PAMIĘĆ

Termin pamięć odnosi się
do dynamicznych mechanizmów związanych z zachowywaniem
i wydobywaniem informacji pochodzących z przeszłego doświadczenia.

Pamięć o przeszłości pomaga nam lepiej zrozumieć teraźniejszość.

Pamięć jest zbiorem środków za pomocą których sięgamy do naszych przeszłych doświadczeń, dzięki czemu możemy wykorzystywać
owe informacje w chwili obecnej. (Sternberg)

TRZY RODZAJE PAMIĘCI (TULVING)

PAMIĘĆ EPIZODYCZNA wspomnienia zdarzeń osobiście doświadczanych.
Informacje uporządkowane są na osi czasu, czyste doznania zmysłowe, informacje o zdarzeniach i faktach,
z którymi mieliśmy bezpośredni kontakt.

Przechowywana jest informacja
o zdarzeniach mających ścisłą lokalizację przestrzenną
lub czasową oraz relacjami między nimi (rozumienie sensu zdarzeń)

PAMIĘĆ SEMANTYCZNA
wiedza ogólna
(w odróżnieniu od wspomnień osobistych),
informacje uporządkowane
są pojęciowo.

Rejestruje informacje na podstawie danych pośrednich, danych dostarczanych z różnych źródeł
i wyrażanych najczęściej za pomocą komunikatów językowych.

Niezbędna do posługiwania się językiem.

„zorganizowana wiedza jednostki
o słowach, ich znaczeniach
i desygnatach, o relacjach między nimi, o regułach, formułach
i algorytmach manipulowania symbolami, pojęciami i relacjami” (Tolving)

PAMIĘĆ PROCEDURALNA

wiedza o sposobach robienia rzeczy, pamięć umiejętności.

TRZY PROCESY PAMIĘCI

KODOWANIE
przekształcanie informacji w taki sposób, by mogła zostać umieszczona w pamięci;

zamiana bodźców w ślady pamięciowe.

Czynniki sprzyjające:

wyrazistość bodźca, sensowność materiału, użyteczność materiału, nastawienie na zapamiętywanie, zgodność materiału z postawami, emocje.

PRZECHOWYWANIE

utrzymywanie informacji pomimo upływu czasu.

WYDOBYWANIE

odnajdywanie przechowywanej informacji i jej przywrócenie świadomości.

ZASADA SPECYFICZNOŚCI KODOWANIA
(TOLVING, THOMSON)

odtwarzanie zależy od warunków kodowania, np. nurkowie zapamiętywali i odtwarzali pod wodą i nad wodą.

ZJAWISKO WSPOMNIEŃ FLESZOWYCH
(EFEKT LAMPY BŁYSKOWEJ)

wspomnienia dotyczące wydarzeń, które związane są z silnymi emocjami;
pamiętane są tak, jakby były zarejestrowane na filmie.

TRZY STADIA PAMIĘCI

MAGAZYN SENSORYCZNY VSTM

Pamięć sensoryczna jest buforem poznawczym, umożliwiającym przechowywanie bodźców przez krótki czas, potrzebny do wykonania prostych operacji, tj. wyodrębnienie cech fizycznych, usunięcie cech nietypowych lub błędnych.

Obejmuje wiele informacji,
duża pojemność.
Może występować w zakresie różnych modalności zmysłowych.
Przechowuje informacje
o fizycznych właściwościach bodźca, nie rejestruje natomiast ich znaczenia.

Zjawisko maskowania wstecznego bodźce późniejsze nakładają się na bodźce wcześniejsze.

MAGAZYN PAMIĘCI KRÓTKOTRWAŁEJ
STM

w celu utrzymania informacji
w magazynie STM używamy powtarzania
(zdolności metapamięciowe)

Informacje są łatwo dostępne
i przywoływane bez wysiłku.

Wszelkie informacje zatrzymuje się tak długo, jak jest to konieczne
dla wykonania czynności.

