PRAWO FINANSOWE

Wykład I 1.10. 2013r.

Ocena końcowa-> 60% egzamin, 40% ćwiczenia
Egzamin- test jednokrotnego wyboru
konsultacje: środa 11.00-11.30 sala nr 415E
e-mail: [e-mail]

Literatura:
1. Cezary Kosikowski. System prawa finansowego. Tom I
2. J. Bąk. Europejskie prawo finansowe
3. Wyd. C.H. Beck. Liniecka. Prawo finansowe
4. Ewa Janik

Wykład II 08.10.2013r. -> nie odbył się!!!

Wykład II 15.10.2013r.

Elementy prawa finansowego:
- umiędzynarodowienie gospodarek
- europeryzacja prawa
- poruszanie się w cyberprzestrzeni

Ostatnie zajęcia- egzamin zerowy

Prawo finansowe należy postrzegać jako dyscyplinę naukową.

Geneza prawa finansowego:
- starożytność
- czasy nowożytne

Starożytność:
zapoczątkowane zostało prawo mennicze, które dało początek prawa walutowego, pojawienie się pierwszych regulacji określających działalność instytucji finansowych(np. pieniądz pojawiający się w zwyczajowo.

Nowożytność:
ukształtowano budżet władcy (daniny publiczne), a następnie budżet państwa, ujęcie prawa finansowego w normy prawne. Rozwiązania legislacyjne określały kompetencje do uchwalania daniny poza kompetencje władcy- podstawy do wyodrębnienia się norm prawa finansowego.

Prawo finansowe w Polsce- istota wyznaczona przez rozwój prawa finansowego jako dziedziny nauki.
Okresy rozwoju prawa finansowego :
- dwudziestolecie międzywojenne (1918-1939)- polska w ujęciu historycznym odzyskała niepodległość, zarysował się rozwój prawa skarbowego- prawo finansowe zostało oparte na rozwiązania przyjęte w konstytucji marcowej z 1921 roku i kwietniowej z 1935 roku, w swoim zakresie obejmował zgromadzenie i wydatkowanie środków publicznych. Przyjęto formy prawnej ustawowej, zasady nakładania podatków i ustalania systemu monetarnego, zaciąganie pożyczek państwowych, a także kontrola działalności finansowej państwa. Centralizacja systemu.
- 1945- 1988- kształtowano normy prawa finansowego w warunkach socjalizmu; prawo musiało być poddane pod realizację plany centralnie sterowanego; wszelkie dochody, wydatki i sposób rozdysponowania- z góry założone.
Prawo finansowe w warunkach realnego socjalizmu; w tym okresie następuje rozszerzenie działalności finansowej państwa. Rozwiązania legislacyjne obejmuje Rawo cywilne, prawo pracy, prawo karne. Uspołecznienie środków produkcji, następuje nacjonalizacja systemu bankowego i ubezpieczeniowego.
- 1989 i później- transformacja ustrojowa; państwo działające w warunkach gospodarki rynkowej; rozwój prawa finansowego musi znaleźć właściwe uwarunkowania do tego, co się dzieje dookoła, zaczyna dynamicznie się rozwijać; intensywnie rozwinęła się nauka ekonomii- rozwój ekonomizacji; okres tworzenia planów finansowych i jego wydatkowania.
prawo finansowe w warunkach gospodarki rynkowej, charakteryzuje się budowaniem nowego systemu finansów publicznych, który do tej pory nie znalazł właściwego odzwierciedlenia, system finansowy odnosi się do nowych problemów- decentralizacja władzy. Dynamicznie rozwijająca się ekonomizacja prawa finansowego, umiędzynarodowienie i europeryzacja.

W dzisiejszych czasach mamy do czynienia z intensywnie rozwijającą się cyfryzacją;

Definicja prawa finansowego przed transformacją odnosiła się do gromadzenia i wydatkowania środków publicznych, natomiast po transformacji- jakie organy są kompetentne do poboru podatków, postępowanie podatkowe, . Na dzisiejszy dzień definicja ta jest bardzo szeroka.

Ujęcie systemowe- prawo finansowe jest wyodrębnione na działy, które nie mają wspólnej bazy przepisów podatkowych. prawo finansowe jest regulowane przez normy prawne obejmujące kwestie z ustrojem i obiegiem pieniądza. pojawiły się rozwiązania legislacyjne oparte o prawo dewizowe.
pojawił się problem niejednolitego unormowania prawa finansowego zarówno w kwestii podmiotowym i przedmiotowym. Zasady ogólne są czerpane z prawa publicznego. Pojawia się relacja pomiędzy podmiotami biernymi i czynnymi (pojawia się problem podporządkowania pracodawcy).
Prawo finansowe jest prawem autonomicznym- wypracowano takie terminy jak dług celny, dług publiczny państwa( instytucje na gruncie prawa finansowego); pojawił się problem kompleksowości rozwiązań.
Konstrukcje prawa finansowego są ściśle związane z prawami o charakterze publicznym.

Kwestia czytelności obowiązujących w prawie podatkowym norm:
- występuje język nie do końca czytelny
- występuje problem interpretacyjny

Instytucje prawa podatkowego:
- interpretacja prawa ogólnego
- interpretacja indywidualna( wg ordynacji podatkowej powinna być wysłana w okresie do 3 miesięcy. Możliwa jest także milcząca interpretacja, czyli organ akceptuje naszą interpretację).

Wykład III 15.10.2013r.

Geneza prawa finansowego
Genezy prawa finansowego można się dopatrywać w :
- starożytności- obowiązuje pierwsze instytucje finansowe (np. pieniądz), lecz nie poddano ich jeszcze regulacjom prawnym
- czasy nowożytne- instytucje finansowe zaczęto wiązać z uprawnieniami i obowiązkami, ponieważ relacje „panujący- poddani” zostały zmienione wówczas na relacje „państwo- obywatele” (np. budżet państwa, daniny publiczne)

Nauka prawa finansowego
Rozwój nauki prawa finansowego w Polsce:
- nauka skarbowości- okres II Rzeczypospolitej (1918-1939)
- nauka prawa finansowego w warunkach realnego socjalizmu- okres powojenny (1945-1988)
- nauka prawa finansowego w warunkach gospodarki rynkowej- okres po tzw. transformacji ustrojowe, członkostwo Polski w UE (od 1989r.)

Zasady prawa skarbowego określone w konstytucjach (Konstytucja marcowa z 1921r. oraz Konstytucja kwietniowa z 1935r.):
- forma uchwalania budżetu państwa
- nakładanie podatków
- ustalanie systemu monetarnego
- zaciąganie pożyczek państwowych
- Kontrola finansowej działalności organów administracji publicznej

Zasady prawa finansowego w warunkach socjalizmu realnego:
- rozszerzenie zakresu publicznej działalności finansowej (prawo państwowe, prawo administracyjne, prawo cywilne, prawo pracy, prawo międzynarodowe, prawo karne skarbowe) uspołecznienie środków produkcji oraz nacjonalizacja banków i zakładów ubezpieczeń.
- wyodrębniono w nauce prawa finansowego 4 dziedziny (prawo budżetowe, prawo finansowe bankowe, prawo finansowe ubezpieczeniowe, prawo finansowe przedsiębiorstw uspołecznionych).

Zasady prawa finansowego po tzw. transformacji ustrojowej:
- budowa nowego systemu finansów publicznych w warunkach demokratycznej gospodarki rynkowej, podjęcie nowych problemów (np. finanse lokalne)
- dynamiczny proces ekonomizacji prawa finansowego, jego umiędzynarodowienie, a zwłaszcza jego europeizacja
- aktualnie obserwuje się silny wpływ cyfryzacji na sektor finansowy

Zakres regulacji prawa finansowego
- Prawo finansowe sensu stricte (do 1989r.) to: „zespół norm regulujących gromadzenie i wykorzystywanie (rozdział, wydatkowanie) środków pieniężnych”.
- Prawo finansowe sensu largo (po 1989r.) to: „ zespół norm regulujących ustrojowe, materialne i proceduralne aspekty gospodarki finansowej podmiotów prawa publicznego”.

