Podstawowe kategorie ekonomiczne c.d.

Praca-

Jest miarą wysiłku włożonego przez człowieka w wytworzenia danego dobra. Najczęściej wyrażana jest ona w roboczo-godzinach. Praca jest jednym z trzech czynników produkcji – pozostałe dwa to ziemia oraz kapitał. W niektórych teoriach ekonomicznych praca nazywana jest kapitałem ludzkim, co czasami oznacza również zdolności posiadane przez siłę roboczą. Jeżeli ludzie wykonujący pracę są do niej dobrze przygotowani i posługują się zaawansowaną technologią, to uzyskują dużą wydajność pracy. Mogą te same dobra wykonać szybciej i lepiej

Definicja pracy według Adama Smitha:

Roczna praca każdego narodu jest funduszem, który zaopatruje go we wszystkie rzeczy konieczne i przydatne w życiu, jakie ten naród rocznie konsumuje, a które stanowią bądź bezpośredni wytwór jego pracy, bądź też to, co nabywa za ten wytwór od innych narodów.

W ujęciu Smitha praca całego narodu odpowiada współczesnej kategorii produktu krajowego brutto. Definicja ta podkreśla, że bogactwo

społeczeństwa rodzi się z wykonywanej przez jego członków pracy. Jednak praca ta może zostać źle spożytkowana, co owocuje niską jej wydajnością. Grupy źle zorganizowane muszą włożyć więcej pracy, aby uzyskać ten sam efekt, co te o lepszy wewnętrznym uporządkowaniu.

Społeczeństwa, które inwestują w edukację przyszłych pracowników, stają się bogatsze, od narodów wydających swoje dochody na kosztowne systemy pomocy społecznej. Aby ludzka praca mogła być dobrze spożytkowana ekonomia musi opierać się na wolnym rynku. W gospodarce tego typu dzięki inicjatywie przedsiębiorców aktywności ludzka może zostać skierowana w najbardziej odpowiadające całej społeczności kierunki. Inne systemy ekonomiczne często powodują marnotrawstwo ludzkiej pracy (np. komunizm).Ciemną stroną rynku pracy jest powstawanie zjawiska bezrobocia. Pracodawcy nie chcą ponosić kosztów utrzymania gorszych pracowników, kiedy mogą zatrudnić lepszych albo zastąpić ich nowoczesną technologią zwiększającą wydajność pracy.Każdej osobie wykonującej pracę należy się za nią godziwe wynagrodzenie. Jeżeli jest ono wypłacane okresowo, to określa się je jako płacę (potocznie "pensja"). Często koszt pracy podaje się jako koszt roboczogodziny. W przypadku edukacji jednostką bywa czasami HYPERLINK "Godzina.html"godzina lekcyjna (45 min).

Rodzaje pracy

0. praca umysłowa

1. praca fizyczna

2. wolontariat

3. niewolnictwo

Praca wg ekonomistów: (zatrudnienie) - jeden z czynników produkcji, stanowi istotne ogniwo w obiegu pieniędzy i zasobów pomiędzy przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi. Członkowie gosp. dom. dostarczają przedsiębiorstwom siły roboczej, otrzymują w zamian pieniądze, których używają do zakupu towarów i usług jakie świadczą firmy.

Powody podejmowania pracy:- w celu otrzymania pensji (zewn. nagrody); - wewn. przyjemność silne źródło zadowolenia; - samorealizacja - zadowolenie zainteresowań i spożytkowanie ich zdolności; - społeczne kontakty

Funkcje pracy

Teoria JAHODY - ukrytych i jawnych funkcji pracy - pozwala lepiej zrozumieć problem doświadczanych utratą pracy. W myśl tej teorii jawna funkcja pracy to dostarczenie środków do życia; ukryta funk-cja pracy - struktualizacja czasu, zapewnienie kontaktów z ludźmi, dostarcz poczucia sensu i celu, umożliwia doświadczenia i dostarczenia poczucia twórczości i mistrzostwa; jest źródłem statusu społecznego jednostki, jej rodziny oraz tożsamości jednostki, źródło aktywności jednostki.

