Składowe rozwoju: rozrost- powiększanie masy i objętości ciała, różnicowanie- doskonalenie struktury organizmu( cytogeneza, histogeneza, organogeneza), dojrzewanie- doskonalenie funkcji poszczególnych narządów i układów. Kinetyka tozwoju to poziom na jakim przebiega rozwój osobnika, dynamika rozwoju to jego tempo i rytmiczność. tempem rozwoju określamy wielkość zmian cech w jednostce czasu, Rytmiczność rozwoju to rózne tempo w poszczególnych okresach.

Okres Prenatalny trwa 38-42 tygodni: podokres jaja płodowego trwa 8-10dni do momentu zagnieżdżenia sie zarodka, zarodkowy , płodowy.

Okres Postnatalny: noworodkowy, niemowlęcy, wczesnego dzieciństwa, starszego dzieciństwa(faza prepubertalna, pubertalna, postpubertalna), młodzieńczy, wieku dorosłego, wieku dojrzałego, okres starości. Zmiany Inwolucyjne:obniżenie wysokości ciała, ściemnienie skóry, siwienie i wypadanie włosów, regres masy tkanej, pogorszenie funkcji narządów zmysłu, zmiany zwyrodnieniowe, spadek masy mięśniowej, zmiany w ilości tkanki tłuszczowej, odwapnienie kości, odkładanie złogow mineralnych, ścieranie koron zębowych, spada odporność fizyczna, choroby przewlekłe, zmiana mimiki chodu postawy, zanik różnic płciowych i konstytucjonalnych, pogarszanie zdolności regeneracyjnych.

Dymorfizm płcioiwy to dwupostaciowość organizmów przejawiajacych zróżnicowaniem morfologicznym, fizjologicznym, i psychicznym mezczyzn i kobiet. pierwszorzędowe cechy płciowe: to wew i zew narządy płciowe i drogi wyprowadzajace, zdeterminowane przez chromosomy płci, drugorzedowe: zespól właściwosci somatycznych i czynnościowych, zaliczamy do nich róznice w proporcjach ciała, budowie szkieletu, umięśnieniu, odtłuszczeniu, owłosieniu, barwie głosu, rozwijajem sie pod wplywem hormonów płci, trzciorzędowe: to przejaw zachowań seksualnych związanych z instynktem płci, kształtuja się w okresie dojrzewania pod wpływem hormonów i środowiska. czwartorzędowe: nazywane czynnikami cywilizacyjno kolturowymi, wzmagaja cechy płciowe. Można wyróżnić płeć: chromosomalną, chromatywną, gonadalną, hormonalną, somatyczną, metrykalną, psychiczną. Norma reakcji – zdeterminowany genetycznie zakres możliwych reakcji genotypowych uzewnętrzniających się w postaci różnych fenotypów, w zależności od interakcji tego genotypu z czynnikami środowiska zewnętrznego.

Norma adaptacyjna – mniej lub bardziej trwały kompleks zmienności genetycznej, uzyskiwany w wyniku rekombinacji genów rodzicielskich, umożliwiający przystosowanie się populacji do zmieniających się warunków środowiskowych. Błony płodowe ochraniają, odżywiają, osłaniają zarodek. Wytwarzają się podczas podokresu embrionalnego – zarodkowego.

Owodnia – otacza ciało zarodka, tworzy wokół niego jamę owodniową wypełnioną płynem owodniowym, zapewnia stałą temp. Otoczenia, odżywia i ochrania.

Omocznia – osłania naczynia krwionośne łączące płód z łożyskiem. Łożyskiem czasem maleje i zostaje otoczona fałdami owodni tworząc razem z nią pępowinę.

Kosmówka– zrasta się ze ścianą macicy tworząc łożysko. Łożysko – zachodzi tu wymiana substancji gazowych, pokarmu i wydzielin pomiędzy krwią płodu i krwią matki. Jest także gruczołem wydzielania wewnętrznego. Steruje prawidłowym przebiegiem ciąży i porodu.

Retardacja procesów inwolucyjnych: czyli opóźnienie wystąpienia zmian starczych, proces ten najczęściej dokumentuje się przesuwaniem się na późniejsze kat. Wiekowe menopauzy kobiet. w starożytności menopauza miał miejsce w wieku ok. 40 r.ż. w połowie ubiegłego wieku w wieku około 50 lat a obecnie ok. 58, 59lat.opóźnieniu uległo także wystąpienie zmian starczych w narządach ruchu, w sprawności fizycznej, w zdolnościach akomodacyjnych oczu.

