20030902200211id$358 Nieznany

1. Polska staje przed bardzo trudnym zadaniem dokonania zasadniczych zmian w polityce ekologicznej państwa w warunkach głębokich przekształceń systemowych. Polityka ta nawiązuje do zmian jakie objęły polityczne i ekonomiczne życie kraju. Wyznacznikiem tych zmian jest odejście od tradycyjnej, wąsko rozumianej, ochrony Środowiska na rzecz ekorozwoju, tj. podporządkowanie potrzeb i aspiracji społeczeństwa i państwa możliwościom jakie daje Środowisko, którym dysponujemy. Tak rozumiana formuła ekorozwoju powinna przynieść korzyści zarówno wymiarze społecznym, środowiskowym jak i ekonomicznym w stosunku do stanu obecnego.

2. Promocja zdrowia jest nadrzędnym celem polityki ekologicznej państwa. Współzależność pomiędzy stanem środowiska a stanem zdrowotnym ludności wywołuje angażowanie się społeczeństwa po stronie ekorozwoju. Znacznie niższe w stosunku do krajów rozwiniętych wskaźniki długości życia, nadumieralność, rozwój chorób uwarunkowanych ekologicznie, osłabienie sprawności fizycznej i umysłowej społeczeństwa oddziaływują na ludzka świadomość. Każdy człowiek chce żyć długo, zdrowo i mieć poczucie, że w zdrowych warunkach rozwija się młode pokolenie. świadomość tych zależności stanowi bodziec do samoorganizacji społeczeństwa w celu obrony i poprawy przyrodniczych warunków egzystencji. Dla wspomagania tego procesu konieczny jest pełny dostęp do informacji o środowisku i stanie zdrowia, konieczna jest popularyzacja wiedzy o wpływie zanieczyszczeń na zdrowie ludzkie, niezbędne jest także oddziaływanie na ludzką wrażliwość w tym zakresie, a także pokazywanie dróg przeciwdziałania negatywnym skutkom rozwoju.

3. Równocześnie istnieje zbieżność miedzy polityka ekorozwoju a interesem ekonomicznym kraju i gospodarki. Istniejąca luka technologiczna w pozyskiwaniu, przetwarzaniu i użytkowaniu zasobów naturalnych, rodząca marnotrawstwo oraz wysokie koszty i niską jakość produkcji wskazuje na rozmiary potencjalnych korzyści ekonomicznych. szanse uzyskania tych korzyści rosną, zwłaszcza w dobie prywatyzacji gospodarki. Tym samym szeroko rozumiana ochrona środowiska będzie sprzymierzeńcem nowoczesnej, efektywnej i oszczędnej gospodarki.

4. Wysoce korzystna może okazać się polityka ekorozwoju kontekście współpracy z zagranicą. Polska, kraj w skali świata nieduży, jest jednym z głównych udziałowców w degradacji globalnego środowiska przyrodniczego (emisja dwutlenku węgla, siarki, tlenków azotu, zanieczyszczenie Bałtyku). Jednocześnie nasz kraj ze względu na swoje położenie pełni kluczową rolę w ogólnoeuropejskim systemie powiązań przyrodniczych. Zainteresowanie rozwiązywaniem problemów globalnych jest coraz większe, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. Polska z uwagi na swoją katastrofalną sytuację środowiskową stwarza szanse na przyciągnięcie zewnętrznych środków finansowych przeznaczanych na ograniczenie globalnych zagrożeń, gdyż zainwestowane w Polsce mogą one przynieść większe efekty niż w przypadku zainwestowania krajach wysoko rozwiniętych, w których sytuacja ekologiczna jest lepsza. Ułatwi to uzyskanie także zagranicznej pomocy ukierunkowanej na proekologiczna i dająca korzyści ekonomiczne restrukturyzacje gospodarki oraz ochronę cennych zespołów przyrodniczych. Podejmowane działania na rzecz ekorozwoju sprzyjać będą uzyskiwaniu kredytów, transferowi technologii jak i redukcji zadłużenia.

5. Przyjęcie tych przesłanek jako podstawy do zaszczepiania w społeczeństwie i w kołach gospodarczych zasad ekorozwoju pozwoli na efektywne wprowadzanie polityki ekologicznej państwa. Uruchomienie potencjału ludzkiej aktywności, zorientowanie przedsiębiorczości na tworzenie zysku dzięki oszczędnemu i efektywnemu użytkowaniu zasobów oraz wyjście z programem ekorozwoju jako jednolita koncepcja dla pomocy zagranicznej, stwarzają szanse dokonania "kroku milowego" w szeroko rozumianej ochronie środowiska.

II. EKOROZWÓJ JAKO PODSTAWA POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA

6. Polityka ekorozwoju, to z jednej strony nadanie rozwojowi konsumpcji i produkcji oraz rozwojowi cywilizacyjnemu kierunku zachowującego w sposób trwały walory i zasoby środowiska, z drugiej zaś czynna ochrona środowiska przyrodniczego. Oba kierunki polityki ekorozwoju są w Polsce aktualne. Obok obszarów zagrożenia ekologicznego, zajmujących 11% powierzchni kraju, tereny o przyrodzie zachowanej w stanie naturalnym lub zbliżonym do naturalnego oceniane są na 27% naszego terytorium. Wynika stąd potrzeba zróżnicowanego (zregionalizowanego) podejścia do ochrony środowiska w naszym kraju.

7. Polityka ekorozwoju realizowana będzie poprzez egzekwowanie wymagań środowiska w każdej działalności społeczno-gospodarczej na terenie kraju oraz poprzez odpowiednią politykę w stosunku do krajów sąsiadujących, a także poprzez podnoszenie wiadomości społeczeństwa o osobistej odpowiedzialności każdego obywatela za realizowanie ochrony środowiska i jego zasobów w miejscu pracy, zamieszkania i wypoczynku.

W zmieniających się warunkach systemowych wymagane będzie wkomponowanie wymogów ekorozwoju do tworzonych rozwiązań prawnych i ekonomicznych oraz do nowego systemu zarządzania. Rozpoczęty proces restrukturyzacji gospodarki narodowej oprócz celów społecznych i gospodarczych będzie uwzględniał cele ekologiczne.

Skuteczna polityka ekorozwoju powinna objąć wszystkie sektory życia gospodarczego.

Podstawowe zasady nowej polityki ekologicznej

8. Jedna z podstawowych zasad nowej polityki ekologicznej powinna być zasada praworządności. Oznacza ona w naszych warunkach konieczność przebudowy systemu prawa ekologicznego i systemu jego realizacji w taki sposób, aby każdy przepis prawny był ściśle przestrzegany, aby możliwe było obchodzenie przepisów z zastosowaniem argumentów o "wyższej konieczności", "interesie społecznym" lub niemożności.

9. Głównym zagrożeniem dla środowiska przyrodniczego na obecnym etapie jest jego nadmierne zanieczyszczenie. Strategia przeciwdziałania temu zjawisku będzie oparta o zasadę likwidacji zanieczyszczeń w źródła. Oznacza to, że przy wyborze środków zapobiegawczych i sposobów likwidacji skutków, preferencje powinny być oddawane wyżej usytuowanym działaniom w następującym łańcuchu hierarchicznym:

(1) unikanie wytwarzania zanieczyszczeń, tj. działania na rzecz przebudowy systemu wytwarzania i konsumpcji, w kierunku zmniejszenia presji na środowisko,

(2) recykling, tj. zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody, surowców ze ścieków i odpadów, gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast ich odprowadzania do środowiska,

(3) neutralizacja zanieczyszczeń, tj. oczyszczanie ścieków i gazów odlotowych, neutralizacja i składowanie odpadów stałych.

10. Zasada uspołeczniania, która będzie realizowana poprzez stworzenie instytucjonalnych i prawnych warunków dla udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarządowych w całym procesie ochrony i kształtowania środowiska poprzez edukacje ekologiczna, budzenie świadomości i ţ.wrażliwości ekologicznej oraz generalnie budowanie nowej etyki zachowań wobec środowiska.

11. W związku z przechodzeniem polskiej gospodarki na tory rynkowe polityka ochrony środowiska będzie w maksymalnym stopniu poddana zasadzie ekonomizacji. Oznacza to maksymalne wykorzystanie mechanizmu rynkowego, przy zachowaniu niezbędnego zakresu interwencjonizmu państwowego. w pierwszym okresie mechanizmy rynkowe powinny w pełni sterować sferą produkcji urządzeń, realizacji obiektów ochronnych i szeroko rozumianych usług na rzecz ochrony środowiska. Mechanizmy rynkowe będą stopniowo wprowadzane w inne sfery polityki ekologicznej, np. system opat za korzystanie ze środowiska.

12. Forma realizacji zasady ekonomizacji ochrony środowiska będzie konsekwentne stosowanie zasady "zanieczyszczający płaci". Oznacza ona złożenie pełnej odpowiedzialności, w tym materialnej, za skutki zanieczyszczenia i innych zagrożeń dla środowiska na sprawcę, tj. jednostki użytkujące zasoby środowiska.

13. Przy przebudowie prawa ekologicznego i systemu mechanizmów ekonomicznych będzie stosowana zasada regionalizacji, oznaczająca:

(1) rozszerzenie (lub wprowadzenie) uprawnień dla samorządu terytorialnego i terenowej administracji rządowej do ustalania regionalnych opat, normatywów i wymogów ekologicznych wobec jednostek gospodarczych,

(2) zregionalizowanie ogólnokrajowych mechanizmów i polityki w ochronie środowiska w odniesieniu do trzech rodzajów obszarów:

- obszarów ekologicznego zagrożenia, a więc obszarów uprzemysłowionych i zurbanizowanych,

- obszarów o dużych walorach przyrodniczych (z przewagą funkcji ochronnych, naukowych i rekreacyjnych oraz znaczącą rolą leśnictwa i ekologicznego rolnictwa),

- obszarów pośrednich (z przewaga intensywnego rolnictwa i umiarkowanie rozwijanego przemysłu, przede wszystkim przetwórczego),

(3) powiązanie (skoordynowanie) polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. Morze Bałtyckie, graniczne ekosystemy z krajami sąsiednimi).

14. Istotny udział Polski w zanieczyszczeniu środowiska w Europie ţa także trans graniczne przemieszczanie się zanieczyszczeń na teren Polski powoduje konieczność stosowania zasady wspólnego rozwiązywania europejskich i globalnych problemów ochrony środowiska przez całą społeczność międzynarodową. Istnieje także potrzeba wzmocnienia powiązań polityki regionalnej w Europie z regionalnymi systemami ekologicznymi (np.: w odniesieniu do Bałtyku, granicznych ekosystemów z krajami sąsiednimi).

15. Ze względu na ogrom zaległości duże nakłady na przedsięwzięcia inwestycyjne w ochronie środowiska, niezbędne dla zahamowania procesów degradacyjnych i doprowadzanie środowiska do stanu pożądanego, konieczne jest zastosowanie zasady etapowania, z wyborem priorytetów na każdym etapie.

Główne kierunki działania w poszczególnych dziedzinach gospodarki

16. Uzyskanie istotnych efektów w ochronie środowiska wymaga przebudowy tych dziedzin gospodarki, które są źródłem głównych zagrożeń dla środowiska, tj. gospodarki energetycznej, przemysłu i transportu, a także szerszego wprowadzania zasad ekorozwoju do tych dziedzin gospodarki (górnictwo, rolnictwo, leśnictwo i inne), które związane są bezpośrednio z eksploatacja zasobów naturalnych, tj. zasobów wodnych, kopalin, gleb i innych zasobów przyrody. Potrzebę tej przebudowy potwierdzają szacunkowe wyniki wyceny strat z tytułu nieracjonalnego gospodarowania zasobami środowiska. Niezbędne jest Przeprowadzenie bardziej szczegółowych szacunków strat Powodowanych przez Poszczególne dziedziny gospodarki i wykorzystanie wyników w programach restrukturyzacyjnych. Niżej zarysowane zostały kierunki niezbędnych działań w odniesieniu do poszczególnych dziedzin gospodarki:

Racjonalizacja gospodarki energetycznej

17. Energetyka ze względu na dewastacje ziemi, emisje niebezpiecznych zanieczyszczeń gazowych, kumulacje odpadów stałych oraz zasolenie wód stanowi w naszym kraju kluczowy problem ekorozwoju. Prognozowany energooszczędny kierunek zmian strukturalnych produkcji przemysłowej pokrywa się z podstawową zasadą ekopolityki w odniesieniu do energetyk:. rząd będzie wspierał rozwój i wykorzystanie czystych technologii w sektorze energetyki.