Teorie motywacji do podejmowania pracy:

a) ekonomiczne - wyboru: praca, odpoczynek, wiążą pracę z dochodami i konsumpcją. Teoria ta zastosowana jest do zagadnień motywacji pracy, zakłada, że lu-dzie będą pracowali, by zaspokoić potrzeby psychologiczne i potrzebę bezpieczeństwa a później nabierze znaczenia motywacja społeczna - potrzeba prestiżu i szacunku w społeczeństwie. Kiedy zostaną zaspokojone potrzeby społeczne, dojdą do głosu potrzeby wszechstronnego rozwoju osobowości i jednostki.

b) psychologiczne (kategorie) - potrzeby wg Maslow'a, wzmocnień, procesów poznawczych- Froyd. Potrzeby należą do czynników dynamizujących zachowania jednostki. Potrzeba - wg psychologów - powstaje na podłożu zaburzenia równowagi między organizmem a środowiskiem, wynika często z braku czegoś, co sprawia, iż organizm nie może normalnie funkcjomować. Pobudzanie potrzeby ma miejsce wtedy, gdy między oczekiwaniami jednostki a zaistniałą sytuacją powstaje rozbieżność. Jednostka dąży do zlikwidowania tego, czyli do zaspokojenia potrzeby.

Podział pracy pojęcie używane w socjologii i ekonomii oznaczające proces różnicowania się społeczeństwa ze względu na przyjmowanie różnych ról zawodowych wraz z powiększającą się specjalizacją wykonywanych czynności na rzecz społeczeństwa.

Kwestia odpowiedniego podziału pracy w społeczeństwie czy w mniejszej skali w przedsiębiorstwie jest rozważana przede wszystkim na obszarze socjologii pracy i w naukach o zarządzaniu. Jedną z pierwszych pozycji dotyczących tego zagadnienia było Państwo Platona, w którym podzielił on idealne wedle niego społeczeństwo na ludzi złotych, srebrnych i brązowych przydzielając im różnego typu funkcje zależnie od statusu.

Podział pracy stał się dużym problemem po wybuchu rewolucji przemysłowej, gdy duża część osób porzucała słabo wyspecjalizowaną pracę na roli na rzecz pracy w zakładach przemysłowych. Pojawiające się szybko nowe wynalazki techniczne przyczyniały się do powstawania nowych branż i nowych zawodów przyczyniając się do wzrostu heterogeniczności społeczeństwa i tworzenia się coraz nowszych problemów organizacyjnych.

Wymiana-

zjawisko ekonomiczne polegające na przekazywaniu towarów (dóbr i usług) pomiędzy ich dostawcami (producentami i pośrednikami) i odbiorcami (pośrednikami i ostatecznymi konsumentami), akt kupna-sprzedaży. Handel może mieć charakter bezpośredni - towaru na towar (barter) lub pośredni, pieniężny - towaru na pieniądz, pieniądza na towar. We współczesnej gospodarce wymiana bezpośrednia jest zjawiskiem marginesowym. Wymiana może być ekwiwalentna, gdy podlegają jej towary o identycznej lub zbliżonej wartości, lub nieekwiwalentna, gdy jeden z partnerów ma na rynku pozycję uprzywilejowaną i osiąga z wymiany większe korzyści niż inni jej uczestnicy.

(Wymiana-Handel)

Handel jest procesem gospodarczym, który polega na sprzedaży bądź kupnie dóbr materialnych, usług lub towarów uzyskując w zamian za nie pieniądze, które bezpośrednio służą do wzbogacenia się danego kraju. W handlu wykorzystuje się rynek innych państw i kupuje się towary, które w danym państwie nie mogą być wyprodukowane, bądź bardziej opłacalne jest kupowanie ich niż produkcja. Tak samo działa sprzedaż towarów. W kraju jest produkcja danego przedmiotu z nadwyżką, aby móc go później wysłać zagranicę, bądź do innego miejsca w kraju. Handel ma swoje określone funkcje. Zalicza się do niego uzgadnianie danej struktury towarów, kierowanie danymi towarami w czasie, a także w przestrzeni. Dzięki handlu można ustalić jakie jest zapotrzebowanie na dane produkty, ponieważ świadczy o tym popyt na dany przedmiot. Można wyróżnić handel krajowy oraz międzynarodowy. Ponadto w handel wchodzą takie czynności jak import, bądź eksport. Związane jest to z kierunkiem przepływu towarów czy dany kraj je zakupił bądź sprzedał. Handel w dużym stopniu kształtuje gospodarkę oraz ekonomię danego kraju. Handel służy do wzbogacenia się państwa, a także poszczególnych osób fizycznych, który handel prowadzą. Podatek to pieniężne świadczenie, które jest obowiązkowo nakładane i pobierane przez dany związek publicznoprawny – może to być jednostka samorządu terytorialnego bądź państwo, rząd. Podatek odbywa się bez bezpośredniego oraz konkretnego wzajemnego świadczenia. Wszystkie podatki są wykorzystywane w danym celu, który zostanie ustalony przez organ, który je pobiera. Obecnie jednak wszystkie pieniądze pobierane z towarów, czy też z usług trafiają do skarbu państwa, województwa, czy powiatu oraz gminy. Dzięki temu dane samorządy państwa mogą inwestować w rozwoje miast, gmin, czy województw. To właśnie z podatków płyną pieniądze na rozwój oświaty, służby zdrowie, Policy i tak dalej. Jak więc widać, podatki są dość istotnym elementem, aby rozwijał się kraj. Nie można narzekać na to, iż kraj pobiera od nas podatki. Robi on to bowiem, aby społeczeństwu żyło się lepiej. I nie należy mówić, iż pieniądze te przepadają. Dzięki nim bowiem w każdym kraju jest coraz lepiej i budowanych jest coraz więcej nowoczesnych budynków. Jeśli chodzi o polskie podatki, musza one spełniać cztery cechy – muszą być przymusowe, bezzwrotne, publicznie prawne, a także nieodpłatne. Ponadto można je podzielić na pośrednie oraz na bezpośrednie.

