić i wywieść tylko 150 $, jest to poddanie szczegółowej kontroli wszelkich kontaktów gospodarczych z zagranicą,
n ograniczenia biurokratyczne - w USA zezwolenie na import artykułów których czas rozkłady opakowania wynosi dwa tygodnie - jest to niemożliwość, import będzie niemożliwy,

118. Wzrost eksportu a przyrost dochodów . Teoria mnożnika handlu zagranicznego.

Skutki wpływu zwiększenia eksportu na przyrost dochodu narodowego ilustruje teoria mnożnika handlu zagranicznego.

DY - ostateczny przyrost dochodu narodowego,
DEx - początkowy przyrost eksportu,
DIm - indukowany (wzrostem dochodu) przyrost importu,
DO - indukowany (wzrostem dochodu) przyrost oszczędności,
Wykorzystanie efektów mnożnikowych w zagranicznej polityce gospodarczej skłania rząd do ekspansji eksportowej przy równoczesnym ograniczeniu importu. Import bowiem (obok oszczędności) redukuje popyt na dobra krajowe co osłabia działanie mnożnika. Ostateczny przyrost dochodu narodowego w wyniku działania mnożnika handlu zagranicznego jest tym większy, im wyższy jest początkowy przyrost eksportu oraz im niższa jest krańcowa stopa oszczędności i importu.

119. Konsekwencje prowadzenia polityki zubożenia sąsiada przez ekspansywny eksport,

Dumping - obniżenie cen sprzedawanych (eksportowanych) towarów nawet poniżej kosztów.
Polityka zubożania sąsiada - gospodarka światowa to system naczyń połączonych. Eksport jednego kraju jest importem jego partnera. Tak więc poprzez eksport napędzamy u siebie koniunkturę, ale w wyniku tego u naszego sąsiada następuje spadek sprzedaży jego towarów na jego wewnętrznym rynku co prowadzi do recesji i bezrobocia. Autorzy takiej polityki muszą liczyć się z wprowadzeniem przez inne państwa posunięć odwetowych (ograniczenie importu, forsowanie eksportu). Dążenia wszystkich partnerów do uzyskania dodatniego salda bilansu handlowego przez restrykcje importowe zaowocowałoby zmniejszeniem międzynarodowej wymiany handlowej, a co za tym idzie utratę korzyści z międzynarodowego podziału pracy.
Po przez powiązania towarowo-kapitałowe recesja w jednym kraju szybko rozprzestrzenia się na inne.

120. Cechy modelu konkurencji doskonałej , niedoskonałej i monopolu.

Konkurencja doskonała zakłada istnienie dużej liczby producentów, z których każdy ma niewielki udział w ogólnej masie transakcji zawieranych na danym rodzajowo rynku i w odniesieniu do konkretnych towarów. Żaden z producentów nie może samodzielnie zmieniać poziomu cen.
Cena informuje dostawcę o wahaniach popytu oraz obok preferencji osobistych odbiorców określa dostępność towaru dla nabywcy.
Założenia rynku doskonałego:
n nieskończona cenowa elastyczność popytu - po cenie występującej na rynku producent może sprzedać wszystko co wytworzy, poniżej tej ceny - przechwyci cały popyt na dany towar, a powyżej - nie jest w stanie sprzedać niczego,
n jednorodność towarów,
n pełna przejrzystość rynków,
n całkowita dostępność rynków,
n brak wszelkich trudności w wymianie towaru na pieniądz,
n absolutna giętkość cen oraz nieograniczona przenośność zasobów,
n brak jakichkolwiek trudności w wymianie pieniądza na towar,

