WSPÓŁCZESNE STOSUNKI POLITYCZNE

NEGATYWNE SKOJAŻENIA Z POJĘCIEM REŻIM POLITYCZNY:

- zespół reguł, wartości, zachowań oraz relacji charakteryzujących życie polityczne

- układ stosunków między władzą ustawodawczą a wykonawczą

Kryterium wyróżnienia typów reżimów politycznych jest sposób powoływania, struktur i odpowiedzialność egzekutywy. Na tej podstawie wyróżniamy:

a) reżim parlamentarny

b) reżim prezydencki

PARLAMENTARYZM

Reżim parlamentarny to taki, w którym parlament samodzielnie decyduje o powołaniu i odwołaniu gabinetu stanowiącego rzeczywiste centrum władzy wykonawczej.

Wybory parlamentarne są czynnikiem przesądzającym o tym, która partia (koalicja) uzyskuje realną władze polityczną i kto staje się przywódcą politycznym kraju.

Cechy reżimu parlamentarnego:

- Parlament pochodzi z powszechnych wyborów rywalizacyjnych

- Władza wykonawcza jest rozproszona między dwie instytucje: jednoosobową głowę państwa i kolegialny rząd z premierem na czele

- Układ sił w parlamencie przesądza o powołaniu premiera i uformowanie gabinetu, niezależnie od tego kto formalnie podejmuje taką decyzję

- Głowa państwa nie kreuje polityki, spełnia jedynie funkcje reprezentacyjne

- Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej, ponosi ja natomiast rząd i poszczególni ministrowie

- Odpowiedzialność polityczna rządu wyraża się w formie wyrażenia mu przez parlament wotum nieufności

- Dla zachowania równowagi rząd dysponuje prawem do rozwiązania parlamentu przed upływem kadencji

- Między parlamentem, a rządem istnieje system połączeń organizacyjnych funkcjonalnych i personalnych, co oznacza brak separacji władzy ustawodawczej i wykonawczej

Różnice między reżimami parlamentarnymi dotyczą:

- systemu partyjnego

- systemu wyborczego

- pozycji głowy państwa

TYPY REŻIMÓW PARLAMENTARNYCH:

* Według kryterium relacji siły parlamentu i siły rządu:

- parlamentaryzm gabinetowy

- parlamentaryzm komitetowy

* Według mechanizmu decyzyjnego:

- parlamentaryzm konsensualny (proporcjonalny system wyborczy, system wielopartyjny, równowaga między legislatywą a egzekutywą)

- parlamentaryzm większościowy (większościowy system wyborczy, system dwupartyjny, koncentracja władzy w rękach gabinetu)

*Według kryterium pozycji władzy państwa:

- parlamentaryzm z dominującą prezydenturą

- parlamentaryzm z korygującą prezydenturą

- parlamentaryzm z symboliczną prezydenturą

- parlamentaryzm monarchiczny

*Według kryterium uzyskania upoważnienia do działania:

- parlamentaryzm pozytywny

- parlamentaryzm negatywny

*Inny podział:

- parlamentaryzm klasyczny (wyłączność ustawodawcza parlamentu, oddanie decyzji o tworzeniu rządu partiom politycznym)

- parlamentaryzm zrealizowany (klauzura zaporowa, konstruktywne wotum nieufności, uprawnienia osobiste prezydentów).

PREZYDENCJALIZM

Cechy prezydencjalizmu:

- wybór głowy państwa w wyborach powszechnych

- konstytucyjne umocnienie jej władzy na określony czas

- jednoosobowość egzekutywy (jednoczłonowość)

- dualistyczna demokratyczna legitymacja władzy

SEPARACJA WŁADZ:

a) na płaszczyźnie organizacyjnej

- odrębne wybory parlamentu i prezydenta

- zakaz łączenia funkcji deputowanego i członka gabinetu

- niemożność przedterminowego rozwiązania parlamentu

b) na płaszczyźnie funkcjonalnej:

- autonomia parlamentu w dziedzinie tworzenia prawa oraz prezydenta w zakresie jej wykonywania

- brak kontroli parlamentu nad prezydentem

- brak odpowiedzialności egzekutywy przed parlamentem

NIEPRZESTRZEGANIE SEPARACJI:

- wiceprezydent przewodniczącym senatu

- decyzje personalne prezydenta zapadają za zgodą senatu

- prawo veta prezydenta

FUNKCJE PARLAMENTU WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE:

- Parlamenty różnią się: nazwą, rozmiarem, strukturą, sposobem powoływania, uprawnieniami, aktywnością oraz zakresem wpływu na politykę państwa.

- Parlament, jako symbol ludowładztwa

- Parlament jest pochodzącą z rywalizacyjnych wyborów, kolegialną reprezentacją interesów indywidualnych wyborców praz elektoratu, jako całości.

FUNKCJE PARLAMENTU NA PŁASZCZYŹNIE NORMATYWNEJ(prawnej):

- ustawodawstwo - prawo podejmowania decyzji

- kreacja rządu oraz innych organów państwowych

- kontrola

- udział w sądzeniu funkcjonariuszy publicznych

Funkcja sądowa- egzekwowanie odpowiedzialności prawnej funkcjonariuszy publicznych za czyny popełnione w związku z urzędowaniem.

