Odrodzenie-przełom kult.w XV i XVIw.Zapoczątkowany we Wł. Cechy: Ozn. powrót w malarstwie, rzeźbie i architekt. do dzieł antycz. Podst.prądem umysł. był humanizm-rozumiany jako odrodzenie się znajomości i studiów nad językami i kult. staroż, gł. grec i rzym. Humanistami byli ludzie którzy przez studia język. poznawali dorobek czasów antycznych i z tej wiedzy wyciągali praktyczne wnioski, kształt. ich postawy życiowe. Obecnie humanizn jest rozumiany jako zainteresowanie człowiekiem jego życiem doczes, ogranizacją życia społ. Humanizm rozpowszechnił się w Niderlandach, Niem, Fran, Ang. Humanizm to kult człowieka i zwrócenie się do antyku. Nie odwracali się od Kościoła i religii.Uważali że ich nauka powinna inspirować pobożność chrześcijan i prowadzić ich do odnowy. Przekonania te wyrażał m.in. Erazm z Rotterdamu. Głosił konieczność połączenia elem. ant. i chrześcijńskich, nauk Platona i Chrys. Dostrzegał wiele zła w Koś. katol, surowo je osądzał. Krytyk. handel relikwiami i korupcję duchownych. Propagował reformę wewn Kościoła. W dziele POCHWAŁA GŁUPOTY krytykował górne warstwy społ. za ciemnotę i moralne zepsucie. Thomas More uwazal ze cale zlo wypływa z pychy chrześcijan (Utopia). Podst. dobrego społeczeństwa powinno stać się zniesienie gospodarki pienięż. i własności pryw.

NAUKA Humaniści chcieli uformowac nowego człow przez kształc. human. Humanisci poznawali oryginalne prace staroż, poszukiwali zaginionych dziel. Zakładano akademie na wzor Akad Platońskiej. W renesan. klasztory i znajd. sie pod kontrolą Koś. uniwersytety przestały byc najważniejszymi ośrodkami kulturalnymi. Rolę tę objęły dwory władców i arystokr. Najwibitniejszym renesansowym uczonym był pol. astronom Kopernik. Nowa heliocent. teoria obalała geocentryzm, był to najwięk. przełom w nauce w czasach odrodzenia. Tę teorię (z którą nie zgadzał się Kościół) propagował Galileusz. Jako 1 zaobserwował na Księżycu góry doliny i obszary które uznał za morza.

SZTUKA Artyści nawiązywali do osiągnięć staroż Greków i Rzymian. Narodziła się we Florencji. ARCHITEKTURA. W architek. renes. wykorz. elem. antycz.np: kolumny, trójkątne frontony, łukowe sklepienia, kopuły. Rozwijała się architekt. świecka i sakralna(przede wszystkim kościoły). Budowle renesansowe charakter. prostota kompozycji, symetria budowli. Często występowały wewnętrzne dziedzińce otoczone krużgankami. Najwybitniejsi architekci to: Flippo Brunelleschi(przykrył florencką katedrę kopułą, która stała się wyróżnikiem architekt. odrodz), Donato Bramante. RZEŹBA. Rzeźbiarze tworzyli przede wszystkim w marmurze naśladując styl antycznych posągów rzymskich. Stosowano zasady perspektywy i klasyczne kanony proporcji, wiedza na tem anatomii człow. inspirow. rzeźbiarzy do przedst. nagich postaci z zazn mięśniami i stawami. Michał Anioł tworzył dynamicznie, co zapowiadało już kolejną epokę-barok. Jego dzieło to rzeźba Dawida. Donatello-również stworzył Dawida(biblijna postac), był 1 brązem od czasów ant w którym artysta ukazał nagą postać. MALARSTWO. Artyści reprezentujący malarstwo nie mogli imitować antyku, ponieważ z tego kresu nie znano żadnych obrazów. Malarstwo doprowadziło do perfekcji sztukę perspektywy i cieniowanie, zbliżając w ten sposób obraz do dużego podobieństwa z rzeczywistością. Rozwinęło się dobrze malarstwo ścienne(fresk). Najwspanialsi malarze to: Leonardo da Vinci – jego dzieła stanowią kwintesencję klasycznego ideału są rzeczywiste i tajemnicze zarazem, WIECZERZA PAŃSKA.

Przyczyny odkryć geogr: polityczne: zdobycie Konstantynopola przez Turków, ograniczenie znaczenia handlu lewantyńskiego. społeczne: zakończenie wojny z Maurami w Hiszp pozbawiło źródeł utrzymania rycerstwa hiszp i portug, dziedziczenie majątku przez najstarszego syna, zmuszało jego braci do szukania źródeł utrzymania,chęć sławy. ekonom: ujemny bilans w handlu z krajami Orientu, odpływ szlachetnych kruszców z Europy, poszukiwanie kruszców w Indiach i Afryce. naukowe: humanistyczne zainteresowanie światem, chęć znalezienia morskiej drogi do Indii, wynalezienie busoli, udoskonalenie map. religijne: szerzenie wiary chrześcijańskiej.

Skutki odkryć: nowe uprawy i plantacje,rozwój techniki morskiej, nowe rynki zbytu, spadek cen towarów, nowe źródła dochodów. zmiana świadomości mieszk Europy, potw. tezy, że Ziemia jest okrągła, nowe sposoby nawigacji. rywalizacja morska i lądowa, zwiększenie się liczby piratów, przywożenie wielkich ilości złota i srebra dzięki czemu wytapiano więcej monet, rozwój niewolnictwa, ekspansja kolonialna

Przebieg: K Kolumb zamierzał popłynąć do Indii, by zdobyć tamtejsze bogactwa. Chciał jednak popłynąć do niej od zach, bo uważał jak inni uczeni, że skoro Ziemia ma kształt kuli to taki wariant jest możliwy. Latem 1492 roku wyruszył w rejs okrętem ,,Santa Maria''. Gdy dopłynął , był pewien, że znajduje sie na wsch. W rzeczyw jednak odkrył nowy kontynent zwany Ameryką. Nazwa wzięła się od Ameriga Vespucciego, którego wyprawy udowodniły że nie sa to Indie.

Ferdynand Magellan w latach 1519-22 obył pierwszą podróż wokół świata.Na pd krańcu Am Pd odnalazł cieśninę, którą nazwał cieśn Magellana. Gdy przez nią przepłynął ujrzał ogormny ocean. Nazwał go Oceanem Spokojnym, gdyż przez wiele dni jego rejsu nie trafił na żaden sztorm. Niestety w trakcie podrózy jego znaczna część załogi zmarła na szkorbut. choć sam Magellan zginął na Filipinach w walce z tubylcami, a jego wyprawę kontynuował del Cano, to ze wzgl na inicjatywę tą wyprawę przypis. właśnie jemu. Henryk Żeglarz - zorganizował wyprawy wzdłuż Afryki (1419-1460) . Bartolomeo Diaz - odkrył Przylądek Dobrej Nadzei (w 1487 roku). Vasco da Gama - dopłynął do Indii drogą morską wokół południowych wybrzeży Afryki(1497-98)

EKSPANSJA KOLONIALNA EUROPEJCZYKÓW: W 1494 umowa zawarta między Hiszpanią a Portugalią miała zapobiec ewentualnym konfliktom w rywalizacji o nowe ziemie. Granicę wpływów dzielił Atlantyk. Biegła ona od Bieguna Północnego w odległości około 2 tys km na zach od Ziel Przyl. Nowo odkryte ziemie położone na zach od tej linii miały przypaść Hiszp, na wsch Portugalii.

