FINANSE PUBLICZNE I PRAWO FINANSOWE

Pojęcie finansów publicznych

Finanse publiczne to zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne ich dotyczące.

System finansowy

To ogół zasad i instytucji finansowych stworzonych przez obowiązujące w danym państwie i danym czasie prawo finansowe.

Podstawowe zagadnienia finansów publicznych

• Przedmiot finansów publicznych,

• Zasady ogólne finansów publicznych,

• Formy organizacyjne finansów publicznych,

• Budżet,

• Dług publiczny,

• Deficyt budżetowy,

• System budżetowy.

Przedmiot finansów publicznych

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych i ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

• Pobieranie i gromadzenie dochodów,

• Wydatkowanie środków publicznych,

• Finansowanie deficytu,

• Zarządzanie środkami publicznymi i długiem publicznym.

Definicja finansów publicznych

Finanse publiczne stanowią zespół zjawisk związanych z gromadzeniem i podziałem środków pieniężnych przez organy władzy publicznej w związku z wykonywaniem ich funkcji.

Funkcje finansów publicznych

Przez funkcje finansów publicznych należy rozumieć zespół stawianych przed nimi jednorodnych zadań.

Finanse publiczne pełnią dwie zasadnicze funkcje: polityczne i ekonomiczne.

Funkcje finansów publicznych

• Funkcja fiskalna,

• Funkcja redystrybucyjna (rozdzielcza i regulacyjna),

• Funkcja stymulacyjna,

• Funkcja ewidencyjno-kontrolna.

Zasady ogólne finansów publicznych

• Jawność finansów,

• Przejrzystość finansów,

• Niefunduszowania,

• Prognostycznego charakteru,

• Pobierania dochodów i ponoszenia wydatków na podstawie ustaw,

• Ponoszenia wydatków w sposób oszczędny, terminowy i celowy.

Pojęcie prawa finansowego

Prawo finansowe reguluje zjawiska posługiwania się pieniądzem przez państwo, jego gromadzenia i rozdziału w celu realizacji zadań państwa.

Formy organizacyjne publicznej gospodarki finansowej

• Jednostka budżetowa,

• Gospodarstwo pomocnicze,

• Fundusz motywacyjny,

• Zakład budżetowy,

• Fundusz celowy.

Jednostka budżetowa

• Pokrywa wydatki bezpośrednio z budżetu, zaś dochody odprowadza do tego budżetu,

• Posiada odrębną organizację i zespół pracowniczy,

• Gospodarka finansowa na podstawie planu finansowego.

Gospodarstwo pomocnicze

• Tworzone przez jednostkę budżetową,

• Odrębna organizacja, finansowanie i zespół pracowniczy,

• Pokrywanie kosztów działalności z dochodów własnych,

• Gospodarka finansowa na podstawie planu finansowego,

• 50 % zysku podlega wpłacie do budżetu.

Fundusz motywacyjny

• Tworzy jednostka budżetowa,

• Brak wyodrębnienia organizacyjnego i pracowniczego,

• Plan finansowy podstawą działania,

• Środki finansowe gromadzone na wyodrębnionych rachunkach bankowych,

• Wydatki na cele wskazane w decyzji o utworzeniu (wynagrodzenia, pochodne, inwestycje) art. 21.

Zakład budżetowy

Jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która:

• Odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania,

• Pokrywa koszty swej działalności z uzyskiwanych przychodów,

• Może otrzymywać dotacje przedmiotowe lub podmiotowe,

• Działa na podstawie planu finansowego,

• Rozlicza się z budżetem nadwyżką środków obrotowych (normatyw) art. 19

Fundusz celowy

• Powiązanie dochodów ze ściśle określonych źródeł z wydatkami na ściśle określone cele,

• Jako osoba prawna lub wyodrębniony rachunek bankowy,

• Gospodarka finansowa na podstawie planu finansowego,

• Może zaciągać kredyty i pożyczki art. 22.

Dług publiczny

• Łączne finansowe zobowiązania podmiotów sektora finansów publicznych z tytułu finansowania nadwyżki wydatków publicznych ponad dochody publiczne.

• Niedobór środków finansowych wynikający z ograniczonych źródeł własnych dochodów oraz niemożności obniżenia wydatków publicznych - art. 9.

Deficyt budżetowy

• Różnica pomiędzy dochodami a wydatkami budżetu – nadwyżka lub deficyt budżetowy,

• Deficyt sektora finansów publicznych – ujemna różnica między dochodami publicznymi, powiększonymi o bezzwrotne pożyczki zagraniczne a wydatkami publicznymi w danym okresie.

System budżetowy

Scentralizowane zasoby pieniężne państwa przeznaczone na pokrycie wydatków związanych z realizacją jego funkcji. Elementy:

• Zasoby pieniężne państwa,

• Sporządzane plany dochodów i wydatków,

• Nadawanie tym planom określonej formuły prawnej.

Budżet państwa

Roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administracji rządowej, uchwalany w formie ustawy na okres roku kalendarzowego, zwanego rokiem budżetowym.

Zasady budżetowe

• Postulaty pod adresem ustawodawstwa i praktyki, dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji jej zadań, rozumiane jako pożądane cechy gospodarki budżetowej.

• Należą do nich:

• Zasada powszechności,

• Zasada jedności,

• Zasada niefunduszowania,

• Zasada szczegółowości,

• Zasada równowagi,

• Zasada jawności,

• Zasada przejrzystości.

Procedura uchwalania budżetu

• Przedłożenie założeń projektu budżetu przez MF do rozpatrzenia przez RM,

• Weryfikacja założeń,

• Opracowanie projektu budżetu,

• Przedłożenie kompletnego projektu budżetu RM,

• Uchwalenie przez RM projektu.

Procedura budżetowa
– Sejm i Senat

• Przedłożenie projektu budżetu wraz z uzasadnieniem,

• Rozpatrywanie projektu w trzech czytaniach – termin 4 miesięcy od przedłożenia,

• Skierowanie ustawy do Marszałka Senatu – uchwała w terminie 20 dni od otrzymania.

Układ wykonawczy budżetu

Instytucja prawna polegająca na ustawowym przekazaniu uprawnień do bardziej szczegółowego podziału dochodów i wydatków w budżecie już po jego uchwaleniu, według obowiązujących podziałek klasyfikacji budżetowej, nie uwzględnionych w ustawie budżetowej (w terminie 21 dni dysponenci części budżetu realizują).

Dysponenci środków budżetowych

• Dysponenci główni – państwowe jednostki budżetowe posiadające odrębną część w budżecie (np. działy administracji rządowej),

• Dysponenci drugiego stopnia – państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio podległe dysponentom głównym,

• Dysponenci trzeciego stopnia – państwowe jednostki budżetowe podległe bezpośrednio dysponentom drugiego stopnia.

Zmiany w budżecie

• Str 186

Sprawozdawczość budżetowa

• Str 192

Budżety samorządowe

• Str 233

Nadzór RIO

• Str 267

Dyscyplina finansów publicznych

• Str 275

6