FUNKCJE PARLAMENTU NA PŁASZCZYŹNIE EMPIRYCZNEJ:

a) funkcja legitymizacyjna:

- legitymizacja jest ukryta: odbywanie debat nad zasadniczymi kwestiami politycznymi

- jawna legitymizacja polityczna: udzielanie formalnej aprobaty dla działań innych podmiotów, zwłaszcza rządu

- „zawór bezpieczeństwa” stwarzanie wyjścia dla napięć politycznych

b) funkcja socjalizacyjno- rekrutacyjna:

- rekrutacja polityczna: wyłanianie liderów politycznych

- socjalizacja: upowszechnianie wzorców zachowań politycznych

- trening polityczny: nabywanie umiejętności działania politycznego

c) funkcja decyzyjna:

- legislacja: stanowienie prawa

- funkcja „wyjścia”: rozwiązywanie ipasów jakie pojawiają się w systemie politycznym

- artykulacja interesów grupowych: ujawnianie potrzeb, opinii i roszczeń poszczególnych środowisk

- rozwiązywanie konfliktów międzygrupowych

- patronat nad administracją

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH PARLAMENTÓW

Różnice między parlamentami:

- organizacja wewnętrzna ( jednoizbowość- unikameralizm; dwuizbowość- bikameralizm)

- sposób kreacji Izby Wyższej

- długość kadencji

BIKAMERALIZM na płaszczyźnie strukturalnej:

- Izba Wyższa Est mniej liczniejsza niż Izba Niższa

- Kadencja Izby Wyższej nie musie się pokrywać z kadencją Izby Niższej

- obowiązuje zasada rotacji

- członkowie Izby Wyższej zdobywają swój mandat w różny sposób: wybory powszechne, wybory pośrednie, metoda mieszana, delegacje członków federacji

BIKAMERALIZM na płaszczyźnie funkcjonalnej:

- bikameralizm systematyczny- władza parlamentarna jest rozdzielona pomiędzy dwie izby dysponujące różnymi kompetencjami

- bikameralizm asymetryczny- faktyczna koncentracja władzy ustawodawczej w Izbie Niższej

KRYTERIA WYRÓŻNIENIA BIKAMERALIZMU:

- formalne uprawnienia obu izb w procesie ustawodawczym: silny bikameralizm oznacza Konieczną zgodę obu izb do wejścia w życie ustawy

- sposób wyboru Izby Wyższej: wybory powszechne

- poziom dysproporcjalności reprezentacji w Izbie Wyższej: wysoki poziom proporcjalności reprezentacji członków federacji

Ważniejsze polityczne znaczenia Izby Niższej:

- liczby i siła partii występujących w Izbie Niższej określa typ systemu partyjnego w danym kraju

- większość ukształtowana w Izbie Niższej przesądza o powołaniu lub upadku rządu

- w przypadku przedterminowego rozwiązania parlamentu decyzja dotyczy zwykle tylko Izby Niższej

- Izby Niższe zawsze pochodzą z demokratycznych wyborów

- w państwach federalnych tylko Izba Niższa reprezentuje cały naród

PARLAMENT WOBEC WŁADZY WYKONAWCZEJ

* Podział parlamentu na podstawie ich siły, zdolności formułowania polityki i przetwarzania inicjatyw w obowiązujące prawo:

- parlamenty wysoce trans formatywne

- parlamenty umiarkowanie trans formatywne

- umiarkowane areny

- pełne areny

* Według kryterium normatywnej i faktycznej zdolności ograniczenia władzy rządu:

- parlamenty silne

- parlamenty umiarkowanie silne

- parlamenty słabe

*Kryterium kontroli gabinetu nad rządem:

- manipulowanie

- kontrolowanie

-decyzyjne

*Według kryterium normatywnej i faktycznej zdolności ograniczania władzy rządu oraz poziomu społecznego poparcia dla instytucji parlamentu:

- aktywne

- reaktywne

- wrażliwe

- marginalne

Zmienne mające wpływ na siłę parlamentu:

- konstytucyjne: ograniczenia zawarte w konstytucjach

- polityczne- liczba partii w parlamencie oraz ich zdolności do przyporządkowania sobie instytucji państwa

- proceduralne- struktura, uprawnienia i aktywność komisji parlamentarnych

Prawo egzekutywy do skrócenia kadencji parlamentu:

- nieograniczone

- limitowane

Ograniczenie władzy parlamentu:

- możliwość przedterminowego rozwiązania

- kontrola sądowa stawianego prawa

- wydawanie dekretów z mocą ustawy przez egzekutywę

- prawo veta głowy państwa

- referendum

Pojęcie i znaczenie władzy wykonawczej:

WŁADZA WYKONAWCZA to możliwość ustalania polityki wewnętrznej i zagranicznej i jej realizacji

.

Wybory parlamentarne są, więc grą o utworzenie rządu, stanowiącego faktyczne centrum władzy wykonawczej. Stąd priorytetem partii biorących udział w wyborach jest możność wpływania na kształt polityki państwa, którą realizuje się przez uczestniczenie w rządzie, a nie samą tylko obecność w parlamencie.