W ciągu krótkiego czasu Portugalczycy stworzyli swoje imperium kolonialne. Nie byli zainteresowani zasiedlani zamorskich posiadłości w Azji, bardziej interesował ich handel. Zakładali więc faktorie, w których rozwijano wymianę. Kupcy portugalscy opanowali gł. handel korzeniami i kością słoniową. Lizbona w XVIw. należała do najważniejszych portów i najwspanialszych miast w Europie.

Inaczej poczynali sobie Portugalczycy w Afryce. Trudnili się tam głównie handlem niewolnikami murzyńskimi i wykorzystywali bezlitośnie ich pracę.W Brazylii liczba niewolników murzyńskich z początkiem XVII wieku przewyższyła liczbę białych mieszkańców.

Odkrywcy europejscy zdobywając Nowy Świat niszczyli jednocześnie wysoko rozwinięte prastare kultury i cywilizacje. Tak stało się z kulturą Azteków, Majów i Inków w Ameryce Środk i Połud. Terytoria te stanowiły trzon imperium kolonialnego Hiszpanii. Zdobywcy zakładali miasta, które stawały się ośrodkami administracji kolonialnej, handlu oraz życia kulturalnego i religijnego.

Hiszpanie obok zakładanych miast tworzyli wielkie majątki ziemskie. Uprawiano tam trzcinę cukrową, tytoń, bawełnę oraz hodowano bydło. Hiszpańscy zdobywcy szeroko eksploatowali złoża złota i srebra w Peru i Meksyku. Zmuszani do niewolniczej pracy Indianie wymierali, toteż zaczęto sprowadzać, toteż zaczęto sprowadzać silniejszych od nich niewolników murzyńskich z Afryki. Handel * żywym towarem * został ujęty w ramy prawne w XVIw, gdy król Hiszpanii i cesarz Karol V zezwolił na przywóz do kolonii 4tys niewolników/rok.

WALKA KOŚCIOŁA Z REFORMACJA

Reformacja ,zyskująca w europie coraz większe znaczenie spowodowała zmiany także samym kościele. Aby skutecznie przeciwdziałać reformacji, zwołano w 1545 sobór w Trydencie. Zbyt późne jego zwołanie spowodowało, że porozumienie z protestantami było już niemożliwe. Jest uznawany za początek okresu kontrreformacji. W Soborze wzięli udział gł. Duchowni z Włoch i Hiszpani. W uchwałach soborowych odrzucono koncepcje protestanckie, wzmocniono autorytet papieża. Zobowiązano biskupów do przebywania w diecezjach, proboszczów do przebywania w parafiach, zakazano kumulacji stanowisk kościelnych, w każdej diecezji miały istnieć seminaria duchowne. Na Soborze sporządzono pierwszy indeks ksiąg zakazanych (spis książek których nie wolno było czytać, posiadać i rozpowszechniać bez zgody władz kościelnych). Powołano 6 kardynałów stanowiących organ kierowniczy – Święte Officium. Ich władzy sędziowskiej podporządkowany został każdy bez względu na godność i stan

.

Do działań kontrreformacyjnych należało m.in. odnowienie w starych zakonach pierwotnej reguły i dyscypliny zakonnej. Powst. Też nowe zgromadzenia, spośród których najbardziej aktywnym i dynamicznym był zakon jezuitów. Jego założyciel Ignacy Lopez Loyola utworzył w 1534r. Towarzystwo Jezusowe, które w 1540r. Zostało zatwierdzone przez papieża. Jezuici stanowiący elitę intelektualną zdawali sobie sprawę ze znaczenia wych. Młodzieży w duchu przyjaznym dla kościoła. Dlatego też zakładali kolegia zakonne.

UNIA BRZESKA 1596r- połączenie Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Część duchowieństwa prawosławnego uznała zwierzchność papieża.

Przyczyny reformacji:Wraz z rozpowszechnieniem poglądów humanistów, ludzie zaczęli śmielej wygłaszać swoje opinie na różne tematy życia codziennego. Najwięcej niezadowolenia i zgorszenia budził Kościół. Wśród kleru zaczęły występować coraz częściej przekupstwa, łapówki, sprzedawano odpusty, wielu księży popadło w alkoholizm, nie zachowywano celibatu, dbano o interesy własne, a nie wspólnoty Kościoła. Wierni musieli poza tym płacić strasznie wysokie podatki na Kościół. Jako przyczyny gospodarcze, należy podać kryzys wynikły w Europie przez odkrycia geograficzne. Bogatsze warstwy społeczne przez to stawały się jeszcze bardziej zamożne, a reszta ludności podupadła ekonomicznie. Europa stała się miejscem występowania licznych klęsk żywiołowych, głównie głodu. Zaczęto napadać w celach rabunkowych na bogate majątki kościelne i zakonne.

Skutki reformacji:

-Rozłam w kościele chrześcijańskim: oddzielenie się Kościołów protestanckich od Kościoła katolickiego

-Wojny religijne, toczone na terenie m.in. Niemiec i Francji, liczne prześladowania ze strony wielu uczestników walki

-Uniezależnianie się od papieża i hierarchii kościelnej w państwach protestanckich

-Powstanie dwóch nurtów kultury na terenie Europy Zachodniej, Środkowej i Północnej

-Biblia w języku narodowym - Wzrost znaczenia idei tolerancji (m.in. w Koronie Królestwa Polskiego) -Upadek uniwersalizmu religijnego i kulturowego -Podział Europy na kraje katolickie i protestanckie -Podział polityczny i religijny Niemiec.

Wystąpienie Lutra.Początek reformacji

Marcin Luter, augustiański mnich, nie zgadzał się z ideą sprzedaży odpustów, gdyż według niego zbawienie możliwe było wyłącznie dzięki łasce boskiej, a nie działaniom instytucji kościelnych. Efektem sprzeciwu Lutra było zawieszenie 31 października 1517 r, na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez, w których Luter nie zaatakował samego odpustu, lecz wyjaśniał jego znaczenie oraz istotę pokuty. Niezwykle szybko poglądy Lutra znalazły wielu zwolenników zarówno wśród mieszczan, rycerstwa, jak i książąt niemieckich. Wobec nieustępliwej postawy Lutra, który nie chciał odwołać swych poglądów, w 1521 roku papież wydał bullę, którą Luter spalił. Rozwój protestantyzmu doprowadził do wybuchu wojny chłopskiej w Niemczech (1524-25) oraz rozpętania się szeregu wojen religijnych, które trwały do 1555 roku.

Mianem reformacja określa się cały ruch religijny, społeczny i polityczny, zapoczątkowany przez Lutra. Reformacja doprowadziła do rozłamu w Kościele katolickim. Wyznania protestanckie również różniły się między sobą. Do dziś jest wiele Kościołów protestanckich – należących do religii chrześcijańskiej, ale nie podlegających Rzymowi. Głównym hasłem reformacji europejskiej był powrót do Ewangelii, do oryginału Pisma Świętego. Z reformacją związany jest również Jan Kalwin, Szwajcar działający we Francji, który do poglądów głoszonych przez Lutra dodał doktrynę o predestynacji. Oznaczała ona, iż Bóg z góry wie, kto z ludzi będzie zbawiony, a kto potępiony.

