Odpowiedzialność deliktowa
Delikty – czyny sprzeczne z zasadami porządku prawnego, w niektórych przypadkach ustawodawca uznaje za delikt czy sprzeczny z normami.
Odpowiedzialność deliktowa za czyn własny
Odpowiedzialność sprawcy czynu zabronionego
Zwolnienie z odpowiedzialności:
1. Brak wymaganego wieku – sprawca może się bronić, że nie ukończył lat 13
2. Niepoczytalność – ten, kto nie jest w stanie działać z rozeznaniem, ten nie ponosi odpowiedzialności. Art. 425 §2 – wprawienie się w stan odurzenia nie zwalnia z odpowiedzialności.
3. Działanie w obronie koniecznej art. 423 – jeżeli ktoś działając w obronie koniecznej wyrządza szkodę napastnikowi jest wolny od odpowiedzialności.
4. Stan wyższej konieczności art. 424 – dla ratowania dobra można poświęcić cudzą rzecz albo cudze zwierze, przy czym dobro ratowane musi być ważniejsze od dobra poświęconego.
W przypadku kiedy więcej niż jedna osoba dopuści się czynu niedozwolonego ich odpowiedzialność jest solidarna.
Odpowiedzialność deliktowa za czyny cudze
1. Szkoda wyrządzona przez osoby małoletnie do lat 13 albo osoby niepoczytalna – odpowiedzialność ponosi osoba zobowiązana do nadzoru
1. Zobowiązani do nadzoru z ustawy
Rodzice, opiekunowie, nauczyciele
2. Zobowiązani do nadzoru umownie
Instruktorzy, opiekunowie na koloniach, korepetytorzy, instruktorzy na treningach
3. Osoby, które faktycznie nadzór sprawują
Osoba, która stale, faktycznie sprawuje nadzór
Osoby te odpowiadają na zasadzie winy w nadzorze. Winy w nadzorze się domniemywa, można się zwolnić z odpowiedzialności na dwa sposoby:
1. Mogą wykazać się starannym nadzorem
2. Można powołać się na brak związku przyczynowego między niestarannym nadzorem a szkodą, szkoda wystąpiłaby nawet gdyby działał starannie
Gdyby nie można było znaleźć osoby sprawującej nadzór lub osoba ta zwolniła się z odpowiedzialności sąd może nałożyć obowiązek odszkodowawczy na sprawcę czynu art. 428
2. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez osoby, którym powierzono wykonanie czynności
Powierzający wykonanie czynności odpowiada za szkodę wykonawcy czynności jeżeli spełnione są następujące warunki:
1. Szkoda została wyrządzona przy wykonywaniu powierzonej czynności (nie przy okazji)
2. Ustalenie, czy powierzający był zwierzchnikiem wykonawcy
+ Jeżeli powierzający był zwierzchnikiem wykonawcy (podwładnego), zwierzchnik mógł wydawać polecenia – odpowiedzialność ponoszona jest na zasadzie ryzyka – niema znaczenia wina powierzającego, a powierzający odpowiada zawsze jeżeli winny jest podwładny art. 430
+ Między powierzającym a wykonawcą nie ma stosunku zwierzchnik – podwładny – odpowiedzialność na zasadzie winy w wyborze. Jest to wina domniemana, z góry przyjmuje się, że zawinił dokonujący wyboru. Z winy w wyborze można się zwolnić na dwa sposoby:
# Udowodnić, że dokonało się starannego wyboru
# Jeżeli wykonanie czynności powierzono profesjonaliście
Jeżeli wykonawca jest winien odpowiedzialność ponosi powierzający i wykonawca solidarnie.
Jeżeli wykonawca jest niewinny odpowiedzialność ponosi powierzający.
Delikty szczególne
1. Odpowiedzialność za działania władzy publicznej (gminy, powiatu, województwa, władza państwowa)
Może wyrządzić szkodę na 2 sposoby:
1. Na zasadzie dominium – dotyczy sytuacji w której szkoda jest wyrządzona w związku z posiadaniem nieruchomości np. z budynku państwowego spadnie dachówka, państwo działa jako gospodarz
2. Odpowiedzialność w ramach imperium – państwo działa jako władza
Odpowiedzialność z tyt. Art. 417
Odpowiedzialność oparta jest na zasadzie ryzyka za bezprawne działanie. Najpierw należy stwierdzić niezgodność z prawem postępowania organu w odrębnym postępowaniu (przesąd, prejudykat)
Art. 417² - odpowiedzialność za szkody legalne , w takich przypadkach państwo może odpowiadać tylko za szkodę na osobie na zasadzie słuszności.
2. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem przedsiębiorstwa
Szkody wyrządzone ruchem przedsiębiorstwa, które to przedsiębiorstwa wprawiane są w ruch siłami przyrody art. 435 (kopalnie, przedsiębiorstwa wytwórcze, łączność, komunikacja)
Przedsiębiorstwo odpowiada na zasadzie ryzyka (niezależnie od winy)za sam skutek.
Okoliczności zwalniające z odpowiedzialności – egzomeracyjne:
1. Siła wyższa
2. Wina wyłączna osoby trzeciej, za którą przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności
3. Wina wyłączna poszkodowanego
Odpowiedzialność jak przedsiębiorstwa wprawiane w ruch siłami przyrody ponoszą też przedsiębiorstwa posługujące się materiałami wybuchowymi.
3. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem pojazdu mechanicznego
Odpowiedzialność nałożona jest na posiadacza pojazdu
1. Posiadacza samoistnego (właściciel, złodziej)
2. Posiadacza zależnego (najemca, użyczający)
Dzierżyciel – osoba, która włada pojazdem a nie jest właścicielem np. szofer
Posiadacz odpowiada na zasadzie ryzyka.
Okoliczności zwalniające odpowiedzialności:
1. Siła wyższa
2. Wina wyłączna osoby trzeciej, za którą on nie ponosi odpowiedzialności
3. Wyłączna wina poszkodowanego
W dwóch przypadkach odpowiedzialność nie jest ponoszona na zasadzie ryzyka ale na zasadzie winy:
o Wobec innego posiadacza pojazdu, gdy doszło do zderzenia
o Odpowiada posiadacz wobec osoby przewożonej z grzeczności
4. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez zwierzęta
1. Szkody wyrządzone przez zwierzę w stanie wolnym
Nikt nie jest zobowiązany do jej naprawienia
2. Szkoda wyrządzona przez zwierzę chowane przez człowieka
+ Własnym popędem – hodowca odpowiada na zasadzie winy w nadzorze
+ Kierowane przez człowieka – odpowiedzialność ponosi ten, kto kieruje zwierzęciem, jak za czyn własny
Naprawienie szkody na osobie
Art. 444 i dalsze
Jeżeli ustalimy, że podmiot jest odpowiedzialny za uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia lub śmierć człowieka KC przewiduje szczególne reguły naprawienia szkody.
Jeżeli poszkodowany przeżył
1. Żądać odszkodowania może bezpośrednio poszkodowany – zwrotu kosztów leczenia (wydane pieniądze na diagnozę, terapię, leki, rehabilitację, koszty konsultacji u specjalistów – uzasadnione, wózek inwalidzki, koszty dojazdu)
2. Domagać się renty związanej z:
+ Częściową lub całkowitą utratą zdolności do pracy zarobkowej
+ Utratą widoków powodzenia na przyszłość lub zwiększenia potrzeb
+ Renta tymczasowa dla osoby ze względu na wiek
+ Renta wyrównawcza
3. Zadośćuczynienia za krzywdę – za cierpienia moralne, psychiczne
Jeśli poszkodowany zmarł
Odszkodowania od osoby odpowiedzialnej za śmierć mogą się domagać:
1. Osoby, które pokryły koszty leczenia i pogrzebu
2. Osoby pośrednio poszkodowane mogą się domagać:
+ Osoby uprawnione do uzyskiwania alimentów od zmarłego mają prawo do odszkodowania równego tym alimentom
+ Osoby, którym dobrowolnie dostarczał środki utrzymania zmarły – o ile przemawiają za tym względy słuszności
+ Najbliżsi członkowie rodziny zmarłego mają prawo do otrzymania odpowiedniej sumy tytułem odszkodowania jeżeli wskutek śmierci poszkodowanego nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej
+ Sąd może przyznać zadość