Definicja prawa finansowego
Prawo finansowe- w ujęciu systemowym- to całokształt regulacji prawnych, które opierając się na określonym ustroju pieniężnym (walutowym), odnoszą się do publicznej gospodarki finansowej państwa, jednostek samorządu terytorialnego, Unii Europejskiej oraz różnych publicznych instytucji, agend i jednostek organizacyjnych, tworząc przez to pewien system prawa (C. Kosikowski)

Prawo finansowe obejmuje:
- prawo budżetowe
- prawo daninowe (podatki, opłaty, cła)
- prawo dewizowe
- prawo walutowe
- prawo bankowe publiczne
- prawo rynku finansowego


Zakres prawa budżetowego:
- prawo regulujące powstanie i finansowanie wydatków publicznych, zwłaszcza zaś ich podział między różne instytucje finansujące wydatki publiczne
- prawo regulujące nakładanie i gromadzenie dochodów publicznych, a także ich podział między różne instytucje finansujące wydatku publiczne
- prawo regulujące tworzenie, wykonywanie i kontrolę publicznych planów finansowych, w tym budżetu państwa i budżetów JST oraz funduszy celowych systemu budżetowego i pozostałych jednostek sektora finansów publicznych
- prawo regulujące zaciąganie i spłatę długu (kredytu) publicznego

Zakres prawa daninowego:
Ze względu na różnorodny charakter dochodów publicznych można wyodrębnić:
- prawo podatkowe
- prawo dotyczące innych rodzajów dochodów (np. cel, opłat)

Zakres prawa podatkowego:
- To normy, które odnoszą się do wszystkich podatków, oraz tworzą poszczególne konstrukcje podatków
- normy tworzą ogólne prawo podatkowe (odnosi się do całego systemu podatkowego, materia zobowiązań podatkowych oraz postępowania przed organami podatkowymi) oraz szczegółowe prawo podatkowe (zawiera głównie przepisy materialnego prawa podatkowe- konstrukcje prawne poszczególnych rodzajów podatków)

Zakres prawa celnego:
- regulacje celne odzwierciedlają rolę państwa w kształtowaniu obrotu towarowego z zagranicą (publiczne prawa gospodarcze)
- prawo celne odnosi się do obowiązku ponoszenia określonych świadczeń pieniężnych na rzecz państwa w postaci ceł i podatków związanych z przywozem lub wywozem towarów za granicę (prawo finansowe)

Zakres prawa dewizowego:
- reguluje dokonywanie czynności z użyciem zagranicznych środków płatniczych (waluty obce, dewizowe) i innych wartości uznawanych za dewizowe (złoto dewizowe, platyna dewizowa)
- celem norm jest ochrona systemu finansowego państwa
- ma charakter publicznoprawny
- oparte jest na władztwie finansowym

Zakres prawa walutowego:
- obejmuje regulacje prawne w zakresie ustroju pieniężnego oraz obiegu pieniądza w kraju
- określa status prawny waluty w wymiarze krajowym oraz zewnętrznym (waluta wymienialna, kursy wymienialne walut)

Zakres prawa bankowego:
Dwojaki charakter regulacji prawnych w ramach prawa bankowego:
- regulacje dotyczące czynności bankowych i umów bankowych- charakter cywilnoprawny- są częścią prawa prywatnego
- regulacje dotyczące sposobu tworzenia i zakresu działania banków oraz ich publicznoprawnego nadzoru, a także status banku centralnego o jego relacje z bankami operacyjnymi- mają charakter publicznoprawny

Zakres prawa rynku finansowego:
- normy prawne określające m.in. zasady działania na rynku finansowym (zwłaszcza ich autoryzowanie) oraz zasady nadzoru państwa nad instytucjami finansowymi (banków i para banków, zakładów ubezpieczeń, funduszy inwestycyjnych i funduszy emerytalnych, giełd pieniężnych) oraz ich powiązania finansowe z sektorem finansów publicznych.

Prawo finansowe i inne gałęzie prawa:
a)prawo publiczne (reprezentuje i chroni interes publiczny):
- prawo konstytucyjne (prawo państwowe)
- prawo administracyjne
- prawo karne/ prawo karne skarbowe
- prawo gospodarcze publiczne
- prawo międzynarodowe publiczne
b) prawo prywatne (wyraża i chroni interes prywatny):
- prawo cywilne
- prawo handlowe
- prawo pracy

Właściwości (cechy) prawa finansowego:
1. Występowanie specyficznych źródeł prawa finansowego oraz szczególne znaczenie regulacji finansowych w źródłach prawa powszechnie obowiązującego
2. Brak pełnej lub kodeksowej kodyfikacji przepisów prawa finansowego i zastępowanie tego braku tzw. małymi kodyfikacjami pewnych części prawa finansowego
3. Określenie i stosowanie zasad ogólnych prawa finansowego, mimo braku normatywnie unormowanej wspólnej części ogólnej prawa finansowego, przy jednoczesnym formułowaniu zasad szczegółowych dotyczących ważniejszych instytucji prawa finansowego
4. Swoiste oznaczenie podmiotów prawa finansowego (podmioty bierne i czynne prawa finansowego- władztwo finansowe)
5. Normy prawa finansowego, ze względu na swoje specyficzne cele, budowę i rodzaje (np. normy imperatywno- atrybutowe, normy techniczne, normy parametryczne, normy ostrożnościowe)
6. Stosowanie, obok powszechnie znanych, specyficznych form wykładni przepisów prawa finansowego (np. interpretacja przepisów prawa podatkowego)
7. Stosowanie specyficznych aktów zarządzania finansami publicznymi i aktów stosowania prawa finansowego według odrębnych i własnych procedur prawnych (władztwo finansowe)
8. Występowanie, często równocześnie, wielu odrębnych form odpowiedzialności prawno finansowej (odpowiedzialność finansowa, za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, karna, karna skarbowa)
9. Występowanie odrębnych i własnych instytucji prawa finansowego (np. dług publiczny, podatek, wartośc dewizowa)- autonomiczny charakter prawa finansowego

Wnioski końcowe:
- w odczuciu społecznym prawo finansowe jest ważne, lecz mało zrozumiałe i mało przejrzyste oraz niestabilne
- nauka prawa finansowego stara się częściowo ten stan zmienić, wyjaśniając istotę i specyfikę prawa finansowego

Wykład IV 22.10.2013r.

Uwagi wprowadzające
Wyznaczanie granic prawa finansowego wiąże się z właściwym przyporządkowaniem norm prawnych w ramach sytemu prawa.
-Koncepcja minimalistyczna – zaliczenie do prawa finansowego bądź to wyłączenie wszystkich norm, których nie można zakwalifikować do innych dziedzin prawa
- Koncepcja maksymalistyczna – objęcie w prawie finansowym wszystkich norm prawnych regulujących gospodarkę finansową.

Norma prawna to – wynikająca z przepisów prawa – reguła zachowania się adresatów, która ma charakter:
- Generalny – nie konkretyzuje osoby, do której się odnosi, np. „podatnik”
- Abstrakcyjny – dotyczy zachowania, które może się zdarzyć wielokrotnie, np. „zobowiązanie podatkowe”

Cechy normy prawa finansowego:
- Obiektywizm – tworzenie przesłanek powstania obowiązku normą prawną o charakterze obiektywnym
- Automatyzm – uruchamianie działanie normy prawne bez konieczności uprzedniej władczej ingerencji organu stosującego prawo
- Ekonomizacja – dążenie do unormowania za pomocą norm prawnych kategorii ekonomicznych
- Europeizacja – jednolitość stosowania standardów prawnych w UE
- Cyfryzacja

Koncepcje struktury normy prawa finansowego:
- Model trójczłonowej struktury normy prawnej (hipoteza, dyspozycja, sankcja)
- Model norm sprężonych (norma sankcjonowana i norma sankcjonująca)

Fakty prawne w prawie finansowym to wydarzenia (okoliczności), z którymi normy wiążą powstanie, zmianę lub ustania uprawnień i obowiązków prawnofinansowych.

Fakty prawne:

• Zdarzenia sensu stricto

• Zachowania (działania i zaniechania):

  • Czyny:

    • Zgodne z prawem (dozwolone)

    • Niezgodne z prawem (niedozwolone)

  • Czynności konwencjonalne (akty prawne):

    • Czynności prawne (oświadczenie woli)

    • Działania sądów orzekających (orzeczenia konstytutywne) oraz organów administracji finansowej (akty finansowe)

Budowa normy prawa finansowego:
- Hipoteza – określa w sposób ogólny, abstrakcyjny sytuację, która wywołuje skutki prawne zawarte w dyspozycji
- Dyspozycja – wskazuje właściwą regułę postępowania w danej sytuacji
- Sankcja – określa ujemne skutki, jakie pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji

Modele normy prawa finansowego materialnego
1.Podmiot P gromadzi środki S ze źródła Z w wysokości określonej według reguł R
2.Podmiot P przeznacza środki S na cele C w wysokości określonej według reguł R
3.Podmiot p (podatnik) uiszcza na rzecz podmiotu P (państwo, JST) podatek w wysokości określonej według reguł R (norma prawa podatkowego).

Sankcja wyraża ujemne konsekwencje dla adresatów przepisów prawa finansowego w sytuacji naruszenia dyspozycji normy prawa finansowego.