Podstawą decyzji wyborczych elektoratu jest ocena rządu, jego sukcesów i porażek.

Sprawowanie władzy wykonawczej wiąże się z kwestią przywództwa politycznego. Premier stoi na czele państwa i należy do kręgu przywódców politycznych świata.

Podmioty władzy wykonawczej:

- kolegialny rząd

- jednoosobowe: monarcha, prezydent, premier

Charakter egzekutywy:

- monistyczny (prezydent)

- dualistyczny (prezydent i rząd)

Relacje prezydent- rząd:

- faktyczna dominacja prezydenta

- równoległa aktywność prezydenta i rządu

- faktyczna dominacja rządu

GŁOWA PAŃSTWA

Monarcha w systemie parlamentarnym:

- uprawnienie symboliczne (prawo łaski) lub formalne (powierzenie misji tworzenia rządu osobie desygnowanej przez zwycięską partię)

- umocnienie jednostki społecznej

- moderator konfliktów politycznych

- uosobienie wspólnoty politycznej

Prezydent w systemie parlamentarnym, prezydenckim i półprezydenckim.

Prezydenturę obejmuje się w wyniku zwycięstwa wyborczego:

- parlament

- specjalne zgromadzenie

- wybory powszechne

Wymóg bezwzględnej a niekiedy kwalifikowanej większości głosów, bez względu na sposób wyboru.

Wymogi wobec kandydata:

- obywatelstwo

- cenzus wieku

Kadencja od 4 do 7 lat, zwykle z możliwością jednej refleksji

Orientacja polityczna:

- prezydent partyjny

- prezydent ponadpartyjny

Wyznacznik pozycji prezydenta w systemie prezydenckim i semi prezydenckim:

- separacja władzy wykonawczej i ustawodawczej

- wysoki poziom legitymacji władzy

- identyfikacja z określoną partią polityczną

- upoważnienie do elektoratu do realizacji programu wyborczego

- nieusuwalność z urzędu

Uprawnienia głowy państwa wobec parlamentu:

- niemożność rozwiązania legislatywy – dowolność rozwiązania parlamentu

- udział w procesie ustawodawczym: inicjator (prawo wydawania dekretów z mocą ustawy) – reaktywny (prawo weta całkowite lub częściowe)

Pomiar siły prezydenta wg. Uprawnień, które są (bierzemy pod uwagę uprawnienia istotne, czyli takie, że prezydent, jest wyżej niż inni):

- istotne (dające przewagę nad innymi podmiotami polityki)

- dyskrecjonalne ( autentyczna wola prezydenta)

- faktycznie urzeczywistnienie

Najistotniejsze uprawnienia prezydenta (Rosja, Ukraina, Francja= największe uprawnienia prezydencji):

-Możność decydowania o rozwiązaniu parlamentu przed terminem

-prawo weta

- usunięcie kogoś = możność dyskrecjonalnego zdymisjowania premiera

-prawo wydawania dekretów

-możność przeforsowania kandydatury premiera

Odpowiedzialność polityczna głowy państwa

W monarchiach monarcha w ogóle nie odpowiada za bieżącą politykę w związku z tym jest nietykalny. W republikach prezydent ponosi osobistą odpowiedzialność (polityczną!!) Wyłącznie za czyny stanowiące naruszenie prawa, stąd instytucja kontrasygnaty, polega ona na podpisywaniu aktów prezydenta przez premiera lub ministra, co oznacza przejęcie przez nich politycznej odpowiedzialności za decyzje głowy państwa.

Prerogatywy- uprawnienia prezydenta niewymagające kontrasygnaty.

Podstawą oskarżenia wobec prezydenta to załamanie porządku prawnego – naruszenie konstytucji lu ustawy, zdrada stanu, przestępstwo.

Podmiot uprawniony do wszczęcia postępowania – kwalifikowania większość parlamentarna.

Organy uprawnione do orzekania o winie głowy państwa: (Litwa 2004 prezydent usunięty ze stanowiska):

-parlament

-jedna z izb parlamentu

-trybunał konstytucyjny

-specjalny trybunał

-sąd najwyższy

-sądy powszechne

Możliwość pociągnięcia prezydenta do odpowiedzialności politycznej przez referendum lub zdymisjonowania przez parlament.

Drugim organem władzy wykonawczej jest rząd,

Rząd stanowi wyraz układu sił politycznych istniejących w danym momencie.

