Złudzenia w rzeczywistości:
Złudzenia są istotną częścią życia codziennego. Są nieuniknionym aspektem, rzeczywistości subiektywnej, którą każdy z nas tworzy na podstawie doświadczenia osobistego, uczenia się i motywacji. Nawet jeśli jesteśmy w stanie rozszyfrować złudzenia, może ono pojawiac się wciąż na nowo i stale wprowadzać nas w błąd, np. kiedy księżyc w pełni jest nad naszą głową zdaje się podążać za nami z każdym naszym ruchem, nawet jeśli wiemy, że księżyc nas nie ściga. Nasze doznanie polega na złudzeniu tworzonym przez wielką odległość pomiędzy naszymi oczami a księżycem.
Ludzie sią w stanie panować nad złudzeniami, by osiągnąć pożądane skutki. Architekci wnętrz posługują się zasadami percepcji do tworzenia obiektów w przestrzeni, które wydają się większe lub mniejsze niż sa w rzeczywistości. Małe mieszkanie staje sie bardziej przestrzenne, jeśli pomalujemy je na jasne kolory i umiescimy w nim małe kanapy i niskie meble. Ze złudzeń robimy równiez użytek podczas zakupów, kupujemy ubrania o jasnych kolorach w poziome pasy by nasze ciało wydawało się tęższe, a ciemne ubrania w pasy pionowe, by wydawało się szczuplejsze.
W nieustannym procesie rozstrzygania rozbieżności pomiędzy bodźcami dystalnymi (rzeczywistość zewnętrzna) a proksymalnymi (rzeczywistość receptoryczna) tworzymy percepcje osobiste (rzeczywistość fenomenologiczna), kierują one naszymi decyzjami i zachowaniami.

Procesy uwagi
Istota i funkcje uwagi

Uwaga jest mechanizmem redukcji nadmiaru informacji. W związku z ograniczeniami wynikającymi z jego struktury i sposobu działania system poznawczy moze przetworzyć tylko ułamek tego co jest mu dostepne. Wobec tego zmuszony jest kontrolować procesy odbioru i przetwarzania informacji, aby uniknąć skutków przeładowania.
Rdukcja informacji dokonuje się nie tylko na wejściu sensorycznym, ale dotyczy również wyjścia efektorycznego a ponadtwo wszystkich procesów pośredniczących między bodźcem a reakcją.
Uwaga jest mechanizmem dzięki któremu spostrzegamy tylko część bodźców docierających do ogranów zmysłów, przypominamy tylko część informacji zakodowanych w pamięci, uruchamiamy tylko jeden z wielu możliwych procesów myślenia i wykonujemy tylko jedną z wielu możliwych do wykonania reakcji.

Funkcja uwagi

Wyróżniamy cztery funkcje procesów uwagi:
- selektywność
-czujność
-przeszukiwanie
-kontrola czynności jednoczesnych

Selektywność

Jest to zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli kosztem innych. Dzięki selekcjonującej funkcji uwagi jesteśmy w stanie wykonywać większość codziennych czynności np. słuchać wykładu, czytać książkę lub wybierać produkty w supermarkecie mimo nieustannego działania konkurencyjnych źródeł informacji takich jak hałas, rozmowy, myśli.

Czujność

Jest to zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, zwanego sygnałem, a ignorowania pozostałych bodźców zwanych szumem. Czujność decyduje również o kompetencji społecznej człowieka ponieważ w wielu ważnych sytuacjach społecznych trzeba w porę wykryć sygnał ukryty w olbrzymiej ilości szumów.

Przeszukiwanie

Jest procesem aktywnym, w przeciwieństwie do oczekiwania, które jest procesem biernym. polega na systematycznym badaniu pola percepcyjnego w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium. Np. przeszukujemy stronę podręcznika, by sprawić czy jest tam coś napisane o uwadze lub lęku. Większość przykładów jak również badań nad przeszukiwaniem dotyczy percepcji wzrokowej.

Kontrola czynności jednoczesnych

Człowiek prawie zawsze wykonuje wiele czynności w tym samym czasie, np. gotująć spaghetti słucha wiadomośći radiowych. Czynności wykonywane w tym samym czasie spowalniają się wzajemnie. Każda czynność wymaga pewnej porcji ogólnej energii mentalnej zwanej zasobami uwagi, których ilość jest ograniczona. Warto pamiętać, że oprócz zainwestowania zwiększonej ilości zasobów obsługa czynności jednoczesnych wymaga skutecznego działania mechanizmuprzełaączania uwagi z jednej czynności na drugą, przełączanie uwagi jest osobnym procesem, obsługiwanym przez wyspecjalizowaną strukturę.