Rząd będzie dążył do ograniczenia uciążliwości tego sektora poprzez wprowadzenie następujących rozwiązań:

- efektywne użytkowanie i oszczędzanie energii we wszystkich sektorach gospodarki narodowej w pełni wykorzystując mechanizm rynkowy, politykę podatkową oraz instrumenty administracyjne,

- poprawę jakości węgla poprzez jego głębokie wzbogacanie, odpirytowanie, wzbogacanie miałów energetycznych, a także wytwarzanie paliwa bezdymnego,

- modernizacje technik spalania w elektrowniach węgłowych przechodzenie na techniki ekologicznie bezpieczniejsze jak: spalanie fluidalne, stosowanie palników niskoemisyjnych, wprowadzanie do paliw dodatków ograniczających emisje zanieczyszczeń,

- stopniową zmianę struktury zużycia nośników energii w kierunku nośników ekologicznie mniej szkodliwych,

- instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych i właściwą ich eksploatacje.

18. Będą tworzone warunki dla korzystania z niekonwencjonalnych źródeł energii (geotermia, małe stopnie i elektrownie wodne oraz urządzenia wykorzystujące energie słońca, wiatru i biogaz).

19. Ważną rolę w racjonalizacji zużycia energii i rozwoju odnawialnych jej źródeł powinna pełnić Agencja Poszanowania Energii. Agencja będzie rzecznikiem interesów użytkowników energii oraz rzecznikiem kojarzenia działań producentów i dystrybutorów z interesem gospodarki narodowej. Do jej głównych zadań należeć będzie oddziaływanie na poprawę aktualnego stanu energochłonności gospodarki poprzez:

- inicjowanie i opracowywanie projektów aktów prawnych i norm zmniejszających energochłonność (we współpracy z innymi resortami) oraz kształtowanie polityki podatkowej i celnej w tym zakresie;

- inicjowanie przedsięwzięć energooszczędnych w sektorze mieszkaniowym i przemyśle;

- prowadzenie szerokiej polityki informacyjnej (radio, TV, prasa, publikowanie książek, broszur, folderów, duży nacisk na przekłady) i edukacyjnej w zakresie oszczędnego zużywania energii.

20. Istnieją przesłanki aby uznać, że z ekonomicznego, ekologicznego i społecznego punktu widzenia energetyka jądrowa nie jest w najbliższej przyszłości alternatywa dla innych źródeł energii w naszym kraju. w dalszej przyszłości, w przypadku rozważania możliwości rozwoju energetyki jądrowej specjalnej uwadze poddane być musi bezpieczeństwo radiologiczne obejmujące lokalizacje obiektów, awaryjność urządzeń, składowanie odpadów. średnio i słabo radioaktywnych, przeróbkę zużytego paliwa, likwidacje wyeksploatowanych urządzeń i obiektów. Analizy bezpieczeństwa radiologicznego odniesione być muszą do ludności narażonej na oddziaływanie w trakcie pracy elektrowni jądrowej oraz do przyszłych pokoleń narażonych na skutki tej działalności w postaci odpadów i pozostałości po likwidacji produkcji. Waga bezpieczeństwa radiologicznego przesądzić musi o rozważaniu jedynie rozwiązań technicznych o najwyższym standardzie światowym.

Restrukturyzacja przemysłu

21. Dokonywana obecnie przebudowa struktury produkcji, w tym spodziewane ograniczenie ukształtowanego przez dziesięciolecia kompleksu paliwowo-hutniczego, stanowić będzie priorytetowy kierunek ochrony środowiska. Powstające zmiany w systemie gospodarczym, kształtowane wymaganiami rynku, muszą respektować ograniczenia wprowadzane przez prawo ekologiczne.

22. Należy się spodziewać, że działania restrukturyzacyjne i modernizacyjne przemysłu doprowadzą w efekcie do:

- zmniejszenia energo, materiało i wodochłonności produkcji, co ograniczy tempo zużywania zasobów naturalnych i wytwarzania zanieczyszczeń,

- szerszego wprowadzenia technologii mało i bezodpadowych, a także zamkniętych obiegów wody, wykorzystania odpadów, hermetyzacji procesów produkcyjnych, co zmniejszy ilość wytwarzanych i odprowadzanych do środowiska zanieczyszczeń,

- stworzenia przemysłu wytwarzającego urządzenia służące ochronie środowiska,

- instalowania i właściwej eksploatacji urządzeń do redukcji zanieczyszczeń przez odpowiednio wyszkolono służby ochrony środowiska w zakładach. .

23. Równolegle do działań proekologicznych, odnoszących się do procesów produkcyjnych, będą stopniowo zaostrzane wymagania dotyczące jakości wytwarzanych materiałów i produktów oraz wyrobów i urządzeń. Stworzony zostanie system klasyfikacji wyrobów pod katem bezpieczeństwa ekologicznego, obejmujący m.in. ekologiczne znaki jakości.

Zmniejszenie uciążliwości transportu

24. W polityce transportowej cele ekologiczne będą uwzględniane przede wszystkim poprzez doskonalenie systemów komunikacji zbiorowej oraz popieranie "czystych" systemów transportowych z punktu widzenia emisji zanieczyszczeń i hałasu, obejmujących zarówno środki transportu jak i urządzenia przeładunkowe.

25. Rozwój motoryzacji będzie uzależniony od możliwości produkowania i importu pojazdów, urządzeń i maszyn z silnikami spalinowymi cechującymi się niska emisja substancji zanieczyszczających, zapewnienia paliw o standardach międzynarodowych, przekonstruowania lub eliminacji silników napędzanych etylina oraz przyśpieszenia produkcji benzyny bezołowiowej i katalizatorów samochodowych.

26. Należy doprowadzić do zgodności przepisów krajowych z przepisami obowiązującymi w EWG w zakresie dopuszczalnych emisji zanieczyszczeń i hałasu z pojazdów, maszyn i urządzeń napędzanych silnikami spalinowymi oraz kontroli tych emisji i hałasu. Urządzenia służące ograniczeniu emisji zanieczyszczeń i hałasu z pojazdów: i maszyn musza być okresowo legalizowane, a atesty wydawane przez odpowiednie organy i instytucje - uznawane również przez inne kraje. Polski przemysł motoryzacyjny w ramach restrukturyzacji wytwarzania musi podjąć produkcje wyrobów spełniających wymagania wyżej wymienionych przepisów.

Racjonalizacja wykorzystania i zagospodarowanie zasobów wodnych

27. Racjonalizacja wykorzystania wody przez przemysł, rolnictwo i ludność wymuszona będzie głównie metodami ekonomicznymi. Dlatego też cena wody dla wszystkich użytkowników będzie odzwierciedlała dostępność zasobów wodnych w ujęciu regionalnym. Podobnie opłaty za zrzut ścieków będą ekwiwalentne do kosztów budowy i eksploatacji obiektów ochrony wód oraz zmian technologii produkcji.

28. Polityka rządu w gospodarowaniu zasobami wodnymi polegać będzie na:

- decentralizacji zarządzania poprzez przejście na zlewniowy system gospodarowania woda,

- zaostrzeniu wielkości dopuszczalnych koncentracji zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do kanalizacji, wód i ziemi oraz wprowadzeniu progresywnych opłat za ich zrzut, celem istotnej poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych,

- wzmocnieniu instrumentów ekonomicznych celem "wymuszenia" zmniejszenia zużycia wody i ograniczenia strat wody w sieci wodociągowej, zamykania obiegów wodnych w przemyśle i energetyce,

- stałym zwiększaniu ilości magazynowanej wody w zbiornikach retencyjnych i tworzeniu zlewni chronionych dla zabezpieczenia jakości retencjonowanej wody,

- ograniczeniu wykorzystania wód podziemnych dla celów przemysłowych oraz przeznaczeniu ich jedynie dla ludności i przemysłu spożywczego i farmaceutycznego,

- poprawie skuteczności ochrony ludności i majątku narodowego przed żywiołem wodnym,

- energetycznym i transportowym wykorzystaniu rzek, wszędzie tam, gdzie będzie mogło to być traktowane jako przedsięwzięcie ekologicznie bezpieczne i ekonomicznie uzasadnione.

Racjonalizacja wydobywania i użytkowania zasobów kopalin

29. Ochrona zasobów kopalin będzie koncentrowała się na zaniechaniu wydobycia jeśli możliwe jest znalezienie substytutu danego surowca oraz na zmniejszeniu zużycia jednostkowego. Równolegle z realizacja ogólnosystemowej reformy gospodarczej należy:

- konsekwentnie wdrażać spójny system prawa geologicznego i górniczego zmierzający do prowadzenia oszczędnej i racjonalnej gospodarki złożami, w szczególności przez stosowanie w polityce koncesyjnej instrumentów ekonomicznych nawiązujących do wartości kopaliny podstawowej i towarzyszącej w złożu oraz obejmować mechanizmami rynkowymi poszukiwanie kopalin i rozpoznanie ich złóż,

- tworzyć warunki ekonomiczne dla modernizowania bazy przetwórczej i wdrażania nowych technologii wzbogacania i uszlachetniania kopalin.

30. W otoczeniu zakładów wydobywczych i przetwórczych prowadzona będzie działalność ograniczająca skalę i zakres naruszeń środowiska przyrodniczego. Jednym ze środków polityki racjonalizacji użytkowania kopalin będzie koncesjonowanie dostępności złóż. Zgodnie ze znowelizowanym prawem geologicznym i górniczym proekologiczne działania należy wymuszać instrumentami ekonomicznymi poprzez obniżenie opłat eksploatacyjnych w razie stosowania technologii eksploatacji zapobiegających ujemnym wpływom na środowisko, obiekty i urządzenia na powierzchni lub rekultywujących środowisko, a także przy maksymalnym wykorzystaniu zasobów złoża łącznie z kopalinami towarzyszącymi. Szczególną opieką będą otoczone wody podziemne, w tym lecznicze i termalne.

31. Kontynuowane będą prace geologiczno-poszukiwawcze wód podziemnych i surowców mineralnych, gdyż tylko pełne rozpoznanie złóż umożliwia ich ochronę. przy jednoczesnym doskonaleniu metod oraz rozwoju zaplecza badawczego i kartograficznego.

W działalności poszukiwawczej i dokumentacyjnej dominować powinien kierunek pełnej oceny wartości złóż kopalin. w tym celu w polityce ekologicznej przewiduje się wprowadzenie parametrów ekonomicznych do zasad poszukiwania, dokumentowania i bilansowania złóż kopalin, uwzględnienie kryterium rzadkości w klasyfikacji złóż, opracowanie odrębnych zasad zagospodarowania poszczególnych rodzajów złóż oraz wydanie przepisów nakładających obowiązek ustalania zasobów wszystkich kopalin występujących w złożu.

Użytkowanie, ochrona i kształtowanie żywych zasobów przyrody

32. Rząd będzie popierał realizację koncepcji utworzenia spójnego ekologicznego systemu obszarów chronionych poprzez powoływanie nowych parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, a także przez tworzenie i utrzymywanie terenów zieleni w miastach i wsiach. Ich podstawową rola powinno być zachowanie naturalnych walorów ekologicznych i krajobrazowych o dużych wartościach naukowych i poznawczych, zapewnienie osłony ekologicznej dla terenów szczególnie chronionych, a także dla zurbanizowanych obszarów koncentracji życia i aktywności gospodarczej społeczeństwa, zachowanie terenów właściwych dla ekologicznych metod gospodarowania i tworzenia warunków wypoczynku ludności w kontakcie z nieskażoną przyrodą.

33. Konieczne jest doskonalenie struktury obszarów chronionych, głównie przez obejmowanie ochroną całych jednostek funkcjonalnych, a także poprzez zróżnicowanie parków krajobrazowych na krajowe i lokalne.

34. Wymagane będzie zwiększenie powierzchni ekologicznego systemu obszar w chronionych do 30% terytorium kraju. Przewiduje się także, że powierzchnia parków narodowych wzrośnie do poziomu 1%, a rezerwatów przyrody do poziomu 0,4-0,5% powierzchni kraju. Wzrost ten powinien zapewnić objecie szczególną ochroną ścisłą i częściową wszystkich ekosystemów i biotopów mało lub zupełnie nie przekształconych, reprezentujących typowe dla przestrzeni przyrodniczej kraju zbiorowiska przyrodnicze i formy przyrody nieożywionej.