Fghfgh

Odrodzenie-przełom kult.w XV i XVIw.Zapoczątkowany we Wł. Cechy: Ozn. powrót w malarstwie, rzeźbie i architekt. do dzieł antycz. Podst.prądem umysł. był humanizm-rozumiany jako odrodzenie się znajomości i studiów nad językami i kult. staroż, gł. grec i rzym. Humanistami byli ludzie którzy przez studia język. poznawali dorobek czasów antycznych i z tej wiedzy wyciągali praktyczne wnioski, kształt. ich postawy życiowe. Obecnie humanizn jest rozumiany jako zainteresowanie człowiekiem jego życiem doczes, ogranizacją życia społ. Humanizm rozpowszechnił się w Niderlandach, Niem, Fran, Ang. Humanizm to kult człowieka i zwrócenie się do antyku. Nie odwracali się od Kościoła i religii.Uważali że ich nauka powinna inspirować pobożność chrześcijan i prowadzić ich do odnowy. Przekonania te wyrażał m.in. Erazm z Rotterdamu. Głosił konieczność połączenia elem. ant. i chrześcijńskich, nauk Platona i Chrys. Dostrzegał wiele zła w Koś. katol, surowo je osądzał. Krytyk. handel relikwiami i korupcję duchownych. Propagował reformę wewn Kościoła. W dziele POCHWAŁA GŁUPOTY krytykował górne warstwy społ. za ciemnotę i moralne zepsucie. Thomas More uwazal ze cale zlo wypływa z pychy chrześcijan (Utopia). Podst. dobrego społeczeństwa powinno stać się zniesienie gospodarki pienięż. i własności pryw.

NAUKA Humaniści chcieli uformowac nowego człow przez kształc. human. Humanisci poznawali oryginalne prace staroż, poszukiwali zaginionych dziel. Zakładano akademie na wzor Akad Platońskiej. W renesan. klasztory i znajd. sie pod kontrolą Koś. uniwersytety przestały byc najważniejszymi ośrodkami kulturalnymi. Rolę tę objęły dwory władców i arystokr. Najwibitniejszym renesansowym uczonym był pol. astronom Kopernik. Nowa heliocent. teoria obalała geocentryzm, był to najwięk. przełom w nauce w czasach odrodzenia. Tę teorię (z którą nie zgadzał się Kościół) propagował Galileusz. Jako 1 zaobserwował na Księżycu góry doliny i obszary które uznał za morza.

SZTUKA Artyści nawiązywali do osiągnięć staroż Greków i Rzymian. Narodziła się we Florencji. ARCHITEKTURA. W architek. renes. wykorz. elem. antycz.np: kolumny, trójkątne frontony, łukowe sklepienia, kopuły. Rozwijała się architekt. świecka i sakralna(przede wszystkim kościoły). Budowle renesansowe charakter. prostota kompozycji, symetria budowli. Często występowały wewnętrzne dziedzińce otoczone krużgankami. Najwybitniejsi architekci to: Flippo Brunelleschi(przykrył florencką katedrę kopułą, która stała się wyróżnikiem architekt. odrodz), Donato Bramante. RZEŹBA. Rzeźbiarze tworzyli przede wszystkim w marmurze naśladując styl antycznych posągów rzymskich. Stosowano zasady perspektywy i klasyczne kanony proporcji, wiedza na tem anatomii człow. inspirow. rzeźbiarzy do przedst. nagich postaci z zazn mięśniami i stawami. Michał Anioł tworzył dynamicznie, co zapowiadało już kolejną epokę-barok. Jego dzieło to rzeźba Dawida. Donatello-również stworzył Dawida(biblijna postac), był 1 brązem od czasów ant w którym artysta ukazał nagą postać. MALARSTWO. Artyści reprezentujący malarstwo nie mogli imitować antyku, ponieważ z tego kresu nie znano żadnych obrazów. Malarstwo doprowadziło do perfekcji sztukę perspektywy i cieniowanie, zbliżając w ten sposób obraz do dużego podobieństwa z rzeczywistością. Rozwinęło się dobrze malarstwo ścienne(fresk). Najwspanialsi malarze to: Leonardo da Vinci – jego dzieła stanowią kwintesencję klasycznego ideału są rzeczywiste i tajemnicze zarazem, WIECZERZA PAŃSKA.

Przyczyny odkryć geogr: polityczne: zdobycie Konstantynopola przez Turków, ograniczenie znaczenia handlu lewantyńskiego. społeczne: zakończenie wojny z Maurami w Hiszp pozbawiło źródeł utrzymania rycerstwa hiszp i portug, dziedziczenie majątku przez najstarszego syna, zmuszało jego braci do szukania źródeł utrzymania,chęć sławy. ekonom: ujemny bilans w handlu z krajami Orientu, odpływ szlachetnych kruszców z Europy, poszukiwanie kruszców w Indiach i Afryce. naukowe: humanistyczne zainteresowanie światem, chęć znalezienia morskiej drogi do Indii, wynalezienie busoli, udoskonalenie map. religijne: szerzenie wiary chrześcijańskiej.

Skutki odkryć: nowe uprawy i plantacje,rozwój techniki morskiej, nowe rynki zbytu, spadek cen towarów, nowe źródła dochodów. zmiana świadomości mieszk Europy, potw. tezy, że Ziemia jest okrągła, nowe sposoby nawigacji. rywalizacja morska i lądowa, zwiększenie się liczby piratów, przywożenie wielkich ilości złota i srebra dzięki czemu wytapiano więcej monet, rozwój niewolnictwa, ekspansja kolonialna

Przebieg: K Kolumb zamierzał popłynąć do Indii, by zdobyć tamtejsze bogactwa. Chciał jednak popłynąć do niej od zach, bo uważał jak inni uczeni, że skoro Ziemia ma kształt kuli to taki wariant jest możliwy. Latem 1492 roku wyruszył w rejs okrętem ,,Santa Maria''. Gdy dopłynął , był pewien, że znajduje sie na wsch. W rzeczyw jednak odkrył nowy kontynent zwany Ameryką. Nazwa wzięła się od Ameriga Vespucciego, którego wyprawy udowodniły że nie sa to Indie.

Ferdynand Magellan w latach 1519-22 obył pierwszą podróż wokół świata.Na pd krańcu Am Pd odnalazł cieśninę, którą nazwał cieśn Magellana. Gdy przez nią przepłynął ujrzał ogormny ocean. Nazwał go Oceanem Spokojnym, gdyż przez wiele dni jego rejsu nie trafił na żaden sztorm. Niestety w trakcie podrózy jego znaczna część załogi zmarła na szkorbut. choć sam Magellan zginął na Filipinach w walce z tubylcami, a jego wyprawę kontynuował del Cano, to ze wzgl na inicjatywę tą wyprawę przypis. właśnie jemu. Henryk Żeglarz - zorganizował wyprawy wzdłuż Afryki (1419-1460) . Bartolomeo Diaz - odkrył Przylądek Dobrej Nadzei (w 1487 roku). Vasco da Gama - dopłynął do Indii drogą morską wokół południowych wybrzeży Afryki(1497-98)

EKSPANSJA KOLONIALNA EUROPEJCZYKÓW: W 1494 umowa zawarta między Hiszpanią a Portugalią miała zapobiec ewentualnym konfliktom w rywalizacji o nowe ziemie. Granicę wpływów dzielił Atlantyk. Biegła ona od Bieguna Północnego w odległości około 2 tys km na zach od Ziel Przyl. Nowo odkryte ziemie położone na zach od tej linii miały przypaść Hiszp, na wsch Portugalii.

