Psychologia - wyk. [15.10.14]

Temat: przedmiot i dziedzina psychologii

Psychologia (grec. "psyche" - dusza oraz "logos" - porządek, rozum, nauka) - dzieli się na psychologię filozoficzną oraz psychologię naukową.

Psychologia filozoficzna:

Jest to pierwsze podejście do psychologii, która początkowo nie była oddzielną nauką, ale zawierała się w filozofii. Przyjmuje się przełom VI oraz VII wieku p.n.e. jako początki filozofii, a więc również rozważań nad psychologią. Zajmuje się zrozumieniem duszy ludzkiej oraz refleksją nad jej naturą.

Koncepcja trójpodziału duszy według Platona:

Uważał on, iż dusza dzieli się na część wegetatywną - roślinną, zmysłową - zwierzęcą oraz rozumną. Idealne społeczeństwo działać ma w sposób przez niego opisany, a każda z cześci duszy ma swoje odzwierciedlenie w różnych grupach społecznych:

- Cześć wegetatywna odpowiedzialna jest za rozmnażanie oraz odżywianie. Kieruje się emocjami. Grupą społeczną, którą odzwierciedla są rolnicy, kupcy, oraz wszyscy inni zapewniający dobrobyt i zajmujący się swerą materialną. Filozof utożsamiał tę część duszy z podbrzuszem.

- Część zmysłowa odpowiedzialna jest za działanie i podążanie za instynktem oraz emocjami. W społeczeństwie jej rolę miało pełnić wojsko, którego głównym zadaniem w czasach pokoju ma być pomoc innym członkom ludu, a w razie zagrożenia, zapewnić bezpieczeństwo całemu społeczeństwu. Utożsamiane z sercem.

- Część rozumna ma za zadanie "zarządzać" pozostałymi częściami, kierując się wyrachowaniem i tym co jest najlepsze. Tutaj nie ma miejsca na emocje. Jej odzwierciedleniem ma wyć "kasta rządząca" składająca się z filozofów, którzy z definicji są najmądrzejszymi jednostkami w społeczeństwie. To oni ustalają konketne cele i to ich zadaniem jest panować nad pozostałymi ludźmi. Tę część duszy utożsamia się z głową.

Koncepcję trójpodziału duszy obrazuje również symbol dwukonnego powozu wraz z woźnicą. Koń czarny to dusza wegetatywna - najprostsza i kierująca się popędem seksualnym oraz zaspokajaniem głodu. Koń biały, ten bardziej szlachetny, reprezentuje duszę zmysłową i wojowniczą. Woźnica natomiast jest zobrazowaniem duszy rozumnej trzymającej w ryzach konie i kierującej cały powóz do konkretnego celu. Zdrowie psychiczne płynie z kontroli duszy oraz władzy rozumu nad emocjami, czyli kiedy to woźnica kieruje końmi. Gdy jest słaby, a jeden z koni wyrywa się z lejc, naruszona jest wtedy równowaga i następuje patologia czy nawet choroba psychiczna.

Koncepcja typów temperamentów według Hipokratesa:

W człowieku znajdują się cztery płyny, a w zależności od tego, którego jest najwięcej, temperament mu odpowiadający dominuje. Są to krew (choleryk), flegma (flegmatyk), żółć czarna (melancholik) oraz żółć żółta (sangwinik). Koncepcja jest oparta na czterech żywiołach, czyli wodzie, ogniu, powietrzu i ziemii. Człowiek nie ma na to wpływu, a ludzkie temperamenty są wrodzone. Różne typy temperamentów wywierają wpływ na życie, przykładowo flegmatyk sprawdzi się w roli zegarmistrza. Sangwinik jest najbardziej zrównoważonym typem temperamentu.

Psychologia naukowa:

Jest to nauka o zachowaniu człowieka. Pojęcie "duszy" z psychologii filozoficznej zastąpiono pojęciem "zachowanie" właśnie. Dotyczy to dowolnego procesu psychicznego - emocji, percepcji, myślenia. Należy wspomnieć iż procesy psychiczne zachodzą również pomimo braku myślenia w danej chwili. Dopóki człowiek żyje - zachowuje się.

Za początek psychologii naukowej przyjmuje się koniec XIX wieku kiedy to powstało pierwsze naukowe laboratorium psychologiczne. Związane jest to z rozpowszechnieniem prądu elektrycznego i możliwością faktycznego "zmierzenia" psychiki badanego.

Metodologiczne paradoksy związane z psychologią jako nauką:

1. Psychologia jest nauką posługującą się statystyką. W przeciwieństwie do nauk ścisłych, które formuują prawa, psychologia formuuje prawidłowości o charakterze statystycznym. Innymi słowy nie może formuować praw o charakterze koniecznym od których nie ma odstępstw i sprawdzą się w każdym wypadku (tak jak na przykład twierdzenie Pitagorasa). W psychologii mówimy tylko o prawdopodobieństwie wystąpienia jakiegoś zjawiska psychologicznego. Za przykład możemy posłużyć się statystyką ilorazu inteligencji:

Kształt wychodzący z wykresu nazywa się krzywą Gaussa i ukazuje, że 80% społeczeństwa zamyka się w granicach "przeciętności". Prawidłowości psychologiczne dotyczą ludzi właśnie przeciętnych, a wymykają się ludziom ponad i poniżej średniej. Krzywa Gaussa powstaje przy większości badanych zmiennych, nie tylko IQ.

2. Przedmiot badań psychologicznych jest zarazem podmiotem. To znaczy, że przekreślony zostaje obiektywizm badawczy. Przedmiotem pracy badacza jest poniekąd on sam, a więc nie może być do końca bezinteresowny. Człowiek ma tendencję do przedstawiania siebie w lepszym świetle, co pokazują przykładowo różne ankiety.

3. Nieprzewidywalność zachowania człowieka, ponieważ jest on wolny. Nie kieruje się on żadnymi prawami i może zrobić na co tylko ma ochotę.