Nasilające się objawy globalnego kryzysu ekologicznego we współczesnym świecie prowokują podstawowe pytanie o przyczyny i sposoby zapobiegania niekorzystnym zjawiskom. O ile problem przyczyn kryzysu rozstrzygany jest dość jednoznacznie - to działalność człowieka jest podstawowym źródłem negatywnych zmian w świecie, o tyle poszukiwanie strategii zaradczych związane jest z dwoma zasadniczymi podejściami. Pierwsze z nich - oparte na technologii - traktuje problemy środowiskowe w kategoriach technicznych. Jeżeli np. zagrożeniem dla ziemskiego ekosystemu jest efekt cieplarniany, to należy wprowadzać takie technologie, które znacznie ograniczyłyby emisję gazów cieplarnianych do atmosfery. W podejściu tym akcent położony jest na dokonywanie nowych odkryć i wynalazków, a w mniejszym stopniu na zmianę zachowania się konkretnych ludzi. Wyraża się to w następującym sloganie: co technika zepsuła, technika naprawi /por. Ferry, 1995/. Drugie podejście - oparte na edukacji - zakłada, że rozpatrywanie problemów środowiskowych z punktu widzenia technologii jest błędne. Jeżeli bowiem problemy te spowodował człowiek, to ich przyczyna tkwi w nim oraz w stylu życia, który preferuje. Kryzys ekologiczny zatem ma raczej kontekst psychologiczny niż technologiczny, a podstawowym sposobem zmiany niekorzystnej sytuacji jest uczenie ludzi nowego stylu życia, który byłby bardziej przyjazny środowisku naturalnemu /Waloszczyk, 1997; Zimbardo, Ruch, 1994, Roszak, 1993.

Te dwa podejścia nie maja charakteru alternatywnego, wskazują natomiast na określony priorytet w sposobie osiągania poprawy sytuacji ekologicznej świata. Innymi słowy, nowe technologie same w sobie nie zbawią świata, a z drugiej strony zmiana stylu życia ludzi musi przynajmniej częściowo opierać się na nowych rozwiązaniach, które zmniejszają negatywne oddziaływania na środowisko (np. korzystanie z alternatywnych źródeł energii). Z punktu widzenia nauk społecznych, w tym psychologii, zdecydowany akcent powinien być położony na działalność edukacyjną zmierzającą do ukształtowania pozytywnego stosunku człowieka do środowiska naturalnego, który wyrażałby się w określonych proekologicznych zachowaniach. Niewątpliwą zaletą tego podejścia jest przeniesienie odpowiedzialności za stan środowiska z naukowców, polityków i decydentów na każdego z nas. Jeżeli bowiem nasz sposób życia może pogłębiać niekorzystne zjawiska, to jednocześnie wskazuje na to, że odpowiednie jednostkowe wybory mogą przyczynić się do poprawy sytuacji ekologicznej. Zatem edukacja w tym zakresie może i powinna przynajmniej częściowo zahamować niekorzystne zjawiska. Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat moralne, naukowe i instytucjonalne autorytety wielokrotnie podkreślały pilną potrzebę zweryfikowania dotychczasowego modelu relacji człowiek - środowisko i jednocześnie kształtowania nowych postaw i zachowań, które wiązałyby się z większą troską człowieka o życie na całej planecie. Albert Einstein wyrażając swój niepokój o los gatunku ludzkiego powiedział: "Jeżeli ludzkość ma przetrwać, będzie nam potrzebny zasadniczo nowy sposób myślenia". W 1969 roku Sekretarz Generalny ONZ U'Thant w Raporcie "Człowiek i środowisko" wysunął postulat powszechnego kształcenia w ochronie środowiska. W 1975 roku na konferencji UNESCO opracowano "Międzynarodową Kartę Nauczania", w której zawarto m. in. cele edukacji ekologicznej z zaleceniem uwzględniania ich we wszystkich systemach nauczania. Zaakcentowano też kompleksowy charakter działań w zakresie kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństw. W 1992 roku odbył się Szczyt Ziemi, podczas którego ustalono Deklarację z Rio. Zasada 21-ego punktu tej Deklaracji mówi: "Twórczość, ideały i odwaga młodych świata powinny zostać zmobilizowane w celu rozwijania świadomego partnerstwa, które pomoże osiągnąć zrównoważony rozwój i zapewni lepszą przyszłość wszystkim" /za: Żabówka i Kutajczyk, 1996, s. 5/. Do państw uczestniczących w konferencji zaapelowano o zapewnienie w szkołach właściwego poziomu nauczania przedmiotów związanych z ekologicznymi podstawami ochrony środowiska i o rozwijanie ciągłej współpracy z ośrodkami kształcenia i doskonalenia zawodowego, centrami informacji i edukacji ekologicznej. Podstawowym problemem związanym z działaniami edukacyjnymi jest konieczność odpowiedzi na zasadnicze pytanie dotyczące celów podejmowanych zabiegów. Wyznaczenie celów w edukacji ekologicznej pozwala na wybór określonego kierunku kształcenia, zaakceptowanie określonej jego formy oraz uświadomienie sobie oczekiwanych skutków, które stanowią pożądany stan rzeczywistości. Cele ogólne powinny być jasno sformułowane, aby w sposób czytelny organizowały wszystkie przedsięwzięcia służące do ich osiągania. Powinny również być powiązane z celami instrumentalnymi, których rolą jest wybór konkretnych działań przybliżających osiągnięcie zakładanych rezultatów. W różnych obszarach działań związanych z edukacją ekologiczną cele wyznaczane są w sposób zróżnicowany i często niejednoznaczny. W wielu przypadkach cele ogólne są traktowane jako cele instrumentalne i odwrotnie. Prawdopodobnie wynika to z faktu przyjmowania różnych założeń filozoficznych, kierowania się określonymi interesami, a także z istnienia całego spektrum czynników, które decydują o charakterze relacji człowiek - środowisko naturalne. Innymi słowy, niejednoznaczność formułowanych celów jest rezultatem braku teoretycznego modelu relacji człowiek - przyroda. I tak, w obszarze celów ogólnych zwraca się uwagę na następujące oczekiwane skutki działań edukacyjnych. Wśród celów instrumentalnych najczęściej wymienia się potrzebę kształtowania: wiedzy o funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego. Edukacja ekologiczna w związku z tym, że jest prowadzona przez różne instytucje czasami może być wykorzystywana do uzasadniania różnorodnych przedsięwzięć, które związane są z doraźnymi bądź długofalowymi interesami tych instytucji. Np. przedsiębiorstwo Lasy Państwowe prowadzi edukację ekologiczną często w taki sposób, aby przekonać uczestników do własnej wizji gospodarki leśnej. Autor był również świadkiem działań edukacyjnych podejmowanych przez personel jednej z elektrowni atomowych w Wielkiej Brytanii. W tym przypadku edukacja ekologiczna miała przekonać ludzi do konieczności rozwijania tej gałęzi energetyki. Jak więc widać, cele organizatora tego typu przedsięwzięć mogą w sposób istotny wpłynąć na charakter preferowanego modelu edukacji.