W ciągu krótkiego czasu Portugalczycy stworzyli swoje imperium kolonialne. Nie byli zainteresowani zasiedlani zamorskich posiadłości w Azji, bardziej interesował ich handel. Zakładali więc faktorie, w których rozwijano wymianę. Kupcy portugalscy opanowali gł. handel korzeniami i kością słoniową. Lizbona w XVIw. należała do najważniejszych portów i najwspanialszych miast w Europie.

Inaczej poczynali sobie Portugalczycy w Afryce. Trudnili się tam głównie handlem niewolnikami murzyńskimi i wykorzystywali bezlitośnie ich pracę.W Brazylii liczba niewolników murzyńskich z początkiem XVII wieku przewyższyła liczbę białych mieszkańców.

Odkrywcy europejscy zdobywając Nowy Świat niszczyli jednocześnie wysoko rozwinięte prastare kultury i cywilizacje. Tak stało się z kulturą Azteków, Majów i Inków w Ameryce Środk i Połud. Terytoria te stanowiły trzon imperium kolonialnego Hiszpanii. Zdobywcy zakładali miasta, które stawały się ośrodkami administracji kolonialnej, handlu oraz życia kulturalnego i religijnego.

Hiszpanie obok zakładanych miast tworzyli wielkie majątki ziemskie. Uprawiano tam trzcinę cukrową, tytoń, bawełnę oraz hodowano bydło. Hiszpańscy zdobywcy szeroko eksploatowali złoża złota i srebra w Peru i Meksyku. Zmuszani do niewolniczej pracy Indianie wymierali, toteż zaczęto sprowadzać, toteż zaczęto sprowadzać silniejszych od nich niewolników murzyńskich z Afryki. Handel * żywym towarem * został ujęty w ramy prawne w XVIw, gdy król Hiszpanii i cesarz Karol V zezwolił na przywóz do kolonii 4tys niewolników/rok.

WALKA KOŚCIOŁA Z REFORMACJA

Reformacja ,zyskująca w europie coraz większe znaczenie spowodowała zmiany także samym kościele. Aby skutecznie przeciwdziałać reformacji, zwołano w 1545 sobór w Trydencie. Zbyt późne jego zwołanie spowodowało, że porozumienie z protestantami było już niemożliwe. Jest uznawany za początek okresu kontrreformacji. W Soborze wzięli udział gł. Duchowni z Włoch i Hiszpani. W uchwałach soborowych odrzucono koncepcje protestanckie, wzmocniono autorytet papieża. Zobowiązano biskupów do przebywania w diecezjach, proboszczów do przebywania w parafiach, zakazano kumulacji stanowisk kościelnych, w każdej diecezji miały istnieć seminaria duchowne. Na Soborze sporządzono pierwszy indeks ksiąg zakazanych (spis książek których nie wolno było czytać, posiadać i rozpowszechniać bez zgody władz kościelnych). Powołano 6 kardynałów stanowiących organ kierowniczy – Święte Officium. Ich władzy sędziowskiej podporządkowany został każdy bez względu na godność i stan

.

Do działań kontrreformacyjnych należało m.in. odnowienie w starych zakonach pierwotnej reguły i dyscypliny zakonnej. Powst. Też nowe zgromadzenia, spośród których najbardziej aktywnym i dynamicznym był zakon jezuitów. Jego założyciel Ignacy Lopez Loyola utworzył w 1534r. Towarzystwo Jezusowe, które w 1540r. Zostało zatwierdzone przez papieża. Jezuici stanowiący elitę intelektualną zdawali sobie sprawę ze znaczenia wych. Młodzieży w duchu przyjaznym dla kościoła. Dlatego też zakładali kolegia zakonne.

UNIA BRZESKA 1596r- połączenie Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Część duchowieństwa prawosławnego uznała zwierzchność papieża.

Przyczyny reformacji:Wraz z rozpowszechnieniem poglądów humanistów, ludzie zaczęli śmielej wygłaszać swoje opinie na różne tematy życia codziennego. Najwięcej niezadowolenia i zgorszenia budził Kościół. Wśród kleru zaczęły występować coraz częściej przekupstwa, łapówki, sprzedawano odpusty, wielu księży popadło w alkoholizm, nie zachowywano celibatu, dbano o interesy własne, a nie wspólnoty Kościoła. Wierni musieli poza tym płacić strasznie wysokie podatki na Kościół. Jako przyczyny gospodarcze, należy podać kryzys wynikły w Europie przez odkrycia geograficzne. Bogatsze warstwy społeczne przez to stawały się jeszcze bardziej zamożne, a reszta ludności podupadła ekonomicznie. Europa stała się miejscem występowania licznych klęsk żywiołowych, głównie głodu. Zaczęto napadać w celach rabunkowych na bogate majątki kościelne i zakonne.

Skutki reformacji:

-Rozłam w kościele chrześcijańskim: oddzielenie się Kościołów protestanckich od Kościoła katolickiego

-Wojny religijne, toczone na terenie m.in. Niemiec i Francji, liczne prześladowania ze strony wielu uczestników walki

-Uniezależnianie się od papieża i hierarchii kościelnej w państwach protestanckich

-Powstanie dwóch nurtów kultury na terenie Europy Zachodniej, Środkowej i Północnej

-Biblia w języku narodowym - Wzrost znaczenia idei tolerancji (m.in. w Koronie Królestwa Polskiego) -Upadek uniwersalizmu religijnego i kulturowego -Podział Europy na kraje katolickie i protestanckie -Podział polityczny i religijny Niemiec.

Wystąpienie Lutra.Początek reformacji

Marcin Luter, augustiański mnich, nie zgadzał się z ideą sprzedaży odpustów, gdyż według niego zbawienie możliwe było wyłącznie dzięki łasce boskiej, a nie działaniom instytucji kościelnych. Efektem sprzeciwu Lutra było zawieszenie 31 października 1517 r, na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez, w których Luter nie zaatakował samego odpustu, lecz wyjaśniał jego znaczenie oraz istotę pokuty. Niezwykle szybko poglądy Lutra znalazły wielu zwolenników zarówno wśród mieszczan, rycerstwa, jak i książąt niemieckich. Wobec nieustępliwej postawy Lutra, który nie chciał odwołać swych poglądów, w 1521 roku papież wydał bullę, którą Luter spalił. Rozwój protestantyzmu doprowadził do wybuchu wojny chłopskiej w Niemczech (1524-25) oraz rozpętania się szeregu wojen religijnych, które trwały do 1555 roku.

Mianem reformacja określa się cały ruch religijny, społeczny i polityczny, zapoczątkowany przez Lutra. Reformacja doprowadziła do rozłamu w Kościele katolickim. Wyznania protestanckie również różniły się między sobą. Do dziś jest wiele Kościołów protestanckich – należących do religii chrześcijańskiej, ale nie podlegających Rzymowi. Głównym hasłem reformacji europejskiej był powrót do Ewangelii, do oryginału Pisma Świętego. Z reformacją związany jest również Jan Kalwin, Szwajcar działający we Francji, który do poglądów głoszonych przez Lutra dodał doktrynę o predestynacji. Oznaczała ona, iż Bóg z góry wie, kto z ludzi będzie zbawiony, a kto potępiony.

