Ewolucja bohatera romantycznego w twórczości Adama Mickiewicza

Przedstaw trzech poznanych bohaterów: Konrad Wallenrod, Konrad z III cz. Dziadów, Jacek Soplica

Romantyzm jest to prąd literacki i umysłowy, który rozwija się w Europie od czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Jest on bardzo

niejednolity, bowiem kształtuje się w zależności od warunków poszczególnych państw. Oświeceniowemu racjonalizmowi przeciwstawia emocje (miłość, zapał , wiarę), kształtuje metafizyczną koncepcję dziejów, której motorem jest duch(triada Hegla, poglądy Schelinga), a postęp osiąga się wśród męczarni i cierpień. Postęp zmierza, według nich, do najwyższych wartości, jakimi są wolność, miłość i jedność z Bogiem.

Romantyzm stworzył nowy typ bohatera. Jest nim indywidualista samotnie zbuntowany przeciwko istniejącej rzeczywistości, człowiek o ogromnej wrażliwości i bogatym życiu wewnętrznym. W Polsce na kreacji bohatera romantycznego zaważyła historia. Już w XVIII w. z obywatelskiej tradycji oświecenia wyrastają w historii nowe wzorce osobowe, np. Kazimierz Puławski, Tadeusz Kościuszko. Ich kontynuatorami w XIX w. będą tzw. romantyczni straceńcy , np. Piotr Wysocki, Szymon Konarski, Romuald Traugutt,. Oni własnym przykładem stwarzają model służby ojczyźnie, której istotą jest bezgraniczne poświęcenie i złożenie ofiary z życia. Niewola narodowa zdeterminowała inne cechy bohatera. Ponieważ zabory wykluczały jawność życia politycznego, trzeba było utożsamić interes narodowy z życiem jednostki. Oddaje to dobrze Konrad w słowach z Improwizacji :

Teraz duszą jam w ojczyżnię wcielony;

Ciałem połknąłem jej duszę

Ja i ojczyzna to jedno.

Drugą konsekwencją niewoli była apoteoza spisku i młodości. Na takim tle historycznym wyrasta polski bohater romantyczny, patriota, spiskowiec. Przykładem jest Konrad Wallenrod – bohater Mickiewicza. To właśnie układ stosunków historycznych zmusza bohatera do samotnej walki z zakonem krzyżackim i do wejścia na drogę postępu i zdrady. Historii zostały poddane trzy wielkie uczucia Konrada : miłość do ojczyzny, nienawiść do Krzyżaków – wrogów Litwy i miłość do Aldony. Poeta wyraził to w słowach : "Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie". Konrad swym wyborem skazuje się na tragiczny konflikt z samym sobą. Jako chrześcijanin i rycerz musi odrzucić normy etyczne, splamić honor, postąpić wbrew kodeksowi rycerskiemu. Dlatego wejście na drogę "lisa" wywołuje w nim głębokie rozterki. Wyrazem ich są uchylanie się od decyzji, zwlekanie z wyprawą Krzyżaków na Litwę. Jednak jako człowiek Konrad ponosi klęskę, dlatego jako jedyne wyjście wybiera śmierć. Robi to, bo jest świadomy klęski swego życia, wie, że ciężar zdrady nie pozwoli , mu zaznać spokoju i szczęścia.

W Prologu III części Dziadów Gustaw przeradza się w Konrada.

Z cierpiącego romantycznego kochanka przemienia się w żarliwego, cierpiącego za cały naród patriotę. Bohater ten jest osamotniony w poczuciu swej wielkości, jako wybitna indywidualność jest obdarzony nadludzką wrażliwością i poczuciem ogromnej siły:

Ludzie! Każdy z was mógłby samotny, więziony

Myślą i wiarą zwalać i podźwigać tony.

Konrad staje się uosobieniem całego narodu i jego cierpień: "Nazywam się Milijon, bo za miliony / Kocham i cierpię katusze", "Ja i ojczyzna to jedno". Jest to również genialny poeta, który tworzy pieśni "nieśmiertelne" i jako wielki twórca równa się z Bogiem – Stwórcą. W imieniu cierpiącego narodu podejmuje samotną walkę z Bogiem i domaga się od Niego "rządu dusz", bo wierzy, że siłą swego uczucia wyzwoli go z niewoli:

Ja kocham cały naród...

Chcę go dźwignąć, uszczęśliwić,

Chcę nim cały świat zadziwić.

Jednak w swej pysze Konrad dopuszcza się bluźnierstwa wobec Boga i ponosi klęskę, bowiem jego bunt i rozpacz okazują się występkiem moralnym, popada wiec w moc szatana. Postawa Konrada została nazwana prometeizmem, gdyż podobnie jak Prometeusz z miłości do ludzi walczy Bogiem o ich dobro i poświęca się.

Zupełnie inną kreacją bohatera jest Jacek Soplica – ksiądz Robak z Pana Tadeusza .romantyczny bohater tej powieści ujawnia tylko jego pełne przygód życie. W miłości był paliwodą, człowiekiem o nieokiełznanym temperamencie. W afekcie miłości i urażonej dumy popełnia zbrodnię i zostaje obciążony mianem zdrajcy. Przeżywa on przełom moralny , przywdziewa habit i staje się bojownikiem o wolność Litwy. Jako emisariusz uświadamia szlachtę o konieczności podjęcia wspólnej walki z zaborcą. Ks. Robak nie ma nic z wielkich indywidualności swych poprzedników. Jest cichy i pokorny, anonimowo pracuje i poświęca się dla ojczyzny. W celach osobowych i w swej działalności jest to nowy typ bohatera romantycznego.