Konkurencja niedoskonała a monopolistyczna jako uwarunkowania zachowań podmiotów na rynku.
Konkurencja niedoskonała, zakładamy że istnieje wiele (drobnych, średnich, dużych) producentów, z których każdy ma istotny - choć zróżnicowany - udział w ogólnej podaży danego towaru lub określonej grupy substytutów na danym rynku. Zmieniając wielkość podaży można mieć wpływ na kształtowanie się cen. Producent podnosząc cenę może stracić część nabywców, ale nie musi stracić wszystkich. Istnieje bardzo silna walka konkurencyjna prowadzona taką bronią jak marka, reklama, znak fabryczny, co uniemożliwia wyrównanie się cen wyrobów podobnej jakości.
n brak jednorodności towarów,
n nie racjonalne zachowanie się podmiotów,
n niedoskonały rynek pracy, produktów spożywczych czy kapitałów,
Konkurencja monopolistyczna to przyjęcie takiej głównie pozycji producenta na rynku, która zakłada jego pełną wyłączność, bądź (i co bardziej typowe) sytuację oligopolistyczną.
Oligopol - występowanie kilku wielkich producentów wywierających zasadniczy wpływ na warunki produkcji i zbytu określonych dóbr, usług czy wartości. Daje im to możliwość oddziaływania na kształtowanie się cen oraz narzucanie korzystnych dla siebie warunków transakcji w zakresie przedstawionej oferty podażowej.

121. Omów relację miedzy dostawcą a odbiorcą w zależności od struktury rynku.(tabelka)

Wielumałych Niewieluśrednich Jedenduży
Wielu małych polipol oligoposon monoposon
Niewielu Średnich oligopol wzajemnyoligopol ograniczonymonoposon
JedenDuży monopol ograniczonymonopol wzajemnymonopol



Praca własna

1. Pojęcie rynku , infrastruktury i mechanizmu rynkowego

Rynek to miejsce gdzie podaż spotyka się z popytem i gdzie kształtuje się cena. Wszędzie gdzie dochodzi do transakcji kupna - sprzedaży mamy doczynienia z rynkiem.
Infrastruktura rynkowa to specjalnie wyznaczone i przystosowane do prowadzenia różnego rodzaju transakcji rynkowych miejsca wyposażone w odpowiednie urządzenia i obsługiwane przez wyspecjalizowane zespoły ludzkie, a służące wygodzie sprzedających i kupujących.
Mechanizm rynkowy to zależność popytowo-podażowa występująca na rynkach wszelkiego rodzaju dóbr gospodarczych, a zawiązujące się za pośrednictwem cen między równoprawnymi podmiotami gospodarczymi dążącymi do osiągnięcia korzyści ekonomicznych poprzez dokonywania dobrowolnych aktów kupna i sprzedaży towarów.

2. Walka na rynku o podział korzyści ekonomicznych

W pierwszym planie walkę tę można określić mianem negocjacyjnej. Jej przedmiotem są najbardziej korzystne dla stron warunki transakcji. Jej źródłem - przeciwność interesów. Sprzedający chcą jak najbardziej zwiększyć swoje dochody, a kupujący jak najmniej stracić
z własnych dochodów. jej głównym następstwem jest z jednej strony weryfikacja i akceptacja przydatności dobór oferowanych przez dostawców, a z drugiej, możliwość efektywnego zaspokojenia potrzeb pośród odbiorców.
Zjawiskami wtórnymi, niemniej istotnymi, a będącymi zarazem różnymi formami walki negocjacyjnej są walka konkurencyjna i przetargowa. Jeśli w walce negocjacyjnej uczestniczy więcej niż jeden dostawca wobec danego odbiorcy, to między dostawcami pojawia się walka konkurencyjna. Rywalizują oni o siłę nabywczą. Przedmiotem walki jest oferowanie korzystniejszych warunków dostaw. Niż mogą przedstawić inni dostawcy. Jej podstawowe cele to:
zachowanie dotychczasowej pozycji dostawcy na rynku (strategia defensywna) bądź poprawa pozycji (ofensywna). W przypadku spadku popytu strategia ofensywna polega na dążeniu do utrzymania dotychczasowej pozycji kosztem pozycji konkurenta. Dostawcy mają dwa motywy: ,,nie stracić do konkurenta’’ i ,,wygrać z nim’’. W skutkach któryś z dostawców ,,traci’’. Odbiorca natomiast ma możliwość zawarcia korzystniejszej transakcji.
Kiedy natomiast jest więcej odbiorców, a jeden dostawca, odbiorcy przystępują do walki przetargowej o zwiększenie swego udziału w dostępnej ofercie podażowej. Polega ona na tym, że odbiorcy oferują dostawcy korzystniejsze warunki transakcji w porównaniu do innych. Przejawem i wynikiem toczonej walki są ceny, które eliminują nieefektywnych dostawców i niewypłacalnych odbiorców i wynagradzają innych.

