Struktura osobowości

Plan wykładu

0. Cecha

1. Sytuacja i cechy - źródła zmienności w zachowaniu

2. Krytyka cechy dokonana przez W. Mischela

3. W poszukiwaniu sytuacyjnej spójności zachowania

4. Rozwiązanie problemu osoba-sytuacja

5. Społeczno-poznawcza teoria osobowości

6. Dwa pojęcia struktury

Cecha

0. G. Allport pionier ujęcia cechowego, cechy są czymś rzeczywistym, strukturami psychicznymi (neuropsychicznymi systemami), odpowiadającymi za spójność zachowania.

Cecha: definicja

0. Cecha - spójny wzorzec myśli, emocji lub działań, który wyróżnia daną osobę od innych.

1. Odnosi się do myśli, emocji lub zachowań

2. Cecha zakłada porównanie z innymi ludźmi

3. Żeby mogła różnicować ludzi musi wykazywać spójność

4. Cechy jako atrybuty zachowania

5. Cechy jako atrybuty osób

6. Cechy jak predyktory zachowania

Walter Mischel i krytyka istniejących ujęć osobowości

0. Zachowanie jest specyficzne w zależności od sytuacji

1. Pomiar poprzez sprawozdania subiektywne daje korelacje z bardziej obiektywnymi pomiarami poniżej poziomu r= ,30

2. Wiara ludzi w istnienie cech jest fenomenem, który sam wymaga wyjaśnienia

3. Zachowanie należy wyjaśniać odwołując się do warunkowania i społecznego uczenia

Walter Mischel i krytyka istniejących ujęć osobowości

0. W. Mischel zwrócił uwagę na niewłaściwe użycie teorii cech, np. wnioskowanie o cesze na podstawie pojedynczych zachowań.

1. „Poza inteligencją, nie wykazano spójności zachowań na dużym poziomie ogólności i pojęcie cech osobowości rozumianych jako szerokie dyspozycje do zachowania jest nie do utrzymania.” (Mischel, 1968)

W poszukiwaniu sytuacyjnej spójności

0. Kontrowersja dotycząca sytuacyjnej spójności zachowania wywodzi się z rozbieżności między naszą intuicją i badaniami.

1. Nasza tendencyjność i złudzenia, którym podlegamy jest faktem, jednak to, co każdy z nas robi na co dzień, próbując określić daną osobę jest wskazówką do zmiany badań z nomotetycznych na idiograficzne.

2. Badania idiograficzne Daryla Bema - można przewidzieć zachowania niektórych ludzi i to tylko czasami

Proponowane rozwiązania problemu osoba-sytuacja

0. Seymour Epstein - grupowanie zachowań

1. pojedyncze zachowanie, (pozycja testowa) ma zbyt wąski zakres ogólności i jest obarczone zbyt dużym błędem pomiaru, aby dać korelacje wyższe niż słabe z innymi miarami cechy

2. aby zmierzyć cechę, trzeba ustalić zarówno czasową rzetelność (stabilność) jak i ogólność. Ogólność można uzyskać uśredniając zachowanie w wystarczającej ilości okazji, a stabilność uśredniając zachowanie w odpowiednich sytuacjach

Proponowane rozwiązania problemu osoba-sytuacja

0. Seymour Epstein

1. Zachowanie jest równocześnie specyficzne dla sytuacji i niestałe na poziomie konkretnego zachowania, a ogólne i stałe na poziomie grupy zachowań.

2. Problem zasadności posługiwania się kategorią cechy nie jest problemem, ponieważ istnieją jednoznaczne dane przemawiające za specyficznością i za ogólnością

Proponowane rozwiązania problemu osoba-sytuacja

0. Czy niektóre cechy są bardziej „cechowe” niż inne?

1. Diener (1984) odkrył, że negatywne emocje są pod znacznie silniejszym wpływem różnic indywidualnych niż czynników sytuacyjnych, odwrotnie niż emocje pozytywne, co potwierdził M. Eysenck i L. Hepburn (1989). Pozytywne emocje można zatem przewidzieć na podstawie sytuacji, jednak nie negatywne.

Proponowane rozwiązania problemu osoba-sytuacja

0. Czy niektórzy ludzie mają „więcej” osobowości niż inni?

1. E. Phares podsumowując badania nad poczuciem kontroli pokazał, że internals starają się kontrolować swoje otoczenie, np. To co robią w pracy, jaką mają pracę i relacje z innymi, externals nie myślą o zmianie pracy, raczej czekają, aż czynniki środowiskowe zmuszą ich do zmiany.

Teoria społeczno-poznawcza

0. Walter Mischel - zmienne osobowe (1973, 1995)

1. Strategie kodowania - kategorie (konstrukty), poprzez które osoba ujmuje siebie, innych, zdarzenia i sytuacje

2. Oczekiwania - prowadzą do wyboru zachowania z puli wielu możliwych:

3. o świecie społecznym

4. o rezultatach zachowań w danej sytuacji

5. o własnej skuteczności (Bandura)

6. Subiektywna wartość bodźca, cele i wartości

7. Afekty - emocje (również reakcje fizjologiczne)

8. Kompetencje i plany samoregulujące - zdolność do zorganizowanego działania i kontroli środowiska

CAPS - Poznawczo-afektywna teoria osobowości

CAPS - Poznawczo-afektywna teoria osobowości

Profile sytuacja-zachowanie

Profile sytuacja-zachowanie

Badania z Carleton College (Mischel, Peake, 1982)

Dwa znaczenia struktury osobowości

0. Struktura: organizacja systemów wewnątrz osoby

1. Struktura: podsumowanie interindywidualnej zmienności w postaci wymiarów - cech

Podział na proces i strukturę

0. Intraindywidualne systemy leżące u podłoża charakterystycznych wzorców doświadczenia

1. Wyjaśnienie działań i doświadczeń jednostki

2. Interindywidualna zmienność - dążenie do określenia wymiarów różnic indywidualnych

3. Wyjaśnienie różnic między ludźmi

Co pozwala nam wyjaśnić struktura z perspektywy różnicowej?

0. Wyjaśnia skąd się biorą różnice indywidualne

1. Nie wyjaśnia zachowania konkretnej osoby (Borkenau i Ostendorf, 1998)

2. Czynniki „to surowy materiał... określający potencjał i ukierunkowanie jednostki” (McCrae i Costa, 1996)

Posiadanie i robienie (having & doing)

0. Wymiary interindywidualne - stałe charakterystyki, które ludzie posiadają

1. Poznawcze i afektywne systemy poprzez które ludzie interpretują sytuacje, zadania, etc., to, co ludzie robią