Rodzaje sankcji norm prawa finansowego:
- Finansowa – np. podatkowa, dewizowa, celna
- Dotycząca naruszenia dyscypliny finansów publicznych
- Administracyjna – np. egzekucja administracyjna
- Karna skarbowa – przestępstwa skarbowe, wykroczenia skarbowe
- Cywilna
- Konstytucyjna – ustrojowo prawną
- Pracownicza – służbowa, dyscyplinarna

Sankcje w prawie finansów publicznych:
- Zwrot dotacji
- Pozbawienie możliwości otrzymania bezzwrotnych środków finansowych (UE)
- Blokowanie limitów wydatkowych.

Sankcje za naruszenie dyscypliny finansów publicznych:
- Kary pieniężne
- Nagany
- Upomnienia
- Zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Sankcje w prawie podatkowym:
- Odsetki za zwłokę – od zaległości podatkowych
- Oszacowanie podstawy opodatkowania
- Opodatkowanie restrykcyjną stawką nieujawnionych źródeł dochodu
- Przejęcie własności nieruchomości lub praw majątkowych w postępowaniu egzekucyjnym
- Utrata prawa do ulg podatkowych
- Utrata prawa do obniżonego podatku lub jego odliczenia

Norma sankcjonowania:
- To norma pierwotna skierowana do określonej kategorii osób określonych rodzajowo
- Hipoteza zawiera okoliczności, przy spełnieniu których stosuje się daną normę
- Dyspozycja zawiera nakaz, zakaz lub uprawnienie – reguła powinnego zachowania się

Rodzaje norm prawa finansowego:
-Normy prawa finansowego mają zawsze charakter atrybutowo – imperatywny (tzn. określają obowiązki podmiotów prawa finansowego i przysługujące im uprawnienia)
- Normy planowe (tworzące budżet) – normy składające się na budżet mają wiele swoistych cech,
o których budowie i charakterze przesądza to, że budżet jest planem finansowym.Normy prawne zawarte w ustawie budżetowej i budżecie:
- Charakter prawny budżetu odbiega od typowego aktu prawnego i typowego języka prawnego
- Brak typowej systematyki wewnętrznej aktu prawnego, tzn. na artykuły, ustępu itp.
- Załączniki posiadają własną, charakterystyczną systematykę, opartą na klasyfikacji budżetowej i strukturze budżetu (nie mają charaktery normatywnego)


Wykład V 29.10.2013r.
Źródła prawa finansowego

Źródła poznania prawa – organy urzędowe, w których ogłaszane są akty normatywne (Ustawa z dnia 20 lipca 200r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych – Dz. U. 2000 Ne 62 poz. 718) (np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe)

Źródła powstawania prawa – forma, w której normy prawne powstają i są ogłaszane (np. ustawa, rozporządzenie)

Prawo państwowe:
-Konstytucja, ustawy, rozporządzenia
-Uchwały sejmu (np. w sprawie absolutorium budżetowego)

Prawo miejscowe:
-Uchwały organów stanowiących JST w sprawie budżetu i wysokości podatków oraz zasady zarządzania mieniem komunalnym

Prawo międzynarodowe:
-Umowy międzynarodowe zapobiegające podwójnemu opodatkowaniu i unikaniu opodatkowania dot. dochodu i majątku
- tzw. konwencje wiedeńskie zawierające przywileje podatkowe dla dyplomatów i konsuli
-Umowy międzynarodowe dotyczące wzajemnego popierania i ochrony inwestycji
- umowy międzynarodowe dot. ochrony pieniądza
- Akty prawne o utworzeniu międzynarodowych organizacji finansowych (np. MFW, EBOR, Bank Światowy)

Prawo unijne:
- Prawo pierwotne (prawo traktatowe, zasady ogólne prawa unijnego)
- Prawo wtórne (rozporządzenia, dyrektywy)

*Polska podpisała około 100 umów międzynarodowych.
*Prawo unijne bezpośrednio wpływa na kształt prawa legislacyjnego.


W prawie finansów publicznych podstawową rolę odgrywają akty normatywne prawa krajowego. Umowy międzynarodowe mają znaczenie w prawie celnym, prawie podatkowym czy prawie dewizowym.

Źródła prawa finansowego:

a)Konstytucja RP z 1997r.
- Źródła powszechnie obowiązujące (art. 87)
- Źródła prawa wewnętrznego (art. 93)

*Ustawodawca wskazuje, że na gruncie prawa finansowego ogólne zasady zawiera Konstytucja. W prawie finansowym nie są określone zasady ogólne; zasady te występują w Konstytucji. Częste odnoszenie się do zasad ogólnych występuje przy orzecznictwie.

Źródła prawa finansowego:
•Źródła prawa finansowego odnoszą się bezpośrednio do zamkniętego systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego (rozdz. III Konstytucji RP).
•Mogą one w demokratycznym państwie prawa stanowić podstawę kształtowania sytuacji prawnej obywateli, w tym nakładać na nich obowiązki (np. podatkowe, celne, dewizowe etc.)
•Źródła prawa wewnętrznego są wiążące jedynie wobec jednostek organizacyjnie podległych organowi, który wydał dany akt prawa wewnętrznego.
•Nie są one adresowane do wszystkich podmiotów prawa finansowego i dla nich wiążące.
•Źródła prawa wewnętrznego są wiążące jedynie wobec jednostek organizacyjnie podległych organowi, który wydał dany akt prawa wewnętrznego.
•Nie są one adresowane do wszystkich podmiotów prawa finansowego i dla nich wiążące.

Źródła prawa powszechnie obowiązującego:
W art. 87 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. system źródeł prawa o powszechnie obowiązującym charakterze obejmuje:
•Konstytucję RP
•ustawy
•ratyfikowane umowy międzynarodowe
•rozporządzenia
•akty prawa miejscowego (działają tylko na obszarze działania organów, które je ustanowiły)

Hierarchia źródeł prawa:
1.Konstytucja RP
2.Ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą ustawy (art. 91 ust. 2 Konstytucji)
3.Ustawy i inne akty prawne z mocą ustawy
4.Rozporządzenia

*Konstytucja- to najwyższy akt prawny w państwie; Ustawodawca wskazuje sposób sporządzania ustaw. Ta kompetencja ma charakter wiążący.

*Rozporządzenia- najniższy rangą akt prawny, który musi wypełniać kompetencje administracji zarządczej.

*nie nadaje się organom administracji zarządczej kompetencji do łamania prawa zawartego w konstytucji lub innych źródłach prawa.

Konstytucja RP jako źródło prawa finansowego:

a)Konstytucja(Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. 1997, Nr 78, poz. 483 ze zm.); (tzw. ustawa zasadnicza) jest traktowana jako akt prawny zajmujący najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych
b)Wszystkie akty prawne muszą być z nią zgodne (kompetencja Trybunału Konstytucyjnego), a niekiedy są on uszczegółowieniem zasad zapisanych w Konstytucji.
c)Konstytucja RP z 1997r. statuuje fundamentalne zasady, z którymi prawo finansowe musi być zgodne – brak części ogólnej prawa finansowego
d)Wykładnia językowa Konstytucji RP musi uwzględniać funkcje instytucji w ramach prawa finansowego.

Konstytucja RP jako źródło prawa finansowego:
Konstytucja RP określa m.in.:
-ustrój państwa,
-najważniejsze instytucje państwowe i zakres ich kompetencji,
-wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela,
-system wyborów,
-sposób zarządzania finansami publicznymi.

*Istotą Konstytucji jest podstawą prawa państwowego.
* Trybunał Konstytucyjny ma kompetencje do interpretowania wiążącego aktów prawnych oraz do oceny prawnej aktów prawnych zgodnie z zasadami ogólnymi ujętymi w Konstytucji
*Prawo finansowe działające na zasadach ogólnych oparte jest na artykule 2 mówiącym o zasadzie demokratycznego państwa prawnego.
*vacatio legis

Konstytucja jako źródło prawa finansowego:
-Konstytucja RP z 1997r. statuuje fundamentalne zasady, z którymi prawo finansowe musi być zgodne – brak części ogólnej prawa finansowego.
- Wykładnia językowa Konstytucji RP musi uwzględniać funkcje instytucji w ramach prawa finansowego.

Zasady konstytucyjne stosowane w prawie finansowym:

Art. 2 (zasada demokratycznego państwa prawnego)

„Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”.

Wyrok TK z 3.06.1998r. (OTK ZU, NR 4, poz. 49):
„Klauzula demokratycznego państwa prawnego stanowi zbiorcze wyrażenie szeregu reguł i zasad, które wprawdzie nie zostały expressis verbis ujęte w pisanym tekście Konstytucji, ale w sposób immanentny wynikają z aksjologii oraz z istoty demokratycznego państwa prawnego. Owe reguły i zasady miały najróżniejszy charakter, odnosząc się do prawa materialnego (jak prawo do prywatności, prawo do sądu), jak i do tzw. zasad tzw. przyzwoitej legislacji (np. zakaz stanowienia przepisów z mocą wsteczną, nakaz zachowania odpowiedniego vacatio legis), a ogólną podstawą było uznanie, że demokratyczne państwo prawne wymaga poszanowania zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.”