Uwaga a świadomość

Pole uwagi jest szersze od pola świadomości, zatem możliwe jest 'zwracanie uwagi' na bodźce, z których istnienia nie zdajemy sobie sprawy.

Czynności automatyczne i kontrolowane (mimowolne i dowolne)
Związki uwagi z świadomością ujawniają się w szczególny sposób w związku z podziałem na dwa typy czynności: automatyczne i kontrolowane.
Czynności automatyczne - są wynikiem długiego procesu nabywania wprawy. Na początku czynność jest wykonywana pod całkowitym nadzorem świadomości, np. wtedy gdy zaczynamy naukę prowadzenia samochodu.
Przyjmuje się, że czynności automatyczne są szybkie a kontrolowane wolne. Czynności kontrolowane są wykonywane mneij płynnie i z większym wysiłkiem niż czynności automatyczne.
Czynności kontrolowane - są sterowane z zaangażowaniem całego systemu poznawczego czyli pamięci roboczej i uwagi.

Struktury myślenia

Akt zapamiętywania zwykle zawiera odgórne przetwarzanie przechowywanych informacji. Materiał sensoryczny jest dopasowywany do naszych struktur czy wewnętrznych informacji. Ten proces podstawowego rozpoznawania wzorca pomaga nowemu materiałowi przejść z rejestru sensorycznego do pamięci krótkotrwałej. Kiedy to się uda kolejne procesy organizujące pomagają nam przechować go w sposób bardzij permanentny w pamięci długotrwałej.
Myślenie jest to złożony proces umysłowy, polegający na tworzeniu nowych reprezentacji za pomocą transformacji dostępnych informacji.

Z perspektywy poznawczej psychologii myslenie ma trzy cechy:
-dokonuje się w umyśle
-jest to proces polegający na manipulacji
-jest nakierowane na znajdowanie rozwiązań dla problemów

Pojęcia i tworzenie pojęć

Każdy człowiek jest obdarzony zdolnością reagowania na bodźce jako na przykłady kategorii, które utworzyliście sobie w toku doświadczenia. Zdolność do kategoryzowania doświadczeń jednostkowych - do podejmowania względem nich tego samego działania lub nadawania im tej samej nazwy uważana jest za jedną z najbardziej podstawowych zdolności organizmów myślących.
Kategorie które tworzymy stanowiące umysłowe reprezentacje powiązanych ze sobą zjawisk pogrupowanych w pewien sposób zwiemy pojęciami.
Podstawowym zadaniem myślenia jest uczenie się lub tworzenie pojęć, wyodrębnienie tych właściwości bodźców, które są wspólne jakiejś klasie przedmiotów lub idei.
Umysł rządzi się zasadą ekonomii poznawczej, minimalizując ilośc czasu i wysiłku koniecznego do przetworzenia informacji. Uczymy się nie tylko cech, które tworzą pojęcia, jak np. kolory śwqiateł ulicznych ale i reguł pojęciowych, za pomocą których cechy te są ze sobą powiązane.

Cechy istotne versus prototypy

Podejście akcentujące cechy istotne postuluje, że przechowujemy definicje lub listę cech istotnych, których występowanie jest konieczne i wystarczające, by właczyć jakieś pojęcie do danej kategorii.
Pojęcie zostaje zaklasyfikowane jako należące do danej kategorii, jeśli jest bardziej podobne do prototypu tej kategorii niż do prototypu jakiejkolwiek innej. Wydaje się, że stosujemy obydwie metody przechowywania pojęć -cechy istotne i prototypy - lecz do odmiennych rodzajów pojęć. Pojęcia naukowe są często oparte na definicjach poprzez cechy istotne.

Policja stosuje ogólną zasadę prototypu pomagając świadkom rozpoznać podejrzanych o przestępstwo. Prototyp tworzy się z warstw przezroczystego plastiku, przedstawiających różne cechy twarzy, następnie prosi się świadka o modyfikację prototypu.