RZĄD- kolegialny organ państwa złożony z premiera i ministrów ( sekretarze ministrów-wiceministrowie nie są zaliczane do rządu ale maja wpływ), ponoszący za swą działalność odpowiedzialność przed parlamentem

Poziomy. Struktura rządu:

1) polityczny: gabinet, sekretarze i podsekretarze stanu, dyrektorzy generalni

2) pośredni ( szczebel kierowniczy) – szefowie parlamentu, dyrektorzy wydziału

3) administracyjno-techniczny: urzędnicy ministerialni

Podstawowe kierunki aktywności rządu:

- wypracowanie inicjatywy mających na celu rozwiązanie najistotniejszych problemów politycznych

- podejmowanie działań na rzecz uzyskania aprobaty większości parlamentu dla swoich zamierzeń

-nadzór nad ich realizacją

Procesy tworzenia rządu :

- po wyborach parlamentarnych ( rząd po wyborach zgłasza się do dymisji …

- między wyborami, jeśli:

a) rząd złoży rezygnacje

b) parlament uchwali wotum zaufania nie uzyska poparcia większości

c) rozpad koalicji rządzącej

d) odwołanie premiera przez głowę państwa

Sposób funkcjonowania rządu- działa on kolegialnie i ponosi odpowiedzialność za swe działania.

Na czele rządu stoi premier, który nie zawsze zostaje lider zwycięskiej partii.

Pozycja premiera- stoi na czele rządu, decyduje o powołaniu ministrów, sekretarzy, podsekretarzy stanu, ale jest ograniczony o utrzymanie koalicji.

Rola premiera zależy od dwóch zmiennych:

- formalna koncentracja władzy w gabinecie lub jej rozproszenie

- jednopartyjność lub wielopartyjność

W efekcie możemy wyróżnić następujących premierów:

- lider – władza koncentrowana w jednopartyjnym gabinecie

- uczestnik przetargów- władza rozproszona, jednopartyjny gabinet

- żongler – władza skoncentrowana w koalicyjnym gabinecie

- symbol- władza rozproszona, gabinet koalicyjny

Najsilniejsze ograniczenia władzy premiera w koalicjach minimalnie zwycięskich. Z kolei koalicje nadwyżkowe oznaczają konieczność uzgodnień i negocjacji, ale wyjście z jednej partii nie powoduje utraty większości.

Instytucjonalizm wzmocnieniem pozycji premiera i rządu jest konstruktywne votum nieufności.

Trwałość gabinetu jest wskaźnikiem stabilności politycznej. W latach 1990-2005 w Europie Zachodniej przeciętna trwałość rządu to 29, 5 miesiąca, a w Europie Środkowej 19miesięcy.

Formowanie komisji gabinetowej

Typologie koalicji gabinetowych:

- wg kryterium rozmiarów:

* mniejszościowe

* minimalnie zwycięskie

* nadwyżkowe

* ponad rozmiarowe

- ze względu na miejsce w przestrzeni politycznej:

* zdominowane przez lewicę

* centrolewicowe

* zbalansowane

* centroprawicowe

* zdominowane przez prawicę

- ze względu na spójność programową:

* ideologicznie zbieżne

* synkretyczne

- ze względu na układ sił w koalicji:

* zrównoważone

* niezrównoważone ( z jednym dominującym zgrupowaniem)

Wybory parlamentarne przynoszą rozstrzygnięcie stanu posiadania partii. Determinuje on przebieg procesu formowania rządu. W większości przypadków konieczne jest zawarcie koalicji lub stworzenie rządu mniejszościowego.

Możliwe rozwiązania:

- jednopartyjny gabinet mniejszościowy

- koalicja minimalnie zwycięska

- koalicja nadwyżkowa

- rząd „techniczny”

- koalicja mniejszościowa

- wielka koalicja

Cele partii tworzących koalicję:

- realizację polityki wynikającej z programów wyborczych

- uzyskanie poparcia większości parlamentarnej umożliwiającej efektywne działanie rządu

O tym, jaka powstanie koalicja decyduje:

- układ sił w parlamencie (konfiguracja polityczna)

- potencjał koalicyjny poszczególnych partii

- charakterystyka rywalizacji politycznej

- sposób tworzenia koalicji

- rola głowy państwa

Na pojęcie konfiguracji politycznej składa się liczba i rozmiar partii.

Potencjał koalicyjny to liczba możliwych aliansów danej partii.

Partie izolowane- zdobywają znaczącą liczbę głosów, a nie są brane pod uwagę przy tworzeniu koalicji.

Charakterystyka rywalizacji politycznej, czyli wzorce rywalizacji politycznej:

- walka między dwoma silnymi partiami: prawicową i lewicową

- konfrontacja silnej lewicy ze sfragmentyzowanym blokiem prawicy

- konfrontacja silnej lewicy ze sfragmentyzowanym blokiem lewicy

- pozytywna kooperacja między sfragmentyzowaną lewicą i prawicą

Sposób tworzenia koalicji:

- wyłączenie liderzy partyjni

- udział głowy państwa

Zawarcie koalicji oznacza porozumienie co do trzech kwestii:

- partie uczestniczące

- osoba premiera

- rozdział tek między ugrupowania

Partia inicjująca- określa warunki, na których odbędzie się wejście do koalicji partii dopełniających

Rozpatrując proces formowania koalicji gabinetowych z punktu widzenia wyborców, należy podkreślić, że niektóre decyzje dotyczące koalicji są podejmowane przed wyborami i stanowią komunikat dla elektoratu informujący go o tym, czego można się spodziewać po wyborach. Można wskazać partie, z którymi się nie wejdzie w koalicję lub te, z którymi się wejdzie.