Art. 4 (zasada suwerenności narodu)

„1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”

*zasada suwerenności narodu odnosi się do zasad tworzenia prawa finansowego w stosunku do prawa stanowionego.

Wyrok TK z 3.11. 2003r. (OTK ZU, Nr 10A, pozn. 147):
„Artykuł 4 Konstytucji dopuszcza obydwa sposoby sprawowania władzy przez Naród: przez przedstawicieli lub bezpośrednio. Przy czym nie ulega wątpliwości, że sprawowanie władzy przez przedstawicieli jest na tle obowiązującego systemu konstytucyjnego zasadą, a bezpośrednie sprawowanie władzy przez suwerena (referendum, inicjatywa ustawodawcza) - wyjątkiem.”

Art. 7 (zasada legalności działania organów administracji publicznej)

„Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”

*zasada ta bezpośrednio przekłada się na ordynację podatkową i wskazuje kompetencje organów administracji publicznej.

Art. 8 (zasada bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji)

„1. Konstytucja jest najważniejszym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej”

*zgodnie z wyżej wymienioną zasadą ustawodawca nadaje kompetencje JST i nie może tego robić w przypadku banków centralnych i ich proponowanych zmian dotyczących prawa finansowego

Art. 15 (zasada decentralizacji władzy publicznej)
„1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. 

2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.”

Art. 20 (zasada społecznej gospodarki rynkowej)
„Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.”

Wyrok TK z 30.01.2001r. (OTK ZU, Nr 1, poz. 4):
„Sformułowanie „społeczna gospodarka rynkowa” należy rozumieć jako dopuszczalność korygowania praw rynku przez państwo w celu uzyskania realizacji określonych potrzeb społecznych, niemożliwych do spełnienia przy całkowicie swobodnym funkcjonowaniu praw rynkowych. Od strony normatywnej sformułowanie to oznacza zobowiązanie państwa do podejmowania działań łagodzących społeczne skutki funkcjonowania praw rynku, ale jednocześnie dokonywanych przy poszanowaniu tych praw.”

Art. 22 (zasada wolności gospodarczej)
„Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.”

* zasady zgodne z art. 20 i 22. odnoszą się do wolności gospodarczej i gospodarki rynkowej

Wyrok TK z 20.06.2002r. (OTK ZU, Nr 4A, poz. 44):
„Zasada wolności gospodarczej zapewnia możliwość swobodnego podejmowania i prowadzenia działalności zarobkowej, a także wyboru prawnoorganizacyjnej formy takiej działalności […] Zasada wolności gospodarczej ma podstawowe znaczenie dla oceny ustawowych ograniczeń w jej prowadzeniu polegających na wymogu uzyskania zezwoleń lub koncesji dla jej podjęcia w określonej dziedzinie gospodarki.”


Konstytucja RP jako źródło prawa finansowego:
•Rozdział X „Finanse publiczne” ma charakter zasad podstawowych (w ujęciu przedmiotowym)
•Szczegółowa realizacja zasad następuje w wielu aktach rangi ustawowej, a w dalszej kolejności w aktach wykonawczych, które są do niej wydawane.
•Ustanowienie monopoli (art. 216 ust. 3)
•Określenie warunków oraz form korzystania z kredytu publicznego, a także udzielania gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo (art. 216 ust. 4 i 5) i ratyfikacji umów międzynarodowych przewidujących znaczne obciążenia państwa pod względem finansowym

Art. 217 Konstytucji RP- podstawa prawna nakładania podatków wymaga regulacji rangi ustawy:
•Art. 217 i 84 Konstytucji RP określają zasadę, że jakakolwiek ingerencja ustawodawcy w sferę majątkową obywatela odbywać się może jedynie w formie ustawy.
•Jest narzędziem ochrony wartości konstytucyjnych (zasada demokratycznego państwa prawnego, prawo własności, prawo równości, sprawidliwość społeczna i powszechność opodatkowania)
•Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie przedmiotów, podmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków (art. 217)
•Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie (art. 84)

Art. 216 Konstytucji RP- w zasadniczych kwestiach odnoszących się do finansów publicznych wymaga się regulacji rangi ustawy:
•Określenie sposobów gromadzenia i wydatkowania środków finansowych na cele publiczne (art. 216 ust. 1)
•Określenie organizacji i trybów nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości udziałów i akcji oraz emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP lub inne osoby prawne (art. 216 ust. 2)

Art. 168 Konstytucji RP- jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie:
•Podatki i opłaty lokalne stanowią kategorię danin publicznych, które w całości wpływają do budżetów j.s.t., jednak nie są one całkowicie autonomiczne w zakresie ich ustalania.
•J.s.t. mają wyłącznie prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych.

Art. 218 Konstytucji RP- organizacja i sposób zarządzania Skarbem Państwa wymaga regulacji rangi ustawy:
•Określenie organizacji Skarbu Państwa oraz sposobu zarządzania majątkiem Skarbu Państwa (art. 218)

Art. 167 Konstytucji RP- udział jednostek samorządu terytorialnego w dochodach publicznych:
•Jednostki samorządu terytorialnego mają zapewniony udział w dochodach publicznych odpowiedni do przypadających im zadań.
•Konstytucja RP wskazuje także źródła dochodów j.s.t. w postaci: dochodów własnych, subwencji ogólnych oraz dotacji z budżetu państwa, stanowiąc, że są one określone w ustawie.

Art. 227 Konstytucji RP- organizacja banku centralnego i systemu pieniężnego wymaga regulacji rangi ustawy:
•W Konstytucji RP określa się zarówno pozycję ustrojową centralnego banku państwa, podstawowe cele jego działalności, a w dalszej kolejności jego strukturę wewnętrzną.
•Centralnym bankiem państwa jest NBP.
•Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądz oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej.
•NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

Art. 219- 225 Konstytucji RP- problematyka budżetu państwa w Konstytucji RP:
Inicjatywa ustawodawcza Rady Ministrów w zakresie:
- ustawy budżetowej,
- ustawy o prowizorium budżetowym,
- zmiany ustawy budżetowej,
- ustawy o zaciąganiu długu publicznego
- ustawy o udzieleniu gwarancji finansowych przez państwo

Konstytucja RP ujmuje w ramy fundamentalnych reguł konstytucyjnych 5 rodzajów spraw finansowych tj.:
a)Budżetowych (art. 216 ust. 5, art. 219 – 226 i art. 240)
- tworzenie budżetu państwa
- tworzenie monopoli
- udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych
- udzielanie pożyczek
b)Długu publicznego (art. 216 ust. 4 i 5)
c)Danin publicznych (art. 84 i 217)
- ustawodawca określa, że nakładanie podatków, ceł i innych musi być określone w rangach ustawy
- nakładanie podatków, ceł itd. ma charakter skatalogowany, czyli jest z góry określony i nawet minister finansów nie może zwolnić z podatku
d)Finansów samorządu terytorialnego (art. 167 i 168)
e)Banku centralnego i systemu pieniężnego (art. 227)

Ustawy w prawie finansowym:
a)W Konstytucji RP sformułowano zasadę ustawowej regulacji podstawowych zagadnień materii finansowo prawnej
b)Materia finansowo prawne uregulowana jest w ponad 150 ustawach z zakresu prawa finansów publicznych, gospodarki finansowej samorządu terytorialnego, sprawowania nadzoru i kontroli finansowej, prawa bankowego etc.

*Procedury podatkowe są określone na gruncie ordynacji podatkowej.
*w przypadku zasad tworzenia ustaw ustawodawca wskazuje, że istotne jest właściwe ich ogłoszenie oraz wprowadzenie odpowiedniej procedury legislacyjnej

Rozporządzenia:
- Akt normatywny niższego rzędy niż ustawa
-Rozporządzenia wydawane są na podstawie konkretnego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania
-Organ mający kompetencję do wydawania rozporządzenia nie może przekazać swych kompetencji innemu organowi (tzw. zakaz subdelegacji) ani zaniechać wydania tzw. rozporządzenia obligatoryjnego

*na gruncie prawa finansowego nie mamy do czynienia z rozporządzeniami samoistnymi, gdyż każde rozporządzenie ma mieć swoją podstawę prawną.

*Źródła prawa finansowego mają charakter powszechnie obowiązujący.
*ustawę ogłasza się w Dzienniku Ustaw, natomiast akty wewnętrzne (np. uchwały) w Monitorze Polskim.

Rozporządzenia jako źródła prawa finansowego

W Polsce rozporządzenia mogą wydawać wyłącznie organy wskazane w Konstytucji. W sprawach finansów publicznych kompetencję posiada:

• Rada Ministrów

• Minister Finansów

• Minister Gospodarki

• Minister Skarbu państwa

• Minister Rozwoju Regionalnego

Rozporządzenia Rady Ministrów i poszczególnych ministrów mogą regulować jedynie kwestie wynikające z wykonania ustaw dotyczących finansów publicznych, a nie stanowić ich uzupełnienia czy rozszerzenia.