Akceleracja i przykłady- jest to międzypokoleniowe przyspieszenie rozwoju biologicznego i dojrzewania, a wiec wcześniejsze osiąganie kolejnych etapów rozwojowych. Akceleracji w dużym stopniu ulegają te cechy, których determinacja genetyczna jest słabsza a wiec główne przyczyny tego zjawiska leżą w zmianach czynników środowiskowych. Akceleracja w większym stopniu przejawia się u chłopców. Okres dojrzałości - trwa do momentu zakończenia funkcji gruczołów płciowych, (kobiety – ok. 58 roku życia, mężczyźni – 60 rok życia) poprzedza ok. 10 letni okres powolnego uwsteczniania ich funkcji (menopauza i andropauza). Pogłębiają się zmiany starcze, spowolnieniu ulega przemiana materii, co powoduje odkładanie się tkanki tłuszczowej. Uwsteczniają się zdolności akomodacyjne oczu.

Okres starości dzieli się na trzy podokresy: 1) do 65 – 70 roku życia pogłębianie się zmian starczych. 2) do 80 roku życia zmiany starcze bardzo wyraźne (wiotczenie skóry, mięśni, więzadeł, uwstecznianie funkcji narządów zmysłu) 3) po 80 roku życia, zanikają różnice płciowe i konstytucjonalne, silne wychudzenie ciała.

Okres noworodka okres noworodka do 1m-ca, - trwa do końca pierwszego miesiąca życia, - kończy się z chwilą ustania hormonalnych wpływów organizmu matki, - ustalają się prawidłowe warunki oddychania, wydalania, krążenia, - wyrównuje się urodzeniowy ciężar ciała, - odpada pępowina, - przeciętny noworodek waży od 2500 – 4500. chłopcy średnio 3600g a dziewczęta średnio 3400g, - długość ciała noworodka waha się w granicach 48 – 59cm, - obwód głowy 34 – 35cm, - mózgowie wazy 350 – 400 g , co stanowi 14% ciężaru ciała (u dorosłego osobnika stanowi tylko 2%).

Okres embrionalny zarodkowy: trwa do końca 8 tygodnia życia, różnicowanie listków zarodkowych, wytworzenie błon płodowych, wykształcenie zawiązków wszystkich układów, narządów i części ciała. Ektoderma: układ nerwowy, naskórek, włosy, paznokcie, szkliwo zębów. Mezoderma- układ kostny, mięśniowy, krwionośny, gruczoły płciowe, skóra. Endoderma: układ pokarmowy, oddechowy, moczowo płciowy.

Trendy sekularne-od wielu już lat obserwuje się zmiany niektórych właściwości biologicznych człowieka - zmiany te mają charakter adaptabilny, nieewolucyjny. - wywołują one międzypokoleniową zmienność niektórych właściwości cech morfofunkcjonalnych. - zachodzą pod wpływem rozwoju cywilizacji, - noszą nazwę tendencji przemian, zmienności czasowej lub trendu sekularnego.

Homeostaza, teoria Thodeya - jest to zdolność do zachowania stanu równowagi dynamicznej(w ramach reakcji osobnika pomiędzy czynnikami środowiska zewnętrznego, a wewnętrznym środowiskiem organizmu. - właściwość organizmu otrzymana na drodze genetycznej. - ma charakter niepowtarzalny, podobnie jak niepowtarzalne są genotypy i indywidualne linie rozwojowe. - sposób jej realizacji uzależniony jest od charakteru środowiska zewnętrznego.

teoria zakłada dwa warianty przebiegu przebiegów homeostatycznych: 1) genotyp jest tak plastyczny, że umożliwia powstawanie różnych fenotypów w różnych warunkach środowiskowych (każdy z nich jest najlepiej przystosowany do środowiskoa, w którym się rozwijał. 2) genotyp jest tak zrównoważony, że wytworzony przez niego fenotyp umożliwia przystosowanie niezależnie od zmian środowiska (jego rozwój przebiega niezależnie od środowiska) w różnych środowiskach rozwinie się taki sam fenotyp.

Adaptacja- genetyczne przystosowanie puli genów do środowiska. Dotyczy populacji. Przekazywana z pokolenia na pokolenie.

Adaptabilność – zdolność przystosowania się na gruncie fizjologicznym do warunków środowiska zewnętrznego