Francja (Republika Francuska)

Konstytucja V Republiki z 1958 Roku

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku

Preambuła Konstytucji z 1946 roku

Parlament: Zgromadzenie Narodowe i Senat

Zgromadzenie narodowe – 577 deputowanych wybieranych na 5 lat.

Wybory większościowe: większość bezwzględna głosujących, nie mniej niż 25% uprawnionych do głosowania w okręgu.

II tura po 7 dniach, kandydaci, którzy uzyskali co najmniej 12, 5 % głosów ogółu uprawnionych.

Senat liczy 321 senatorów. Wybory przeprowadza się w departamentach podzielonych na trzy grupy tak, aby liczba mandatów wynosiła 1/3 składu senatu. Co 3 lata wybory w jednej z grup na 9- letnia kadencję.

Wybory pośrednie przez elektorów:

- deputowani do zgromadzenia narodowego

- radcy regionalni i generalni

- delegaci rad municypalnych

Trzy rodzaje ustaw: konstytucyjne, organiczne i zwykłe.

Prawo inicjatywy: premier i członkowie oby izb.

Projekt ustawy przyjęty przez jedną izbę kierowany jest do drugiej, a w przypadku braku zgody jest przesyłany między izbami aż do uzgodnienia stanowiska. Jeśli to nie nastąpi, premier może spowodować powstanie komisji mieszanej, która ma wypracować jednolity tekst. W razie niepowodzenia rząd może zażądać ostatecznego rozstrzygnięcia od zgromadzenia.

Projekt ustawy może być zaskarżony do rady konstytucyjnej przez: prezydenta, premiera, przewodniczących obu izb, 60 deputowanych i 60 senatorów.

Prezydent ma weto zawieszające, które może zostać obalone bezwzględną większością głosów ogólnej liczby deputowanych.

Rozwiązanie parlamentu przed upływem kadencji dotyczy tylko zgromadzenia. Jest to dyskrecjonalne uprawnienie prezydenta.

Prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat, bez ograniczeń reelekcji.

Prezydent czuwa nad przestrzeganiem konstytucjo, zapewnia właściwe funkcjonowanie władz publicznych, jest gwarantem niepodległości, integralności terytorialnej i przestrzegania traktatów. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych.

Prezydent przewodniczy radzie ministrów wpływając na treść podejmowanych przez nią decyzji.

Prezydent ma własne uprawnienia: ogłasza referendum, rozwiązuje zgromadzeniem powołuje i odwołuje premiera i ministrów.

Rząd – organ kolegialny powołany przez prezydenta w celu określenia i prowadzenia polityki narodu

Rada ministrów- jedyna dopuszczalna prawnie forma posiedzeń rządu pod przewodnictwem

prezydenta.

Rada gabinetowa- organ przygotowujący posiedzenia rady ministrów kierowany przez premiera.

Skład rządu:

- premier

- ministrowie stanu’

- ministrowie resortowi i delegowani

- sekretarze stanu

Rząd może jednorazowo w okresie 4 miesięcy wydawać, ordonanse z mocą ustawy organicznej i zwykłej. Rząd wydaje także akty o mocy ustawy- ordonanse ustawodawcze na mocy upoważnienia ustawy,

Rada konstytucyjna składa się z 9 członków wybieranych na 9 lat, co 3 lata 1/3 składu. Po 3 członków powołują prezydent, przewodniczący, zgromadzenia i przewodniczący senatu.,

Zmiana konstytucji: zgromadzenie narodowe i senat obradują, jako kongres w celu rewizji konstytucji. Inicjatywa zmiany konstytucji: prezydent ( na wniosek premiera) lub członkowie parlamentu.

Niemcy (Republika Federalna Niemiec)

Projekt konstytucji opracowała rada parlamentarna składająca się z delegatów parlamentów krajowych. Po akceptacji przez gubernatorów państw okupujących 8 maja 1949 roku Rada uchwaliła projekt, jako ustawę zasadniczą.

W sierpniu 1990 roku Izba Ludowa NRD uchwaliła ustawę o przystąpieniu do RFN, co potwierdził, układ o ustanowieniu jedności Niemiec.

RFN jest państwem federalnym składającym się z 16 landów. Posiadają one swoje konstytucje, parlamenty i rządy.

Parlament (zgromadzenie federalne) składa się z: Bundestag i Bundesrat.

Bundestag liczy około 603 deputowanych wybieranych na 4 lata. 299 wybranych jest w okręgach jednomandatowych w systemu większości zwykłej. 299 mandatów jest rozdzielanych na szczeblu landów według systemu proporcjonalnego partii, które zdobyły, co najmniej 5% głosów lub 3 mandaty bezpośrednio w okręgach. Do tego dochodzi 5 mandatów nadwyżkowych.

Bundesrat liczy 68 członków, są to delegaci rządów krajowych. Zmiana składu delegacji następuje po wyborach do parlamentów krajowych.

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje rządowi. Bundesratowi i deputowanym do Bundestagu.

Uchwalony przez Bundestag projekt trafia do Bundesratu. Ma on prawo weta zawieszającego, w niektórych sprawach absolutnego. Sprzeciw Bundesratu powoduje powołanie komisji mediacyjnej, która wypracowuje kompromis zatwierdzany potem przez obie izby. Kolejne weto Bundesratu wymaga przełamania większością absolutną.

