CZAS 1918-39. Znaki czasu na progu XXw. HISTORYCZNE(POLITYCZNE) 1.kataklizm I wojny swiatowej (trauma wojenna) 2.rewolucja rosyjska 1917 obalenie czartu w rosji TECHNICZNE-tlefon,telegraf,film,radio,maszyny elektryczne zamiast parowych NAUKOWE-teoria wzglednosci Einsteina (wszelki ruch we Wszechświecie jest względny,gdyż w przestrzeni kosmicznej nie można go zmierzyć) PSYCHOLOGICZNE- *.behawioryzm J.Watsona(teora mowiaca o zachowaniu,obserwujac czlowieka mozesz go poznac) *. psychoanaliza Z.Freud-wyodrebnia 3 warstwy ludzkiej psychiki:1.ego(jazn) 2.super ego (nadjazn) formy zachowan spot. i moral. 3.id(ono) poped,instynkt. rewolucja w muzyce- JAZZ -powstal na pocz.XX w. w Nowym Orleanie,wywodzi sie z tradycji muzyki murzynskij. najwazniejsza w nim innowacja i wzajemna inspiracja muzykow grajacych duzych orkiestrach-bandach lub malych,klubowych zespolach. Ekspresjonizm-powstal w Niemczech ok.1910 Główne cechy kierunku: wyrażanie stanów wewnętrznych,hiperbolizacja (wyolbrzymienie0, kontrastowość, karykatura, groteska,styl patetyczny (podniosły) i ekstatyczny (ekstaza- najwyższe uniesienie) przedstawiciele:Witold Witkiewicz Futuryzm- powstal we wloszech,Kierunek cechował agresywny bunt przeciwko wszelkiej tradycji, fascynacja techniką i cywilizacją, zwrot ku przyszłości.Futuryzm szokował, ale był równocześnie niezwykle ważkim bodźcem do rozwoju, odnowienia literatury europejskiej naszego wieku.Twórcami włoskiego futuryzmu byli Filippo Tomasso Marinetti i Umberto Boccioni., którzy w 1909 roku ogłosili pierwszy programowy manifest futuryzmu w paryskim "Le Figaro". Dadaizm- pojawil sie w 1916 w Szwajcarii.Za jego twórcę uznaje się Tristana Tzarę. Według dadaistów główną zasadą twórczą była destrukcja. Uważali, że artystom wszystko wolno ("totalna wolność"), więc powinni oni odrzucać wszelkie normy i tradycję. Pochwalali anarchię i nihilizm. Przedstawiciele tego kierunku artystycznego sięgali po szokujące materiały i techniki, często posługiwali się czarnym humorem, fascynowali się tym, co śmieszne, wulgarne, nieprzewidzialne. Kpili ze wszystkiego, nawet z własnej twórczości. Za dadaistów uważali się m. in. Francis Picabia i Marcel Duchamp.Surrealizm (nadrealizm) - kierunek artystyczny powstały pod wpływem dadaizmu. Jego założenia przedstawił Andre Breton w manifeście surrealizmu. Surrealiści, podobnie jak dadaiści, opowiadali się za wolnością twórczą oraz odrzuceniem realizmu i racjonalizmu. Dążyli do wyzwolenia psychiki i, próbując dotrzeć do podświadomości, sięgali do oniryzmu i psychoanalizy. Posługiwali się absurdem, groteską, nonsensem; wprowadzili kolaż i dekalkomanię. W literaturze opowiadali się za tzw. pisaniem automatycznym (strumień świadomości). Najwybitniejszym przedstawicielem surrealizmu w malarstwie jest Salvador Dali.Kubizm- rozwijał się głównie w malarstwie. Całkowicie zrywał z mimetyzmem i kopiowaniem przedmiotów. Postulował geometryzację sztuki. Kubiści rozkładali przedmioty na bryły i składali je na nowo według różnych punktów widzenia, które odgrywały zasadniczą rolę. Stosowali technikę kolażu. Najsłynniejszym kubistą był Pablo Picasso.Abstrakcjonizm-charakteryzuje się wyeliminowaniem wszelkich przedstawień mających bezpośrednie odniesienie do form lub przedmiotów obserwowanych w rzeczywistości. Jest to sztuka abstrakcyjna, bezprzedmiotowa. Malarze abstrakcyjni szukali nowych form tj.: linia – plama, pion – poziom, odrzucając figuratywność na rzecz wewnętrznej konstrukcji obrazu układu linii barwnych plam, prostych form geometrycznych. Malarstwo to pragnęło wyzwolić się od tematu, odejść od rzeczywistości, zrezygnować z naśladowania natury. Prekursorem abstrakcjonizmu byli: Wassily Kandinsky, Edward Munch. FUTURYZM W POLSCE-Aleksander Wat, Bruno Jasieński,Anatol Stern. "NUŻ W BŻUHU"-najslynniejszy manifest futurystyczny w polsce. wiersz:But w butonierce-Jasieński:analiza: liryka bezposrednia,sytuacja liryczna-autoprezentacja poety,pod.lir.sam poeta(uzywa wlasnego nazwiska),pewny siebie,swojego talentu,przekonany o wlasnym geniuszu,prkurator,pelen energii. CECHY FUTURYSTYCZNE W WIERSZU:pochwala przyszlosci,cywilizacji;fascynacja nowoczesnoscia,energia, dynamika; lekcewazenie/negacja przeszlosci,starych form;prowokacja,przekonanie ze przedstawiciele starej poezji beda musieli utapic miejsca nowej. BUT W BUTONIERCE-polaczenie obu wyrazow na zasadzie podobienstwa fonetycznego.BUT W BUTONIERCE-dysonans,dysharmonia<->zaklocenie pewnego porzadku<=prowokacja,zamanifestowanie pogardy dla tradycji i konwensonansu. SKAMANDER-grupa poetycka o charakterze sytuacyjnym w przeciwienstwie do grupy programowej.poetow laczy wspolnota doswiadczen pokoleniowych,pogladow itd. grupa powstala w 1920 w warszawie,nazwa pochodzi od nazwy rzeki w azji mniejszej.Twórcy: Jarosław Iwaszkiewicz, Julian Tuwim, Antoni Słoniński, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń. Organy prasowe: skamander,wiadomosci literackie.Miejsce spotkan:kawiarnia pod "pikadorem" .AWANGARDA KRAKOWSKA-(z fr.straz przednia) zalozyciel Tadeusz Piper-zalozyl tez pismo "zwrotnica"(tytul sugeruje aby pchnac poezje ma inne tory(wymiar).Twórcy: Julian Przyboś,Tadeusz Peiper,Jan Brzękowski, Jal Kurka. cechy:odrzucali tradycje i glosili pochwale wspolczesnej cywlizacji; glosili "wstyd uczuc" uwazali ze poeta nie powinien mowic o swoich przezyciach wprost ale zastepowac je orazami; stosowanie tzw.odleglych metafor czyli skojarzenia bardzoodleglych obrazow wbrew przyzwyczajeniem czytelnikow.