Hierarchie i poziomy podstawowe

Kategorie i pojęcia uporządkowane sa w hierarchię poziomów z najbardziej ogólnym i abstrakcyjnym na szczycie, a najbardziej szczegółowym i konkretnym u podstawy. W hierarchiach istnieje poziom, na którym ludzie najlepiej kategoryzują przedmioty i myślą o nich. Ten poziom - poziom podstawowy można najszybciej odnaleźć w pamieci i najskuteczniej go używać.

Schematy i skrypty

Schemat - ogólna wiązka przechowywanej wiedzy reprezentującej pojęcie lub typ bodźca wraz z jego atrybutami i relacjami występującymi pomiędzy bodźcami. Zawierają one oczekiwania co do tego, jakie atrybuty i skutki są typowe dla poszczególnych pojęć lub kategorii. Można powiedzieć, że schematy poza funkcją kodowania nowych informacji i wpływu na pamięć uprzednich iformacji pozwalają nam wnioskować o informacjach brakujących.
Według Davida Rumełharta i Dona Normana schematy sa pierwotnymi jednostkami znaczenia w ludzkim systemie przetwarzania informacji. Ich zdaniem umysł stanowi sieć wzajemnie powiązanych schematów, w której części schematów same są schematami. Rozumienie nowej informacji wydaje się opierać na integracji nowego materiału tak, by był spójny z tym co już wiemy lub na zmianę w strukturze wiedzy albo przez zmianę lub zignorowanie nowego materiału.
Myślenie podobnie jak spostrzeganie i zapamiętywanie jest procesem konstruktywnym, w którym odwołujemy sie do naszych istniejących struktur umysłowych, aby uczynić nowe informacje tak zrozumiałymi jak to tylko możliwe.
Występują nie tylko schematy przedmiotów, ale także osób, ról i samych siebie. Schematy osób zawierają informacje o konkretnych ludziach oraz o ludziach w ogóle i ich cechach, celach, a także poglądy na temat przyczyn ich takich a nie innych zachowań.
Schematy ról zawierają zachowania oczekiwane, odpowiednie dla osób o danej pozycji społecznej jak, np. lekarz, kelner.
Schematy ja są to nasze koncepcje na temat nas samych, które kierują przetwarzaniem informacjiistotnych dla ja - tj. nieśmiałość, hojność.
Schemat zdarzenia, czyli skrypt to wiązka informacji o sekwencjach powiązanych wzajemnie specyficznych zdarzen i działańm których pojawienia się oczekujemy w określoych sytuacjach.

Wyobraźnia wzrokowa i mapy umysłowe

Wzrokowo wyobraźnia umysłowa polega na oglądaniu informacji uprzednio spostrzeganych i przechowywanych w pamięci. Opiera się na wewnętrznych reprezentacjach zdarzeń i pojęć w formie obrazowej.
Wyobraźnia wzrokowa nie jest w stanie rozwiązac wielu problemów o czym przekonacie się próbując sprostać następującemu wyzwaniu.
Przetwarzanie wizualne przydaje naszemu myśleniu złożoności i bogactwa, podobnie jak formy myślenia angażując inne zmysły: słuch, smak, zapach, dotyk.
Reprezentacja poznawcza przestrzeni fizycznej nazywana jest mapą umysłową albo mapą poznawczą. Teoretyk uczenia się Edward Tolman jako pierwszy postawił hipotezę, że ludzie tworzą mapy umysłowe swego otoczenia w miarę jak uczą się dróg przez labirynty życia i te mapy wewnętrznekierują ich przyszłymi działaniami skierowanymi ku pożądnym celom.

Podsumowanie
Myślenie jest procesem umysłowym wyższego rzędu, wykraczającym poza infromacje dostarczane przez przetwarzanie sensoryczne. Myślenie przekształca dostępne informacje w nowe, abstrakcyjne reprezentacje.
Reprezentacje umysłowe grupują powiązane ze sobą obiekty w szczególny sposób.
Inne struktury umysłowe, które kierują myśleniom to porcje wiedzy tworzące schematy i skrypty. Pomagają one kodować i przechowywać informacje w pamięci a także tworzyć oczekiwania co do odpowiednich atrybutów i właściwości pojęć.

