WYKŁAD 2 (02.12.2012)

Prawna regulacja ubezpieczeń gospodarczych:

1. Zasady prowadzenia działalności ubezpieczeniowej- Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej Dz. U. Nr. 124, poz. 1151 z późniejszymi zmianami

Zawiera między innymi:

• czynności ubezpieczeniowe,

• formy prowadzenia działalności ubezpieczeniowej,

• wymogi kapitałowe i wymogi bezpieczeństwa prowadzenia,

• likwidacja zakładu ubezpieczeń i połączenia ubezpieczycieli.

1. Zasady nadzoru ubezpieczeniowego- Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych, Dz. U. Nr. 157 poz. 1119

Model nadzoru w Polsce to model konsolidujący.

Podstawowe uprawnienie nadzoru:

1) wydawanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej

2) kontrola działań ubezpieczycieli pod kątem zgodności tej działalności z prawem.

1. Zasady prowadzenia pośrednictwa ubezpieczeniowego- Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym, Dz. U. Nr. 124 poz. 1154 z późn. zm.

Zawiera między innymi:

• określenie kto może prowadzić pośrednictwo ubezpieczeniowe

• wymogi, które musi spełnić podmiot , który chce prowadzić pośrednictwo ubezpieczeniowe

• odpowiedzialność za działania pośrednika

Pośrednikiem ubezpieczeniowym w Polsce jest agent ubezpieczeniowy, broker, multiagent

Pośrednik ubezpieczeniowy musi spełnić pewne warunki- musi zdać egzamin wewnętrzny, który zdaje się w biurze pośrednictwa ubezpieczeniowego.

Broker musi zdać egzamin państwowy brokerski, który jest bardzo skomplikowanym, wieloetapowym egzaminem.

Za działanie agenta odpowiada ubezpieczyciel, a za działanie brokera odpowiada on sam dlatego musi mieć ubezpieczenie

1. Zasady ubezpieczeń obowiązkowych- Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Dz. U. Nr. 124 poz. 1152 z późn. zm.

Zawiera między innymi:

• wskazanie ubezpieczeń obowiązkowych powszechnych

• zasady prowadzenia ubezpieczeń obowiązkowych

• konsekwencje niedopełnienia obowiązku posiadania ubezpieczenia

1. Zasady zawierania umów ubezpieczenia – Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz. U. Nr. 16 poz. 93 z późn. zm.

Zawiera między innymi:

• specyficzne zasady zawierania umowy ubezpieczenia

• zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela w ramach zawartej umowy

• szczególne zasady dotyczące ubezpieczeń majątkowych i osobowych

Zakłady ubezpieczeń – formy prowadzenia działalności ubezpieczeniowej w Polsce

1. Ubezpieczeniowa spółka akcyjna

2. Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych

3. Zagraniczne zakłady ubezpieczeń – główny oddział

4. Zagraniczne zakłady ubezpieczeń ( oddział – licencja UE)

Działalność ubezpieczeniowa – to wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z :

• oferowaniem oraz

• udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych

• uzyskanie zezwolenia organu nadzoru,

• prowadzenie działalności jako : zakład ubezpieczeń i reasekuracji, zakład ubezpieczeń, zakład reasekuracji. (zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej i reasekuracji udzielane są odrębnie! bo są to dwie różne rzeczy- zawarcie umowy reasekuracji między cedentem i reasekuratorem nie ma wpływu na umowę ubezpieczenia)

System funkcjonowania zakładu ubezpieczeń – cele działalności:

• komercyjny(spółka akcyjna)

• wzajemny (TUW)

Krajowe zakłady ubezpieczeń:

1. ubezpieczeniowa spółka akcyjna

2. towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych

UBEZPIECZENIOWA SPÓŁKA AKCYJNA

• działa w oparciu o przepisy Kodeksu Spółek Handlowych oraz przepisy ustawy o działalności ubezpieczeniowej (na test- ubezpieczeniowa spółka akcyjna działa na podstawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej- bo prawo szczególne jest nadrzędne nad prawem ogólnym)

• spółka ubezpieczeniowa prowadząca działalność ubezpieczeniową nie może prowadzić innej działalności, (na test, np. czy klient banku może zawrzeć w placówce banku umowę na ubezpieczenie- tak, pod warunkiem, że bank jest pośrednikiem ubezpieczeniowym)

• minimalny wymagany kapitał zakładowy jest wyższy niż w innych spółkach akcyjnych oraz ma charakter gwarancyjny i nie może podlegać umarzaniu- im wyższa skala działalności tym większy wymagany kapitał ( nie można wycofać się w trakcie działalności)

• nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.

