Zobowiązania

Stosunek zobowiązaniowy jest to taki stosunek prawny, który ma dwie strony: wierzyciela i dłużnika.

Wierzyciel – strona uprawniona

Dłużnik – strona zobowiązana

Treść zobowiązania polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia.

Świadczenie – zachowanie (działanie lub zaniechanie)

Wierzytelność:

To prawo podmiotowe wierzyciela, jego sytuacja prawna w ramach zobowiązania

Dług:

To powinne zachowanie dłużnika wobec wierzyciela

Odpowiedzialność:

Ciąży na dłużniku i polega na możliwości przymuszenia go do spełnienia świadczenia.

Zobowiązanie niezupełne (naturalne) – istnieje dług ale nie ma odpowiedzialności, dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.

Rodzaje zobowiązań

1. Zobowiązania wzajemne

Jeśli jedna ze stron zobowiązania świadczy po to, żeby otrzymać świadczenie od drugiej strony. Klasyczne umowa wzajemna: sprzedaż, zamiana, najem, umowa o dzieło

+ Jeżeli strony nie umówią się inaczej istnieje obowiązek jednoczesnego świadczenia.

+ Jeżeli jedna ze stron nie wykona świadczenia druga strona też nie ma tego obowiązku.

2. Zobowiązania jednorazowe, okresowe i ciągłe

Zobowiązanie jednorazowe – podmiot wykonuje określoną czynność jeden raz

Zobowiązanie okresowe – podmiot zobowiązany powinien świadczyć co pewien czas w ten sam sposób

Zobowiązanie ciągłe – świadczenie polega na zachowaniu się dłużnika w ten sam sposób trwale przez określony okres czasu np. obowiązek przechowania jakiejś rzeczy. Ich wygaśnięcie następuje drogą wypowiedzenia.

3. Zobowiązania rezultatu i zobowiązania starannego działania

Zobowiązanie rezultatu – dłużnik zobowiązuje się osiągnąć pewien wynik, rezultat np. zobowiązuje się zapłacić określoną kwotę, zobowiązuje się namalować obraz, zbudować schody itp. Dłużnik jest rozliczany z rezultatu. Przykład: umowa o dzieło

Zobowiązanie starannego działania – dłużnik zobowiązuje się do osiągnięcia rezultatu. Podmiot zobowiązuje się działać starannie ale nie zobowiązuje się osiągnąć wyniku i nie jest rozliczany z osiągnięcia rezultatu, ale ze staranności. Przykład umowa zlecenie.

4. Zobowiązania pieniężne i zobowiązania niepieniężne

Zobowiązania pieniężne to takie, w ramach których świadczenie polega na zapłacie.

Cechy zobowiązań pieniężnych:

+ Obowiązywanie zasady nominalizmu – jeżeli dłużnik jest zobowiązany uiścić pewną sumę pieniężną, to bez względu na to, czy w skutek upływu czasu zmieniła się wartość pieniądza wykona on zobowiązanie jeżeli uiści tę nominalnie określoną sumę pieniężną. Art. 358¹

Waloryzacja świadczeń pieniężnych – jest odstępstwem od zasady nominalizmu. W pewnych przypadkach może dojść do waloryzacji. Rodzaje waloryzacji:

Umowna – polega na możliwości wprowadzenia do umów klauzul waloryzacyjnych czyli określeniu wielkości świadczenia wg innego nie pieniężnego miernika wartości np. określenie w innej walucie, w złocie. Popularne w obrocie profesjonalnym.

Sądowa – o waloryzację sądową może wystąpić każda ze stron zobowiązania z wyjątkiem przedsiębiorcy (profesjonalisty). Przesłanki orzeczenia waloryzacyjnego:

- istotna zmiana siły nabywczej pieniądza między powstaniem zobowiązania a momentem wykonania

- sąd musi wziąć pod uwagę zasady współżycia społecznego i interes obu stron

- sąd może zmienić wysokość świadczenia albo zmienić sposób jego wykonania

o Zasada walutowości – Art. 358. § 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej. § 2. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana

o Miejsce spełnienia świadczenia – miejsce wykonania zobowiązania można określić wolą stron. Strony albo wprowadzają szczególne miejsce wykonania zobowiązania albo określają czy dług ma charakter oddawczy czy odbiorczy. Dług oddawczy – jest wykonywany w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela. Dług odbiorczy – wykonywany w miejscu zamieszkania lub siedzibie dłużnika. W przypadku jeśli strony nie ustalą miejsca wykonania zobowiązania regułą są długi odbiorcze. W zobowiązaniach pieniężnych ta reguła jest złamana, dług pieniężny ma charakter oddawczy. Jeżeli któraś ze stron posługuje się w korespondencji papierem firmowym, na którym znajduje się nr rachunku bankowego uznaje się to za wskazanie miejsca spełnienia świadczenia.

