Uszkodzeniu przez tlenek węgla ulegają w pierwszej kolejności narządy i tkanki najbardziej wrażliwe na niedotlenienie i
kwasicę metaboliczną, tj. układ sercowo-naczyniowy i ośrodkowy układ nerwowy. W zatruciach tlenkiem węgla wykazano
również zaburzenia w przemianie węglowodanowej. Skutki tego działania można stwierdzić we krwi, gdzie występują zmiany w
zawartości metabolitów (pirogronian, mleczan).

Dawniej uważano, że dopiero powyżej 20% karboksyhemoglobiny we krwi powoduje objawy szkodliwego działania.
Obecnie wiadomo, że już przy zawartości 4% HbCO pogorszeniu ulega zdolność rozróżniania wzrokiem niewielkich różnic
oświetlenia, następuje pogorszenie wyników niektórych testów psychologicznych, np. wybór właściwych liter, właściwych
kolorów lub uzupełnienia liter. Stężenie 8-10% karboksyhemoglobiny wywołuje znacznie wyraźniejsze błędy w badaniach
testowych, m.in. błędy arytmetyczne, w odnajdywaniu wyrazów w liczbie mnogiej itp.

Wypalenie l papierosa zmniejsza ilość tlenu dla tkanek o 8%, co odpowiada przebywaniu na wysokości ok. 1200 m. U wielu
palaczy stwierdza się do 10% karboksychemogobiny we krwi, a więc osoby te kwalifikują się do grupy osób będących w stanie
lekkiego zatrucia. Tlenek węgla w dymie papierosowym jest przyczyną małej masy ciała dzieci matek palących papierosy.

Małe stężenie karboksyhemoglobiny, w granicach 1%, uważane jest za stężenie fizjologiczne, zwłaszcza u ludzi
zamieszkujących regiony miejskie. Pewne zaburzenia w reakcji organizmu obserwuje się już w stężeniach 4-10%. W miarę
zwiększenia stężenia karboksyhemoglobiny we krwi narastaj ą objawy zatrucia. Bardzo niebezpieczne są wzmagające się objawy
porażenia i osłabienia mięśni kończyn, co zazwyczaj występuje wówczas, gdy stężenie karboksyhemoglobiny osiąga 50%. Stan
ten dlatego jest niebezpieczny, ponieważ uniemożliwia ratowanie się ucieczką z miejsca zagrożenia i tylko pomoc z zewnątrz
może uratować osobę zagrożoną.

Jako stężenie krytyczne uważa się zawartość karboksyhemoglobiny w granicach 60%. Podane wartości mogą być
modyfikowane dodatkowymi czynnikami. Stwierdzona na przykład, że w pomieszczeniach źle wentylowanych, przy dużym
stężeniu tlenku węgla w powietrzu, już po kilku głębokich oddechach może pojawić się tak duże stężenie karboksyhemoglobiny
we krwi, że powstaje stan zagrożenia życia.

Następstwa zatrucia tlenkiem węgla mogą być trudne do usunięcia. Zależy to głównie od stężenia karboksyhemoglobiny i
czasu. U osób uratowanych mogą powstawać w wyniku niedotlenienia zmiany i zaburzenia trwałe lub przemijające, które mogą
ustąpić dopiero po długim czasie, nawet po kilku latach. Znane są wypadki osłabienia lub utraty pamięci, a także psychozy w
postaci stanów pobudzenia lub depresji. Mogą pojawić się silne bóle, mające związek ze stanem zapalnym nerwu kulszowego,
piszczelowego lub strzałkowego. Rejestrowano również inne następstwa zatruć, jak: zaburzenia mowy, utratę całkowitą lub
częściową mowy, a także wzroku, słuchu, smaku, powonienia. Inne obserwowane zmiany to dokuczliwe zawroty i bóle głowy. U
ludzi stwierdzono stosunkowo duże różnice wrażliwości, np. młodzi są bardziej wrażliwi niż starsi.. Bardzo podatne na zatrucia
są osoby ze zmianami chorobowymi dróg oddechowych, serca, i układu krążenia, a także alkoholicy. Wrażliwość na działanie
tlenku węgla zwiększa się w podwyższonej temperaturze i wilgotności powietrza.

W zatruciach tlenkiem węgla stwierdza się różowe zabarwienie skóry, co jest spowodowane obecnością
karboksyhemoglobiny, która ma barwę karminową.

Zależność objawów zatrucia od stężenia karboksyhemoglobiny we krwi

HbCO we krwi w

%

Objawy zatrucia

<4

4-8

8-10

10-20

20-30

30-40

40-50
50-60
60-70
70-80

Brak objawów

Pierwsze objawy szkodliwego działania (błędy w badaniach testowych)
Wyraźniejsze błędy w badaniach testowych
Uczucie ucisku i lekkiego bólu głowy, rozszerzenie naczyń skórnych
Ból głowy i tętnienie w skroniach

Silny ból głowy, osłabienie, oszołomienie, wrażenie ciemności, nudności, wymioty,
zapaść

Jak powyżej, przy czym zwiększona możliwość zapaści, zaburzenia czynności serca,
przyspieszenie tętna i oddychania

Zaburzenia czynności serca, przyspieszenie tętna i oddychania, śpiączka przerywana
drgawkami, oddech typu Cheyne-Stockesa

Śpiączka przerywana drgawkami, upośledzenie czynności serca i oddychania,
możliwość śmierci
Tętno nikłe, oddychanie zwolnione, porażenie oddychania i zgon

Zatrucia przewlekłe. Pomimo braku materialnej kumulacji stałe narażenie na małe nawet stężenia tlenku węgla powoduje
kumulację mikrouszkodzeń, prowadzących do powstawania trwałych zmian. Powtarzające się niedotlenienia powodują
narastające uszkodzenie tkanki mózgowej, utratę czucia w palcach, osłabienie pamięci oraz upośledzenie psychiczne. U osób stale
narażonych na małe stężenie tlenku węgla w powietrzu po pewnym czasie występują bóle i zawroty głowy, uczucie zmęczenia,
utrata łaknienia, nudności, senność w ciągu dnia i bezsenność w nocy. Długotrwałe narażenie na małe stężenia tlenku węgla
powoduje również zmiany we krwi. Objawami pewnej adaptacji jest zwiększenie liczby krwinek czerwonych i hemoglobiny. W
innych przypadkach obserwowano zjawiska przeciwne, tj. niedokrwistośćJako wyraz niedomagania narządów krwiotwórczych.
Nie bez znaczenia są również zaburzenia układu krążenia, charakteryzujące się kołataniem serca, niemiarowością tętna,
zaburzeniami ciśnienia krwi. Objawy bardzo łatwe do zauważenia to: skóra barwy szaroziemistej, drżenie kończyn, przyspieszone
tętno, utrata powonienia, zwiększenie odruchów, maskowaty wyraz twarzy, wszystkie objawy typowego parkinsonizmu.
Obserwowano również u osób narażonych „chód pingwini". tzn. ostrożne poruszanie się z szeroko rozstawionymi nogami i
ramionami lekko ugiętymi w wymuszonej pozycji.

~3-