35. Podstawowym celem polityki państwa jest zachowanie lasu jako najważniejszego składnika równowagi ekologicznej biosfery oraz zachowanie wszystkich innych żywych zasobów przyrody właściwych dla środowiska naszego kraju. Podstawowym założeniem ekorozwoju jest integrowanie racjonalnej gospodarki zasobami przyrodniczymi z ich ochrona przed negatywnym wpływem działalności gospodarczej.

36. Perspektywicznym celem działalności administracji rządowej i samorządowej oraz społeczeństwa powinno być osiągnięcie sytuacji zapewniającej:

- trwałe funkcjonowanie systemów ekologicznych, ciągłość procesów ekologicznych, zachowanie cennych zespołów przyrodniczych i kulturowych, pełnej różnorodności gatunków flory i fauny oraz trwałości ich puli genetycznej;

- zachowanie walorów użytkowych zasobów przyrodniczych, ţzmaganie ich produkcyjności oraz biologicznej i chemicznej czystości;

- tworzenie właściwych struktur przyrodniczych u skali kraju, regionu, miasta, osiedla dla prawidłowego psychofizycznego rozwoju człowieka, skutecznej ochrony jego zdrowia i wypoczynku w kontakcie z nieskażona przyroda.

Dla zrealizowania tych celów przewiduje się w najbliższym czasie wykonanie następujących zadań bieżących:

- opracowanie nowoczesnych metod i zasad ochrony i gospodarowania zasobami przyrodniczymi w parkach narodowych,

- zakończenie powszechnej inwentaryzacji przyrodniczej obiektów zasługujących na ochronę w skali kraju i poszczególnych województw,

- zakończenie prac nad utworzeniem międzynarodowych obszarów chronionych na pograniczu Polski z ZSRR, Czecho- Słowacją i Niemcami.

37. Zasoby leśne, jako główny czynnik równowagi środowiska przyrodniczego, a jednocześnie ważna baza odnawialnych surowców i płodów leśnych, podlegają ochronie przez racjonalne ich użytkowanie i bieżące odnawianie. Polega ono na pozyskiwaniu drewna u ilościach nie przekraczających wielkości etatów cieć, ustalonych W obowiązujących planach urządzania lasu dla poszczególnych jednostek gospodarczych oraz na reprodukcji lasu u sposób zapewniający maksymalizacje jego wszechstronnej użyteczności.

Plan urządzania lasu będzie zatwierdzany decyzją Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa lub wojewody, określającą zakres i sposób gospodarczego wykorzystania zasobów leśnych.

38. W gospodarce leśnej największe znaczenie będą miały działania zmierzające do:

- zwiększenia biologicznej odporności lasów i zachowania zdolności samo regulacyjnych ekosystemów leśnych,

- przeciwdziałania procesom zamierania lasów, szczególnie drzewostanów górskich i innych pozostających w obszarach ekologicznego zagrożenia,

- zachowania puli genowej dziko żyjących gatunków roślin i zwierząt,

- zwiększenia lesistości, w tym również na wododziałach, w celu zahamowania spływu wód opadowych i w ten sposób włączenia ich w obieg biologiczny,

- kształtowania, opartych na wzorcach naturalnych, wielofunkcyjnych zbiorowisk leśnych, wzbogacania struktury biologicznej zbiorowisk zubożonych oraz tworzenia zbiorowisk zastępczych na terenach zdegradowanych

- zwiększania wykorzystania przyrodniczych możliwości siedlisk leśnych i wzmagania zdolności produkcyjnych lasów.

39. Rząd będzie tworzył warunki dla ochrony rolniczej przestrzeni produkcyjnej i poprawy jakości produkowanej żywności. Podstawowe kierunki działania powinny zmierzać do:

- ograniczania i eliminowania ujemnego wpływu gospodarki rolnej na środowisko przyrodnicze,

- ochrony gleb, a przede wszystkim zahamowania procesów degradacyjnych i neutralizacji chemicznych zanieczyszczeń gleby,

- minimalizowania technicznej zabudowy i zniekształcenia powierzchni biologicznie czynnej, zwłaszcza wysoko produkcyjnych gruntów rolnych,

- przeciwdziałania procesom obniżania się poziomu wód gruntowych oraz ujemnym skutkom melioracji,

- stymulowania rozwoju rolnictwa ekologicznego i produkcji zdrowej żywności,

- rekultywacji gruntów zdegradowanych przez działalność przemysłowa.

III. ORGANIZACJA OCHRONY ŚRODOWISKA, SYSTEM WŁADZY I ODPOWIEDZIALNOŚCI

40. Państwo jako organizator życia gospodarczego i społecznego ponosi w ostatecznym rachunku odpowiedzialność przed obywatelami za stan środowiska i użytkowanie zasobów naturalnych.

41. Obowiązek ochrony środowiska spoczywa na każdej jednostce prawnej i fizycznej. Społeczeństwo ma prawo do występowania i organizowania się na rzecz ochrony środowiska. Administracja rządowa i samorządowa stanowiące system władzy ekologicznej są odpowiedzialne za tworzenie warunków do pełnego i społecznie akceptowanego gospodarowania środowiskiem.

42. Do głównych zadań organów centralnych państwa należy:

- zapewnienie właściwych warunków zdrowotnych każdemu obywatelowi,
- zabezpieczenie trwałości przyrodniczych warunków rozwoju,
- stworzenie instytucjonalnego systemu zarządzania środowiskiem zapewniającego skuteczne a zarazem efektywne realizowanie zadań jego ochrony,
- tworzenie spójnego systemu prawa ekologicznego i zapewnienie kontroli jego przestrzegania,
- kreowanie systemu bodźców ekonomicznych i mechanizmu finansowania ochrony środowiska,
- utrzymywanie administracyjnego nadzoru nad jakością środowiska, w tym obiektów przyrody chronionej, .
- stworzenie warunków dla powstania skutecznego i ekonomicznie efektywnego systemu monitoringu środowiska,
- inicjowanie i koordynowanie działalności praktycznej na rzecz ochrony środowiska, prowadzonej przez terytorialne organy administracji rządowej oraz państwowe jednostki gospodarcze,
- określenie zadań i form współpracy dla terytorialnych organów administracji rządowej z samorządami terytorialnymi,
- stymulowanie rozwoju nauki, organizowanie systemów edukacji ekologicznej nauczycieli, dzieci i młodzieży oraz edukacji podnoszącej kwalifikacje zawodowe,
- tworzenie warunków i inspirowanie działań na rzecz podnoszenia świadomości i wrażliwości ekologicznej społeczeństwa,
- prowadzenie polityki międzynarodowej w .sferze ochrony środowiska.

43. w procesie przechodzenia gospodarki do systemu rynkowego, działalność w sferze ochrony środowiska powinna być zaliczana do tych dziedzin, w których konieczny jest interwencjonizm państwowy i które nie mogą być poddane wyłącznie działaniu mechanizmów rynkowych. Rząd jest odpowiedzialnym za wypracowywanie mechanizmów i zakresu tego interwencjonizmu. Jego obowiązkiem jest tworzenie norm technicznych, blokujących marnotrawny sposób użytkowania przestrzeni geograficznej, surowców i energii oraz. promowanie rozwiązań .technicznych i zmian strukturalnych ograniczających negatywne skutki przyrodnicze związane z rozwojem produkcji.

44. Głównym zadaniem terenowych organów administracji rządowej jest:

(1) koordynowanie wszelkiej działalności na rzecz ochrony środowiska w obszarze swojego działania,
(2) regionalizacja polityki ekologicznej państwa,
(3) wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach wynikających z przepisów prawa ekologicznego,
(4) nadzór nad podmiotami gospodarczymi, w tym kontrola ich działalności pod kątem oddziaływania na środowisko.

45. Terytorialne struktury administracji rządowej w dziedzinie ochrony środowiska będą rozwijane w trzech formach:
(1) w postaci regionalnych (ponadwojewódzkich) struktur zajmujących się wybranymi dziedzinami w ochronie środowiska,
(2) w postaci dotychczasowych struktur wojewódzkich z dużym zakresem kompetencji w dziedzinie realizacji prawa ekologicznego (wydawanie decyzji administracyjnych przewidzianych prawem),
(3) w postaci rejonowych (wewnątrzwojewódzkich) struktur ukierunkowanych na bezpośrednia współpracę z samorządem terytorialnym.
46. Regionalne struktury administracji rządowej w dziedzinie ochrony środowiska będą powoływane z duża ostrożnością i wtedy, gdy granice województwa stworzą barierę dla rozwiązywania problemów eko1ogicznych.

W chwili obecnej wymogi te spełniają następujące dziedziny:
- gospodarowanie wodą w układzie zlewniowym na zasadach samofinansowania (struktury takie są w trakcie powoływania),
- państwowy monitoring środowiska (niezależnie od struktur, które mogą być tworzone na szczeblu wojewódzkim),
- gospodarka lasami zgodnie z rejonizacją przyrodniczo-leśna,
- ochrona przyrody,
- ochrona atmosfery.
47. Kompetencje wojewódzkich organów administracji rządowej będą korygowane w następujących kierunkach:
(1) przekazywanie części kompetencji organom regionalnym (administracja wodna, moniţoring środowiska),
(2) przekazywanie części kompetencji samorządowi terytorialnemu (np. w zakresie wydawania decyzji administracyjnych dla jednostek gospodarczych o zasięgu lokalnym, dysponowanie częścia funduszy celowych itd. ),
(3) rozszerzanie uprawnień do prowadzenia własnej, regionalnej polityki w ochronie środowiska (ustalanie normatywów dla środowiska ostrzejszych niż dla całego kraju, podwyższanie stawek opłat .i kar, wyrażanie zgody na transfer uprawnień do korzystania ze środowiska itp. ).

48. Rejonowe struktury administracji rządowej w ochronie środowiska stanowić będą organy uszczegółowiające działalność struktur wojewódzkich oraz bezpośrednio wspomagające działalność samorządów terytorialnych.

Samorząd terytorialny

49. Przewiduje się następujące kierunki umacniania samorządu terytorialnego jako ogniwa władzy ekologicznej:
- wzmocnienie pozycji gminy przy ustalaniu lokalizacji inwestycji nie tylko lokalnych ale wojewódzkich i krajowych oraz pełnoprawne uczestnictwo w procedurze ocen oddziaływania na środowisko,
- wprowadzenie procedur, umożliwiających gminie występowanie w charakterze inicjatora lub strony w sprawach będących w kompetencji władz wojewódzkich i centralnych (np. ustawianie pomników przyrody, rezerwatów, parków, tworzenie parków wiejskich i miejskich oraz innych obiektów chronionych, leżących całkowicie lub w części na terytorium gminy, zaostrzanie normatywów oraz powiększanie opłat i kar ponad wielkości przyjęte dla całego kraju lub województwa),
- partycypacja w dysponowaniu częścią funduszy celowych, pochodzących z wpłat przedsiębiorstw, oddziaływujących na stan środowiska na obszarze gminy,
- partycypacja w procedurze związanej ze stosowaniem licencji, tj. uprawnień do zanieczyszczania środowiska.

Odpowiedzialność użytkujących środowisko podmiotów gospodarczych

50. Odpowiedzialność użytkowników środowiska za skutki swojej działalności jest podstawową zasadą, na której opierać się będzie przebudowywany obecnie system prawa ekologicznego, jak również praktyka realizacji tego prawa oraz polityka administracji rządowej i samorządu terytorialnego w ochronie środowiska. Odpowiedzialność ta będzie rozumiana także jako norma etyczna przy społecznej ocenie zachowań obywateli i jednostek gospodarczych oraz norma prawna z tytułu prawa materialnego, cywilnego i karnego.

Odpowiedzialność powyższa będzie dotyczyć każdego użytkownika środowiska, niezależnie od systemu organizacji życia gospodarczego, a w szczególności:
- każdego obywatela i każdego gospodarstwa. domowego,
- każda jednostkę organizująca życie obywateli (spółdzielnię mieszkaniową, przedsiębiorstwo komunalne, gminę, dobrowolny lub obligatoryjny związek gmin);
- każdego producenta i usługodawcę.

51. Odpowiedzialność prawna będzie się sprowadzać w szczególności do:
- obowiązku likwidacji skutków bądź zaniechania działalności szkodzącej środowisku,
- wypłaty odszkodowań za udowodnione szkody poniesione przez osoby prawne lub fizyczne,
- ponoszenia opłat przewidzianych prawem ekologicznym, przeznaczonych na restytucję degradowanego środowiska,
- uiszczania kar za przestępstwa i wykroczenia naruszające środowisko.