Rozporządzenia wykonawcze z zakresu prawa podatkowego mogą zawierać tylko regulację uzupełniającą w stosunku do materii ustawy podatkowej i nie mogą wkraczać w sferę wyznaczania granic obowiązku podatkowego.

Wykład VI 5.11.2013r.

Zadania legislacyjne:
a)Minister Finansów:
- ciężar przygotowania projektów ustaw w zakresie prawa finansowego

Art. Art. 219- 225 Konstytucji RP- problematyka budżetu państwa w Konstytucji RP:
•Przepisy Konstytucji określają podstawowe zasady (terminy), na podstawie których przebiegają prace nad budżetem.
•Przepisy określają zasady postępowania w przypadku, gdy Sejm nie przedłoży – we właściwym terminie – uchwalonej ustawy budżetowej do podpisu.
•Przepisy dotyczą składania sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej, jak również udzielania w tym zakresie absolutorium RM.

Konstytucja RP jako źródło prawa finansowego:
•Zakaz tworzenia nadmiernego deficytu budżetowego i jego pokrywania przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa (art. 220)
•Określenie organizacji systemu kontroli państwowej, w tym kontroli finansowej i budżetowej, np. Najwyższa Izba Kontroli (art. 203, art. 204 i art. 226)

Ustawa:
•Ustawa to akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, uchwalany przez Parlament
•Ustawa w hierarchii powszechnie obowiązujących aktów prawnych ma rangę niższą od Konstytucji RP oraz umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgoda wyrażoną w ustawie, równą rozporządzeniu Prezydenta RP z mocą ustawy a wyższą od zwykłych rozporządzeń.

Ustawy odnoszące się do sektora finansów publicznych:
1.Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.).
2.Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1241 z późn. zm.).
3.Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. - Dz.U. 2010, Nr 80, poz. 526 z późn. zm.).
4.Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 z późn. zm.).

Ustawy odnoszące się do danin publicznych:
1.Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j.: Dz.U. z 2012 r. Nr 8, poz. 749, 1101)
2.Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j.: Dz.U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213)
3.Ustawa z dnia 21 czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych (t.j.: Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1267 ze zm.)
4.Ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (t.j.: Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz. 2681 ze zm.)
5.Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (t.j.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 ze zm.)
6.Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j.: Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 ze zm.)

Ustawy odnoszące się do prawa celnego:
1.Ustawa z dnia 19 marca 2004 roku Prawo celne (Dz.U. z 2004 r. Nr 68, poz. 622 z późn. zm.).
2.Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 roku o Służbie Celnej (Dz.U. z 2009 r. Nr 168, poz. 1323 z późn. zm.).

Ustawy odnoszące się do prawa dewizowego:
1.Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (Dz.U. z 2002 r. Nr 141, poz. 1178 z późn. zm.). 
2.Ustawa z dnia 28 września 1991 roku o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 z późn. zm.).
3.Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2).

Ustawy odnoszące się do prawa walutowego:
1.Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.)
2.Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.)
3.Ustawę z dnia 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego (Dz.U. z 1994 r. Nr 84 poz. 386 z późn. zm.)
4.Ustawa z dnia 25 maja 2001 r. o skutkach wprowadzenia w niektórych państwach członkowskich Unii Europejskiej wspólnej waluty euro (Dz.U. z 2001 r. Nr 63, poz. 640 z późn. zm.)

Ustawy odnoszące się do publicznego prawa rynku finansowego:
1. Ustawa z dnia 26 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U. z 2006 r. Nr 157, poz. 1119 z późn. zm).

Nadzór nad rynkiem finansowym:
- nadzór bankowy
- nadzór emerytalny
- nadzór nad rynkiem kapitałowym
- nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego
- nadzór uzupełniający

Rozporządzenie jako źródło prawa finansowego:
•Cechą charakterystyczną ustaw regulujących sprawy finansowe jest duża liczba zamieszczonych w niej delegacji ustawowych do wydawania aktów wykonanwczych.
•Regułą w odniesieniu do ustaw finansowych jest upoważnienie Rady Ministrów lub ministra finansów do wydawania rozporządzeń

Rozporządzenie jako źródło prawa finansów publicznych:
•Rozporządzenia Rady Ministrów i poszczególnych ministrów mogą regulować jedynie kwestie wynikające z wykonania ustaw dotyczących finansów publicznych, a nie stanowić ich uzupełnienia czy rozszerzenia.

Rozporządzenia jako źródło prawa finansowego daninowego:
•Rozporządzenia wykonawcze z zakresu prawa podatkowego mogą zawierać tylko regulację uzupełniającą w stosunku do materii ustawy podatkowej i nie mogą wkraczać w sferę wyznaczania granic obowiązku podatkowego

Akty prawa miejscowego:
•Prawo miejscowe to przejaw przyznania kompetencji prawotwórczych organom lokalnym w celu lepszego uwzględnienia specyfiki lokalnej w aktach prawnych o charakterze powszechnie obowiązującym
•Akty prawa miejscowego wydają terenowe organy administracji rządowej – wojewodowie i organy administracji niezespolonej (np. Dyrektor Izby Skarbowej, Naczelnik Urzędu Celnego), oraz organy samorządu terytorialnego – zwłaszcza rady gmin, rady powiatów, sejmiki województw.
•Akty prawa miejscowego podejmowane są w formie uchwał organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, oraz publikowane są w Wojewódzkich Dziennikach Urzędowych.
•W przypadkach niecierpiących zwłoki przepisy porządkowe może wydawać wójt, w formie zarządzenia.

Akty prawa miejscowego jako źródło prawa finansowego:
•Uchwały budżetowe (w sprawie budżetu, w sprawie prowizorium budżetowego) jednostek samorządu terytorialnego i uchwały związane z uchwałami budżetu (udzielenie absolutorium)
•Uchwały podejmowane w sprawach zaciągnięcia zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego j.s.t. oraz udzielania pożyczek (np. emisja obligacji komunalnych).
•Uchwały regulujące niektóre elementy konstrukcji podatków samorządowych (np. podatek od nieruchomości). Rady gmin ustalają stawki, wprowadzają zwolnienia i ulgi oraz określają tryb i warunki płatności podatków i opłat stanowiących dochód do gminnych budżetów
•Zarządzenia wojewody, mają zdecydowanie węższy zakres przedmiotowy i dotyczą przede wszystkim spraw podatkowych.

Wojewoda jest uprawniony do:
•przenoszenia niektórych gmin do innego okręgu podatkowego w podatku rolnym (art.5 ust.2 ustawy o podatku rolnym),
•ustalania wykazu miejscowości położonych na terenach podgórskich i górskich (art. 13b ust.2 ustawy o podatku rolnym)
•określania miejscowości, w których może być pobierana opłata miejscowa (art.17 ust.3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych).

Wykład VII 19.11.2013r.

ZASADY OGÓLNE PRAWA PODATKOWEGO:

Konstytucyjne zasady prawa podatkowego:
•Nakładanie podatków odbywa się wyłącznie w drodze ustawy, a więc przez Parlament (wyraz zasady nullum tributum sine lege)
•Najważniejsze elementy podatku muszą być określone w ustawie
•Projekty ustaw podatkowych nie mogą być traktowane jako pilne, a przez to uchwalane według przyspieszonego trybu
•Prawo jednostek samorządu terytorialnego do ustalania wysokości podatków i opłat samorządowych.

