Termin demografia wywodzi się od greckich słów:

demos - lud

grapheia - opis

Wspólcześnie to nauka o prawidłowościach rozwoju ludności w określonych warunkach społeczno-ekonomicznych i terytorialnych. Prawidłowości te mogą dotyczyć zagadnień:

1. stan struktury i rozmieszczenie ludności

2. ruch naturalny (np. urodzenia, zgony, małżeństwa,etc.) i wędrówkowy (zmiany miejsca zamieszkania)

3. przysły stan i struktura ludności (prognozy demograficzne)

Jednostki badania w demografii:

1. osoby

2. zbiory osób

3. zdarzenia (fakty) demograficzne (np. urodzenia, zgony, etc.)

4. osobolata (w demografii potencjalnej)

Populacja - zbiór jednostek wyróżnony ze względu na wybrane cechy (np. płęć, wiek, źródło utrzymania, etc)

Demografia - nauka interdyscyplinarna - w ścisłym powiązaniu z innymi dyscyplinami naukowymi takimi jak: antropologia, biologia, historia, matemetyka, prawo, socjologia, psychologia, statystyka, ekonomia, etc.

Rozwój demografii jako samodzielnej nauki datuje się na połowę XIX wieku. Sprzyjał temu ogólny rozwój statystyki i szersze wykorzystywanie metod statystycznych do opisu zjawisk masowych.

Demografia dzieli sie na kilka subdyscyplin:

1. d. historyczna

2. d. teoretyczna

3. d. opisowa

4. d. porównawcza

5. d. analityczna

6. d. społeczno-ekonomiczna

7. d. potencjalna

8. d. matematyczna (demometria)

1. Opracowywanie metod pomiaru i opisu struktur i procesów demograficznych w minionych okresach. Badania często nie opieraja sie na danych statystycznych, więc mówi sie ze dotyczy okresu przedstatystycznego

2. ogólno-teoretyczne zagadnienia ludnościowe i abstrakcyjne konstrukcje rozwoju ilościowo-jakosciowego ludności.

3. Zajmuje sie naukowym opisem struktur i procesów demograficznych. Przedmiotem badań jest przede wszystkim ruch naturalny i wędrówkowy ludności.

4. Określa różnice (i ich przyczyny) występujące w przebiegu procesów demograficznych w aspekcie przestrzennym iczasowym.

5. dostarcza ilościowych metod analizy aktualnych i przyszłych zjawisk deomgraficznych. Metody te dotyczą wspólczynników konstrukcji demograficznych i badaniem nateżenia wszelkich zjawisk demograficznych.

6. inaczej d. gospodarcza - zajmuje sie społeczno-ekonomicznymi uwarunkowaniami procesów demograficznych.

7.własny system pomiaru i oceny procesów demograficznych; nadaje każdemu człowiekowi wagę zależną od jego wieku, płci, etc.

(np. waga: długość przecietnego trwania zycia)

8. badanie możliwości wykorzystania wyspecjalizowanych narzędzi matematyczno-statystycznych do pomiaru i opisu procesów demograficznych.

Doktryny demograficzne - formułują teorie rozwoju ludności

Granice działów są dosć płynne - świadczy to o rozwoju demografii.

Źródła informacji o ludności:

1. podstawą wszelkich badań demograficznych jest statystyka ludności:

-spisy ludności

- ewidencja bieżąca i sprawozdawczość

- badania specjalne

a) spisy ludności - badanie statystyczne pozwalajace ustalić stan i strukturę ludności i przestrzenne rozmieszczenie ludności. W zależności od metod i zasiegu:

- powszechne - pełne badanie statystyczne dostarczajace informacji o stanie i strukturze ludności wg określonych cech i przeprowadzone w określonym momencie czasu - moment krytyczny i na określonym terytorium.

Cechy spisów powszechnych:

- centralizacja (rząd ustala zakres i obszar spisu)

- powwszechność (wszyscy mieszkańcy kraju podlegaja spisowi)

- jednoczesność (w jednym momencie czasu; w ustalonej możliwie małej ruchliwosci przestrzennej)

- regularnosć i międzynarodowa porównywalność (s.p. - raz na 10 lat najlepiej w roku kończącym sie na 0 lub bliskich latach)

- wyłaczność lub łączność z innymi spisami

- bezposredniość (bezpośreni wywiad)

- statystyczne ujęcie końcowych wyników (muszą być ujęte w postaci tablic statystycznych)

- zagwarantowanie tajemnicy statystycznej

W Polsce:

1789 - pierwszy spis powszechny

kolejne: 1921, 1931, 1950, 1960, 1970, 1978, 1988, 2002

następny planowany: 2011

Podstawowe cechy badane w spisach - płeć, wiek, stan cywilny - minimum demograficzne

Cechy:

- zespołowe (pokrewieństwo, podstawowe żródło utrzymania gosp. domowego)

- demograficzne (narodowość, wykształcenie, miejsce zamieszkania)

- społeczno zawodowe (zawód, pochodzenie społeczne, wykształcenie)

b) Spis ewidencyjny ludności:

Dane pochodzą z dokumentów urzędów stanu cywilnego i organizacji ewidencji i kontroli ruchu ludności.

Jako mieszkaniec traktowana jest osoba zameldowana ( w spisie powszechnym za mieszkańca uważa sie osobę przebywającą w danym miejscu w momencie krytycznym)

Przykłady spisów:

- spis stanu i struktury ludności na 31.12.1955; 31.12.1958; 31.12.1967

c) spis reprezentacyny (mikrospis, mikrocenzus)

Częściowe badanie statystyczne (obejmuje tylko częśc populacji) organizowane w okresach między spisowych. Jest mniej kosztowne i łatwiejsze do przeprowadzenia niż spis powszechny, bo przeprowadzane jest na losowej próbie osób, a wyniki sa uogólniane na całą populację.

Cechy:

-płeć, wiek, źródło utrzymania.

Np.: Spis Ludnosci i MIeszkań w 1974, 1984, 1995

Ewidencja bieżąca i sprawozdawczość

- jest prowadzona w sposób ciagły

- na charakter badania pełnego (obejmuje wszystkie fakty demograficzne)

- dane ewidencyjne - podstawa sprawozdawczości, która periodycznie (okresowo) dostracza informacji dotyczących ruchu naturalnego i wędrówkowego ludności

W Polsce:

Urząd stanu Cywilnego - zgony, urodzenia

Sądy - rozwody

Biura meldunkowe - ruch migracyjny

Badania specjalne:

Metody:

- badania anamnestyczne

- badania panelowe

- metoda szacunkowa

- metoda monograficzna