Funkcje:

- zakup towarów – zespół działań związanych z nawiązaniem współpracy z dostawcami, negocjowaniem warunków dostaw i zapłaty, oraz z realizacją dostawy zakupionych towarów. Prawidłowo przebiegający proces zakupu warunkuje właściwy przebieg sprzedaży i dobrą gospodarkę zapasami. Wynika to z faktu, że między zakupem, sprzedażą i zapasami występują bardzo silne więzi

- sprzedaż towarów – to najważniejsza funkcja przedsiębiorstwa handlowego. Jest ona źródłem jego zysku. Wszystkie podejmowane w przedsiębiorstwa działania mają jeden cel czyli zwiększenie sprzedaży. Te działania dotyczą m.in. sposobu i zakresu obsługi nabywców w punktach sprzedaży detalicznej czyli form sprzedaży
- zapasy towarów – warunkiem prawidłowego procesu sprzedaży jest posiadanie
zapasów towarowych pozwalających na utrzymanie ciągłości sprzedaży przy zapewnieniu konsumentom możliwości dokonywania wyboru kupowanych towarów. Zapasy są więc rezerwami towarów, dzięki którym nie wystąpią przerwy w sprzedaży i dzięki którym klienci zgodnie ze swoimi życzeniami mogą wybrać jeden z kilku oferowanych im towarów
Formy handlu różnią się między sobą organizacją procesu sprzedaży , charakterem lokalizacji punktów sprzedaży, stosowanymi metodami sprzedaży, asortymentem sprzedawanych towarów oraz wielkością. Ze względu na charakter kontaktów konsumenta ze sprzedawcą dokonuje się podziału handlu na handel stacjonarny, ruchomy i wysyłkowy.

Formy :

- handel stacjonarny – obejmuje obiekty na stałe zlokalizowane w określonym miejscu, zawsze dostępnym dla klienta w pewnym jednoznacznie oznaczonym czasie. Zapewnia konsumentowi stałą możliwość zakupu w jednym miejscu, do którego klient się przyzwyczaja, nabiera zaufania do jakości oferowanych tam towarów. Handel stacjonarny występuje w postaci handlu skoncentrowanego i w postaci rozproszonej.
- skoncentrowany- to ośrodki handlowe, centra handlowe oraz handel drobnodetaliczny
- rozproszony- to

▫handel drobnoddetaliczny,
▫ handel wielkopowierzchniowy czyli domy towarowe, domy handlowe, super markety, hipermarkety, cash & carry
▫ handel sklepowy czyli sklepy powszechne, ogólnospożywcze, branżowe, specjalistyczne, spożywczo-przemysłowe, popularne
- handel ruchomy – dociera do konsumenta wszędzie tam, gdzie jest to najbardziej dogodne w danym momencie dla klienta. Przy tej formie handlu „sklep przychodzi do klienta”. Dzielimy na:
- akwizycje
- handel uliczny
- obwoźny
- obnośny
- handel wysyłkowy – oferuje towary „na odległość” pozwalając jednak na dogodniejsze dokonywanie zakupów, a szczególnie na ograniczanie czasu zakupów. Dzielimy na:
- telezakupy
- za pośrednictwem poczty

Procent-

- cena usługi świadczonej przez pożyczkodawcę na rzecz pożyczkobiorcy, który nabywa w zamian za prawo do korzystania z pewnej sumy pieniędzy w określonym czasie.