Zasady sformułowane w orzecznictwie TK:
•Zasada demokratycznego państwa prawnego
•Zasada wyłączności ustawowej w kształtowaniu obowiązków podatkowych
•Zakaz retroaktywności prawa podatkowego
•Zasada zaufania do państwa i stanowione przez nie prawa podatkowego

Art. 6 o.p.- Podatek to świadczenie:
- pieniężne
- publicznoprawne
- nieodpłatne
- przymusowe
- bezzwrotne
- ponoszone na rzecz związków publicznoprawnych
- wynikające z ustawy podatkowej

CECHY STAŁE PODATKU
Ustawowa regulacja podatku	tylko ustawa, zgodnie z art. 84 i 217 Konstytucji RP, jest aktem prawnym, którym może być wprowadzony obowiązek płacenia podatków
Świadczenie pieniężne	realizacja zobowiązań podatkowych następuje poprzez przeniesienie własności znaków pieniężnych
Świadczenie przymusowe	realizacja zabezpieczona jest możliwością zastosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w stosownych ustawach
Świadczenie bezzwrotne	zapłacony podatek nie jest podatnikowi zwracany
Świadczenie nieodpłatne	brak świadczenia wzajemnego ze strony państwa lub samorządu dla podmiotu zobowiązanego do płacenia podatku
Świadczenie jednostronne	Państwo posiada szczególną legitymację prawną do zadania świadczenia pieniężnego ze strony podatnika

Cechy zmienne podatku (konstrukcja wewnętrzna podatku):
- podmiot podatku
- przedmiot podatku
- podstawa opodatkowania
- stawki podatkowe
- ulgi i zwolnienia
- tryb i warunki płatności

Podmiot podatku (każda ze stron stosunku prawno- podatkowego) dzieli się na:
•podmiot czynny- ten, na rzecz którego pobiera się podatek (państwo, gmina)
•podmiot bierny- ten, który został zobowiązany do uiszczenia podatku (np. podatnik)

Podmioty bierne:
- podatnik
- płatnik
- inkasent
- następca prawny
- tzw. osoba trzecia
- przedstawiciel podatkowy

PODMIOT BIERNY
PODATNIK (art. 7 o.p.)	Podmiot na którym ciąży obowiązek podatkowy, Występuje jako podatnik indywidualny (osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej) lub podatnik grupowy (np. podatkowa grupa kapitałowa) Funkcjonowanie danego podmiotu wynika z przepisów ustawy
PŁATNIK (art. 8 o.p.)	Jest to podmiot zobowiązany do: Obliczenia podatku (zaliczki, przedpłaty, raty), który jest należny od podatnika, lub stwierdzenia, że zobowiązanie podatkowe nie powstało Pobrania obliczonej kwoty podatku Wpłacenia tej kwoty w obowiązującym terminie organowi podatkowemu
INKASENT (art. 9 o.p.)	Jest to podmiot zobowiązany do: Poboru podatku od podatnika Zapłaty podatku organowi podatkowemu

Podmiot czynny:
Organ podatkowy się na:
•państwowy
- naczelnik urzędu skarbowego
- naczelnik urzędu celnego
- dyrektor izby skarbowej
- dyrektor izby celnej
- Minister Finansów
• samorządowy
- wójt, burmistrz (prezydent miasta)
- starosta
- marszałek województwa
- Samorządowe Kolegium Odwoławcze

Przedmiot opodatkowania:
•stan faktyczny lub prawny, który łączy się z powstaniem obowiązku podatkowego
Przykład:
- uzyskanie dochodu (przychodu)
- dokonanie dostawy towaru opodatkowanej VAT
- nabycie nieruchomości

Podstawa opodatkowania:
•wartościowo lub ilościowo ujęty przedmiot opodatkowania

Podstawa opodatkowania, a podstawa obliczenia podatku:
•Konkretna wielkość przyjęta przez organ podatkowy w decyzji wymierzającej podatek lub przez podatnika zobowiązanego do samodzielnego obliczenia podatku w deklaracji, uwzględniająca wszystkie odliczenia i pomniejszenia podstawy opodatkowania

Stawki podatkowe- liczbowy stosunek pomiędzy podstawą opodatkowania, a wysokością podatku, służący obliczeniu kwoty podatku. Stawki podatkowe dzielimy:
- ze względu na formę
- ze względu na stosunek stawki do podstawy opodatkowania

Stawki podatkowe ze względu na formę:
•kwotowe
•procentowe
•mieszane

Stawki podatkowe ze względu na stosunek stawki do podstawy opodatkowania:
•stawki stałe (procentowe, liniowe)
•skale podatkowe (progresywne, degresywne)

ULGI	Ulgi podatkowe nie dotyczą bezpośrednio podmiotu lub przedmiotu podatku (co charakteryzuje zwolnienia), ale innych elementów konstrukcji podatku, tj. odliczenia od podstawy opodatkowania albo od kwoty podatku, obniżenia stawek podatkowych.
ZWOLNIENIA	Wyłączenie z zakresu podmiotowego danego podatku pewnej kategorii podmiotów (zwolnienia podmiotowe) lub z przedmiotu danego podatku pewnej kategorii sytuacji faktycznych lub prawnych (zwolnienia przedmiotowe)
WYŁĄCZENIA	W przypadku wyłączenia, obowiązek podatkowy w ogóle nie obciąża danego podmiotu lub przedmiotu

Tryb i warunki płatności podatku:
a) termin- Termin uiszczenia podatku wynosi 14 dni przy podatkach powstających w drodze doręczenia decyzji ustalającej podatek lub jest określony kalendarzowo – przy podatkach powstających z mocy prawa (ostatni dzień).
b) forma- Uzależniona od prowadzonej przez podatnika działalności
c) miejsce- Miejscem zapłaty jest właściwy rzeczowo i miejscowo organ podatkowy

Zobowiązania podatkowe: Ustawa z dnia 29 sierpnia 2997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2012r., poz. 749)

Obowiązek podatkowy- art. 4 o.p.:
•Obowiązek podatkowy to wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.
• Obowiązek powstaje z mocy prawa, tzn. wówczas, gdy zaistnieje zdarzenie określone przez ustawę podatkową.

Zobowiązania podatkowe- art. 5 o.p.:
•Zobowiązanie podatkowe to wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

Sposoby powstawania zobowiązania podatkowego:
•z mocy prawa (ex lege)- zaistnienie zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania
•w drodze doręczenia decyzji- poprzez wymiar podatku, doręczenie decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania

Powstanie zobowiązania z mocy prawa (ex lege):
•Zobowiązanie ustala podatnik w drodze tzw. samoobliczenia podatku
•Podatnik mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji, wówczas organ podatkowy wydaje decyzję (deklaratoryjną), w której określa wysokość zobowiązania podatkowego.

Powstanie zobowiązania w drodze wymiaru podatku przez organ podatkowy:
•Zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej jego wysokość.
•Do powstania zobowiązania konieczne jest skuteczne doręczenie decyzji (konstytutywnej) ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Termin dla płatnika i inkasenta:
a) płatnik- Terminem płatności dla płatników jest ostatni dzień, w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego, powinna nastąpić wpłata należności z tytułu podatku
b) inkasent- Terminem płatności dla inkasentów jest dzień następujący po ostatnim dniu, w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata podatku powinna nastąpić, chyba że organ stanowiący właściwej j.s.t. wyznaczył termin późniejszy

Wydłużenie terminów płatności:
• w drodze decyzji organu podatkowego (art. 67a par. 1 pkt 1 i 2 o.p.):
- odroczenie terminu płatności
- rozłożenie płatności na raty
• w drodze rozporządzenia ministra finansów (art. 50 o.p.)

Ograniczenie odraczania terminu:
• przedawnienie zobowiązania podatkowego
• zwrot nadpłaty
• złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty
• wygaśnięcie prawa do zwrotu nadpłaty podatku
• wystawienie rachunku potwierdzającego dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi
• przechowywanie kopii rachunków
• przedawnienie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej

Sposoby wygasania zobowiązań podatkowych:
•EFEKTYWNE- następuje zakończenie stosunku prawnego i zobowiązanie zostaje wykonane)
•NIEEFEKTYWNE- zobowiązanie wygasa, ale cen nie zostaje osiągnięty- zobowiązanie nie zostaje wykonane)

Efektywne wygaśnięcie zobowiązań:
• zapłata (art. 60-63 o.p.)
• pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta
•potrącenie (art.. 64 o.p.)
•zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku (art. 76- 76a o.p.)
•przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych w zamian za zaległości podatkowe na wniosek podatnika- umowa (art. 66 o.p.)
• przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym

Nieefektywne wygaśniecie zobowiązań:
• zaniechanie poboru podatku (art. 22 o.p.)
• umorzenie zaległości podatkowej na wniosek lub z urzędu (art. 67 a o.p.)
• przedawnienie (art. 68-70 o.p.)
•zwolnienie z obowiązku zapłaty w wyniku zastosowania się do treści indywidualnej interpretacji podatkowej (art. 14m o.p.)

Przedawnienie zobowiązań podatkowych:

Przedawnienie prawa wymiaru przez wydanie decyzji (art. 68 § 1 o.p.)	Zobowiązanie podatkowe nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca zobowiązanie podatkowa została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Przedawnienie prawa wymiaru zobowiązań wymierzanych obligatoryjnie w podatku: rolnym, leśnym, od nieruchomości od osób fizycznych, w podatku od spadków i darowizn (art. 68 § 2 o.p.)	Jeżeli podatnik nie złożył w terminie deklaracji podatkowej lub złożył deklarację, lecz nie ujawnił w niej wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, termin przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego wynosi 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Przedawnienie prawa wymiaru dodatkowego zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług (art. 68 § 3 o.p.)	Zobowiązanie podatkowe nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca zobowiązanie podatkowa została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Przedawnienie prawa wymiaru dochodu nieujawnionego (art. 68 § 4 o.p.)	Zobowiązanie z tytułu opodatkowania dochodu nieznajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzącego ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin do złożenia zeznania rocznego dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, za rok podatkowy, którego dotyczy decyzja.
Przedawnienie wykonania zobowiązania oraz prawa do korekty deklaracji decyzją wymiarową (art. 70 § 1 o.p.)	Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Odpowiedzialność solidarna za zobowiązania podatkowe:
•podatnicy odpowiadający solidarnie za zobowiązania podatkowe

• zobowiązanie podatkowe powstaje przez doręczenie decyzji ustalającej

• odpowiedzialni solidarnie są podatnicy, którym doręczono decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe:
•podatnik
•płatnik
•inkasent
•osoby trzecie- w przypadkach określonych w o.p.