Dgsg

Odrodzenie-przełom kult.w XV i XVIw.Zapoczątkowany we Wł. Cechy: Ozn. powrót w malarstwie, rzeźbie i architekt. do dzieł antycz. Podst.prądem umysł. był humanizm-rozumiany jako odrodzenie się znajomości i studiów nad językami i kult. staroż, gł. grec i rzym. Humanistami byli ludzie którzy przez studia język. poznawali dorobek czasów antycznych i z tej wiedzy wyciągali praktyczne wnioski, kształt. ich postawy życiowe. Obecnie humanizn jest rozumiany jako zainteresowanie człowiekiem jego życiem doczes, ogranizacją życia społ. Humanizm rozpowszechnił się w Niderlandach, Niem, Fran, Ang. Humanizm to kult człowieka i zwrócenie się do antyku. Nie odwracali się od Kościoła i religii.Uważali że ich nauka powinna inspirować pobożność chrześcijan i prowadzić ich do odnowy. Przekonania te wyrażał m.in. Erazm z Rotterdamu. Głosił konieczność połączenia elem. ant. i chrześcijńskich, nauk Platona i Chrys. Dostrzegał wiele zła w Koś. katol, surowo je osądzał. Krytyk. handel relikwiami i korupcję duchownych. Propagował reformę wewn Kościoła. W dziele POCHWAŁA GŁUPOTY krytykował górne warstwy społ. za ciemnotę i moralne zepsucie. Thomas More uwazal ze cale zlo wypływa z pychy chrześcijan (Utopia). Podst. dobrego społeczeństwa powinno stać się zniesienie gospodarki pienięż. i własności pryw.

NAUKA Humaniści chcieli uformowac nowego człow przez kształc. human. Humanisci poznawali oryginalne prace staroż, poszukiwali zaginionych dziel. Zakładano akademie na wzor Akad Platońskiej. W renesan. klasztory i znajd. sie pod kontrolą Koś. uniwersytety przestały byc najważniejszymi ośrodkami kulturalnymi. Rolę tę objęły dwory władców i arystokr. Najwibitniejszym renesansowym uczonym był pol. astronom Kopernik. Nowa heliocent. teoria obalała geocentryzm, był to najwięk. przełom w nauce w czasach odrodzenia. Tę teorię (z którą nie zgadzał się Kościół) propagował Galileusz. Jako 1 zaobserwował na Księżycu góry doliny i obszary które uznał za morza.

SZTUKA Artyści nawiązywali do osiągnięć staroż Greków i Rzymian. Narodziła się we Florencji. ARCHITEKTURA. W architek. renes. wykorz. elem. antycz.np: kolumny, trójkątne frontony, łukowe sklepienia, kopuły. Rozwijała się architekt. świecka i sakralna(przede wszystkim kościoły). Budowle renesansowe charakter. prostota kompozycji, symetria budowli. Często występowały wewnętrzne dziedzińce otoczone krużgankami. Najwybitniejsi architekci to: Flippo Brunelleschi(przykrył florencką katedrę kopułą, która stała się wyróżnikiem architekt. odrodz), Donato Bramante. RZEŹBA. Rzeźbiarze tworzyli przede wszystkim w marmurze naśladując styl antycznych posągów rzymskich. Stosowano zasady perspektywy i klasyczne kanony proporcji, wiedza na tem anatomii człow. inspirow. rzeźbiarzy do przedst. nagich postaci z zazn mięśniami i stawami. Michał Anioł tworzył dynamicznie, co zapowiadało już kolejną epokę-barok. Jego dzieło to rzeźba Dawida. Donatello-również stworzył Dawida(biblijna postac), był 1 brązem od czasów ant w którym artysta ukazał nagą postać. MALARSTWO. Artyści reprezentujący malarstwo nie mogli imitować antyku, ponieważ z tego kresu nie znano żadnych obrazów. Malarstwo doprowadziło do perfekcji sztukę perspektywy i cieniowanie, zbliżając w ten sposób obraz do dużego podobieństwa z rzeczywistością. Rozwinęło się dobrze malarstwo ścienne(fresk). Najwspanialsi malarze to: Leonardo da Vinci – jego dzieła stanowią kwintesencję klasycznego ideału są rzeczywiste i tajemnicze zarazem, WIECZERZA PAŃSKA.

Przyczyny odkryć geogr: polityczne: zdobycie Konstantynopola przez Turków, ograniczenie znaczenia handlu lewantyńskiego. społeczne: zakończenie wojny z Maurami w Hiszp pozbawiło źródeł utrzymania rycerstwa hiszp i portug, dziedziczenie majątku przez najstarszego syna, zmuszało jego braci do szukania źródeł utrzymania,chęć sławy. ekonom: ujemny bilans w handlu z krajami Orientu, odpływ szlachetnych kruszców z Europy, poszukiwanie kruszców w Indiach i Afryce. naukowe: humanistyczne zainteresowanie światem, chęć znalezienia morskiej drogi do Indii, wynalezienie busoli, udoskonalenie map. religijne: szerzenie wiary chrześcijańskiej.

Skutki odkryć: nowe uprawy i plantacje,rozwój techniki morskiej, nowe rynki zbytu, spadek cen towarów, nowe źródła dochodów. zmiana świadomości mieszk Europy, potw. tezy, że Ziemia jest okrągła, nowe sposoby nawigacji. rywalizacja morska i lądowa, zwiększenie się liczby piratów, przywożenie wielkich ilości złota i srebra dzięki czemu wytapiano więcej monet, rozwój niewolnictwa, ekspansja kolonialna

Przebieg: K Kolumb zamierzał popłynąć do Indii, by zdobyć tamtejsze bogactwa. Chciał jednak popłynąć do niej od zach, bo uważał jak inni uczeni, że skoro Ziemia ma kształt kuli to taki wariant jest możliwy. Latem 1492 roku wyruszył w rejs okrętem ,,Santa Maria''. Gdy dopłynął , był pewien, że znajduje sie na wsch. W rzeczyw jednak odkrył nowy kontynent zwany Ameryką. Nazwa wzięła się od Ameriga Vespucciego, którego wyprawy udowodniły że nie sa to Indie.

Ferdynand Magellan w latach 1519-22 obył pierwszą podróż wokół świata.Na pd krańcu Am Pd odnalazł cieśninę, którą nazwał cieśn Magellana. Gdy przez nią przepłynął ujrzał ogormny ocean. Nazwał go Oceanem Spokojnym, gdyż przez wiele dni jego rejsu nie trafił na żaden sztorm. Niestety w trakcie podrózy jego znaczna część załogi zmarła na szkorbut. choć sam Magellan zginął na Filipinach w walce z tubylcami, a jego wyprawę kontynuował del Cano, to ze wzgl na inicjatywę tą wyprawę przypis. właśnie jemu. Henryk Żeglarz - zorganizował wyprawy wzdłuż Afryki (1419-1460) . Bartolomeo Diaz - odkrył Przylądek Dobrej Nadzei (w 1487 roku). Vasco da Gama - dopłynął do Indii drogą morską wokół południowych wybrzeży Afryki(1497-98)

EKSPANSJA KOLONIALNA EUROPEJCZYKÓW: W 1494 umowa zawarta między Hiszpanią a Portugalią miała zapobiec ewentualnym konfliktom w rywalizacji o nowe ziemie. Granicę wpływów dzielił Atlantyk. Biegła ona od Bieguna Północnego w odległości około 2 tys km na zach od Ziel Przyl. Nowo odkryte ziemie położone na zach od tej linii miały przypaść Hiszp, na wsch Portugalii.