3. Rodzaje rynków i ich infrastruktura

Wiele jest rodzajów rynków i szereg ich klasyfikacji. Że względu na przedmiot transakcji odróżnia się :
- rynki towarowe (środki produkcji i konsumpcji)
- rynki usług ( w tym i pracy)
- rynki kapitałowe (walut , papierów wartościowych , kredytów)
Przyjmując za podstawę podziału przestrzenne wymiary rynku mamy: rynki o znaczeniu lokalnym ,regionalnym, krajowym międzynarodowym i światowym.
Przestrzenny punkt widzenia związany bywa często z przedmiotem transakcji np.: rynek usług bytowych (np. wywóz śmieci) ma zazwyczaj charakter lokalny, rynek walut jest międzynarodowy lub światowy. Tworzenie się i rozwój rynków związane jest także z czasem , który wpływa na trwałość i zakres przestrzenny.
Rynki pierwotne - powstają w regionach lub krajach o dużej podaży określonych towarów.
Rynki centralne - kształtują się w wyniku długotrwałych procesów, są to rynki o skali międzynarodowej i występujące w krajach wysoko rozwiniętych. Uwzględniając stopień zorganizowania działalności służącej wymianie, rynki dzielimy na sformalizowane (transakcje regulowane przez przepisy) i niesformalizowane.
Ważne też są rynki kapitałowe: rynek pieniądza krajowego (lokat i kredytów), rynek walutowy oraz rynek papierów wartościowych (akcje, obligacje). Kształtują się na nich stopy procentowe, kursy walut, dewiz a nawet złota.
Klasyczne formy rynków światowych i międzynarodowych (także krajowych) to:
• targi i wystawy gospodarcze - periodycznie odbywane imprezy handlowe skupiające wielu wystawców i kupujących a prezentujące zazwyczaj nowości producentów,
• aukcje sprzedaż w formie publicznego przetargu danych towarów.
• wolne obszary celne - spełniają swoje funkcje handlowo-dystrybucyjne wobec towarów nie obciążonych opłatami celnymi.
• giełdy miejsca stałych spotkań nabywców i sprzedawców zainteresowanych ściśle wyznaczonych towarów lub wartości (papiery wart waluty dewizy złoto)

4. Zależności funkcjonalne w warunkach rynkowej adaptacji podaży do popyt oraz popytu do podaży.

W sferze dóbr finalnych dostosowania podaży do popytu wywołują tendencję do takiego kształtowania się proporcji między zasobami w alternatywnych zastosowaniach, że ceny dóbr finalnych zapewniających ciągłość obrotu tymi dobrami, umożliwiają osiąganie zysku normalnego. W takich warunkach odbiorca ma możliwość łatwego zakupu pożądanych dóbr, a dostawca nie ma powodów dokonywania realokacji zasobów. Jest na rynku nierównowaga popytowa
Tendencję do proporcjonalnej alokacji zasobów wywołują dwojakiego dostosowania:
a) popytowo-cenowe (można podnieść ceny co spowoduje spadek popytu)
b) ilościowe (podażowe) (trzeba zwiększyć ilość aby zaspokoić popyt)
Warunkiem dostosowań popytowo-podażowych jest odpowiednia elastyczność cen. Zmiany w popycie bieżącym (ceny) ujawniają ewentualne dysproporcje alokacyjne i zachęcają do krótkookresowych przestawień podaży. W okresie długim możliwość wystąpienia dysproporcji alokacyjnych sygnalizują zmiany popytu (ceny) przewidywanego. Ich uwzględnienie skłania do przestawień podaży w ujęciu długookresowym.
Warunkiem dostosowań ilościowych jest przenośność zasobów. W okresie krótkim angażują one zasoby przenośne (część siły roboczej, surowce, materiały) i prowadzą do przestawień podaży w ramach istniejących zdolności produkcyjnych. W okresie długim natomiast mogą być już angażowane zasoby nieprzenośne z punktu widzenia kresów krótkich (część siły roboczej, maszyn , urządzeń, budynki) dzięki czemu możliwe stają się zmiany inwestycyjne w sferze dóbr finalnych. Dostosowania ilościowe wywołują relokację zasobów służących do odtwarzania innych, prowadzą do przestawień podaży w ślad za zmianami popytu. Decydujące znaczenie ma tzw. podmiotowa i przedmiotowa przenośność środków pieniężnych. Podmioty gospodarcze swobodnie dysponują pieniędzmi; umożliwia to swobodne zawieranie transakcji.