Uchwaloną ustawę podpisuje prezydent z kontrasygnatą kanclerza i odpowiedniego ministra. Prezydent nie ma prawa weta, może skierować ustawę trybunału konstytucyjnego.

Bundestag może zostać rozwiązany przez prezydenta, gdy:

- w trzeciej turze głosowania nie wybierze kanclerza

- odrzuci wniosek kanclerza o wotum zaufania, chyba że w ciągu 21 dni Bundestag wybierze nowego kanclerza.

Prezydent wybierany przez zgromadzenie federalne, składające się z członków Bundestagu i takiej samej liczny parlamentarzystów z parlamentów krajowych, bezwzględną większością głosów w dwóch turach w trzeciej wystarczy zwykła większość. Kadencja 5 lat z prawem reelekcji.

Prezydent jest głową państwa, reprezentuje państwo na zewnątrz, podpisuje umowy, mianuje sędziów.

Rząd składa się z kanclerza i ministrów federalnych.

Prezydent przedstawia Bundestagowi kandydata, ten musi uzyskać bezwzględną większość głosów, gdy nie uzyska, kandydata wskazuje Bundestag bezwzględną większością głosów. Gdy nie uzyska, jest jeszcze jedno głosowanie- wybrany zostaje kandydat z największą ilością głosów. Jeśli jest to mniej niż 50%, to prezydent powołuje tzw. kanclerza mniejszości albo rozwiązuje Bundestag.

Prezydent mianuje ministrów na wniosek kanclerza. Kanclerz określa strukturę rządu i kieruje jego pracami. Tylko on odpowiada przed parlamentem, ministrowie nie. Istnieje konstruktywne wotum nieufności.

Związkowy Trybunał Konstytucyjny- tworzą go dwa 8 osobowe Senaty, sędziów wybierają na 12 lat w połowie Bundestag i Bundesrat. Trybunał uchyla ustawy sprzeczne z konstytucją, rozstrzyga spory kompetencyjne między organami federalnymi oraz między federacją a krajami, stwierdza ważność wyborów, decyduje o delegalizacji partii.

Zmiana konstytucji wymaga odpowiedniej ustawy przyjętej większością 2/3 głosów oddzielnie w Bundestagu

System polityczny USA

Karta popraw – pierwszych 10 poprawek

Stany Zjednoczone to państwo federalne, składa się z 50 stanów. Każdy ze stanów ma swój parlament. Są one dwuizbowe. Każdy stan posiada swój Sąd Najwyższy.

Ustrój prawa:

Parlament jest dwu izbowy nazywany kongresem. To izba reprezentantów (535 parlamentarzystów) Senatu. Reprezentanci są wybierani co 2 lata w okręgach jednomandatowych. Wymagana jest większość w wyborach. W pierwszym stanie musi być bezwzględna większość.

W Senacie jest 100 senatorów. Kolumbia nie ma przedstawicieli w Senacie. Są wybierani na 6 lat. Co 2 lata wymieniana jest 1/3 okręgu. Nie ma możliwości przedterminowego rozwiązania kongresu.

Czynne prawo wyborcze przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat, do senatu 30 lat.

W systemie amerykańskim jest 4 rodzaje ustaw:

- ustawy publiczne- dotyczą wszystkich

- ustawy prywatne- dotyczą konkretnych przypadków

- ustawa o kredytach budżetowych

- wspólne rezolucje

Członkowie kongresu mogą złożyć projekt ustawy. Projekt legislacyjny może być rozpoczęty w każdej izbie. W zależności gdzie został zgłoszony , żeby ustawa została przyjęta musi być uchwalona przez obie izby. Druga izba nie może wprowadzić poprawek, jeśli mam wejść w życie. Może przyjąć, odrzucić albo zaproponować nowe rozwiązanie. Jeśli komisji nie uda się uzyskać porozumienia to projekt upada. Izby mają równe prawa w procesie legislacyjnym. Po uchwaleniu ustawy trafia ona do prezydenta.

Weto prezydenta może być odrzucone większością 2/3 głosów ( z 535) ogólnej liczby członków parlamentu.

Weto kieszonkowe polega na tym, że w czasie, gdy prezydent ma podpisać ustawę następuje odroczenie sesji kongresu. Czyli kongres przerywa swoje obrady. W takiej sytuacji projekt nie zostaje podpisany, nie trafia do kongresu i nie wchodzi w życie.

Każda z izb samodzielnie organizuje swoje obrady. Obradom izby przewodniczy speaker, udziela głosu, ustala porządek obrad, głosuje rzadko, zwykle w sytuacji równowagi głosów i wtedy przesądza.

Przewodniczącym Senatu jest wiece prezydent USA. Przewodniczy obradom senatu ale nie jest jego członkiem. Przewodniczy obradom senatu, nie bierze udziały w głosowaniu tylko w sytuacji równowagi i wtedy jego głos przesadza. W sytuacji gdy nie może przewodniczyć obradom senat wybiera tymczasowego przewodniczącego , którym jest senator posiadający najdłuższy staż.