TOWARZYSTWA UBEZPIECZEŃ WZAJEMNYCH np. Compensa

• ubezpieczenie na zasadzie wzajemności, każdy członek towarzystwa jest jednocześnie ubezpieczonym i odwrotnie, (np. nasza grupa wykładowa może się zrzucić składkami i założyć sobie towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych)

• usługi są również udostępnione podmiotom spoza towarzystwa, ale składka od tych podmiotów do max. 10% ogółu składek,

• nie są nastawione na maksymalizację zysku, lecz zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej członkom towarzystwa,

• członkowie mają wpływ na działalność towarzystwa poprzez udział w zebraniu członków,

• składka jest zaliczką (mogą być wymagane dopłaty , ale jeśli są nadwyżki to się je rozdysponowuj)

ZAGRANICZNE ZAKŁDY UBEZPIECZEŃ DZIAŁAJĄCE NA TERTORIUM RP

I. Główny oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń

(na test np.- Towarzystwo Ubezpieczeń na życie Amplico jest podmiotem, w którym kapitał zagraniczny stanowi 90% kapitału własnego, zarejestrowany jest w Warszawie i jest spółką- krajową? czy zagraniczną?- jest to spółka krajowa o przeważającym kapitale zagranicznym)

• podjęcie działalności ubezpieczeniowej przez zagraniczny zakład ubezpieczeń wymaga zezwolenia polskiego organu nadzoru,

• główny oddział działa na podstawie przepisów prawa polskiego i podlega polskiemu nadzorowi finansowemu

• obowiązkowe jest wniesienie kaucji

(Jest to na tyle trudne, że bardziej opłaca się założyć towarzystwo ubezpieczeń w Polsce niż oddział, dlatego nie w Polsce oddziałów zagranicznego zakładu ubezpieczeń)

II. Zagraniczny zakład ubezpieczeń z państw członkowskich UE (zasada swobody świadczenia usług) – ubezpieczyciel z licencją unijną

• może wykonywać działalność ubezpieczeniową na terenie RP jeżeli w swoim kraju uzyskał zezwolenie na prowadzenie tej działalności,

• może wykonywać działalność na terytorium RP przez oddział lub w inny sposób na zasadzie swobody świadczenia usług,

• podlega nadzorowi zagranicznego organu nadzoru (w swoim macierzystym kraju),

• zgłasza organowi nadzoru w swoim kraju zamiar wykonywania działalności na terenie RP,

• stosuje prawo polskie.

Typologia ubezpieczeń gospodarczych

Klasyfikacja rodzajowa ubezpieczeń

Ubezpieczenia gospodarcze

osobowe majątkowe

OSOBOWE

• przedmiotem ubezpieczenia jest: życie, zdrowie, zdolność do pracy

• obejmują zarówno pozytywną jak i negatywną zależność losowa(np. urodzenie dziecka nie jest zdarzeniem negatywnym, albo dożycie np. 65lat)

• prawa niemajątkowe,

• umowna suma ubezpieczeniowa zależna od woli stron i możliwości finansowych,

• świadczenia dotyczące osób

1. na życie

• wypadkiem ubezpieczeniowym jest śmierć lub dożycie określonego wieku,

• długoterminowe

• zdarzenie losowe musi nastąpić, nieznany jest termin jego wystąpienia

B) wypadkowe i chorobowe

• wypadkiem ubezpieczeniowym jest uszkodzenie ciała lub śmierć wskutek wypadku,

• krótkoterminowe

• zdarzenie losowe nie musi wystąpić

• ubezpieczenie z tytułu następstw nieszczęśliwych wypadków i chorobowe.