Obowiązki obywateli, uspołecznienie ochrony środowiska

52. Obowiązki obywateli z tytułu ochrony środowiska mają dwojaki charakter:
- osobistej odpowiedzialności za własne poczynania naruszające środowisko związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego, działalnością gospodarczą na własny rachunek, rekreacyjnym korzystaniem ze środowiska itp.
- osobistej partycypacji w kosztach ochrony środowiska, bowiem w konsekwencji wszelkie wydatki państwa i jednostek gospodarczych obciążają obywatela w formie podatków i cen nabywanych towarów.

53. Przyciąganie liderów społeczności lokalnych do współpracy w ramach rad, grup nieformalnych, szk61 i uczelni, ma znaczenie podstawowe.

Poparcie dla formalnych i nieformalnych organizacji ekologicznych oraz ich kontaktów z podobnymi organizacjami w innych krajach jest ważnym elementem skuteczności polityki ekologicznej. Skuteczność ta bazuje bowiem na demokratycznej selekcji celów i weryfikacji dróg ich osiągania.
54. Cele ekologiczne są akceptowane przez instytucje i ruchy społeczne, w tym organizacje pozarządowe. Siła oddziaływania tych organizacji w Polsce powinna w większym stopniu być włączana w kształtowanie zachowań społecznych przychylnych proekologicznej po1ityce państwa.

IV. PRIORYTETY W OCHRONIE ŚRODOWISKA

55. Ze względu na długoletnie zaniedbania w ochronie środowiska ograniczoność funduszy jakie państwo i społeczeństwo może w krótkim czasie przeznaczyć na ich odrabianie, zachodzi potrzeba wyboru priorytetów przy formułowaniu celów ochrony środowiska, tworzeniu harmonogramów ich osiągania i finansowaniu odpowiednich zadań.

Priorytety ochrony środowiska zostały niżej zaprezentowane w trzech horyzontach czasowych:

- w formie priorytetów krótkookresowych, których realizacja powinna być podjęta natychmiast, zaś zamierzone efekty powinny być uzyskane w ciągu 3-4 lat. Do tej grupy zostały zaliczone te zaległości i te powstające na bieżąco zagrożenia, którym przeciwdziałanie nie może być odkładane na później ze względu na bezpośrednie skutki dla zdrowia i życia ludzkiego oraz zachowanie najcenniejszych walorów przyrodniczych kraju,

- w formie priorytetów średniookresowych, obejmujących systematyczne działania na rzecz ochrony wód, powietrza, powierzchni ziemi i przyrody, ukierunkowane na zahamowanie niekorzystnych trendów w emisji zanieczyszczeń do środowiska i postępującej degradacji, odwrócenie tendencji i znaczne ograniczenie presji na środowisko. Realizacja celów średniookresowych powinna umożliwić Polsce zbliżenie się do europejskich standardów środowiska, umożliwić przystąpienie do EWG. Zakłada się, że cele średniookresowe powinny być stopniowo podejmowane w czasie realizacji programu krótkookresowego ochrony środowiska (3-4 letniego) oraz osiągnięte w ciągu około 10 lat (do 2000 roku),

- w formie priorytetów długookresowych, które sprowadzają się do pełnego wprowadzenia zasad ekorozwoju w gospodarce i uzyskania stanu środowiska, który według obecnie przyjmowanych kryteriów można uznać za pożądany, zapewniający bezpieczną egzystencję społeczeństwa i stabilne funkcjonowanie przyrody. Cele długookresowe rozumiane są jako cele wymagające 25-30 lat do ich osiągnięcia (najpewniej do 2020 roku).

56. Wokół realizacji priorytetów ochrony środowiska powinna koncentrować się aktywność instytucji państwowych, samorządu terytorialnego, jednostek gospodarczych, organizacji pozarządowych i innych instytucji a także obywateli. Działania te będą wspierane finansowo i organizacyjnie przez Państwo.

Sformułowane niżej priorytety ochrony środowiska nie wyczerpują całokształtu niezbędnych działań na rzecz ochrony środowiska. Należy rozumieć, że mogą i powinny być formułowane i realizowane ogólnokrajowe, regionalne i lokalne, a także zakładowe bądź nawet osobiste cele ochrony środowiska, wynikające z obowiązków nakładanych przez prawo a także odczuwanych potrzeb społecznych, artykułowanych przez organizacje społeczno-polityczne, w tym pozarządowe organizacje ekologiczne.

Priorytety krótkookresowe

57. Przyjmuje się następujące priorytety krótkookresowe:

(1) likwidacja lub zmiana profilu produkcji bądź realizacja przedsięwzięć ochronnych w trybie nadzwyczajnym (awaryjnym) w zakładach przemysłowych emitujących niebezpieczne substancje do atmosfery, odprowadzających toksyczne substancje ze ściekami bądź składujących odpady niebezpieczne, które bezpośrednio zagrażają życiu i zdrowiu ludzi. Dotyczy to 80 zakładów znajdujących się na liście krajowej oraz około 800 zakładów na listach wojewódzkich. Zostały one poddane wzmożonemu nadzorowi władzy ekologicznej i społeczeństwa ,

(2) realizacja programu wzbogacania węgla kamiennego (odpirytowanie węgli zasiarczonych, wzbogacanie miałów energetycznych) i dostosowanie jakości spalanego węgla w kraju do standardów światowych oraz wykorzystanie prostych rezerw (np. poprawa pracy technicznych służb nadzoru, organizacji i zarządzania w celu ograniczenia emisji pyłów i dwutlenku siarki do atmosfery). Przedsięwzięcie to zapoczątkuje realizacje program6w ekologiczno-gospodarczych nakierowanych na poprawę efektywności energetycznej i surowcowej,

(3) odczuwalne zmniejszenie emisji pyłów i gazów do atmosfery, przede wszystkim na Górnym Śląsku oraz w innych regionach ekologicznego zagrożenia (szczególnie redukcja emisji niskiej i niezorganizowanej),

(4) złagodzenie deficytów czystej wody, zwłaszcza w aglomeracjach miejskich, głównie poprzez budowę oczyszczalni ścieków w zakładach wywierających decydujący wpływ na jakość wody ujmowanej do zaopatrzenia w wodę do picia, a równocześnie modernizację systemów wodociągowo-kanalizacyjnych i rozbudowę zbiorników wodnych, a także reformę zarządzania gospodarka wodna (w tym: urealnienie opłat),

(5) zmniejszenie uciążliwości odpadów przez zapoczątkowanie realizacji programów zmniejszania ilości wytwarzanych odpadów przemysłowych i komunalnych, ich utylizacji oraz unieszkodliwiania odpadów toksycznych,

(6) przeprofilowanie rolnictwa, ograniczenie bądź całkowite wyeliminowanie produkcji żywności na glebach skażonych substancjami toksycznymi, w pierwszej kolejności w regionie Górnego Śląska,

(7) zapoczątkowanie programu ograniczania uciążliwości komunikacji i transportu,

(8) poprawa bezpieczeństwa ekologicznego na granicach państwa poprzez stworzenie skutecznego systemu kontroli i ostrzegania przed napływem zanieczyszczeń (powietrze, woda, odpady) oraz powołanie międzynarodowych obszarów chronionej przyrody we Wsch. Karpatach i nad Dolną Odrą.

Powyższą listę zadań priorytetowych na najbliższy okres uzupełniają dwa dodatkowe o nieco odmiennym charakterze:

(9) intensywny program zalesiania obszarów wododziałowych i terenów nieprzydatnych dla rolnictwa,

(10) edukacja ekologiczna społeczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem kształtowania poczucia odpowiedzialności za stan środowiska oraz szacunku dla przyrody.

Ich rezultaty uwidocznią się wprawdzie dopiero za kilkanaście albo kilkadziesiąt lat, jednakże zwlekanie z ich podjęciem byłoby nieracjonalne. Są to bowiem inwestycje o skali nakładów nieporównanie mniejszej od kosztów naprawy zniszczeń, które w przyszłości uda się dzięki temu ograniczyć.

Priorytety średniookresowe

58. W zakresie ochrony atmosfery przyjmuje się następujące priorytety:

- ograniczenie emisji dwutlenku siarki do atmosfery o 30% w stosunku do stanu w 1980 roku (tj. z 4,2 mln ton/rok obecnie do 2,9 mln ton w 2000 roku),

- ograniczenie emisji tlenków azotu do atmosfery o 10% (tj. z l,5 mln ton/rok obecnie do 1,3-1,4 mln ton w 2000 roku),

- ograniczenie emisji pyłów do atmosfery o ok. 50% (tj. podniesienie stopnia odpylania przemysłowych i energetycznych gazów odlotowych z 92% obecnie do ok. 96% w 2000 r.),

- ograniczenie emisji lotnych substancji organicznych, węglowodorów, w tym benzo-a-pirenu, metali ciężkich i innych zanieczyszczeń powietrza,

- podjecie działań, adekwatnie do wysiłków społeczności międzynarodowej, na rzecz przeciwdziałania globalnym zmianom klimatu (ograniczenie emisji C02 i innych gazów powodujących efekt szklarniowy, ochrona warstwy ozonowej).

59. W zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych priorytety są następujące:

- ograniczenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych z przemysłu i miast do rzek o 5O% poprzez zmniejszenie ilości nieczyszczonych ścieków przemysłowych z 0,4 mld m3 obecnie do 0,1 mld m3 w 2000 roku, zaś miejskich z 0,9 do 0,6 mld m3, a także podniesienie udziału wysokoefektywnych metod oczyszczania (biologicznych, chemicznych) w ogólnej ilości oczyszczanych ścieków z 47% obecnie do 70% w 2000 roku,

- poprawa warunków sanitarnych na wsi poprzez wyposażenie wsi posiadających wodociągi w indywidualne bądź zbiorcze urządzenia kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków,

- zlikwidowanie deficytów wody w aglomeracjach miejskich, oraz zapewnienie wody dla celów konsumpcyjnych i produkcyjnych na wsi,

- ograniczenie o 5O% ładunków soli odprowadzanych z kopalń węgla kamiennego do wód powierzchniowych,

- uporządkowanie gospodarowania wodami podziemnymi ograniczenie użytkowania ich dla celów przemysłowych za wyjątkiem przemysłu spożywczego i farmaceutycznego).

- odbudowanie systemów małej retencji.

60. W dziedzinie gospodarowania odpadami priorytety są następujące:

- zmniejszenie ogólnej ilości wytwarzanych odpadów przemysłowych wymagających składowania co najmniej o 20% przez sukcesywne wdrażanie nowoczesnych technologii mało- i bezodpadowych,

- zwiększenie wykorzystania odpadów na cele gospodarcze (dotyczy to zwłaszcza popiołów lotnych i żużli z elektrowni i elektrociepłowni, odpadów hutniczych i odpadów z przemysłu chemicznego),

- zwiększenie odzysku poszukiwanych komponentów z nagromadzonych na wysypiskach odpadów przemysłowych (węgiel, metale ciężkie),

- objęcie unieszkodliwianiem bądź bezpiecznym składowaniem wszystkich wytwarzanych odpadów niebezpiecznych,

- rozszerzenie zakresu prac i zwiększenie nakładów na prace nad rekultywacja terenów zdegradowanych (składowaniem odpadów bądź innymi formami działalności przemysłu lub rolnictwa) i przywracaniem tym terenom pierwotnych walorów użytkowych,

- stworzenie systemów preselekcji i recyklingu odpadów komunalnych i ich przeróbki na kompost,

- podjecie produkcji odpowiednich maszyn i urządzeń z zakresu ochrony środowiska, m.in. dla potrzeb kompostowni, spalarni, oczyszczalni ścieków oraz instalacji do oczyszczania powietrza,

- dostosowanie przepisów prawnych i systemów organizacyjnych w zakresie gospodarki odpadami do odpowiednich uregulowań obowiązujących w krajach EWG.

61. W zakresie ochrony gleby przewiduje się następujące priorytety:

(1) dokonanie restrukturyzacji produkcji rolniczej na terenach gdzie nastąpiło już nadmierne skażenie powierzchni ziemi substancjami toksycznymi (głównie metalami ciężkimi) poprzez:

- uzupełnienie przepisów prawnych obowiązkami badań terenów skażonych, dostosowywania upraw na tych terenach do zaistniałych warunków ekologicznych bądź wyłączania ich z produkcji rolniczej.