Kongres amerykański zbiera się i na sesje, które trwają od stycznia do grudnia.

Kongres jako całość, czyli obie izby ma prawo do wypowiadania wojny. Zatwierdza nominacje na ambasadorów, członków gabinetu i sędziów Sądu Najwyższego. Ma prawo postawić w stan oskarżenia urzędnika federalnego – impeachment.

Władze wykonawczą stanowi prezydent i podległa mu administracja federalna. Prezydent wybierany w wyborach pośrednich na 4 lata. Prezydent ma prawo tylko do jednej elekcji. Tylko raz może być wybrany powtórnie.

Na prezydenta może być wybrana osoba, która ukończyła 35 lat, która urodziła się na terenie Stanów Zjednoczonych oraz osoba, która nie popełniła przestępstwa.

Kampania prezydencka w USA składa się z 3 faz:

- prawybory – polega na tym, że 2 główne partie wybierają swoich przedstawicieli, które w ich imieniu będą kandydować w wyborach

- krajowe konwencje partyjne - czyli zjazdy obu partii, jedna osoba oficjalnie uzyskuje nominacje partii. Odbywają się w okresie wakacji w lipcu- sierpniu.

- wybór kolegium elektorskiego – odbywa się w listopadzie, wybiera się elektorów, którzy na początku grudnia wybierają prezydenta.

Każda osoba, która decyduje się na kandydowanie, musi zarejestrować się w Komisji Wyborczej, przedstawiając swoje wydatki na kampanie wyborczą. Wyborcy nie wybierają prezydenta, wybierają tylko kolegium elektorskie, które składa się z 538 elektorów. Każdy kandydat na elektora przed wyborami deklaruje, na kogo będzie głosował. Kandydat partii, która wygrała w danym stanie, obsadza wszystkie miejsca elektorskie w danym stanie. Rozdział miejsc polega na tym, że zwycięzca bierze wszystko. Po wyborach elektorów następuje formalny wybór prezydenta. Odbywa się to na początku grudnia.

Wiceprezydenta wybiera się po to by zastąpić prezydenta.

Prezydent jest głową państwa i szefem administracji federalnej.

Aparat urzędniczy tworzą:

- bezpośredni aparat pracy prezydenta

- rady i komisje prezydenckie

- departamenty, biura i agencje federalne

Gabinet prezydencki to spotkanie szefów resortów i osób, którym prezydent nadał rangę członka gabinetu.

Prezydent ma prawo wydawania:

- rozporządzeń wykonawczych do ustaw

-planów reorganizacyjnych kształtujące system

- zarządzeń administracyjnych, proklamacji i dyrektyw

Sąd Najwyższy składa się z przewodniczącego i 8 członków.

Funkcje Sądu Najwyższego:

- kreacyjna: rozstrzygając spory w systemie prawa precedensowego tworzy nowe normy prawne

- interpretacyjna: wykładnia ustaw i innych aktów ustanawianych przez kongres i władze wykonawczą

- ustrojodawcza: prawo do kontrolo zgodności z konstytucją ustaw i innych aktów prawnych oraz działań urzędowych

Zmiana konstytucji:

Prawo proponowania poprawek przysługuje kongresowi (większością 2/3) albo ogólnonarodowej konwencji zwołanej na wniosek 2/3 legislatur stanowych. Poprawka wchodzi w życie po ratyfikowaniu jej przez parlamenty lub konwencje ¾ stanów.

WIELKA BRYTANIA (ZJEDNOCZONE KRÓLESTWO WIELKIEJ BRYTANII I IRLANDI PÓŁNOCNEJ)

Źródła prawa konstytucyjnego:

- prawo stanowione- podstawowe akty państwowe przyjęte przez parlament

- prawo precedensowe- orzeczenia sądów dotyczące konkretnych spraw rozstrzyganych na gruncie prawa stanowionego jak i powszechnego

- konwenanse konstytucyjne- utarte praktyki postępowania w sposób powszechnie uznany za prawidłowy w typowych sytuacjach ustrojowych

- dzieła, traktaty i podręczniki prawnicze- zawarte tam ustalenia są traktowane jako nakazy i dyrektywy interpretacyjne

- prawo unijne- traktaty unijne i akty prawne organów unii

Parlament składa się z: Monarchii, Izby Gmin, Izby Lordów

Izba Gmin- liczy 659 członków wybieranych w wyborach większościowych większością zwykłą na okres do 5 lat.

Izba Lordów składa się z:

- Lordów dożywotnich- osoby mianowane przez monarchę za zasługi w życiu publicznym

- Lordów duchownych- hierarchowie kościoła anglikańskiego

- Lordów prawa- powoływani przez monarchę z grona doświadczonych prawników

- Lordów dziedzicznych

Prawo inicjatywy przysługuje wyłącznie członkom parlamentu. Projekt ustawy przyjęty przez jedną izbę kieruje się do drugiej. Jej poprawki pierwsza izba może zaakceptować, odrzucić lub negocjować. Przy braku porozumienia Izba Gmin może ponownie uchwalić projekt w niezmienionym kształcie.