Aby przetrwać dłużej muszą przykuć naszą uwagę.

Informacje filtrowane są pod kątem znaczenia, a nie tylko fizycznej siły bodźca.

Filtr działa inteligentnie, ponieważ jest połączony z częściami mózgu, które rozumieją znaczenie.

Dzięki powiązaniu z już istniejącymi informacjami, mózg nieustannie rejestruje nowe zapisy.

STM porównywana jest do notesu, w którym zapisuje się jakieś cyfry.

EFEKT POZYCJI SERII zapamiętujemy więcej słów na początku i końcu listy.

EFEKT PIERWSZEŃSTWA

lepsze pamiętanie słów na początku listy.

EFEKT ŚWIEŻOŚCI

lepsze pamiętanie słów
na końcu listy.

MAGAZYN PAMIĘCI DŁUGOTRWAŁEJ
LTM
informacje kodowane są w formie semantycznej,
czyli z uwzględnieniem ich znaczenia (a nie w formie dźwiękowej)

W pamięci długotrwałej

przechowywane jest znaczenie informacji.

Jej pojemność jest praktycznie nieograniczona.

W ciągu minuty zapisać można
od 6 do 60 bitów informacji.

Potrzeba 400 godzin, aby zapisać informacje mieszczące się na dyskietce trójcalowej.

Zapisujemy informacje nie tylko
w postaci twierdzeń, lecz także
w postaci obrazów.

Informacje odbierane przez nasze zmysły są przeglądane automatycznie przez pamięć długotrwałą, zwłaszcza przez jej część semantyczną (bez udziału świadomości).

Dzięki pamięci semantycznej
nie musimy zagłębiać się w każdy szczegół.

Jedynie skromny ułamek informacji jest uświadomiony.

Umysł ludzki działa na podstawie uogólnień

– wynika to z tendencji do porządkowania świata.

SCHEMAT POZNAWCZY

Uogólniona i wyabstrahowana
z konkretów jednostka poznawcza.

Zestaw schematów poznawczych stanowi zawartość naszej pamięci długotrwałej.

Aktywna struktura poznawcza.

Model określonego fragmentu rzeczywistości.

Pełni funkcję reprezentacji rzeczywistości,
czyli odzwierciedlenia tego,
co w niej najbardziej ogólne i trwałe.

Pełni funkcję przetwarzania informacji o rzeczywistości,
czyli organizowania procesów poznawczych poprzez ich ukierunkowanie na potwierdzenie zawartej w schematach wiedzy.

Schematy poznawcze powodują,
że poszukuje się określonych informacji
i jest się na nie wrażliwym,
interpretuje odbierane informacje
i zniekształca tak, by były zgodne
z oczekiwaniami wypływającymi ze schematów.

Pozwalają odpowiedzieć na pytanie „co to jest?”
tj. dokonania oceny stopnia zgodności informacji do nas docierającej i informacji zakodowanej w pamięci długotrwałej.

Interpretacja docierających do nas informacji powoduje uzupełnienie ich przez informacje zawarte
w schemacie – pozwala wyjść poza informacje „dane”.

Dzięki schematom dowiadujemy się czegoś więcej niż tylko to,
co odbierają nasze zmysły.

Prototypowa budowa schematów prototyp zawiera reprezentację egzemplarza idealnego
oraz zakres dopuszczalnych transformacji.

Odgrywa ważną rolę w określeniu przynależności obiektu do kategorii
i określeniu stopnia jego typowości.

Czy w pamięci długotrwałej przechowywane są wszystkie informacje?

Stałą reprezentację mają abstrakcyjne, niespecyficzne cele, standardy, oceny, postawy.

Mają one zdolność generowania informacji,
determinują zachowania
i pojawienie się emocji.