5. Efekty makroekonomicznych działań mechanizmu rynkowego

Bezpośrednim odzwierciedleniem procesów przystosowawczych zachodzących na rynkach jest kształtowanie się dóbr finalnych oraz materialnych zasobów służących ich produkcji , płac, stóp procentowych ,kursów walut, akcji, obligacji itp. W skali gospodarki procesy te kształtują podstawowe relacje (makroproporcje) pomiędzy globalnym (efektywnymi) popytem a globalną podażą przy danym ogólnym poziomie cen. Elastyczność tego poziomu umożliwia likwidowanie ewentualnych , makroekonomicznych dysproporcji między popytem i podażą.
Dolną granicę tej elastyczności wyznaczają koszty produkcji (koszty zmienne ) poniżej których ceny spaść nie mogą , granica górna określają występujące i przewidywane zjawiska inflacyjne.
Pojawienie się zakłóceń w poszczególnych typach i rodzajach dostosowań prowadzi do naruszenia podstawowych makroproporcji między podażą i popytem oraz dysproporcji w rozmieszczeniu i wykorzystaniu zasobów , a także w kształtowaniu się struktury gospodarczej.
Wszystkie transakcje na rynku warunkują się wzajemnie i są ze sobą ściśle powiązane. We wzajemnym uzależnieniu rynków uwidacznia się charakter działań mechanizmu rynkowego. W skutek działania tego mechanizmu kształtują się zarówno poziom i struktura produkcji jak i konsumpcji , inwestycji i oszczędności. W trakcie procesów dostosowawczych podmioty gospodarcze podejmują decyzje produkcyjno - inwestycyjno-konsumpcyjne. Rezultat tych decyzji określa w ujęciu krótkookresowym wielkość produktu społecznego i makroproporcje jego podziału w ujęciu długookresowym , natomiast decyduje o stopie gospodarczego wzrostu.

6. Główne i dodatkowe cele polityki gospodarczej państwa.

Cele polityki gospodarczej państwa można podzielić na :
1) cele służące stabilizacji gospodarki rynkowej:
• - pełne zatrudnienie
• - ciągły wzrost gospodarczy
• - stabilizacja poziomu cen
• - równowaga w zakresie międzynarodowych stosunków ekonomicznych
2) cele dodatkowe (uzupełniające) :
• - ochrona środowiska
• - sprawiedliwość i bezpieczeństwo socjalne

Wzrost gospodarczy - utrzymanie i rozwój gospodarki rynkowej wymaga przyjęcia założenia o stałym tempie wzrostu gospodarczego.
Pełne zatrudnienie - ponieważ w gospodarce rynkowej występuje nierównowaga podażowa , popyt na siłę roboczą , będącą czynnikiem produkcji , jest z reguły mniejszy od jej podaży.
Celem państwa jest osiągnięcie takiego stanu , w którym ekonomiczne i społeczne koszty bezrobocia byłyby najmniejsze.
Stabilizacja poziomu cen - tempo wzrostu gospodarczego jest czułym barometrem klimatu i kondycji danej gospodarki a z tego powodu dążenie do handlowego wzrostu cen staje się ważnym celem gospodarczym państwa. W zakresie kształtowania koniunktury gospodarczej państwo ma za zadanie ożywianie koniunktury w czasie recesji i tłumienie w czasie jej przegrzania.
Równowaga w zakresie międzynarodowych stosunków ekonomicznych - cel ten ma charakter zewnętrzny. W szczególności chodzi tu o równowagę obrotów handlowych, przepływów kapitałowych , bilansu płatniczego, stabilizacji kursu waluty krajowej.
Ochrona środowiska - dążenie do zmniejszenia obciążeń środowiska naturalnego skutkami wzrostu gospodarczego staje się we współczesnym świecie b. ważnym celem wielu państw.
Sprawiedliwości bezpieczeństwo socjalne - w funkcjonowaniu gospodarki dostrzegać należy także aspekty społeczne , a nie tylko widzieć ją w wymiarze ekonomicznym. Realizacja tego zadania obejmuje szereg szczegółowych celów np.: sprawiedliwy podział dochodów i majątków korzystanie że świadczeń społecznych , itp.
Wymienione cele główne i dodatkowe są w pewnym zakresie względem siebie konkurencyjne. np.: likwidacja bezrobocia --> szybszy wzrost gosp. może kolidować
z ochrona środowiska.