Rozumowanie i rozwiązywanie problemów
Nasze myśli zawierają się między dwoma biegunami: realistycznym i autystycznym.
Myślenie autystyczne to osobisty proces obejmujący fantazje, marzenia, reakcje nieświadome i idee niesprawdzalne przy użyciu kryteriów rzeczywistości zewnętrznej.
Myślenie realistyczne wymaga by idee były dostosowane do rzeczywistości, do wymogów sytuacyjnych, ograniczeń czasowych i możliwości osobistych.

Rozumowanie dedukcyjne

to wyciąganie wniosków, czyli konkluzji wynikających logicznie, zgodnie z ustalonymi regułami z dwóch lub większej liczy twierdzeń czyli przesłanek. Arystoteles przedstawił formę rozumowania dedukcyjnego zwaną sylogizmem, który ma trzy składniki:
-przesłankę większą
-przesłankę mniejszą
-konkluzję
Reguły rozumowania sylogistycznego - jesli reguły są przestrzegane, konkluzja zostanie wypowiedzona z przesłanek w sposób prawomocny.
przykłady:
-przesłanka większa - Wszyscy ludzie to istoty myślące
-przesłanka mniejsza - Kartezjusz był człowiekiem
-konkluzja prawomocna - Zatem Kartezjusz był istotą myślącą
-konkluzja nieprawomocna - Zatem wszystkie istoty myślące są Kartezjuszem.

Rozmowy indukcyjne
to taka forma rozumowania, która w celu wypracowania konkluzji na temat prawdopodobieństwa jakiegoś zjawiska odwołuje się do dostępnych faktów. Obejmuje skonstruowanie hipotezy na podstawie ograniczonych faktów i przetestowanie jej poprzez odniesienie do innych dowodów.

Rozwiązywanie problemów
Dla psychologów rozwiązywanie problemów to myślenie przechodzące od stanu wyjściowego do stanu docelowego za pośrednictwem pewnego zbioru operacji umysłowych. W kategoriach przetwarzania informacji problem dzieli się na trzy części
- stan wyjściowy - niepełne informacje, od których zaczynamy z czym może się wiązać jakiś niezadowalający stan rzeczy
- stan docelowy - zbiór informacji lub stan rzeczy, który mamy nadzieję osiągnąć
-zbiór operacji - kroki jakie musimy podjąć aby przejść od stanu wyjściowego do docelowego.

Problemy dobrze i źle zdefiniowane

Problem dobrze zdefiniowany podobny jest do problemu algebraicznego, gdzie stan wyjśiowy, docelowy i operacje są jasno określone.
Problem źle zdefiniowany operacje mogą być niejasne i określone nieprecyzyjnie

Rozumienie problemu

wyszczególnienie wszystkich jej elementów nie jest procesem automatycznym. Wymaga często odnalezienia odpowiedniego schematu spośród analogicznych uprzednich zadań lub sytuacji.

Nastawienia umysłowe: pomoc i przeszkoda
Fiksacja funkcjonalna jest to blok umysłowy wpływający negatywnie na rozwiązywanie problemów i twórczość poprzez hamowanie dostrzeżenia nowych funkcji przedmiotu skojarzonego wcześniej z jakimś innym celem.
Nastawienie umysłowe jest to istniejący wcześniej stan umysłu nawyk, postawa które mogą podnosić jakość i szybkość percepcji i rozwiązywania problemów w pewnych warunkach, ale hamować i zakłócać jakość naszej aktywności umysłowej, kiedy stare sposoby myślenia i działania przestają być w nowych sytuacjach produktywne. Nastawienie umysłowe lub gotowość do reagowania na nowe problemy przez zastosowanie tych procedur, reguł i formuł, które sprawdziły się w przeszłości, znane są jako efekt Einstellung.

Najlepsze strategie rozwiązywania algorytm czy heurystyka?

Jedną z strategii poszukiwania rozwiązania jest algorytm, metodyczna procedura rozwiązywania problemu krok po kroku, która gwarantuje koncowy sukces pod warunkiem wystarczającej ilości czasu i cierpliwości.
Heusteryka jest nieformalną 'regułą kciuka' pozwalającą iść na skróty redukującą rozwiązywanie złożonych problemów do prostszych operacji osądzania.
Zastosowanie heuteryki nie garantuje znalezienia rozwiązania, natomiast algorytm tak.

Fazy rozwiązywania problemów
1. Dostrzeżenie problemu.
2. Określenie problemu.
3. Wytwarzanie pomysłów.
4. Weryfikacja pomysłow.
5. Realizacja rozwiązania i ocena jego skuteczności.