+ Odpowiedzialność za opóźnienie w świadczeniu – termin świadczenia wynika z ustawy lub z umowy. Jeżeli opóźnienie jest przez dłużnika zawinione to sytuacja ta jest nazywana zwłoką dłużnika, ponosi on odpowiedzialność odszkodowawczą. Przy zobowiązaniach pieniężnych każde opóźnienie rodzi odpowiedzialność odszkodowawczą bez względu na przyczynę (zawiniona czy niezawiniona). Zobowiązany jest do zapłaty odsetek (art. 471), wysokość odsetek może być określona umową, jeżeli nie jest określona umową określa ją rozporządzenie.

Przeglądarka może nie wspierać wyświetlania tego obrazu.

5. Zobowiązania solidarne

W sytuacji gdy po jednej stronie stosunku zobowiązaniowego jest więcej niż jeden podmiot. W sytuacji wielości podmiotów zobowiązanie dzieli się na wiele części jak gdyby odrębnych zobowiązań, przy czym każdy z podmiotów może się domagać tylko tego, co dla niego przypada a jednocześnie ma obowiązek świadczenia tego, co jego obciąża.

Zobowiązanie jest solidarne kiedy umowa lub ustawa wyraźnie tak stanowią.

1. Solidarność dłużników (solidarność bierna)

W przypadku zobowiązań solidarnych mamy do czynienia z wielością dłużników wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w całości lub części od dowolnego dłużnika. Jeżeli dłużnik spełni całe świadczenie lub będzie świadczyć więcej niż na niego przypada ma roszczenie regresowe w stosunku do pozostałych dłużników. Dłużnik, który zapłaci całość świadczenia zwalnia pozostałych z obowiązku świadczenia. Np. przepisy przy czynach niedozwolonych, wspólnicy w spółce cywilnej, osoba, która poręcza za cudzy dług.

2. Solidarność wierzycieli (solidarność czynna)

Wykonanie zobowiązania

Podmiotem wykonującym zobowiązanie jest dłużnik. Na wierzycielu ciąży obowiązek współdziałania.

Zobowiązanie powinno być wykonane zgodnie z jego treścią.

Sposób wykonania zobowiązania

Zobowiązanie powinno być wykonane z należytą starannością - art. 355 – staranność ogólnie wymagany w stosunkach danego rodzaju. Art. 355² - szczególna staranność – w przypadkach kiedy świadczy profesjonalista – jest to staranność uwzględniająca zawodowy charakter, wymaga się szczególnej wiedzy, kwalifikacji ora szczególnej sumienności. W przypadku jeśli obowiązkiem dłużnika jest dostarczyć rzecz oznaczoną co do gatunku a strony nie umówiły się co do jakości dłużnik może dostarczyć rzecz średniej jakości.

Miejsce wykonania świadczenia

Miejsce spełnienia świadczenia – miejsce wykonania zobowiązania można określić wolą stron. Strony albo wprowadzają szczególne miejsce wykonania zobowiązania albo określają czy dług ma charakter oddawczy czy odbiorczy. Dług oddawczy – jest wykonywany w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela. Dług odbiorczy – wykonywany w miejscu zamieszkania lub siedzibie dłużnika. W przypadku jeśli strony nie ustalą miejsca wykonania zobowiązania regułą są długi odbiorcze. W zobowiązaniach pieniężnych ta reguła jest złamana, dług pieniężny ma charakter oddawczy. Jeżeli któraś ze stron posługuje się w korespondencji papierem firmowym, na którym znajduje się nr rachunku bankowego uznaje się to za wskazanie miejsca spełnienia świadczenia.

Czas wykonania świadczenia

Zobowiązanie terminowe – ustawa lub umowa stron wskazują termin wykonania świadczenia

Zobowiązanie bezterminowe – ani umowa ani ustawa nie wskazują terminu wykonania świadczenia. W takim przypadku obowiązuje reguła, że wierzyciel powinien wezwać dłużnika do spełnienia świadczenia. Obowiązkiem dłużnika jest świadczyć bez zbędnej zwłoki (niezwłocznie).

W niektórych (rzadkich) przypadkach dłużnik może świadczyć po pewnym czasie, w przypadku pożyczki musi świadczyć po 6 tygodniach od wezwania.

Podmioty wykonania świadczenia

Dłużnik

1. Musi świadczyć osobiście jeżeli strony się tak umówiły

2. Jeżeli brak umowy między stronami to obowiązek osobistego świadczenia musiałby wynikać z ustawy albo z charakteru zobowiązania

Wierzyciel

Dłużnik zwalnia się ze zobowiązania, gdy świadczy do rąk własnych wierzyciela albo osobie umocowanej przez wierzyciela. Świadczenie do rąk osoby nie uprawnionej powoduje zwolnienie dłużnika z długu tylko w tej części, w jakiej wierzyciel na świadczeniu skorzystał.