7. Instrumenty sterowania w państwie polityką antycykliczną, strukturalną oraz konkurencji.

POLITYKA ANTYCYKLICZNA - instrumenty tworzące ją to szeroki wachlarz środków łagodzących załamania kryzysowe i zapobiegających przegrzaniu koniunktury. Państwo reguluje poziom aktywności prywatnych przedsięwzięć gospodarczych , oddziaływując generalnie na wielkość i strukturę popytu poprzez regulację obiegu pieniężnego. Wykorzystuje się w tym zakresie narzędzia natury finansowej , podatkowej i budżetowej.
Instrumenty finansowe - wykorzystywane są do ingerencji w działanie mechanizmu pieniężno-kredytowego w celu utrudnienia bądź ułatwienia dostępu podmiotów gospodarczych do pieniądza, odbywa się to z pomocą stopy procentowej lokat i kredytów . Zniżkowe tendencje koniunkturalne wymagają więc obniżenia kosztów kredytu , natomiast w sytuacji przeciwnej korzystne jest podniesie stopy procentowej jako sposób przeciwdziałający nadmiernemu inwestowaniu.
Instrumenty podatkowe - mają na celu ożywienie lub hamowanie działalności gospodarczej poprzez kształtowanie popytu - głównie produkcyjnego. Stopa podatków uzależniona jest od wielkości produkcji i jej dziedziny, regionu wykonywania itp. Ulgi podatkowe sprzyjają nakręcaniu koniunktury - przeciwnie ich likwidacja.
Wydatki budżetowe - są tutaj dwie możliwości :
1. polega na przeznaczeniu dysponowanych środków budżetowych na takie cele , których realizacja nie zwiększa w zasadzie globalnej podaży , np.: wydatki konsumpcyjne , inwestycyjne ,zbrojeniowe gwarantują pojawienie się dodatkowego popytu.
2. opiera się na aktywności państwa , polegającej na organizowaniu dodatkowych dochodów budżetowych z zamiarem przeznaczenia ich wyłącznie n określone cele interwencyjne.

POLITYKA STRUKTURALNA - ma służyć osiągnięciu właściwych proporcji gospodarczych przez korygowanie strukturalnych konsekwencji funkcjonowania mechanizmu rynkowego. Osiąga się to dzięki możliwości szans dla wszystkich podmiotów gosp., dziedzin i obszarów. Podaż i struktura siły roboczej jest przedmiotem oddziaływania państwa za pomocą narzędzi nie tylko rynkowych , lecz także administracyjnych. Środki te są szczególnie kierowane przeciwko bezrobociu koniunkturalnemu i strukturalnemu. Państwo star się niekiedy mieć wpływ na proporcje międzygałęziowe produkcji. W tych przypadkach instrumenty instytucjonalne regulują możliwości wydatków inwestycyjnych. Istotnym kierunkiem polityki strukturalnej jest osiągnięcie bezpieczeństwa żywnościowego i zaopatrzeniowego gospodarki , o którym także dziedziny jak rolnictwo, i gałęzie surowcowo-energetyczne. W związku z tym ,naturalnym zjawiskiem jest podtrzymywanie kondycji ekonomicznych tych obszarów i tworzenie im korzystnych warunków rozwoju. Przestrzenny aspekt polityki strukturalnej przejawia się w podejmowaniu działań na rzecz regionów słabszych ekonomicznie