- dokładne określenie obszarów skażonych i stanu skażenia gleb oraz roślin,

- wyodrębnienie obszarów, na których należałoby zaproponować ograniczenia w uprawach roślin konsumpcyjnych lub zaniechać prowadzenia produkcji rolniczej,

- zapewnienie niezbędnych środków i warunków organizacyjnych dla realizacji powyższych zadań,

(2) rozszerzenie zakresu wapnowania gleb nadmiernie zakwaszonych w wyniku zanieczyszczeń emitowanych przez przemysł,

(3) dokonywanie okresowych weryfikacji stosowanych w nawożeniu i chemicznej ochronie środków oraz technologii ich produkcji,

(4) ograniczenie erozji wodnej na terenach o wysokich wartościach rolniczych (gleby lessowe) lub przyrodniczych (rejon pojezierzy).

62. W pozostałych kierunkach ochrony środowiska priorytety są następujące:

- stworzenie systemu ogólnopolskiego monitoringu środowiska,

- powiększenie obszarów chronionej przyrody o 100% do 2000r.;utworzenie międzynarodowych obszarów chronionych w Białowieży, Tatrach, Sudetach,

- poprawa standardu życia w jednostkach osadniczych poprzez zapewnienie zachowania właściwych proporcji pomiędzy terenami zainwestowanymi i otwartymi ze szczególnym naciskiem na systemy terenów zielonych,

- zrealizowanie przedsięwzięć przeciwhałasowych w takim zakresie, aby liczba ludności narażonej okresowo na ponadnormatywny hałas nie była większa niż 25% populacji,

- stworzenie spójnego systemu wykrywania źródeł promieniowania niejonizującego w oparciu o systemy dotychczas istniejące,

- stworzenie systemu wczesnego wykrywania i przeciwdziałania zagrożeniom środowiska i ludzi związanym z promieniowaniem jonizującym i z awaryjnymi emisjami substancji chemicznych w oparciu o systemy dotychczas istniejące.

Priorytety długookresowe

63. Przy ustalaniu długookresowej strategii ochrony środowiska przyjmuje się następujące, priorytety:

- doprowadzenie do ugruntowania filozofii ekorozwoju jako trwałej podstawy dla polityki gospodarczej i społecznej państwa, organów samorządowych, przedsiębiorstw oraz instytucji społecznych i obywateli,

- pełne ugruntowanie proekologicznego kierunku rozwoju gospodarki i skojarzenie osiąganych efektów ekologicznych z korzyściami ekonomicznymi,

- wymuszenie proekologicznej modernizacji technik wytwarzania w gospodarce ze wsparciem udzielanym przede wszystkim czystym metodom produkcji zamiast tym, które wymagają budowy kosztownych instalacji oczyszczających,

- utrwalanie proekologicznych wartości kulturowych i etycznych, a także postaw dających możliwość czerpania korzyści z wielorakich działań na rzecz ochrony środowiska,

- odbudowy zniszczeń spowodowanych w środowisku przyrodniczym i stworzenie systemu zabezpieczającego przed ich ponownym powstawaniem (miedzy innymi na skutek niedomagań rynku),

Efekty realizacji wymienionych kierunków działań zależały będą od wyborów dokonywanych dziś. Chodzi o przyjęcie generalnej opcji ekologicznej w strategii rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego Polski.

64. Do priorytetów długookresowych należy także zaliczyć realizacje niektórych celów szczegółowych, wynikających ze zobowiązań międzynarodowych i potrzeb wewnętrznych kraju. Są to takie cele, których pełna realizacja do 2000r. nie jest możliwa. Wśród nich należy wymienić następujące:

- całkowita eliminacja indywidualnych palenisk domowych opalanych węglem w aglomeracjach miejskich i uzdrowiskach,

- wprowadzenie katalizatorów we wszystkich produkowanych i eksploatowanych samochodach,

- obniżenie emisji S02 i NOx o 80%,

- wyeliminowanie z użytkowania w gospodarce freonów i halonów,

- obniżenie emisji C02 do poziomu uzgodnionego na forum międzynarodowym,

- obniżenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do Bałtyku o 80%,

- wprowadzenie zakazu składowania odpadów na wysypiskach bez ich uprzedniej utylizacji (składowanie tylko całkowicie nieprzetwarzalnych składowych odpadów),

- powiększenie lesistości kraju do 30%,

- stworzenie spójnego systemu obszarów przyrody chronionej obejmującego 30% terytorium kraju.

V. NARZĘDZIA POLITYKI ECOLOGICZNEJ.

65. Skuteczna realizacja polityki państwa w dziedzinie ochrony środowiska wymaga narzędzi wspomagających realizacje priorytetów w ochronie środowiska a także narzędzi służących kontrolowaniu wielkości emitowanych zanieczyszczeń oraz umożliwiających wpływanie na ich przestrzenną i czasowa alokację. Za takie narzędzia należy uznać narzędzia prawne i administracyjne, instrumenty ekonomiczne, systemy kontroli i monitoringu, badania naukowe.

Narzędzia prawne i administracyjne

66. Rozwiązaniem docelowym jest pełna kodyfikacja przepisów w ochronie środowiska. Takie nowatorskie w skali światowej rozwiązanie mogłoby zostać przyjęte w stosunkowo odległej przyszłości. Obecnie niezbędne jest dokonanie kompleksowej nowelizacji obowiązujących ustaw. Za prawidłowy uznaje się system obejmujący ustawę generalną zawierającą zasady ogólne i normy wspólne dla wszystkich form ochrony środowiska oraz ustawy działowe jak na przykład prawo wodne, przepisy o lasach, prawo łowieckie, prawo górnicze, prawo geologiczne, prawo budowlane.

67. Zasadniczymi celami dokonywanych zmian wychodzących naprzeciw postulatom środowisk ekologicznych będą:

- pełna spójność z innymi elementami prawa polskiego,

- zgodność ze zobowiązaniami międzynarodowymi przyjętymi przez Polskę,

- zapewnienie realności nakładanych obowiązków i przyznawanych uprawnień,

- jasność i precyzja przyjętych sformułowań.

68. Głównymi zasadami przyszłych rozwiązań prawnych będą zwłaszcza:

- zasada powszechności ochrony środowiska, wyrażająca się w jednolitym nakładaniu obowiązków w tym zakresie na wszystkie podmioty, w tym zarówno organy administracji, jak i wszelkie inne jednostki organizacyjne a także osoby fizyczne, przy czym efektem tego winien być m. in. większy stopień konkretyzacji obowiązków ciążących na jednostkach gospodarczych,

- zasady ekorozwoju wyrażające się zwłaszcza w jednoznacznym ustaleniu, iż obowiązek ochrony środowiska nie może być traktowany jako pozostający w konflikcie z interesami gospodarki lecz stanowi element prawidłowego gospodarowania, przy czym wszelka działalność naruszająca ten obowiązek jest bezwzględnie nielegalna,

- zasada uwzględniania wymogów ochrony środowiska w działalności planistycznej, związana zwłaszcza z umocnieniem roli planowania przestrzennego w prawidłowym gospodarowaniu zasobami środowiska,

- zasada ekonomizacji rozumiana jako dążenie, by postawione cele ekologiczne realizować minimalnym kosztem społecznym, co możliwe jest pod warunkiem umiejętnego zastosowania mechanizmów rynkowych,

- zasady koncesjonowania prawa do użytkowania zasobów przyrody wyrażające się w reglamentowaniu korzystania ze środowiska poprzez udzielanie zezwoleń na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, na szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych, w tym na odprowadzanie ścieków do kanalizacji miejskiej, na wycinanie drzew i krzewów, na składowanie odpadów przy jednoczesnym obowiązku odzyskiwania surowców, ustalanie norm hałasu i wibracji oraz koncesjonowanie poszukiwania i wydobywania kopalin,

- zasada nieprzekraczania ustalonej prawnie lub administracyjnie skali ingerencji w środowisko, wyrażająca się w odejściu od dopuszczania takich przekroczeń w zamian za ponoszoną przez użytkownika rekompensatę finansowa w formie kar pieniężnych,

- zasada odpowiedzialności sprawcy naruszenia lub zagrożenia środowiska, wyrażająca się w zróżnicowanym i uściślonym systemie sankcji o charakterze cywilnym, administracyjnym, karnym i pracowniczym,

- zasada uspołecznienia czyli czynnego udziału obywateli i organizacji społecznych, wyrażająca się zwłaszcza w zróżnicowanych formach społecznej kontroli w zakresie ochrony środowiska, powszechnym prawie do wysuwania roszczeń o zaniechanie lub ograniczenie działań przeciwko środowisku oraz powszechnym prawie do informacji o stanie środowiska i sposobach jego ochrony,

- zasada regionalizacji ochrony środowiska, wyrażająca się w przeniesieniu zasadniczej części uprawnień władczych w zakresie ochrony środowiska na organy terenowe przy pozostawieniu organom centralnym jedynie uprawnień o charakterze ogólnym, ponadregionalnym,

- zasada udziału samorządu w zapewnieniu ochrony środowiska, rozumiana jako postępujący stopniowo proces zwiększania roli organów samorządowych w miarę ugruntowywania się ich pozycji i zwiększania fachowości działania.

69. Wskazane wyżej zasady nowego prawa ekologicznego zawarte są w nowoprzyjętych, opracowanych bądź znajdujących się obecnie w opracowywaniu aktów normatywnych. Do ostatnio uchwalonych bądź już opracowanych należą projekty ustaw:

- o ochronie środowiska przyrodniczego, który był już przedmiotem uzgodnień międzyresortowych. Projekt tej ustawy obejmuje ochronę wszystkich elementów środowiska, w tym również przyrody, konsumując treść dwu dotychczas obowiązujących aktów prawnych, tj. ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska i ustawy o ochronie przyrody. W stosunku do obowiązującego stanu prawnego projekt ustawy znacznie rozszerza uregulowania związane z ochroną środowiska przed odpadami, z nadzwyczajnym zagrożeniem środowiska, z odpowiedzialnością cywilną i karną za naruszanie przepisów ekologicznych. Ponadto projekt tworzy podstawy do wyznaczania ekologicznego systemu obszarów chronionych, normuje zasady ochrony krajobrazu, ustala zasady ustanawiania otulin wokół obszarów i obiektów chronionych i rekompensowania strat gospodarczych z tytułu poddania pod ochronę określonych obszarów. Projekt ustawy, jak i przewidywane akty wykonawcze, będą uwzględniały postanowienia umów międzynarodowych w zakresie ochrony środowiska, których Polska jest strona,

- o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, uchwalony już przez Sejm. Jest to nowy akt ustawodawczy, zapewniający przekształcenie tej instytucji w organ silny, scentralizowany, posiadający szerokie uprawnienia "policji ekologicznej". Ustawa wyposaża PIOŚ w kompetencje podejmowania decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań ochrony środowiska lub naruszeniem warunków korzystania z niego, a także nakładania kar pieniężnych z tych tytułów. Ponadto zapewnia udział PIOŚ na prawach strony w postępowaniu w sprawie lokalizacji inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska i powierza jej funkcje koordynacyjne przy tworzeniu państwowego monitoringu środowiska,

- prawo wodne, uchylające obecną ustawę o tym samym tytule. Projekt nowej ustawy uwzględnia m.in. zmiany w systemie zarządzania gospodarką wodną, przekształcenia własnościowe i rozwój samorządu

- prawo geologiczne i górnicze, który po uzgodnieniach międzyresortowych został skierowany pod obrady Rady Ministrów. Projekt nowej ustawy łączy problematykę unormowaną dotychczas w dwu aktach prawnych - ustawie o prawie geologicznym i dekrecie Prawo górnicze, zastępując te przestarzałe akty normatywne. Zawiera on nowatorskie rozwiązania prawne regulując prawo własności kopalin oraz ustanawiając jednolite zasady prowadzenia działalności dla wszystkich podmiotów gospodarczych. Ponadto w sposób szczególny w stosunku do ustawy o działalności gospodarczej normuje zasady koncesjonowania poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin, stwarzając jednocześnie nowy, jednakowy dla wszystkich podmiotów system opłat za koncesjonowanie i eksploatację,

- - o lasach, uchwalony już przez Sejm. Ustawa obejmuje problematykę zawartą dotychczas w ustawach o państwowym gospodarstwie leśnym, o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa oraz dekrecie o dekrecie o straży leśnej, kładąc szczególny nacisk na ekologiczną funkcje lasów. Założono w nim wzrost lesistości, rozszerzenie ochrony lasów i intensywną gospodarkę leśną, a także traktowanie ochronnych funkcji lasów jako podstawy prowadzenia gospodarki leśnej. We wszystkich formach własności wprowadzono jednolitą zasadę gospodarki leśnej. Po raz pierwszy projektuje się w naszym ustawodawstwie wprowadzenie, jak to ma już miejsce w innych krajach europejskich, zasad ochrony lasów poprzez ustalenie określonych zakazów i nakazów polegających na ograniczeniu dostępności korzystania z nich przez ludność.