W ciągu krótkiego czasu Portugalczycy stworzyli swoje imperium kolonialne. Nie byli zainteresowani zasiedlani zamorskich posiadłości w Azji, bardziej interesował ich handel. Zakładali więc faktorie, w których rozwijano wymianę. Kupcy portugalscy opanowali gł. handel korzeniami i kością słoniową. Lizbona w XVIw. należała do najważniejszych portów i najwspanialszych miast w Europie.

Inaczej poczynali sobie Portugalczycy w Afryce. Trudnili się tam głównie handlem niewolnikami murzyńskimi i wykorzystywali bezlitośnie ich pracę.W Brazylii liczba niewolników murzyńskich z początkiem XVII wieku przewyższyła liczbę białych mieszkańców.

Odkrywcy europejscy zdobywając Nowy Świat niszczyli jednocześnie wysoko rozwinięte prastare kultury i cywilizacje. Tak stało się z kulturą Azteków, Majów i Inków w Ameryce Środk i Połud. Terytoria te stanowiły trzon imperium kolonialnego Hiszpanii. Zdobywcy zakładali miasta, które stawały się ośrodkami administracji kolonialnej, handlu oraz życia kulturalnego i religijnego.

Hiszpanie obok zakładanych miast tworzyli wielkie majątki ziemskie. Uprawiano tam trzcinę cukrową, tytoń, bawełnę oraz hodowano bydło. Hiszpańscy zdobywcy szeroko eksploatowali złoża złota i srebra w Peru i Meksyku. Zmuszani do niewolniczej pracy Indianie wymierali, toteż zaczęto sprowadzać, toteż zaczęto sprowadzać silniejszych od nich niewolników murzyńskich z Afryki. Handel * żywym towarem * został ujęty w ramy prawne w XVIw, gdy król Hiszpanii i cesarz Karol V zezwolił na przywóz do kolonii 4tys niewolników/rok.

WALKA KOŚCIOŁA Z REFORMACJA

Reformacja ,zyskująca w europie coraz większe znaczenie spowodowała zmiany także samym kościele. Aby skutecznie przeciwdziałać reformacji, zwołano w 1545 sobór w Trydencie. Zbyt późne jego zwołanie spowodowało, że porozumienie z protestantami było już niemożliwe. Jest uznawany za początek okresu kontrreformacji. W Soborze wzięli udział gł. Duchowni z Włoch i Hiszpani. W uchwałach soborowych odrzucono koncepcje protestanckie, wzmocniono autorytet papieża. Zobowiązano biskupów do przebywania w diecezjach, proboszczów do przebywania w parafiach, zakazano kumulacji stanowisk kościelnych, w każdej diecezji miały istnieć seminaria duchowne. Na Soborze sporządzono pierwszy indeks ksiąg zakazanych (spis książek których nie wolno było czytać, posiadać i rozpowszechniać bez zgody władz kościelnych). Powołano 6 kardynałów stanowiących organ kierowniczy – Święte Officium. Ich władzy sędziowskiej podporządkowany został każdy bez względu na godność i stan

.

Do działań kontrreformacyjnych należało m.in. odnowienie w starych zakonach pierwotnej reguły i dyscypliny zakonnej. Powst. Też nowe zgromadzenia, spośród których najbardziej aktywnym i dynamicznym był zakon jezuitów. Jego założyciel Ignacy Lopez Loyola utworzył w 1534r. Towarzystwo Jezusowe, które w 1540r. Zostało zatwierdzone przez papieża. Jezuici stanowiący elitę intelektualną zdawali sobie sprawę ze znaczenia wych. Młodzieży w duchu przyjaznym dla kościoła. Dlatego też zakładali kolegia zakonne.

UNIA BRZESKA 1596r- połączenie Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Część duchowieństwa prawosławnego uznała zwierzchność papieża.

Przyczyny reformacji:Wraz z rozpowszechnieniem poglądów humanistów, ludzie zaczęli śmielej wygłaszać swoje opinie na różne tematy życia codziennego. Najwięcej niezadowolenia i zgorszenia budził Kościół. Wśród kleru zaczęły występować coraz częściej przekupstwa, łapówki, sprzedawano odpusty, wielu księży popadło w alkoholizm, nie zachowywano celibatu, dbano o interesy własne, a nie wspólnoty Kościoła. Wierni musieli poza tym płacić strasznie wysokie podatki na Kościół. Jako przyczyny gospodarcze, należy podać kryzys wynikły w Europie przez odkrycia geograficzne. Bogatsze warstwy społeczne przez to stawały się jeszcze bardziej zamożne, a reszta ludności podupadła ekonomicznie. Europa stała się miejscem występowania licznych klęsk żywiołowych, głównie głodu. Zaczęto napadać w celach rabunkowych na bogate majątki kościelne i zakonne.

Skutki reformacji:

-Rozłam w kościele chrześcijańskim: oddzielenie się Kościołów protestanckich od Kościoła katolickiego

-Wojny religijne, toczone na terenie m.in. Niemiec i Francji, liczne prześladowania ze strony wielu uczestników walki

-Uniezależnianie się od papieża i hierarchii kościelnej w państwach protestanckich

-Powstanie dwóch nurtów kultury na terenie Europy Zachodniej, Środkowej i Północnej

-Biblia w języku narodowym - Wzrost znaczenia idei tolerancji (m.in. w Koronie Królestwa Polskiego) -Upadek uniwersalizmu religijnego i kulturowego -Podział Europy na kraje katolickie i protestanckie -Podział polityczny i religijny Niemiec.

Wystąpienie Lutra.Początek reformacji

Marcin Luter, augustiański mnich, nie zgadzał się z ideą sprzedaży odpustów, gdyż według niego zbawienie możliwe było wyłącznie dzięki łasce boskiej, a nie działaniom instytucji kościelnych. Efektem sprzeciwu Lutra było zawieszenie 31 października 1517 r, na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez, w których Luter nie zaatakował samego odpustu, lecz wyjaśniał jego znaczenie oraz istotę pokuty. Niezwykle szybko poglądy Lutra znalazły wielu zwolenników zarówno wśród mieszczan, rycerstwa, jak i książąt niemieckich. Wobec nieustępliwej postawy Lutra, który nie chciał odwołać swych poglądów, w 1521 roku papież wydał bullę, którą Luter spalił. Rozwój protestantyzmu doprowadził do wybuchu wojny chłopskiej w Niemczech (1524-25) oraz rozpętania się szeregu wojen religijnych, które trwały do 1555 roku.

Mianem reformacja określa się cały ruch religijny, społeczny i polityczny, zapoczątkowany przez Lutra. Reformacja doprowadziła do rozłamu w Kościele katolickim. Wyznania protestanckie również różniły się między sobą. Do dziś jest wiele Kościołów protestanckich – należących do religii chrześcijańskiej, ale nie podlegających Rzymowi. Głównym hasłem reformacji europejskiej był powrót do Ewangelii, do oryginału Pisma Świętego. Z reformacją związany jest również Jan Kalwin, Szwajcar działający we Francji, który do poglądów głoszonych przez Lutra dodał doktrynę o predestynacji. Oznaczała ona, iż Bóg z góry wie, kto z ludzi będzie zbawiony, a kto potępiony.