Zysk-

Zysk to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa, oznacza, że ma ono wyższe przychody niż koszty ich uzyskania. Inaczej, jest to "nadwyżka wartości sprzedaży nad ogólnymi wydatkami; wynagrodzenie dla firm za angażowanie jej zasobów w warunkach ryzyka w celu zaspokojenia potrzeb odbiorców. Zysk jest podstawą do inwestowania i rozwoju firmy." (A. Wiśniewski 1995, s. 255)

Zysk jest wartością ekstensywną i nie określa bezpośrednio efektywności gospodarowania i inwestowania. Jest wskaźnikiem pozwalającym określić czy działalność gospodarcza przedsiębiorstwa jest opłacalna, czy też nie.

Rodzaje-

0. zysk brutto - to różnica między przychodami netto ze sprzedaży a kosztami sprzedanych produktów. Koszty te, to koszty zmienne ponoszone za każdym razem przy produkcji. Zysk brutto pokazuje wkład każdej sprzedanej jednostki produktu w wynik finansowy przedsiębiorstwa,

1. zysk netto - czyli marża ze sprzedaży plus rabaty po odliczeniu kosztów działalności i podatków. Jest rzeczywistym miernikiem opłacalności. Zysk netto to nadwyżka, która pozostaje po odjęciu wszystkich kosztów. Różnica między przychodem ze sprzedaży a kosztem całkowitym,

2. zysk kapitałowy - to wzrost wartości samego kapitału np. w wyniku wzrostu cen posiadanych papierów wartościowych na giełdzie,

3. księgowy zysk przedsiębiorstwa - jest równy wynikowi finansowemu obliczonego z rachunku zysków i strat firmy,

4. ekonomiczny zysk - jest równy zyskowi księgowemu pomniejszonemu o wartość odsetek kapitałowych, które można by uzyskać wypożyczając równowartość kosztów według przeciętnego oprocentowania kredytów w tym samym okresie,

5. normalny zysk przedsiębiorstwa - występuje gdy zysk ekonomiczny wynosi 0. Oznacza to, że firma nie tworzy rzeczywistej wartości dodanej,

6. zysk nadzwyczajny - powstaje w wyniku zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną przedsiębiorstwa i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia np. skutki zdarzeń losowych ( odszkodowania uzyskane od ubezpieczycieli z tytułu szkód losowych ),

7. zysk operacyjny - zysk ten nie uwzględnia dochodów i kosztów związanych z funkcjonowaniem rynku pieniężnego, sald strat i zysków nadzwyczajnych oraz podatku dochodowego.

Właściwy zysk, zwany zyskiem ekonomicznym (określany również mianem zysku nadzwyczajnego) stanowi nadwyżkę całkowitego zysku firmy ponad zysk normalny (stanowiący próg rentowności prowadzonej działalności gospodarczej), jest kwota jaka zostaje po odjęciu od przychodów przedsiębiorstwa wszystkich kosztów, a wiec koszów księgowych łącznie z kosztem utraconych możliwości alternatywnego wykorzystania kapitału i kosztem ryzyka prowadzenia interesów firmy.

Zysk normalny jest to taka wielkość zysku księgowego, która dokładnie odpowiada wielkości kosztów ukrytych. O zysku normalnym mówimy wówczas, gdy przychód całkowity dokładnie odpowiada poziomowi kosztu całkowitego. Zysk normalny traktowany jest w ekonomii jako koszt, który koniecznie musi być pokryty, jeśli producent ma kontynuować określona działalność w długim okresie.

Źródła powstawania zysków-

Wśród głównych źródeł pozwalających osiągnąć zysk ekonomiczny można wymienić:

0. Innowacyjność. Przejawiać się może we wprowadzaniu na rynek nowych produktów lub ulepszaniu dotychczas wytwarzanych (innowacyjność produktowa) oraz w unowocześnianiu stosowanych procesów technologicznych ( innowacyjność technologiczna). Innowacyjność produktowa stwarza możliwość osiągnięcia zysku ekonomicznego poprzez wzrost cen wprowadzanych nowości na rynek. Z kolei innowacyjność technologiczna prowadzi do obniżenia kosztów produkcji, co przy niezmienionym poziomie ceny produktu stanowi istotne źródło zysku ekonomicznego. Zysk ekonomiczny będący rezultatem innowacyjnosci otrzymywany będzie przez firmy dopóty, dopóki inni producenci nie wprowadza takich samych rozwiązań, co powoduje obniżkę cen i zanik zysku ekonomicznego.

1. Przedsiębiorczość. Podejmowanie inicjatywy, ryzyka prowadzenia interesów, zdolności rozpoznawania i wykorzystywania zyskownych okazji transakcje giełdowe).