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe tzw. osób trzecich:
• rozwiedziony małżonek podatnika
• członkowie rodziny podatnika w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej
•nabywca przedsiębiorstwa lub ZCP
• firmujący
• wspólnik spółki osobowej
• członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych

Charakter odpowiedzialności podatkowej:
•majątkowy
• osobisty
•nieograniczony (z wyjątkiem odpowiedzialności osób trzecich)

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe:
a) wymaga władczego działania organu:
•odpowiedzialność płatnika/ inkasenta (art. 30 § 4 i 5 o.p.)

•odpowiedzialność osoby trzeciej (art. 108 § 1 o.p.)
•odpowiedzialność spadkobiercy, będącym następcą prawnym (art. 100 o.p.)
b) nie wymaga władczego działania organu:
•podatnik
•dłużnik solidarny
•małżonek podatnika
•następca prawny, z wyjątkiem spadkobiercy

Następstwo prawno- podatkowe:
•łączenie się i przekształcanie osób prawnych i spółek- sukcesja generalna
•komercjalizacja i prywatyzacja
•spadkobranie


Wykład VIII 10.12.2013r.

Zasady obrotu dewizowego:
Prawo dewizowe zawiera ograniczenia w swobodnym obrocie wartościami dewizowymi, w zależności od aktualnego modelu ustroju dewizowego.

Modele obrotu dewizowego:
• model oparty na zasadzie monopolu dewizowego państwa (okres socjalizmu realnego do 1989r.)
• model oparty na pełnej swobodzie posiadania wartości dewizowych i obrotu nimi (brak kontroli państwa)
•model mieszany (w okresie socjalizmu realnego od 1984 roku, od 2003r. w stosunku do krajów trzecich)
•model obowiązujący w UE (swoboda przepływu kapitału i płatność; UGiW- wspólna waluta euro)

Podstawowym celem reglamentacji dewizowej jest ochrona gospodarki krajowej i waluty narodowej.
Reglamentacja dewizowa- to przejaw władczej ingerencji państwa ograniczającej dostęp do dóbr prawnych, t. ograniczeń właściciela wartości dewizowych.
Zniesienie zasady walutowości (arty. 358 K.C.) oraz nowelizacja ustawodawstwa dewizowego uwzględniła możliwości przedsiębiorców uzyskania prawa rozliczenia się między sobą w walutach obcych bez potrzeby uzyskania zezwolenia dewizowego.

Źródła prawa dewizowego:
• Konstytucja RP (art. 227 ust. 1) Reglamentacja dewizowa jedynym z instrumentów obrony stabilności waluty narodowej jako głównego zadania NBP
• Ustawa z dnia 27.07.2002 roku – prawo dewizowe (tj. Dz. U. 2012r. poz. 826)

Zakres terytorialny:
• terytorium RP
• państwa członkowskie UE, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)
•państwa niebędące członkami UE, a także terytoria zależne, autonomiczne i stowarzyszone oraz terytoria zależne, autonomiczne i stowarzyszone państw członkowskich UE

Zakres przedmiotowy prawa dewizowego:
•obrót dewizowy z zagranicą
•obrót wartościami dewizowymi w kraju
•działalność kantorowa
Wartości dewizowe dzielą się na:
a) złoto i platyna dewizowa
b) zagraniczne środki płatnicze:
- waluty obce
- dewizy

Waluty obce:
Walutami obcymi są znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnymi środkami płatniczymi, a także wycofane z obiegu lecz podlegające wymianie.
Wymienialne rozrachunkowe jednostki pieniężne stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w szczególności jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego Funduszu Walutowego (SDR).

Dewizy:
Papiery wartościowe (np. weksle) i inne dokumenty pełniące funkcje środka płatniczego (np. czeki, akredytywy, polecenia przelewu) wystawiane w walutach obcych.

Papiery wartościowe dzieli się na:
- udziałowe
- dłużne

Złoto i platyna:
- Złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab, monet bitnych po 1850 roku, a także półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej
- przedmioty ze złota i platyny zazwyczaj niewytwarzane z kruszców
-Prawo probiercze określa próbę złota o wartości dewizowej (375/ 1000)

Podmioty prawa dewizowego (miejsce zamieszkania osoby fizycznej lub miejsce siedziby):
- osoby fizyczne posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu
- rezydentami są również: oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów
- polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych

Obrót dewizowy dzieli się na:
- obrót dewizowy z zagranicą
- obrót wartościami dewizowymi w kraju

Obrót dewizowy z zagranicą  zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować dokonanie…

Obrót wartościami dewizowymi w kraju  …

Ograniczenia dewizowe (kraje trzecie):
- zbywanie i nabywanie w kraju papierów wartościowych, wierzytelności i innych praw
- zbywanie przez rezydentów w krajach trzecich papierów wartościowych, wierzytelności i innych praw
- otwieranie rachunków bankowych w krajach trzecich przez rezydentów
- pożyczki krótkoterminowe
- ustanawianie zabezpieczeń na rzecz nierezydentów z krajów trzecich
- przekazywanie przez rezydenta do tych państw środków płatniczych z przeznaczeniem na podjęcie lub rozszerzenie w nim działalności gospodarczej

Ograniczenia dewizowe nie mają zastosowania do:
- Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Finansów i Ministra Skarbu Państwa
- Narodowego Banku Polskiego
- organów władzy publicznej

Ograniczenia szczególne- uprawnienia Rady Ministrów i RPP:
- wykonania decyzji organów organizacji międzynarodowych, których członkiem jest RP
- zapewnienia porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego
- zapewnienia równowagi bilansu płatniczego
- zapewnienia stabilności waluty

Obowiązki dewizowe …

Zezwolenia dewizowe (odstąpienie od ograniczeń i obowiązków dewizowych) dzielą się na:
- indywidualne zezwolenia dewizowe (Prezes NBP)
- ogólne zezwolenia dewizowe (Minister Finansów)

Zezwolenia dewizowe… (tabelka)

Indywidualne zezwolenia dewizowe:
- postępowanie w sprawie udzielenia indywidualnego zezwolenia dewizowego jest jednoinstancyjne (nie przysługuje odwołanie)
- udzielanie zezwoleń jest rozstrzygane w formie ostatecznej decyzji administracyjnej prezesa NBP
- strona może zwrócić się z wnioskiem do Prezesa NBP o ponowne rozpatrzenie sprawy
- udzielenie zezwolenia podlega uchyleniu, jeżeli korzystanie z niego odbywa się wbrew określonym w nim warunkom

Działalność kantorowa to:
- regulowana działalność gospodarcza w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej
- działalność gospodarcza podlegająca na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży
- wymaga wpisu do rejestru działalności kantorowej prowadzonego przez Prezesa NBP (w terminie 7 dni od założenia)
- nie wymaga indywidualnego zezwolenie dewizowego

5 luty egzamin godz. 17  I termin
0 termin  W okolicach 20.01


Wykład IX 10.12.2013r.

ZASADY OBROTU DEWIZOWEGO:

Zakres terytorialny:
- kraj- terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

- kraje UE- państwa członkowskie Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarki i Rozwoju (OECD) oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)
- kraje trzecie- państwa niebędące państwami członkowskimi UE, a także ich terytoria zależne, autonomiczne i stowarzyszone oraz terytoria zależne, autonomiczne i stowarzyszone państw członkowskich.

Zakres przedmiotowy prawa dewizowego:
- obrót dewizowy z zagranicą
- obrót wartościami dewizowymi w kraju
- działalność kantorowa

Wartości dewizowe dzielą się na:
- złoto i platyna dewizowa
- zagraniczne środki płatnicze, a te wyróżniają:
* waluty obce
* dewizy

Waluty obce:
•Walutami obcymi są znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie.

•Wymienialne rozrachunkowe jednostki pieniężne stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w szczególności jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego Funduszu Walutowego (SDR).

Dewizy:
Papiery wartościowe (np. weksle) i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego (np. czeki, akredytywy, polecenie przelewu), wystawione w walutach obcych.

Papiery wartościowe dzielą się na:
a) udziałowe:
- akcje
- prawa poboru nowych akcji
b) dłużne:
- obligacje

Złoto i platyna dewizowa:
•Złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r., a także półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej.