MAJĄTKOWE

• przedmiotami ubezpieczenia są: rzeczy lub majątek,

• obejmują negatywne zdarzenie losowe,

• prawa i obowiązki majątkowe,

• suma ubezpieczenia a wartość przedmiotu ubezpieczenia,

• odszkodowania dotyczące osób prawnych i innych jednostek.

A) majątkowe sensu sticto

• wierzytelności i zobowiązania teraźniejsze i przyszłe np. OC

B) rzeczowe

• dobra materialne

Systemy ubezpieczenia majątku

• przyjęty w umowie system ubezpieczenia uzależniony jest od rodzaju ryzyka objętego umową (odmienne systemy ubezpieczenia przy ryzyku kradzieży czy ryzyku pożaru) [w umowie],

• system ubezpieczeń powiązany jest z określeniem wartości przedmiotu obejmowanego ubezpieczeniem [w umowie],

• przyjęty system ubezpieczeń wpływa na zakres ochrony ubezpieczeniowej,

• system ubezpieczenia kształtuje potencjalny poziom odszkodowania,

• system ubezpieczeń istotnie wpływa na składkę ubezpieczeniową (cenę ubezpieczenia)

Systemy ubezpieczenia osobowego na życie

Forma zawarcia umowy:

• ubezpieczenie indywidualne

• ubezpieczenie grupowe

Rodzaj zawartej umowy:

• ubezpieczenia ochronne- zazwyczaj są to ubezpieczenia terminowe, które chronią ubezpieczonego przed niemożliwością spłaty zobowiązań

• ubezpieczenia oszczędnościowe- to ubezpieczenia, które pozwalają na regularne gromadzenie kapitału w długim okresie, aby wykorzystać go do konsumpcji w przyszłości

• ubezpieczenia oszczędnościowo- ochronne (mieszane),np. na życie i dożycie

• ubezpieczenia z gwarancją świadczenia

• ubezpieczenia z minimalną ochroną

• ubezpieczenia uzupełniające ochronę życia, np.. NNW

Ustawowy system (podział) ubezpieczeń gospodarczych

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE

DZIAŁ I DZIAŁ II

na życie pozostałe osobowe i majątkowe

! Poczytać załącznik do ustawy ubezpieczeniowej,wymieniający2 działy i grupy w tych działach- na test

Podział ten wynika z następujących różnic w ubezpieczeniach:

• techniczno– ubezpieczeniowych,

• finansowych,

• organizacyjnych

Zasada rozdzielczości branżowej

• ogranicza możliwość kumulowania działalności ubezpieczeniowej obu działów (na życie i pozostałych obowiązkowych i majątkowych)

• celem rozdzielczości jest uniemożliwienie zakładom ubezpieczeń wykorzystania funduszy ubezpieczeń długoterminowych dla uzupełnienia niedoborów w ubezpieczeniach krótkoterminowych.

Podsystemy systemu ubezpieczeń gospodarczych

SYSYTEM UBEZPIECZEŃ OBOWIĄZKOWYCH

Wyodrębnienie ubezpieczeń obowiązkowych ze względu na swobodę zawarcia umowy

Ubezpieczenia dobrowolne

• swoboda decyzji o zawarciu umowy ubezpieczenia

• warunki ubezpieczeń określone przez zakłady ubezpieczeń w ramach prawa ubezpieczeniowego

Ubezpieczenia obowiązkowe

Ubezpieczeniem obowiązkowym jest (każde ubezpieczenie, które nie jest dobrowolne, a warunki ubezpieczenia nie określa ubezpieczyciel, tylko wynikają one z prawa)

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej podmiotu

• ubezpieczenie mienia

JEŻELI

Ustawa lub notyfikowana przez RP umowa międzynarodowa nakłada obowiązek zwarcia umowy ubezpieczenia.

Regulacje prawne ubezpieczeń obowiązkowych

Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych Dz. U. Nr. 124 poz. 1152 z późn. zm.