Fdsfds

Odrodzenie-przełom kult.w XV i XVIw.Zapoczątkowany we Wł. Cechy: Ozn. powrót w malarstwie, rzeźbie i architekt. do dzieł antycz. Podst.prądem umysł. był humanizm-rozumiany jako odrodzenie się znajomości i studiów nad językami i kult. staroż, gł. grec i rzym. Humanistami byli ludzie którzy przez studia język. poznawali dorobek czasów antycznych i z tej wiedzy wyciągali praktyczne wnioski, kształt. ich postawy życiowe. Obecnie humanizn jest rozumiany jako zainteresowanie człowiekiem jego życiem doczes, ogranizacją życia społ. Humanizm rozpowszechnił się w Niderlandach, Niem, Fran, Ang. Humanizm to kult człowieka i zwrócenie się do antyku. Nie odwracali się od Kościoła i religii.Uważali że ich nauka powinna inspirować pobożność chrześcijan i prowadzić ich do odnowy. Przekonania te wyrażał m.in. Erazm z Rotterdamu. Głosił konieczność połączenia elem. ant. i chrześcijńskich, nauk Platona i Chrys. Dostrzegał wiele zła w Koś. katol, surowo je osądzał. Krytyk. handel relikwiami i korupcję duchownych. Propagował reformę wewn Kościoła. W dziele POCHWAŁA GŁUPOTY krytykował górne warstwy społ. za ciemnotę i moralne zepsucie. Thomas More uwazal ze cale zlo wypływa z pychy chrześcijan (Utopia). Podst. dobrego społeczeństwa powinno stać się zniesienie gospodarki pienięż. i własności pryw.

NAUKA Humaniści chcieli uformowac nowego człow przez kształc. human. Humanisci poznawali oryginalne prace staroż, poszukiwali zaginionych dziel. Zakładano akademie na wzor Akad Platońskiej. W renesan. klasztory i znajd. sie pod kontrolą Koś. uniwersytety przestały byc najważniejszymi ośrodkami kulturalnymi. Rolę tę objęły dwory władców i arystokr. Najwibitniejszym renesansowym uczonym był pol. astronom Kopernik. Nowa heliocent. teoria obalała geocentryzm, był to najwięk. przełom w nauce w czasach odrodzenia. Tę teorię (z którą nie zgadzał się Kościół) propagował Galileusz. Jako 1 zaobserwował na Księżycu góry doliny i obszary które uznał za morza.

SZTUKA Artyści nawiązywali do osiągnięć staroż Greków i Rzymian. Narodziła się we Florencji. ARCHITEKTURA. W architek. renes. wykorz. elem. antycz.np: kolumny, trójkątne frontony, łukowe sklepienia, kopuły. Rozwijała się architekt. świecka i sakralna(przede wszystkim kościoły). Budowle renesansowe charakter. prostota kompozycji, symetria budowli. Często występowały wewnętrzne dziedzińce otoczone krużgankami. Najwybitniejsi architekci to: Flippo Brunelleschi(przykrył florencką katedrę kopułą, która stała się wyróżnikiem architekt. odrodz), Donato Bramante. RZEŹBA. Rzeźbiarze tworzyli przede wszystkim w marmurze naśladując styl antycznych posągów rzymskich. Stosowano zasady perspektywy i klasyczne kanony proporcji, wiedza na tem anatomii człow. inspirow. rzeźbiarzy do przedst. nagich postaci z zazn mięśniami i stawami. Michał Anioł tworzył dynamicznie, co zapowiadało już kolejną epokę-barok. Jego dzieło to rzeźba Dawida. Donatello-również stworzył Dawida(biblijna postac), był 1 brązem od czasów ant w którym artysta ukazał nagą postać. MALARSTWO. Artyści reprezentujący malarstwo nie mogli imitować antyku, ponieważ z tego kresu nie znano żadnych obrazów. Malarstwo doprowadziło do perfekcji sztukę perspektywy i cieniowanie, zbliżając w ten sposób obraz do dużego podobieństwa z rzeczywistością. Rozwinęło się dobrze malarstwo ścienne(fresk). Najwspanialsi malarze to: Leonardo da Vinci – jego dzieła stanowią kwintesencję klasycznego ideału są rzeczywiste i tajemnicze zarazem, WIECZERZA PAŃSKA.

Przyczyny odkryć geogr: polityczne: zdobycie Konstantynopola przez Turków, ograniczenie znaczenia handlu lewantyńskiego. społeczne: zakończenie wojny z Maurami w Hiszp pozbawiło źródeł utrzymania rycerstwa hiszp i portug, dziedziczenie majątku przez najstarszego syna, zmuszało jego braci do szukania źródeł utrzymania,chęć sławy. ekonom: ujemny bilans w handlu z krajami Orientu, odpływ szlachetnych kruszców z Europy, poszukiwanie kruszców w Indiach i Afryce. naukowe: humanistyczne zainteresowanie światem, chęć znalezienia morskiej drogi do Indii, wynalezienie busoli, udoskonalenie map. religijne: szerzenie wiary chrześcijańskiej.

Skutki odkryć: nowe uprawy i plantacje,rozwój techniki morskiej, nowe rynki zbytu, spadek cen towarów, nowe źródła dochodów. zmiana świadomości mieszk Europy, potw. tezy, że Ziemia jest okrągła, nowe sposoby nawigacji. rywalizacja morska i lądowa, zwiększenie się liczby piratów, przywożenie wielkich ilości złota i srebra dzięki czemu wytapiano więcej monet, rozwój niewolnictwa, ekspansja kolonialna

Przebieg: K Kolumb zamierzał popłynąć do Indii, by zdobyć tamtejsze bogactwa. Chciał jednak popłynąć do niej od zach, bo uważał jak inni uczeni, że skoro Ziemia ma kształt kuli to taki wariant jest możliwy. Latem 1492 roku wyruszył w rejs okrętem ,,Santa Maria''. Gdy dopłynął , był pewien, że znajduje sie na wsch. W rzeczyw jednak odkrył nowy kontynent zwany Ameryką. Nazwa wzięła się od Ameriga Vespucciego, którego wyprawy udowodniły że nie sa to Indie.

Ferdynand Magellan w latach 1519-22 obył pierwszą podróż wokół świata.Na pd krańcu Am Pd odnalazł cieśninę, którą nazwał cieśn Magellana. Gdy przez nią przepłynął ujrzał ogormny ocean. Nazwał go Oceanem Spokojnym, gdyż przez wiele dni jego rejsu nie trafił na żaden sztorm. Niestety w trakcie podrózy jego znaczna część załogi zmarła na szkorbut. choć sam Magellan zginął na Filipinach w walce z tubylcami, a jego wyprawę kontynuował del Cano, to ze wzgl na inicjatywę tą wyprawę przypis. właśnie jemu. Henryk Żeglarz - zorganizował wyprawy wzdłuż Afryki (1419-1460) . Bartolomeo Diaz - odkrył Przylądek Dobrej Nadzei (w 1487 roku). Vasco da Gama - dopłynął do Indii drogą morską wokół południowych wybrzeży Afryki(1497-98)

EKSPANSJA KOLONIALNA EUROPEJCZYKÓW: W 1494 umowa zawarta między Hiszpanią a Portugalią miała zapobiec ewentualnym konfliktom w rywalizacji o nowe ziemie. Granicę wpływów dzielił Atlantyk. Biegła ona od Bieguna Północnego w odległości około 2 tys km na zach od Ziel Przyl. Nowo odkryte ziemie położone na zach od tej linii miały przypaść Hiszp, na wsch Portugalii.