Dlaczego zapominamy?

teoria zanikania śladów – ślad
z którego nie czyni się użytku zanika;

teoria interferencji – wiedza wyuczona interferuje z wiedzą nowo przyswojoną;

teoria usuwania – magazyn pamięci ma ograniczoną pojemność;

teoria utraty dostępu - trudności
w wydobyciu informacji

teoria motywacyjna – zapominanie intencjonalne

ODRĘBNOŚĆ MAGAZYNU PAMIĘCI KRÓTKO-
I DŁUGOTRWAŁEJ

Badania neuropsychologiczne nad pacjentami o różnie zlokalizowanych uszkodzeniach mózgu.

Uszkodzenie lewego płata potylicznego –

niezdolność do przechowywania informacji w pamięci krótkotrwałej, pamięć trwała jest nienaruszona.

Uszkodzenie okolic skroniowych –

normalny zakres pamięci krótkotrwałej w odniesieniu
do materiału werbalnego,
ale nie potrafią zapamiętać go
w sposób trwały.

Hipokamp – odpowiedzialny
jest za kodowanie informacji deklaratywnych oraz utrwalanie zarejestrowanej informacji
w pamięci trwałej.

MODEL PODWÓJNEGO KODOWANIA (PAVIO)

zdolni jesteśmy do przechowania zarówno informacji werbalnych,
jak i wzrokowych w dwu odrębnych kodach.

WSZELKIE KODOWANIE MA CHARAKTER TWIERDZENIOWY (PYLYSHYN)
zarówno obrazy, jak i treści werbalne przechowywane są
w formie odzwierciedlającej ich głębsze, podstawowe znaczenie,
a więc jako SĄDY, a nie konkretne obrazy czy słowa

PAMIĘĆ OPERACYJNA (BADDELEY)

pewna część pamięci długotrwałej, obejmująca najbardziej świeżo zaktywizowane zasoby z magazynu LTM połączona jest z uwagą – ekran świadomości (to co mamy na myśli).

Uświadomienie danej treści –

podświetlenie części informacji zawartej w pamięci operacyjnej (ułamek sekundy)

Przepływ informacji
w magazynach pamięci:

Przypomnieć – przywołać
do pamięci operacyjnej informacje
z pamięci długotrwałej i wyświetlić na ekranie świadomości.

Zapamiętać – przesłać informacje z pamięci operacyjnej
do długotrwałej.

Na czym polega praca umysłu?

Umysł to zbiór jednostek poznawczych przemieszczających się w ramach struktur pamięci
i wchodzących ze sobą w interakcje.

Interakcja jednostek poznawczych polega na wymianie fragmentów
ich zawartości informacyjnej.

Myślenie to przemieszczanie
i przetwarzanie odpowiednio reprezentowanej informacji wewnątrz struktury pamięci
– z pamięci krótkotrwałej
do operacyjnej,
a także w odwrotnym kierunku.

Proces myślenia to przebiegająca w czasie zmiana zawartości informacyjnej umysłu.

NIEZWYKŁE ZJAWISKA PAMIĘCIOWE

Amnezja – poważne ubytki pamięci

Amnezja następcza – człowiek nie pamięta tego, co zaszło od czasu traumatycznego wydarzenia,
które wywołało amnezję.

Amnezja wsteczna – człowiek nie pamięta tego, co działo się przed traumatycznym wydarzeniem,
które wywołało amnezję.

Amnezja dziecięca – niezdolność do przypomnienia sobie wydarzeń
z wczesnego dzieciństwa; uzależniona od płci, inteligencji, zdolności werbalnych,
czynników kulturowych,
pozycji dziecka w rodzinie.

SYNDROM WSZCZEPIONYCH WSPOMNIEŃ - związany jest
z rekonstrukcyjnym charakterem pamięci.
Można umieścić fikcyjne wspomnienia z dzieciństwa
w pamięci dorosłych.

SYNESTEZJA
„POMIESZANIE ZMYSŁÓW” „doświadczać jednocześnie”

bodziec prezentowany w jednej modalności wywołuje wrażenie
w innej modalności np. kolory wyrazów, barwne słyszenie muzyki.

