Wykład z Literatury XIX Romantycznej Antropologii 4 stycznia 2012
Utwory po 1830 roku. ,,Nie dobre nie czułe dziecię'' - słowa anioła o człowieku
Formy zostały stworzone i uznane za jedyne właściwe i ostateczne. Trudniejszy był rozwój ewolucji , na którą natknął się Słowacki. Później zderzył się z tym także Norwid.Zanik ewolucji,zanik dynamiki i życia literackiego. Wiemy,że wszystkie ruchy mistyczne,mesjanistyczne mogą nas teraz brzydzić ale w tamtym czasie działy się one w Europie. Podejmowane były próby związane w oparcie o metafizyczne zrozumienie np. katastrof. Na czym polega różność wczesnego i późnego romantyzmu ?
Dla romantyzmu wczesnego charakterystyczne było zadawanie pytań w opozycji do oświecenia. Natomiast w późnym romantyźmie oświecenie nie było ważne. Punktem odniesienia był wczesny romantyzm. Indywidualizm dalej jest ważny ale klęska ,która dotyczy historii przewyższa indywidualizm ,który kryje się w tym co ogólne. Sięga się po różne sposoby wytłumaczenia tego ,co się stało. Formy późnego romantyzmu były doskonalsze ponieważ artyści wchodzili w okres dojrzewania,rozwijania się.
Od 1832 ,,Dziady'' są ważne dla naszej kultury. Są formą dramatu romantycznego. Forma dramatu romantycznego istniała już w literaturze zachodniej (Schiller,Faust), francuskiej (Hugo). Mickiewicz zaczerpnął z tradycji Szekspirowskiej. Sięgnął do dramatu średniowiecznego.
Jakie kształty człowieka stwarza ten utwór?
Zaczyna się od ballady ,,Upiór'', która zastępuje pierwszą część ,,Dziadów'' - epika
II część ,,Dziadów''
III częśc ,,Dziadów'' - tu można dostrzec podstawowe formy dramatu- dramat antyczny,dramat związany z mitycznością, misteryjna forma i sięgnięcie do dramatu historycznego
,,Do przyjaciół Moskali'' - liryka
Sfera egzystencjalno- mistyczna jest sferą ,w której funkcjonuje postać Konrada. Dynamiczne jest to co dzieje się w sferze mitycznej. Rytm przejścia,inicjacji warunkuje rozwój bohatera. Żeby dokonało się sakralne ''granie'' musi nastąpić połączenie sfer.
Działanie historii jest związane z formą dramatyczną. Natomiast ,,Dziady'' dzieją się w przeciągu całego roku. Wiąże się to z działaniem historii. Miejsca ,w których dzieje się akcja są rozciągnięte na sfery profaniczne. W ,,Dziadach'' róźne przestrzenie fizyczne złączone są w sferze sakralnej. W profanicznym spojrzeniu prolog dzieje się w więzieniu (I i II scena). Tu zaczyna się scena małej i dużej improwizacjiPotem mamy cele księdza Piotra i salon Warszawski i salon Senatora. Jeżeli chodzi o rozczłonkowany czas to rzeczywistość sakralna także ją jednoczy. Tak naprawdę istnieje w tym dramacie czas sakralny. Czas rzeczywisty staje się nie ważny.
Symbolika Uwięzienia Konrada - (do poczytania w internecie)
Sen w III częśći ,,Dziadów'' jest ważny jako miejsce ,w kórym pojawia się świat mistyczny,trascendentny. Rzeczy sakralne opisywane są językiem powieści poetów XVIII i XIXw.
Zmiana imienia Gustawa i Konrada.
Rytm przejścia - ktoś jest w sytuacji społecznej, religijnej. Następuje jego odłączenie, przejście przez śmierć (scena bezkształtu), scena uzyskania nowej postaci (scena onotologiczna). Człowiek nie starza się sam. Musi istnieć mistrz inicjacji. Klasycznym przykładem rytinicjani jest chrzest.
Jeżeli popatrzymny na prolog III części ,,Dziadów'' rytm inicjancji dzieje się nie prawidłowo,bo nie ma mistrza inicjacji. W tym momencie mamy dwie strony tego ,co się dzieje. Z perspektywy bohatera jest to niebezpieczne, grozi to zbłąkaniem, zaburzeniem kształtu. Natomiast z punktu widzenia poety jest to zjawisko niesamowite. Prolog kończy się słowami ducha ,który nie należy ani do świata anielskiego ani szatańskiego. Żeby zrozumieć drogę trzeba uwzględnić to ,że jest ona wyznaczona przez szereg symboli. Odczytanie ich pomaga prawidłowo odczytać ,,Dziady".
Co stanowi zło? Skąd się bierze ? Co można z nim zrobić?
Prezentacje tego stanowi scena więzienna. W trakcie sceny I jest opowieść Sobolewskiego o wysłaniu młodych chłopców Syberii. Dostajemy odpowiedzi czym jest zło. Pierwsza odpowiedź literacka to bajka Goreckiego (Bóg człowiekowi dosypał ziarno...). Drugą odpowiedzią (sakralną) jest bluźniercza pieśń Jankowskiego - o podważaniu wiary ,,Jezus Maryja...''. Później pojawia się pieśń ,,Parent dla cara'' (czy jakoś tak).Później pojawia się Konrad ,który śpiewa pieśń zemsty ,,Krwi rząda, rząda ,rząda...''. Po tej pieśni mamy małą improwizacji. Następuje próba widzenia historii. Zamiast proroctwa pojawia się wróżenie.Kruk pokazujący się zagradza drogę. Konrad śpiewa pieśń szatańską, ale jest polakiem więc sprzeciwianie się mu jest szatańskie - sytuacja idiotyczna, zaprzeczająca sobie. Kruk nie dopuszcza Konrada do sfery sakralnej,wieszczej ponieważ Konrad jest jeszcze na to nie gotowy.