70. W przepisach wykonawczych do nowelizowanych ustaw przewiduje się systematyczne zaostrzanie standardów, odnoszących się do emisji zanieczyszczeń do powietrza, wód i gleby, które jednocześnie będą stymulowały wprowadzanie małoodpadowych wodooszczędnych, energooszczędnych i materiałooszczędnych technologii. W szczególności przewiduje się zaostrzenie warunków korzystania ze środowiska wodnego dla zakładów odprowadzających ścieki do wód stojących, wód płynących o niskich przepływach i małym rozcieńczeniu ścieków wodami odbiornika, oraz w wypadkach wprowadzania ścieków do wód na obszarach szczególnie chronionych.

71. Całość podjętych prac legislacyjnych związanych z opracowaniem i przyjęciem nowych ustaw ekologicznych oraz pakietów przepisów wykonawczych powinna być zakończona w 1992 r.Instrumenty ekonomiczne 72. Do grupy instrumentów ekonomicznych należą przede wszystkim opłaty i rynki uprawnień oraz uzupełniające je subwencje (udzielane np. w formie bezpośrednich dotacji, ulg podatkowych, kredytów w preferencyjnych itp. ), narzędzia nie obciążające budżetu państwa (np. zróżnicowania podatkowe, depozyty na substancje szkodliwe), a wreszcie kary za nieprzestrzeganie warunków korzystania ze środowiska. Wzorem praktyki najwyżej rozwiniętych krajów o gospodarce rynkowej narzędzia ekonomiczne będą uzupełnieniem narzędzi prawnych i administracyjnych. 73. Instrumenty ekonomiczne będą służyły minimalizacji społecznych kosztów ochrony środowiska dzięki efektywnemu zróżnicowaniu wymagań ochronnych; a mianowicie, podmioty, których koszty ochrony środowiska są najniższe powinny otrzymywać najostrzejsze wymagania. W praktyce zasadę tę będą realizować uprawnienia do korzystania z zasobów środowiska i odprowadzania zanieczyszczeń, które mogą być zbywalne. Uprawnienia przyznane danemu podmiotowi mogą być przezeń odsprzedane innemu - za zgodą organu, który je określił. Drugim zadaniem instrumentów ekonomicznych jest gromadzenie funduszy z przeznaczeniem na ochronę środowiska. Opłaty jak i pozostałe instrumenty ekonomiczne będą miały również znaczenie motywacyjne. 74. W procesie odrabiania nie w pełni zawinionych zaległości zasada "zanieczyszczający płaci" będzie stosowana w sposób ograniczony. Rola opłat ekologicznych w tym wypadku polega na gromadzeniu funduszy, z których selektywnie, w zależności od pilności poszczególnych zadań, będą dofinansowywane przedsięwzięcia ochronne. Stawki opłat i kar zostały w ubiegłym roku podwyższone, zaś tryb ich pobierania zmodyfikowany tak, aby złagodzić efekty inflacji i zapewnić bardziej wyrównany strumień przychodów. 75. Zakłada się docelowo decentralizacje ustalania, pobierania i wykorzystywania opłat ekologicznych. Przewiduje się wprowadzenie narzutu ekologicznego od paliw. (rozwiązanie to zastosowano lub przygotowano do wdrożenia w kilku krajach OECD) - jako źródła przychodów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który jest potrzebny dla dofinansowywania zadań o znaczeniu ponadregionalnym, względnie zadań lokalnych w regionach, którym samodzielnie trudno byłoby je sfinansować.

76. Wysokość opłat ekologicznych będzie wynikała z zasady samofinansowania poszczególnych kierunków ochrony środowiska, takich jak ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami itp. Przewiduje się również możliwość wspierania odpowiednich działań z budżetu centralnego lub lokalnych w najbliższych latach w okresie odrabiania zaległości. 77. Przewiduje się też wprowadzenie progresji opłat za korzystanie z wód (za pobór wody i odprowadzanie ścieków) w przypadku naruszania ustalonych wymogów korzystania z wód (ponadnormatywny pobór wody, odprowadzanie ścieków nie odpowiadających wymaganym warunkom) w sposób preferujący: - wodooszczędne technologie produkcji,

- stosowanie zamkniętych obiegów wody,- stosowanie wysokoefektywnych technik i technologii oczyszczania

ścieków, łącznie z usuwaniem związków biogennych.

Analogiczne systemy opłat, stymulujące energooszczędne i materiałooszczedne oraz małoodpadowe technologie, będą wprowadzane w odniesieniu do emisji zanieczyszczeń do powietrza, odprowadzania odpadów i innych działań związanych z korzystaniem ze środowiska.

78. Zostanie wprowadzona opłata eksploatacyjna przy udostępnianiu zasobów geologicznych zróżnicowana w zależności od warunków zalegania i wydobycia złoża. Będzie ona przejmowana przez skarb państwa jako właściciela bogactw mineralnych kraju. Po wykształceniu się konkurencyjnego rynku geologiczno-górniczego, rolę opłaty eksploatacyjnej przejmie opłata koncesyjna ustalana w drodze przetargu. W okresie przejściowym prace poszukiwawcze i dokumentacyjne będą finansowane z budżetu państwa.

79. Za użytkowanie lasów stanowiących bogactwo naturalne ściągany będzie podatek leśny uzależniony między innymi od bonitacji siedliska, który zastąpi podatek od zysku jednostek Lasów Państwowych. Przewiduje się przy tym subwencje na działania związane z likwidowaniem masowych szkód oraz prowadzenie nowych zalesień potrzebnych krajowi ze względów ekologicznych i gospodarczych.

80. Zakres subwencjonowania ochrony środowiska z funduszy publicznych (budżet, fundusze celowe) wymaga utrzymania. Subwencje będą przeznaczane na stworzenie minimum infrastruktury komunalnej. Subwencjonowanie (w ograniczonym zakresie) przemysłowych programów ochrony środowiska będzie stanowiło cześć rządowego programu restrukturyzacji gospodarki.

81. Zweryfikowane zostaną zasady przyznania subwencji, ulg podatkowych i kredytów preferencyjnych tak, aby były one wykorzystywane w sposób zapewniający najwyższą efektywność tych środków z punktu widzenia przyjętych priorytetów polityki ekologicznej państwa.

82. Inicjowane będzie stosowanie instrumentów ekonomicznych nie wymagających ingerencji budżetu państwa, a nakierowanych na stwarzanie zachęt finansowych w celu przyspieszenia proekologicznych przemian w gospodarce i społeczeństwie. Stosowane będą zróżnicowania podatkowe i celne prowadzące ku większemu obciążeniu towarów o niekorzystnych charakterystykach ekologicznych. Przewiduje się również obowiązek składania depozytu wymaganego w obrocie towarami, substancjami lub opakowaniami szczególnie uciążliwymi dla środowiska. W pierwszej kolejności wymogiem takim przewiduje się objąć obrót akumulatorami, olejem silnikowym, bateriami, wybranymi chemikaliami i opakowaniami po pestycydach.

Zróżnicowania podatkowe, stosowane m. in. w wielu krajach EWG, są przykładem narzędzia angażującego budżet państwa (lub regionu administracyjnego) w celu wywołania efektu bodźcowego bez potrzeby skorygowania ogólnej sumy tego budżetu. Dotyczą one grup produktów (np. benzyn silnikowych) i realizując pewien ustalony poziom średni obniżają stawkę podatku nałożonego na produkt preferowany (np. benzynę bezołowiową), podwyższając zaś - na jego substytut (np. benzynę ołowiową).

Inną formą instrumentu neutralnego budżetowo są systemy depozytowe obejmujące towary, które degradują środowisko, o ile są do niego wprowadzone w sposób niewłaściwy. Zwrot depozytu następuje w momencie udokumentowania właściwego pozbycia się przedmiotu lub substancji. W przypadku przedmiotów trwałego użytku wpłacane kwoty ulęgają zamrożeniu na długi okres czasu i powinny być wypłacane wraz z odsetkami, gdyby zasada neutralności budżetowej miała być zachowana.

Uogólnieniem systemów depozytowych są tzw. zastawy ekologiczne. Polegają one na obowiązku wpłaty zastawu w momencie podejmowania działalności obarczonej ryzykiem katastrofy, awarii, względnie innych niebezpiecznych konsekwencji ekologicznych. W przypadku urzeczywistnienia się tego ryzyka stanowi on źródło wypłaty odszkodowań lub finansowania naprawy szkód. Natomiast w przypadku braku ujemnych efektów - podlega zwrotowi podobnie jak zwykły depozyt.

Zróżnicowania podatkowe są instrumentem stosowanym rutynowo i nie wymagają nowej podstawy prawnej. Podobnie depozyty mogą być spontanicznie i dobrowolnie wprowadzane przez producentów lub handlowców. Natomiast odrębnej podstawy prawnej wymaga narzucenie obowiązku depozytu na określone towary. Nowa ustawa o ochronie środowiska utworzy taka możliwość.

83. Procesy prywatyzacyjne będą wykorzystywane w celu przyspieszenia naprawy zniszczeń środowiska spowodowanych w przeszłości przez prywatyzowane obecnie zakłady. W związku z tym proponuje się ustanowienie obowiązkowych przeglądów ekologicznych jako warunku wstępnego - na równi z uporządkowaniem tytułów własności - prywatyzacji lub komercjalizacji. Zgodnie z prawem nowy właściciel przyjmuje w szczególności wszystkie zobowiązania przekształcanego przedsiębiorstwa. Przegląd ekologiczny umożliwia przybliżone oszacowanie kosztów, jakie należy ponieść, ażeby naprawić szkody. Jest to podstawa do uzgodnienia ceny, za jaką - od skarbu państwa - nowy właściciel kupuje przedsiębiorstwo. Obniżenie tej ceny, w przypadku konieczności poniesienia nakładów na ochronę środowiska, jest wiec forma dofinansowania z budżetu państwa tych przedsięwzięć. Koncentracja procesów prywatyzacyjnych w obszarach silnie uprzemysłowionych spowoduje automatycznie koncentrację tego dofinansowania w obszarach ekologicznego zagrożenia lub klęski ekologicznej.

84. Stawki celne importowe będą brały pod uwagę tzw. "brudne przemysły". Dla grup surowców, półproduktów i gotowych wyrobów powstających w procesach przemysłowych i technologiach szczególnie szkodliwych dla środowiska (technologie wytwarzające dużo zanieczyszczeń i odpadów, zużywające dużo materiałów i energii) przyjmowane będą obniżone stawki celne importowe, aby zachęcić do sprowadzania tych produktów z zagranicy i spowodować ograniczenie szkodliwej dla środowiska produkcji krajowej, jako mniej opłacalnej ekonomicznie.

Import urządzeń, aparatury i części dla potrzeb ochrony środowiska jest też zwolniony z podatku obrotowego od towarów importowanych.

85. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej stosuje i będzie w najbliższych latach stosować zasadę takiego ukierunkowania środków finansowych, aby obok wspomagania realizacji inwestycyjnych przedsięwzięć ochronnych z zakresu ochrony atmosfery, ochrony wód, gospodarki wodnej i ochrony powierzchni ziemi, wspomagać ochronę przyrody, monitoring środowiska, edukację ekologiczną oraz nowe techniki i technologie.

86. Instytucja kar za naruszenia środowiska w dotychczasowym kształcie będzie utrzymana tylko w odniesieniu do jednorazowych przekroczeń awaryjnych. Wobec sprawców przekroczeń ciągłych będą

stosowane inne sankcje przewidziane prawem.

System kontroli i monitoring

87. Zmierzać się będzie do zbudowania jednolitego, sprawnego aparatu kontroli przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska, wyposażonego w instrumenty prawne umożliwiające skuteczne egzekwowanie obowiązków od użytkowników środowiska. Podstawowymi instrumentami oddziaływania organów kontroli w zakresie ochrony środowiska będą:

- prawo do nakazywania usunięcia w określonym terminie zaniedbań w zakresie ochrony środowiska,

- prawo do czasowego lub trwałego wstrzymania działalności prowadzonej z naruszeniem wymagań ochrony środowiska,

- obowiązek wstrzymania oddania do eksploatacji nowowybudowanego obiektu nie spełniającego wymagań ochrony środowiska.