EJDETYZM - widzenie w którym obraz umysłowy jest żywy i trwały, sprzyja wysokim osiągnięciom
w zakresie reprodukcji.

SAWANCI - ciężkie zaburzenie rozwoju intelektualnego,
niezwykłe umiejętności w określonej dziedzinie, np. obliczenia matematyczne, zdolności plastyczne, muzyczne, pamięciowe.

Zdolności te często korelują
z autyzmem (50% sawantów).

Umiejętności sawantów są autonomiczne, automatyczne
i nie wymagają namysłu ani uwagi.

PAMIĘĆ NIEŚWIADOMA

PAMIĘTAMY WIĘCEJ NIŻ MOŻEMY SOBIE PRZYPOMNIEĆ

„cicha nieznajoma”, pamięć bez wspomnień,
działa w ukryciu i wymyka się spod kontroli,

rejestruje nawet to, na co nie zwracamy szczególnej uwagi,
ułatwia percepcję, podsuwa pomysły,
dostraja nasze zachowanie do zmian w otoczeniu,
notuje reguły, których sobie nie uświadamiamy.

Przypadki pacjentów chorych
na amnezję:

E. Claparede – chora na amnezję osoba nie pamięta ukłucia szpilką, ale nie chce podać ręki psychiatrze

S. Koraskow – pacjent nie pamięta, że poddany został wstrząsom elektrycznym, ale reaguje na aparat używany podczas tego zabiegu.

A.R. Damasio – pacjent nie pamiętał interakcji z trzema osobami, podstawionymi przez eksperymentatora („doby”, „neutralny”, „zły”), ale utrzymywał, że chciałby się przyjaźnić” z dobrym człowiekiem, gdy ten był pokazany na zdjęciu.

Pamięć utajona u zdrowych osób

- podprogowa ekspozycja bodźców, np. ekspozycja figur geometrycznych (bardziej się podobają, wydają się jaśniejsze)

- można wywołać wrogie nastawienie do nieznajomej osoby poprzedzając prezentacje jej fotografii eksponowanymi podprogowo słowami o negatywnym zabarwieniu

KRYPTOMNEZJA - jakieś treści
są podawane jako własny pomysł,
który nagle się pojawił,
a w rzeczywistości są to informacje przeczytane lub usłyszane kiedyś
i zapomniane.

ZJAWISKO „DEJA VU” - ktoś ma poczucie, że już kiedyś przeżył tę sytuację, w której obecnie się znajduje, że obiektywnie nowe doświadczenie jest mu znane, chociaż nie potrafi określić skąd
je zna.

Zjawisko to może być efektem zmian w przetwarzaniu informacji spowodowanych torowaniem percepcyjnym lub pojęciowym pewnych elementów zdarzenia.

MNEMONISTA - człowiek wykazujący niezwykle wysoki poziom pamięci dzięki posługiwaniu się specjalnymi technikami pamięciowymi.

MNEMOTECHNIKI - specjalne sposoby pomagające w doskonaleniu pamięci.

GRUPOWANIE –

zorganizuj listę elementów, wyróżniając kilka kategorii.

OGNIWA POŚREDNICZĄCE –

wytwórz skojarzenia wyobrażeniowe,
które powiążą słowa z listy.

METODA HAKÓW (kołków) –

skojarz każde nowe słowo ze słowem z wcześniej zapamiętanej listy.

METODA MIEJSC –

wyobraź sobie, że odbywasz jakąś drogę, mijając kolejno dobrze ci znane punkty orientacyjne;
powiąż z nimi elementy,
które masz zapamiętać.

AKRONIMY –

utwórz słowo lub wyobrażenie, którego kolejne litery pomogą ci zapamiętać inne słowa czy pojęcia

AKROSTYCHY –

utwórz zdanie, które pomoże ci zapamiętać kolejne elementy.

SŁOWA KLUCZOWE –

wytwórz skojarzenie wyobrażeniowe, które powiąże dźwięk obcego słowa z jego znaczeniem.