2. Wykorzystywanie pozycji monopolistycznej przez firmę. Wyłączne dysponowanie przez firmę pewnymi zasobami, patentami licencjami, projektami racjonalizatorskimi itp. stwarza sposobność do manipulowania cena i podąża gwarantując osiąganie zysku ekonomicznego. Również ustawodawstwo państwowe chroniące firmy monopolistyczne przed konkurencją stwarza możliwości otrzymywania zysku nadzwyczajnego, nie zawsze wynikającego z poprawnej efektywności gospodarowania.

3. Eksploatacja siły roboczej (wyzysk) lub innych czynników produkcji. Na przykład występowanie dużego bezrobocia na rynku pracy sprzyja zatrudnieniu na "czarno" i wyzyskowi pracowników.

4. Korzystne przypadki losowe czy tez inne zdarzenia nie dające sie przewidzieć.

Potrzeba ekonomiczna

brak konkretnego dobra lub usługi odczuwany przez daną osobę lub społeczeństwo; to, co jest nam potrzebne w znaczeniu rzeczowym (chleb, mieszkanie) lub pozarzeczowym (nauka, praca). Chcąc zaspokoić swoje potrzeby, jednostka podejmuje działania konieczne do osiągnięcia danego celu, w sensie ekonomicznym podejmuje działalność gospodarczą.

Żródłem potrzeb są fizyczne i duchowe wymagania ludzkiego organizmu; wynikają one także z uczestnictwa w życiu gospodarczym i społecznym. W miarę postępu cywilizacji wzrasta liczba i różnorodność potrzeb. Potrzeby są nieograniczone, w przeciwieństwie do możliwości ich zaspokajania, dlatego ludzie są zmuszeni do dokonywania wyborów umożliwiających zaspokojenie jednych potrzeb i pozostawienie innych bez ich zaspokojenia.

Możliwe są różne klasyfikacje potrzeb. Najczęsciej spotyka się podział na dwie grupy:

0. potrzeby podstawowe (elementarne, naturalne)

1. potrzeby wyższego rzędu (wtórne)

Potrzeby naturalne związane są z warunkami biologicznego bytu człowieka. Należą do nich m.in. konieczność odżywiania się, ubrania, zamieszkania i odpoczynku. Związane są one z utrzymaniem człowieka przy życiu i zachowaniem sprawności organizmu. Potrzeby wyższego rzędu są potrzebami psychologicznymi i społecznymi, powstają one w wyniku oddziaływania środowiska na człowieka. Należą tu m.in. potrzeby z zakresu wychowania i oświaty, kultury, turystyki oraz potrzeby związane ze stowarzyszeniem się, prestiżem i uznaniem. Lista potrzeb jest nieograniczona i zwiększa się w miarę rozwoju gospodarczego oraz postępu technicznego. Można wysunąć twierdzenie, że odczuwanie potrzeb i dążenie do ich zaspokojenia są czynnikiem rozwoju i postępu.

Klasyfikując potrzeby, można je także podzielić na:

0. potrzeby teraźniejsze czyli wymagajace bieżącego zaspokojenia, i potrzeby przyszłe zaspokajane w różnym horyzoncie czasowym

1. potrzeby realne, możliwe do zaspokojenia, i nierealne, czyli marzenia

2. potrzeby jednostkowe, zaspokajane indywidualne przez każdego człowieka, i potrzeby społeczne, zaspokajane zbiorowo przez wyspecjalizowane instytucje

3. potrzeby ograniczone w swojej pojemności, np. potrzeba snu, potrzeba jedzenia, i potrzeby nieograniczone w swojej pojemności, np. potrzeba posiadania pieniędzy, potrzeba bogactwa.

4. potrzeby odnawialne, które ustawicznie się odnawiają, np. potrzeba jedzenia, mycia, potrzeba wypoczynku, i potrzeby nieodnawialne np. zakup domku jednorodzinnego.

Nieco odmienny podział potrzeb zaproponował amerykański psycholog A.H.Maslow. Nakreślił on piramidę potrzeb. Zgodnie z jego teorią zaspokojenie potrzeb nastepuje kolejno:

0. potrzeby fizjologiczne

1. potrzeby bezpieczeństwa

2. potrzeby przynależności i miłości

3. potrzeby uznania i szacunku

4. potrzeby samourzeczywistnienia

Cechami charakterystycznymi potrzeb człowieka są zmienność i rozwojowość. Zmienność wynika z czasu, miejsca i warunków występowania potrzeb, bowiem zależne są one np.: od wieku człowieka, płci, warunków życia, poziomu kultury, a więc od elementów podlegających stałym przeobrażeniom. Rozwojowość jest natomiast konsekwencją postępu cywilizacyjnego społeczeństwa, im jest on wyższy, tym zakres potrzeb jest większy.