Zawarcie ubezpieczenia obowiązkowego uwarunkowane jest :

• szczególnymi okolicznościami społecznymi,

• szczególnymi okolicznościami gospodarczymi.

Podział i rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych

Ubezpieczenia obowiązkowe powszechne :

• regulowane są bezpośrednio ustawą ze względu na istotną rolę, którą spełniają te ubezpieczenia dla społeczeństwa (szerokie grupy społeczeństwa)

• obejmują ubezpieczenia:

• OC posiadaczy pojazdów mechanicznych

• OC rolników

• Budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych.

Ubezpieczenia obowiązkowe szczególne :

• Obowiązek zawarcia wynika z przepisów szczególnych zawartych w różnych ustawach i aktach prawa międzynarodowego,

• Ubezpieczenia te wywierają istotny wpływ jedynie na określone grupy podmiotów bądź wyodrębnionych członków społeczeństwa

• Obejmują ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów za szkody wyrządzone przy:

• wykonywaniu szczególnych czynności,

• wykonywaniu szczególnego zawodu,

• prowadzeniu szczególnej działalności

• lub będące następstwem wad produktu.

(np. biuro rachunkowe, biuro brokera ubezpieczeniowego, biuro podróży)

System ubezpieczeń komunikacyjnych

Zakres systemu ubezpieczeń komunikacyjnych:

• związane z ruchem lądowym pojazdów mechanicznych,

• ochroną objęte jest ryzyko dotyczące osób, które narażone są na szkody osobowe i rzeczowe w związku z tym ruchem.

Obszary systemu ubezpieczeń komunikacyjnych:

a) ubezpieczenia komunikacyjne obowiązkowe

b) ubezpieczenia komunikacyjne dobrowolne

System ubezpieczeń nieruchomości

Ubezpieczenia nieruchomości obejmują :

• klasyczne ubezpieczenia nieruchomości z tytułu ryzyka ognia i innych zdarzeń losowych (woda, szkody energetyczne, uderzenia zewnętrzne np. statek...)

• ubezpieczenie mienia z tytułu ryzyka kradzieży z włamaniem i rabunku

• ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej właściciela nieruchomości (deliktowa - sople, odpadające części, oblodzenia)

• obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej licencjonowanego zarządcy nieruchomości,

• ubezpieczenia finansowe – zarządcy nieruchomości (dobrego działania, wykonywania kontraktu)

• ubezpieczenia budowlane (w procesie inwestycyjnym – sprzętu budowlanego, obiektu w fazie budowy, mienia pracowników)

System ubezpieczeń w agrobiznesie (rolnictwie)

Ubezpieczenia obowiązkowe

• OC rolnika

• Ubezpieczenie budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych

• Ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich w przypadku korzystania z dotacji UE (od 1 lipca 2008)

Ubezpieczenia dobrowolne

• ubezpieczenia zwierząt gospodarskich i upraw (w tym dotowane w przypadku klęsk żywiołowych i żywiołów)

• ubezpieczenie sprzętu gospodarskiego

System ubezpieczeń ekologicznych

Potrzeba prowadzenia ubezpieczeń ekologicznych:

• występowanie szkód ekologicznych:

• szkoda ekologiczna to negatywne skutki środowiskowe

• spowodowane nadmiernym zanieczyszczeniem komponentów środowiska- powietrze, woda, gleba

• możliwość powstania znacznych zobowiązań przedsiębiorców w związku z wyrządzaniem szkód w środowisku i skutkami tych zdarzeń dla człowieka

Zakres ubezpieczeń ekologicznych:

• ubezpieczenia związane ze szkodami zdrowotnymi wywołanymi zanieczyszczeniem środowiska

• ubezpieczenia obowiązkowe dla podmiotów zajmujących się wydobyciem ropy, przetwórstwem i dystrybucją produktów ropopochodnych

• ubezpieczenia dotyczące niekorzystnych dla środowiska skutków prowadzonej produkcji i koniecznością prowadzenia działań naprawczych i rewitalizacyjnych (zanieczyszczenia powietrza, gruntu, pól uprawnych, wód, hałas, opady i osady)