88. Działanie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska będzie dostosowane do struktury organizacyjnej funkcjonowania administracji rządowej i do nowej ustawy o PIOŚ. Zakłada się, że PIOŚ będzie głównym źródłem informacji o stanie Środowiska oraz jego użytkownikach, przekazywanych organom administracji rządowej i samorządowej, oraz zainteresowanym organizacjom społecznym i obywatelom, w oparciu o zarządzany przez nią państwowy monitoring środowiska.

89. Kontynuowane będzie tworzenie państwowego systemu monitoringu obejmującego wszystkie elementy środowiska, wyposażonego w zunifikowany sprzęt i posługującego się jednolitymi metodami pomiarów. System ten powinien być powiązany ze światową siecią monitoringową i powinien stosować światowe metody zbierania danych.

90. Przewiduje się zintensyfikowanie działań na rzecz skoordynowanego funkcjonowania Państ:wowej Inspekcji Ochrony Środowiska z innymi służbami działającymi w sferze kontroli stanu środowiska.

Edukacja ekologiczna

91. Upowszechnienie edukacji ekologicznej powinno być istotnym składnikiem polityki ekologicznej. Należy ją traktować jako przesłankę powodzenia tej polityki jak również jako rezultat postępu w jej realizacji.

92. Celem edukacji ekologicznej będzie systematyzowanie i wzbogacanie wiedzy na temat funkcjonowania środowiska przyrodniczego oraz zagrożeń stwarzanych przez działalność jednostek, grup społecznych i podmiotów gospodarczych. Unikanie powodowania zagrożeń (prewencja) powinno zdominować propagowane formy zachowań.

93. Równie istotnym celem edukacji ekologicznej powinno być rozwijanie wrażliwości i emocjonalnej chęci działania na rzecz ochrony środowiska. Edukacja ekologiczna powinna sięgnąć korzeniami do procesu wychowawczego. Pozytywny i odpowiedzialny stosunek do przyrody powinien stać się trwałym elementem systemu wartości kształtującego moralność człowieka.

94. Rozwinięty zostanie program edukacji ekologicznej adresowany do szerokich kręgów społeczeństwa, wykorzystujący różne techniki i narzędzia oddziaływania.

W zakresie edukacji szkolnej:

- będzie tworzony system edukacji ekologicznej na wszystkich poziomach kształcenia w różnych typach szkół poprzez nasycenie treściami ekologicznymi programów nauczania różnych przedmiotów obowiązkowych i sukcesywne tworzenie sieci nauczania fakultatywnego,

- wspierane będą merytorycznie oraz finansowo ze środków funduszy celowych szkoły społeczne o profilu ekologicznym, posiadające własne programy autorskie oraz programy pomaturalne i policealne kształcące specjalistów w zakresie ochrony środowiska,

- rozwinięta zostanie baza edukacji ekologicznej w oparciu o sieć centrów terenowych (m.in. w parkach narodowych) wyposażonych w specjalistyczną literaturę, podręczniki, filmy i inne pomoce dydaktyczne zapewniające praktyczny kontakt ze sprawami ekologii i ochrony środowiska,

- prowadzone będzie doskonalenie zawodowe nauczycieli w zakresie ochrony środowiska poprzez współdziałanie i wspieranie różnych form tego kształcenia.

W zakresie edukacji pozaszkolnej główny nacisk położony będzie na:

- wspieranie inicjatyw na rzecz rozwijania świadomości ekologicznej poprzez organizacje i współudział w ekologicznych konferencjach naukowych, seminariach, szkoleniach, kursach, olimpiadach, konkursach, zabawach i imprezach artystycznych zawierających treści ekologiczne,

- współdziałanie z instytucjami i organizacjami zajmującymi się edukacją ekologiczną i współpracującymi w tym zakresie z organizacjami zagranicznymi,

- współpracę z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi pod kątem ustalania form i kierunku działania w podnoszeniu świadomości i aktywizacji społeczeństwa na rzecz ochrony środowiska oraz wspieranie ich działań,

- inicjowanie we współpracy z różnymi resortami, wojewodami i organami gmin doskonalenia zawodowego kadry specjalistycznej w zakresie ochrony środowiska w kraju i za granica, koordynowanie szkoleń pod kątem merytorycznego ich przygotowania oraz współdziałanie z ośrodkami szkoleniowymi,

- udział w realizacji i propagowaniu filmów dokumentalnych, programów, widowisk i materiałów propagandowych o tematyce ekologicznej we współpracy z TV, wytwórniami filmowymi, agencjami artystycznymi, redakcjami i wydawnictwami,

- podejmowanie działań organizacyjnych zmierzających do usprawnienia i upowszechnienia edukacji ekologicznej poprzez powołanie Krajowego Centrum Edukacji Ekologicznej, które ma spełniać funkcję informacyjną, inicjatorską i koordynacyjną jak również bezpośredniego wykonawcy działań na rzecz podnoszenia poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Badania naukowe

95. Wspierane będą badania naukowe zorientowane na wprowadzenie zasad ekorozwoju, w tym na krzewienie właściwej wiedzy w tym zakresie. Badania te powinny identyfikować obecne a także przyszłe zagrożenia środowiska i życia ludzi oraz proponować rozwiązania wraz ze sposobami ich wdrażania. Konieczne jest nadanie badaniom charakteru interdyscyplinarnego, dostosowanego do specyfiki środowiska jako wspólnie funkcjonującej całości.

96. Generalne wsparcie udzielone być powinno badaniom nad określeniem mechanizmów funkcjonowania przyrody i ich wrażliwości na sąsiedztwo terenów zdegradowanych. Dotyczy to także badań nad odnowieniem zachwianej równowagi ekologicznej, rekultywacja i ochrona przyrody, w tym szczególnie lasów.

97. Wspierane będą badania związane z konstrukcja przestrzenną przyrody, w tym nad regionalizacją działań ochronnych.

98. N dziedzinie badań techniczo-technologicznych Państwo będzie oddziaływać ekonomicznie na wzmocnienie kierunków istotnych z punktu widzenia ochrony środowiska. Podejmowane będą działania dla promowania polskiej myśli technicznej i lepszego wykorzystania w praktyce rozwiązań polskich naukowców i inżynierów. W tym celu zostanie przeprowadzony przegląd wyników prac badawczorozwojowych i projektowo-konstrukcyjnych w zakresie ochrony środowiska zrealizowanych w latach 1986-1990 pod kątem możliwości lepszego ich wykorzystania w praktyce, przy jednoczesnym wykorzystaniu finansowej i konsultacyjnej pomocy zagranicznej.

99. Wykaz dyscyplin naukowych powinien być uzupełniony o pojęcia ekologia i ochrona środowiska.

100. Nauka polska powinna zwiększyć uczestnictwo w międzynarodowych programach naukowych zwłaszcza programach badawczych poświęconych problematyce ochrony środowiska (Program Człowiek i Biosfera, Światowy Program Klimatyczny itp.).

VI. WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA

Udział Polski w rozwiązywaniu regionalnych i globalnych problemów ochrony środowiska

101. Skuteczne rozwiązywanie problemów ochrony środowiska w Polsce nie jest możliwe bez szerokiej współpracy międzynarodowej. Wynika to z globalnego charakteru wielu problemu ekologicznych i transgranicznego przepływu zanieczyszczeń, podjętych już zobowiązań prawnomiędzynarodowych Polski, a także korzyści, jakie przynosi współpraca międzynarodowa, przede wszystkim w zakresie wymiany wiedzy i przepływu technologii.

102. Problematyka ekologiczna jest zawarta w ok. 150 międzynarodowych konwencjach i protokołach o współpracy w zakresie ochrony środowiska. Polska jest stroną ok. 40 z nich. Z 18 państwami europejskimi i Stanami Zjednoczonymi Polska zawarła umowy dwustronne. Polska jest także członkiem i aktyţwnym uczestnikiem organizacji międzynarodowych zajmujących się ochroną środowiska. Prawnomiędzynarodowe zobowiązania Polski rzutują na tempo i zakres podejmowanych w kraju przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, a pośrednio także na kierunki restrukturyzacji gospodarki. Najważniejszymi zobowiązaniami są:

(1) zobowiązanie do ochrony wód Bałtyku, wynikające z podpisanej przez Polskę Konwencji Helsińskiej z 1974r. oraz ustaleń konferencji Premierów Rządów Krajów Nadbałtyckich w Ronneby z 1990r. Zmierzających do ograniczenia o 50% ładunków zanieczyszczeń odprowadzonych do Bałtyku do 1993r.
(2) zobowiązanie do ograniczenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery, wynikające z podpisanej przez Polskę konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (Genewa, 1979 r.) oraz protokołów do tej konwencji,
(3) zobowiązanie do racjonalnego gospodarowania odpadami i do wprowadzania technologii mało- i bezodpadowych, wynikające z deklaracji krajów EKG, podpisanej przez Polskę w 1979 roku,
(4) zobowiązania w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, wynikające z ratyfikowanych przez Polskę w 1988 roku konwencji o pomocy w przypadku awarii jądrowej lub zagrożenia radiologicznego (Wiedeń, 1986r.) oraz konwencji o wczesnym powiadomieniu o awarii jądrowej (Wiedeń,1986 r.),
(5) zobowiązanie do ochrony przyrody, wynikające z przyjętej w 1982 roku przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Światowej Karty Ochrony Przyrody oraz trzech konwencji, których stroną jest Polska:
- konwencji o obszarach wodnobłotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko ptactwa wodnego (Ramsar, 1971r.),
- konwencji w sprawie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego (Paryż, 1972 r.),
- konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (Waszyngton, 1978 r.)

103. Zakres prawno- międzynarodowych zobowiązań Polski ulegnie rozszerzeniu w związku z trwającymi pracami nad umowami dwustronnymi, procedurami ratyfikacyjnymi oraz pracami nad nowymi konwencjami i protokołami. Polska nadal będzie aktywnie uczestniczyła w kształtowaniu międzynarodowego prawa ekologicznego. Dotyczy to m.in.:
(1) zobowiązania do nie podejmowania produkcji, ograniczenia importu i stosowania zamienników substancji szkodliwych dla warstwy ozonowej, co wynika z Konwencji Wiedeńskiej i Protokołu Montrealskiego,
(2) konieczności zmniejszenia emisji S02 do atmosfery o ponad 30% w odniesieniu do stanu z 1980r. oraz konieczności ograniczenia emisji kolejnych substancji (lotne substancje organiczne, metale ciężkie),
(3) wprowadzenia w handlu międzynarodowym ograniczeń w obrocie substancjami, urządzeniami i produktami niebezpiecznymi dla środowiska (odpady, substancje toksyczne i niebezpieczne, zanieczyszczona żywność, hałaśliwe i zanieczyszczające atmosferę samochody itp.), w tym zobowiązania wynikające z Konwencji Wiedeńskiej o ochronie warstwy ozonowej,
(4) wprowadzania regionalnych zakazów i ograniczeń różnego typu, np. do składowania odpadów w morzu, ruchu pojazdów stosujących etylinę itp.,
(5) wykonywania ocen oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym,
(6) wprowadzania odpowiedzialności materialnej za szkody powodowane przez transgraniczne (w tym awaryjne) zanieczyszczenia powietrza, wód powierzchniowych i morskich oraz gleby, a także za szkody wynikające z awarii i jądrowych,
(7) działań na rzecz różnorodności przyrody, w tym ochrony gatunków wędrownych dzikich zwierząt, a także ochrony gatunków dzikich roślin i zwierząt europejskich oraz ich siedlisk.

Istnieje więc konieczność wyprzedzającego przygotowania się polskiej gospodarki do nowych zobowiązań prawno - międzynarodowych, a także wpływania na kształt tych zobowiązań w interesie naszego kraju.