W ciągu krótkiego czasu Portugalczycy stworzyli swoje imperium kolonialne. Nie byli zainteresowani zasiedlani zamorskich posiadłości w Azji, bardziej interesował ich handel. Zakładali więc faktorie, w których rozwijano wymianę. Kupcy portugalscy opanowali gł. handel korzeniami i kością słoniową. Lizbona w XVIw. należała do najważniejszych portów i najwspanialszych miast w Europie.

Inaczej poczynali sobie Portugalczycy w Afryce. Trudnili się tam głównie handlem niewolnikami murzyńskimi i wykorzystywali bezlitośnie ich pracę.W Brazylii liczba niewolników murzyńskich z początkiem XVII wieku przewyższyła liczbę białych mieszkańców.

Odkrywcy europejscy zdobywając Nowy Świat niszczyli jednocześnie wysoko rozwinięte prastare kultury i cywilizacje. Tak stało się z kulturą Azteków, Majów i Inków w Ameryce Środk i Połud. Terytoria te stanowiły trzon imperium kolonialnego Hiszpanii. Zdobywcy zakładali miasta, które stawały się ośrodkami administracji kolonialnej, handlu oraz życia kulturalnego i religijnego.

Hiszpanie obok zakładanych miast tworzyli wielkie majątki ziemskie. Uprawiano tam trzcinę cukrową, tytoń, bawełnę oraz hodowano bydło. Hiszpańscy zdobywcy szeroko eksploatowali złoża złota i srebra w Peru i Meksyku. Zmuszani do niewolniczej pracy Indianie wymierali, toteż zaczęto sprowadzać, toteż zaczęto sprowadzać silniejszych od nich niewolników murzyńskich z Afryki. Handel * żywym towarem * został ujęty w ramy prawne w XVIw, gdy król Hiszpanii i cesarz Karol V zezwolił na przywóz do kolonii 4tys niewolników/rok.

WALKA KOŚCIOŁA Z REFORMACJA

Reformacja ,zyskująca w europie coraz większe znaczenie spowodowała zmiany także samym kościele. Aby skutecznie przeciwdziałać reformacji, zwołano w 1545 sobór w Trydencie. Zbyt późne jego zwołanie spowodowało, że porozumienie z protestantami było już niemożliwe. Jest uznawany za początek okresu kontrreformacji. W Soborze wzięli udział gł. Duchowni z Włoch i Hiszpani. W uchwałach soborowych odrzucono koncepcje protestanckie, wzmocniono autorytet papieża. Zobowiązano biskupów do przebywania w diecezjach, proboszczów do przebywania w parafiach, zakazano kumulacji stanowisk kościelnych, w każdej diecezji miały istnieć seminaria duchowne. Na Soborze sporządzono pierwszy indeks ksiąg zakazanych (spis książek których nie wolno było czytać, posiadać i rozpowszechniać bez zgody władz kościelnych). Powołano 6 kardynałów stanowiących organ kierowniczy – Święte Officium. Ich władzy sędziowskiej podporządkowany został każdy bez względu na godność i stan

.

Do działań kontrreformacyjnych należało m.in. odnowienie w starych zakonach pierwotnej reguły i dyscypliny zakonnej. Powst. Też nowe zgromadzenia, spośród których najbardziej aktywnym i dynamicznym był zakon jezuitów. Jego założyciel Ignacy Lopez Loyola utworzył w 1534r. Towarzystwo Jezusowe, które w 1540r. Zostało zatwierdzone przez papieża. Jezuici stanowiący elitę intelektualną zdawali sobie sprawę ze znaczenia wych. Młodzieży w duchu przyjaznym dla kościoła. Dlatego też zakładali kolegia zakonne.

UNIA BRZESKA 1596r- połączenie Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Część duchowieństwa prawosławnego uznała zwierzchność papieża.

Przyczyny reformacji:Wraz z rozpowszechnieniem poglądów humanistów, ludzie zaczęli śmielej wygłaszać swoje opinie na różne tematy życia codziennego. Najwięcej niezadowolenia i zgorszenia budził Kościół. Wśród kleru zaczęły występować coraz częściej przekupstwa, łapówki, sprzedawano odpusty, wielu księży popadło w alkoholizm, nie zachowywano celibatu, dbano o interesy własne, a nie wspólnoty Kościoła. Wierni musieli poza tym płacić strasznie wysokie podatki na Kościół. Jako przyczyny gospodarcze, należy podać kryzys wynikły w Europie przez odkrycia geograficzne. Bogatsze warstwy społeczne przez to stawały się jeszcze bardziej zamożne, a reszta ludności podupadła ekonomicznie. Europa stała się miejscem występowania licznych klęsk żywiołowych, głównie głodu. Zaczęto napadać w celach rabunkowych na bogate majątki kościelne i zakonne.

Skutki reformacji:

-Rozłam w kościele chrześcijańskim: oddzielenie się Kościołów protestanckich od Kościoła katolickiego

-Wojny religijne, toczone na terenie m.in. Niemiec i Francji, liczne prześladowania ze strony wielu uczestników walki

-Uniezależnianie się od papieża i hierarchii kościelnej w państwach protestanckich

-Powstanie dwóch nurtów kultury na terenie Europy Zachodniej, Środkowej i Północnej

-Biblia w języku narodowym - Wzrost znaczenia idei tolerancji (m.in. w Koronie Królestwa Polskiego) -Upadek uniwersalizmu religijnego i kulturowego -Podział Europy na kraje katolickie i protestanckie -Podział polityczny i religijny Niemiec.

Wystąpienie Lutra.Początek reformacji

Marcin Luter, augustiański mnich, nie zgadzał się z ideą sprzedaży odpustów, gdyż według niego zbawienie możliwe było wyłącznie dzięki łasce boskiej, a nie działaniom instytucji kościelnych. Efektem sprzeciwu Lutra było zawieszenie 31 października 1517 r, na drzwiach kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez, w których Luter nie zaatakował samego odpustu, lecz wyjaśniał jego znaczenie oraz istotę pokuty. Niezwykle szybko poglądy Lutra znalazły wielu zwolenników zarówno wśród mieszczan, rycerstwa, jak i książąt niemieckich. Wobec nieustępliwej postawy Lutra, który nie chciał odwołać swych poglądów, w 1521 roku papież wydał bullę, którą Luter spalił. Rozwój protestantyzmu doprowadził do wybuchu wojny chłopskiej w Niemczech (1524-25) oraz rozpętania się szeregu wojen religijnych, które trwały do 1555 roku.

Mianem reformacja określa się cały ruch religijny, społeczny i polityczny, zapoczątkowany przez Lutra. Reformacja doprowadziła do rozłamu w Kościele katolickim. Wyznania protestanckie również różniły się między sobą. Do dziś jest wiele Kościołów protestanckich – należących do religii chrześcijańskiej, ale nie podlegających Rzymowi. Głównym hasłem reformacji europejskiej był powrót do Ewangelii, do oryginału Pisma Świętego. Z reformacją związany jest również Jan Kalwin, Szwajcar działający we Francji, który do poglądów głoszonych przez Lutra dodał doktrynę o predestynacji. Oznaczała ona, iż Bóg z góry wie, kto z ludzi będzie zbawiony, a kto potępiony.