• Ubezpieczenia związane ze składowaniem i utylizacją odpadów i materiałów niebezpiecznych

• Ubezpieczenia związane z prowadzeniem działalności sprzyjającej ocieplaniu klimatu (wzrost natężenia i częstotliwości występowania katastrof naturalnych- powodzie, huragany)

System ubezpieczeń finansowych

Ubezpieczenia finansowe dotyczą:

• Skutków realizacji ryzyka finansowego, a w szczególności ubezpieczenie kredytu, gwarancji ubezpieczeniowych oraz różnych strat finansowych

Podstawowe cechy ubezpieczeń finansowych:

• w małym stopniu podlegają prawu wielkich liczb

• źródło ryzyka- złożone procesy ekologiczne lub polityczne

• silny związek z sektorem bankowym

• wielopłaszczyznowa ocena i selekcja ryzyka

• nie są ubezpieczeniami standardowymi

• składniki ubezpieczeniowe zwykle nie są taryfikowane

• monitorowanie ryzyka w czasie trwania umowy

• istotna doradcza rola zakładu ubezpieczeń

Przykłady ubezpieczeń finansowych:

• gwarancja zapłaty należności kontraktowych

• gwarancja zwrotu zaliczki

• gwarancja właściwego usunięcia wad lub usterek

• gwarancja zapłaty wadium (np. w czasie przetargu)

• gwarancja należytego wykonywania kontraktu

• ubezpieczenie z tytułu ryzyka utraty pracy

• ubezpieczenie krajowego i zagranicznego kredytu kupieckiego

• ubezpieczenie kredytów hipotecznych udzielanych osobom fizycznym do momentu ustanowienia hipoteki

• ubezpieczenia zysku

Organizacja rynku ubezpieczeń gospodarczych w Polsce

Rynek ubezpieczeń – struktura przedmiotowa

• rodzaj oferowanych ubezpieczeń:

• niematerialny charakter produktu- usługi ubezpieczeniowej

• limitowana dostępność produktów ubezpieczeniowych (tworzenie dowolnych produktów ubezpieczeniowych nie jest możliwe)

• przymus nabywania niektórych ubezpieczeń

• indywidualny charakter ceny

• odroczony i niepewny charakter użycia

• wielkość sprzedaży ubezpieczeń

• szkodowość poszczególnych grup ubezpieczeń

Rynek ubezpieczeń – struktura podmiotowa

Nadzór ubezpieczeniowy

Komisja Nadzoru Finansowego (przejęła kompetencje KNU i FE od dnia 19 września 2006r)

Celem nadzoru jest: ochrona interesów osób ubezpieczających, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych,

Główne zadania organu nadzoru – KNF :

• nadzór nad zgodnością działań zakładów ubezpieczeń z regulacjami prawa,

• nadzór nad realizacją praw ubezpieczonych,

• nadzór nad działalnością pośredników ubezpieczeniowych,

• wydanie i cofanie zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej i funduszy emerytalnych,

• wydawanie zgody na powołanie osób członków zarządu,

• wydawanie zgody na połączenia i podziały zakładów ubezpieczeń – polega na przeniesieniu portfela ubezpieczeniowego,

• nakładanie kar pieniężnych na zakłady ubezpieczeń, członków zarządu (stwierdzenie niezgodności z prawem).

Rzecznik Ubezpieczonych

Podstawowy cel działań Rzecznika Ubezpieczonych : reprezentuje interesy osób ubezpieczonych, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych.

Główne zadania Rzecznika Ubezpieczonych:

• rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach kierowanych do Rzecznika,

• opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących organizacji i funkcjonowania ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i PPE,

• informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i PPE,

• stwarzanie możliwości polubownego i pojedynczego rozstrzygania sporów w zakresie ubezpieczeń.

(NP. NA TEST- CZY W BIURZE RZECZNIKA MOŻNA ZŁOŻYĆ SKARGĘ? TAK)