Parlament zbiera się na rocznych sesjach trwających od listopada do października.

Na czele Izby Gmin stoi speaker wybierany spośród członków izby. Zasadą jego urzędu jest apolityczność. Na czele Izby Lordów stoi Lord Kanclerz, czyli Minister Sprawiedliwości.

Mechanizm funkcjonowania Izby Gmin dostosowany jest do podziału na partie rządzącą i opozycję.

W oby partiach na działalność frakcji i dyscyplinę partyjną mają wpływ funkcjonariusze partyjni zwani chipami. Ważną rolę odgrywa lider Izby Gminy, który czuwa nad realizacją rządowego programu ustawodawczego.

Monarcha- jest głową państwa. Stoi na czele władzy wykonawczej i jest członem legislatywy. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych i głową Kościoła Anglikańskiego.

Rząd- władzę wykonawczą sprawuje monarcha i ministrowie skupieni wokół premiera.

Członkowie rządu dzielą się na:

- Ministrowie Resortowi

- Ministrowie Nieresortowi

- Radcy Prawni Korony

- Ministrowie Stanu

- Ministrowie Młodsi

Rząd składa się z ok. 100 członków.

Trzon rządu stanowi Parlament- około 20 ministrów wybranych przez premiera. Gabinet określa kierunki polityki państwa. Sprawuje zwierzchność nad administracją. Prowadzi politykę zagraniczną i koordynuje pracę resortów.

Premier mianuje na najwyższe stanowiska państwowe. Określa tryb pracy gabinetu, dokonuje zmian w rządzie, powołuje komitety gabinetu.

SYSTEM POLITYCZNY UNII EUROPEJSKIEJ

I etap integracji:

- Europejska Wspólnota Węgla i Stali – 1951r, Paryż

- Europejska Wspólnota Gospodarcza, Euroatom – 1957r, Rzym

II etap integracji:

- poszerzenie EWG o Danie, Irlandie i Wielką Brytanię – 1973r

- koordynacja polityki zagranicznej

- wejście w życie Unii Celnej

- powołanie Kadry Europejskiej – 1974r

- pierwsze wybory bezpośrednie do Parlamentu Europejskiego – 1979r

III etap:

- przyjęcie Grecji (1981), Portugalii i Hiszpanii (1985)

IV etap:

- traktat o Unii Europejskiej- 1992r, Maastricht

- przyjęcie Austrii, Finlandii, Szwecji (1995)

- wejście w życie unii gospodarczo-walutowej i wprowadzenie euro

V etap:

- Traktat Nicejski – 2000r, Nicea

- Wielkie rozszerzenie Unii o 10 krajów w tym Polska (2004)

- Traktat Lizboński – 2009r, Lizbona, Unia Europejska staje się organizacją międzynarodową.

Instytucje UE:

*Parlament Europejski: 751 deputowanych wybieranych na 5 letnią kadencję (Polska posiada 50 eurodeputowanych)

Uczestniczy w procesie podejmowania decyzji przez procedury:

- konsultacji

- wyrażenia zgody

- współpracy

Ponadto Parlament uchwala budżet, przyjmuje nowych członków, zatwierdza Komisję Europejską i jej przewodniczącego, ma prawo votum nieufności wobec Komisji Europejskiej.

*Rada Europejska- spotkanie szefów państw i rządów państw członkowskich pod przewodnictwem przewodniczącego Rady, zbiera się co najmniej 4 razy w roku, nadaje Unii niezbędny impuls do rozwoju i wytycza jej politykę.

*Rada Unii Europejskiej- główny organ decyzyjny i legislacyjny, jego zadaniem jest wypracowanie i koordynacja polityki gospodarczej państw członkowskich.

Skład: minister państwa członkowskiego uprawniony do zaciągania obowiązań.

Formy Rady:

- Rada Spraw Ogólnych (Ministrowie Spraw Zagranicznych)

- Rady Specjalne tzw. branżowe, jest ich 8 (ds. gospodarczych i finansowych, konkurencyjności, edukacji, młodzieży i kultury)

Rada wydaje akty prawne:

- rozporządzenia: maja wartość uniwersalną i wiążą wprost wszystkie kraje

- dyrektywy: wiążące ze względu na stawiane cele, ale pozostawiające swobodę środków ich realizacji.

*Komisja Europejska:

- ma prawo inicjatywy ustawodawczej

- reprezentacja interesów i koordynacja działań wspólnot

- kontrola stosowania prawa wspólnotowego

- realizacja postanowień zawartych w traktatach oraz aktach prawnych przyjętych przez wspólnoty.

Skład: 27 komisarzy i przewodniczący. W jej strukturze funkcjonują 24 dyrekcje generalne.

*Trybunał Sprawiedliwości:

- orzeka o zgodności aktów prawnych Rady Unii i Komisji oraz aktów prawnych wydanych wspólnie przez Parlament i Radę z traktatami ustanawiającymi Unię.

- interpretuje traktaty wspólnotowe oraz akty prawne organów Unii

- rozpatruje spory między krajami Unii

Skład: 27 sędziów wskazanych przez państwa członkowskie na kadencję 6 letnią.