•Przedmioty ze złota i platyny zazwyczaj niewytwarzane z tych kruszców.

Podmioty prawa dewizowego:
a) rezydenci:
•osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne mające siedzibę w kraju, a także inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu;

•rezydentami są również znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów;
•polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.
b) nierezydenci:
•osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu;

•nierezydentami są również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów;
•obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne, korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych.
c) nierezydenci z krajów trzecich:
•nierezydentami z krajów trzecich są osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne podmioty, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, mające miejsce zamieszkania lub siedzibę w krajach trzecich;

•nierezydentami z krajów trzecich są również znajdujące się w tych krajach oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów lub nierezydentów z innych krajów.

Obrót dewizowy wyróżnia:
- obrót dewizowy z zagranicą

- obrót wartościami dewizowymi w kraju

Obrót dewizowy z zagranicą:
•Zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między rezydentem i nierezydentem rozliczeń pieniężnych lub przeniesienie między rezydentem i nierezydentem własności wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także wykonywanie takich umów lub czynności.
•Zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej, powodującej lub mogącej powodować przeniesienie między rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą, a także wykonywanie takich umów.
•Dokonywanie wywozu, przekazywanie oraz wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu, przekazywanie oraz nadsyłanie z zagranicy do kraju.

Obrót wartościami dewizowymi w kraju:
•Zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami rozliczeń w walutach obcych albo przeniesienie w kraju między rezydentami lub między nierezydentami własności wartości dewizowych, a także wykonywanie takich umów lub czynności.

Ograniczenia dewizowe:
•Wywóz, wysyłanie oraz przekazywanie przez rezydentów do krajów trzecich krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, z przeznaczeniem na podjęcie lub rozszerzenie w tych krajach działalności gospodarczej, w tym na nabycie nieruchomości na potrzeby tej działalności, z wyjątkiem przekazywania do krajów trzecich krajowych lub zagranicznych środków płatniczych na pokrycie kosztów działalności polegającej na bezpośrednim świadczeniu usług w wykonaniu zawartej umowy lub promocji i reklamie działalności gospodarczej prowadzonej przez rezydenta w kraju.
•Otwieranie przez rezydentów, zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem innych podmiotów, rachunków w bankach i oddziałach banków, mających siedzibę w krajach trzecich, z wyjątkiem ich otwierania w czasie pobytu w tych krajach, a także w związku z działalnością tam wykonywaną z zastrzeżeniem nieutrzymywania takich rachunków dłużej niż 2 miesiące od zakończenia pobytu lub działalności.

Ograniczenia dewizowe nie mają zastosowania do:

- Skarb Państwa reprezentowanego przez Ministra Finansów i Ministra Skarbu Państwa
- Narodowego Banku Polskiego
- Organów władzy publicznej działający w ramach postępowania karnego, cywilnego i administracyjnego (w tym zabezpieczającego lub egzekucyjnego)

Ograniczenia szczególne:
- - wykonania decyzji organów organizacji międzynarodowych, których członkiem jest RP
- zapewnienia porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego
- zapewnienia równowagi bilansu płatniczego
- zapewnienia stabilności waluty obcej

Obowiązki dewizowe:
•Rezydenci i nierezydenci przekraczający granicę państwa są obowiązani zgłaszać organom wykonującym kontrolę celną przywóz do kraju złota lub platyny dewizowej oraz krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, o ile ich wartość przekracza równowartość 10.000 euro.
•Rezydenci i nierezydenci mają obowiązek przedstawienia na żądanie organów wykonujących kontrolę celną przywożone do kraju lub wywożone za granicę wartości dewizowe oraz krajowe środki płatnicze.

•Rezydenci mają obowiązek dokonywania przekazów pieniężnych za granicę oraz związanych z obrotem dewizowym rozliczeń w kraju wyłącznie za pośrednictwem uprawnionych banków lub krajowych instytucji płatniczych lub oddziałów unijnych instytucji płatniczych, jeżeli kwota przekazu lub rozliczenia przekracza 15.000 EURO.
•Rezydenci dokonujący obrotu dewizowego z zagranicą oraz przedsiębiorcy wykonujący działalność kantorową są obowiązani przekazywać NBP dane niezbędne do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej.

•Przedsiębiorcy wykonujący działalność kantorową oraz rezydenci i nierezydenci dokonujący czynności obrotu dewizowego, które podlegają ograniczeniom lub obowiązkom określonym w ustawie, są obowiązani, na potrzeby kontroli skarbowej oraz kontroli wykonywanej przez NBP, przechowywać dokumenty związane z tą działalnością lub tymi czynnościami przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wykonywali działalność kantorową lub dokonali danej czynności obrotu dewizowego.

Zezwolenia dewizowe(odstąpienie od ograniczeń o obowiązków dewizowych) dzielą się na:
- Indywidualne zezwolenia dewizowe (Prezes NBP)
- Ogólne zezwolenia dewizowe (Minister Finansów)

Działalność kantorowa to:
• regulowana działalność gospodarcza w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej
•działalność gospodarcza, polegająca na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży
• wymaga wpisu do rejestru działalności kantorowej prowadzonej przez Prezesa NBP

Działalność kantorowa przesłanki pozytywne:
•Działalność może być prowadzona przez osobę fizyczną, która nie została prawomocnie skazana za przestępstwa skarbowe albo za przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, a także osobie prawnej oraz spółce nieposiadającej osobowości prawnej, której żaden odpowiednio członek władz lub wspólnik nie został skazany za takie przestępstwo
•Czynności bezpośrednio związane z wykonywaniem działalności kantorowej mogą być wykonywane tylko przez osoby, który nie zostały skazane prawomocnie za przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej i które posiadają fachowe przygotowanie do wykonywania tych czynności.

Kontrola dewizowa NBP:
•udzielone indywidualne zezwolenia dewizowe
•działalność kantorowa
•dokonywanie przez rezydentów, dokonujących obrotu dewizowego z zagranicą, obowiązku przekazywania NBP danych w zakresie niezbędnym do sporządzania bilansu płatniczego lub bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa.

Kontrola dewizowa NBP:
•Kontrola odbywa się w oparciu o przepisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

•Kontrolę przeprowadzają pracownicy Narodowego Banku Polskiego, zwani kontrolerami, w siedzibie jednostki kontrolowanej, w siedzibie kontrolowanego przedsiębiorcy lub siedzibie Narodowego Banku Polskiego, po okazaniu legitymacji służbowej i pisemnego upoważnienia zawierającego w szczególności ich nazwiska, numery legitymacji służbowych oraz informację o zakresie kontroli.

•Kierownik kontrolowanej jednostki jest zobowiązany zapewnić kontrolerom warunki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, a także dostęp do całej dokumentacji związanej z zakresem kontroli a przedstawiciele oraz pracownicy kontrolowanej jednostki są zobowiązani udzielać ustnych i pisemnych wyjaśnień oraz sporządzać zestawienia i obliczenia, w zakresie przeprowadzanej kontroli.
•Wyniki przeprowadzonej kontroli kontroler przedstawia w sporządzonym przez siebie protokole (kontrola w siedzibie jednostki kontrolowanego) lub sprawozdaniu podpisywanego przez kontrolera (kontrola w siedzibie NBP, jeden egzemplarz przekazuje się jednostce kontrolowanej).
•Przedstawiciel kontrolowanej jednostki może w terminie 14 dni od otrzymania protokołu lub sprawozdania zgłosić na piśmie umotywowane zastrzeżenia co do zawartych w nich ustaleń.

•W razie nieuwzględnienia tych zastrzeżeń w całości lub w części kontroler przekazuje na piśmie swoje stanowisko kontrolowanej jednostce.

•W przypadku stwierdzenia w wyniku przeprowadzonej kontroli nieprawidłowości, Prezes NBP przekazuje kontrolowanej jednostce zalecenia pokontrolne a kierownik kontrolowanej jednostki jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych, poinformować w formie pisemnej jednostkę organizacyjną NBP, wykonującą kontrolę, o działaniach podjętych w celu wykonania zaleceń pokontrolnych.

•W przypadku stwierdzenia rażącego naruszenia przepisów prawa lub warunków udzielonego zezwolenia dewizowego, kontrolerzy występują do Prezesa NBP albo dyrektora jednostki organizacyjnej NBP, który wydał zezwolenie dewizowe, o jego uchylenie.
•Gdy doszło do naruszenia warunków wykonywania działalności kantorowej, kontrolerzy występują do Prezesa NBP o wydanie decyzji o zakazie jej wykonywania.
•W razie powstania w toku kontroli uzasadnionego podejrzenia popełnienia wykroczenia lub przestępstwa przez kontrolowaną jednostkę lub inny podmiot, Prezes NBP powiadamia o tym właściwy organ zgodnie z obowiązującymi przepisami.