104. Polska. będzie nadal efektywnie uczestniczyć w pracach organizacji międzynarodowych a także w realizacji międzynarodowych konwencji i porozumień. Przynosi to szereg korzyści takich jak:
(1) możliwość uściślenia i zunifikowania norm i normatywów korzystania ze środowiska oraz jego zasobów,
(2) ułatwienia w wymianie informacji o zagrożeniach, sposobach i metodach ich ograniczania, stwarzające warunki do wspólnego likwidowania skutków katastrof ekologicznych,
(3) aktywna ochrona wymierających gatunków zwierząt i roślin oraz ich siedlisk,
(4) ułatwiony przepływ proekologicznych technik i technologii, a także łatwiejszy dostęp do nowoczesnych metod pomiarów i aparatury kontrolno-pomiarowej,
(5) zapewnienie (w przyszłości, jeśli odpowiednie regulacje prawne, nad którymi podjęto prace, zostaną ustanowione) możliwości uzyskania odszkodowań w przypadku awaryjnych zanieczyszczeń środowiska.
105. Najważniejszym wydarzeniem w skali międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska będzie Konferencja ONZ "Środowisko i Rozwój" w Brazylii w 1992r. na szczeblu szefów państw lub rządów. W jej rezultacie powstanie m.in. międzynarodowy plan działania na rzecz ochrony środowiska w skali globalnej i regionalnej wykraczający w swej perspektywie poza rok 2000. Udział Polski zarówno w procesie przygotowawczym do konferencji, jak i w realizacji podjętych decyzji i programów, stanowi jedna z zasadniczych osi międzynarodowej aktywności naszego kraju w sferze ekologicznej. Do priorytetowych zagadnień, w których Polska oczekuje pozytywnych skutków konferencji należą:
- utworzenie mechanizmów ułatwiających transfer proekologicznych technologii w wymiarze globalnym i regionalnym,
- wydatne zwiększenie środków finansowych i technicznych przeznaczonych na wspomaganie ochrony środowiska w krajach i regionach mniej rozwiniętych ekonomicznie i technologicznie, w tym w krajach o transformującej się gospodarce,
- osiągniecie znaczącego postępu we współpracy międzynarodowej dotyczącej utylizacji i składowania odpadów niebezpiecznych dla środowiska, operowania substancjami szkodliwymi oraz kontroli i ograniczenia transgranicznych przenoszeń tych substancji,
- koncentracja uwagi i wysiłków międzynarodowych, w tym programów pomocy, na obszarach klęski ekologicznej powodujących negatywne skutki w skali globalnej lub regionalnej (ponadnarodowej) oraz na obszarach posiadających szczególnie cenne zasoby przyrodnicze.

Obszary przygraniczne i stosunki z sąsiadami

106. Położenie geograficzne Polski powoduje, że jest ona krajem tranzytowym dla zanieczyszczeń wód i powietrza. Zanieczyszczone wody z Niemiec, Czecho-Słowacji i ZSRR dopływają na nasz teren Nysa Łużycka, Odra i Bugiem, zaś Polska jest źródłem zanieczyszczeń Bałtyku - przede wszystkim za pośrednictwem Wisły i Odry. Północno-zachodnie, zachodnie i południowo-zachodnie wiatry powodują, że zanieczyszczenia gazowe i pyłowe atmosfery z terytorium Niemiec i Czecho-Słowacji, a także bardziej odległych krajów docierają do Polski, a z terytorium Polski - do ZSRR, na obszar Bałtyku i do krajów skandynawskich. Dlatego też Polska jest żywotnie zainteresowana w podjęciu działań na rzecz opracowania regionalnych strategii redukcji zanieczyszczenia i ochrony środowiska.

107. Przykładem tych strategii i są realizowane przy aktywnym udziale Polski następujące programy:
- program ochrony wód Bałtyku; przedstawiciel Polski jest Wiceprzewodniczącym Międzynarodowej Grupy Zadaniowej realizującej ten program,
- program redukcji zanieczyszczeń powietrza powstających w rejonie przygranicznym w zbiegu granic Polski, Niemiec i Czecho-Słowacji ( "Trójkąt Siarkowy" ) .
- program utworzenia największego w Europie międzynarodowego rezerwatu biosfery, obejmującego tereny przygraniczne w zbiegu granic Polski, Ukrainy i Czecho-Słowacji.
Rozważane są kolejne programy regionalne (np. program obejmujący region Katowice - Ostrawa).
Stan środowiska na terenach przyległych do granic z Polską, zwłaszcza na terenie Czecho-Słowacji, Niemiec i w mniejszym stopniu ZSSR, jest wciąż groźny dla bezpieczeństwa ekologicznego Polski. W związku z tym należy wzmóc aktywność służb dyplomatycznych i organów ochrony środowiska mająca na celu obniżenie tych zagrożeń.

108. W celu poprawy bezpieczeństwa ekologicznego na granicach państwa realizowane będą:
- monitoring graniczny powietrza i wód płynących który po rozbudowie pozwoli na pełne określenie rodzaju i ilości zanieczyszczeń napływających do Polski. Uzyskane informacje będą miedzy innymi podstawą do podejmowania uzgodnień mających na celu ograniczenie emisji w państwach sąsiednich, a ponadto będą podstawą do ewentualnych postępowań roszczeniowych,
- systemy blokujące import do Polski odpadów. Rozwijana będzie także współpraca międzynarodowa mająca na celu wymianę informacji o projektach transgranicznego przemieszczania odpadów oraz popularyzację obowiązujących w Polsce przepisów w tym zakresie,
- współpraca z krajami sąsiednimi w zakresie przeciwdziałania występowaniu zdarzeń powodujących nadzwyczajne zagrożenia środowiska oraz przy likwidacji ich skutków. Współpraca realizowana będzie poprzez wspólne określanie potencjalnych źródeł nadzwyczajnych zagrożeń, ustalanie organów i instytucji właściwych do współdziałania w obszarach przygranicznych oraz systemów ostrzegania i alarmowania, prowadzenie wspólnych ćwiczeń w likwidacji nadzwyczajnych zagrożeń środowiska.

109. Ważnym elementem współpracy z państwami sąsiadującymi będzie dążenie do uregulowania spraw odpowiedzialności za szkody wynikające z zanieczyszczeń transgranicznych spowodowanych przez awarie i katastrofy.

110. Istotnym elementem działań na rzecz poprawy stanu środowiska u obszarach przygranicznych powinna być aktywizacja społeczności lokalnych po obu stronach każdej z granic. Administracja rządowa na szczeblu centralnym i regionalnym oraz samorząd terytorialny powinny okazywać poparcie i pomoc społecznym organizacjom proekologicznym, działającym na rzecz poprawy stanu środowiska w obszarach przygranicznych. Pomoc ta powinna polegać na udostępnieniu wszelkich informacji o stanie środowiska i źródłach zanieczyszczeń oraz tworzeniu ułatwień w korzystaniu z pomocy krajowych i zagranicznych ekspertów.

Skala i sposób korzystania z udostępnianej pomocy zagranicznej

111. Luka czasowa pomiędzy stopniem zaawansowania przedsięwzięć na rzecz ochrony środowiska w Polsce i krajach zachodnich stwarza szansę dla rozwinięcia korzystnej współpracy oraz uzyskania pomocy finansowej. Z punktu widzenia krajów, notujących skutki zanieczyszczeń emitowanych przez Polskę na swym terytorium, korzystniej jest ograniczać emisję w źródła niż likwidować skutki przepływów transgranicznych. Bodźcem dla współpracy może być również podział zaoszczędzonych surowców oraz dostęp do w przyszłości wielkiego rynku zbytu dla "czystych technologii" oraz urządzeń chroniących środowisko.

112. Korzystanie z pomocy zewnętrznej, przeznaczonej na ochronę środowiska przewiduje w pierwszej kolejności likwidowanie najbardziej dotkliwych barier organizacyjnych i technologicznych oraz ekstremalnych zagrożeń dla zdrowia ludzi i stanu żywej przyrody. Inicjowanie procesów zwielokrotniających własne wysiłki w priorytetowych dla ochrony środowiska dziedzinach jest zasada wkomponowana w ogólne zasady polityki Państwa.

113. Zmiany społeczno-polityczne i zmiany strategii gospodarczej w Polsce, w tym szersze otwarcie na współpracę z krajami wysokorozwiniętymi, umożliwiają uzyskanie pomocy gospodarczej w rozwiązywaniu problemów ochrony środowiska w Polsce. źródła tej pomocy są następujące:
(1) kredytowa pomoc Banku światowego (dotychczas uzyskano kredyt 18 mln USD) i oczekiwana pomoc innych międzynarodowych organizacji finansowych (Nordycki Bank Inwestycyjny, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju i inne); pomoc kredytowa w tej formie wiąże się z uzyskaniem jednocześnie pomocy organizacyjnej i technicznej,
(2) środki pomocy bezzwrotnej zadeklarowanej przez EWG oraz poszczególne 24 kraje wysokorozwinięte (łącznie ok. 200 mln USD do 1992 roku)
(3) pomoc szkoleniowa i doradcza, a w miarę postępowania procesu integracyjnego - także w formie wkładów inwestycyjnych ze strony Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), możliwa dzięki podpisaniu 4 czerwca 1991r. porozumienia pomiędzy Rządem RP a OECD .sprawie realizacji programu "Partnerzy w przemianach", przewidującego współpracę m.in. w dziedzinie ochrony środowiska.

114. Cele na które środki z pomocy zagranicznej są przeznaczane to przede wszystkim:
(1) tworzenie programów ochrony środowiska w ramach regionów lub sektorów gospodarczych wraz z finansową pomocą dla szczególnie ważnych inwestycji ochronnych,
(2) transfer niedostępnych dotychczas w kraju technologii stosowanych w ochronie środowiska (np. techniki czystego spalania węgla, odsiarczania i denitryfikacji gazów, utylizacji odpadów toksycznych, odsalania wód itp.) uraz z realizacja instalacji pilotowych,
(3) promowanie rodzimej produkcji urządzeń i aparatury, m.in. w oparciu o przedsięwzięcia wspólne (joint - ventures),
(4) pomoc organizacyjna, doskonalenie zarządzania, kształcenie kadr dla instytucji zarządzających środowiskiem, w tym dla nowo powstającego konsultingu ekologicznego,
(5) tworzenie systemu monitoringu środowiska.

Regionalne rozmieszczenie przedsięwzięć, realizowanych ze środków pomocy zagranicznej dotyczy przede wszystkim: .
(1) Górnego Śląska, Krakowa, Legnicko- Głogowskiego Okręgu Miedziowego oraz wybrzeży Bałtyku,
(2) rejonu przygranicznego w zbiegu granic Polski, Czecho- Słowacji i Niemiec ("Trójkąt Siarkowy"),
(3) pozostałych obszarów ekologicznego zagrożenia,
(4) obszarów o wysokich wartościach przyrodniczych.

115. Dodatkowym źródłem pomocy zewnętrznej dla ochrony środowiska w Polsce jest redukcja długu wobec wierzycieli oficjalnych z równoczesnym jej przeznaczeniem na inwestycje służące poprawie stanu środowiska. Są czynione wysiłki dla przyciągnięcia maksymalnej ilości krajów do tego programu. Będzie on także proponowany wierzycielom prywatnym reprezentowanym przez Klub Londyński.
Redukcja długu w zamian za inwestycje chroniące środowisko zakłada osiąganie celów ekologicznych o znaczeniu ponadnarodowym. Uzyskiwane tą drogą dodatkowe fundusze będą kierowane zatem na:
(1) obniżenie transgranicznych zanieczyszczeń powietrza przenoszonych na dalekie odległości (S02 i NCX),
(2) zmniejszenie zanieczyszczenia, w tym eutrofizacji Morza Bałtyckiego,
(3) obniżenie emisji dwutlenku węgla i innych tzw. gazów szklarniowych, głównie przez wprowadzenie nowych, energetycznie wydajnych technologii,
(4) ochronę biologicznej różnorodności polskiej przyrody.

116. Udział pomocy zagranicznej w rozwiązywaniu problemów ochrony środowiska w Polsce jest niewielki w wymiarze finansowym, w porównaniu z potrzebami określanymi rozmiarem zaległości. Dlatego też sposoby i formy wykorzystania tej pomocy powinny być przykładem i inspiracją dla rozwiązań realizowanych własnymi siłami. Ocena możliwości powielania i upowszechniania uzyskiwanych technologii, urządzeń i aparatury oraz wiedzy i doświadczeń są podstawowym kryterium dla wyboru realizowanych przedsięwzięć.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
anonim Piesn o Rolandzie id 358 Nieznany (2)
20030901172852id#996 Nieznany
20030901202215id$131 Nieznany
20030901224912id$310 Nieznany
20030901194154id$100 Nieznany
20030902194524id$334 Nieznany
20030901220642id$254 Nieznany
20030902214421id$508 Nieznany
20030901220350id$249 Nieznany
20030901203541id$160 Nieznany
20030901173121id#999 Nieznany
20030901172826id#993 Nieznany
20030902214602id$514 Nieznany
20030902194204id$325 Nieznany
20030902203008id$413 Nieznany