CHOROBY CYWILIZACYJNE A CHOROBY SPOLECZNE- zacieraja się różnice,
choroba- rozwój cywilizacji
choroby społeczna-
z danym społeczeństwem np. otyłość
czynniki cywilizacyjne, społeczne, interakcje w pracy
cywilizacyjne- zanieczyszczenie środowiska, postęp w technologii
Klasyfikacja:
-Choroby cywilizacyjne- szeroko rozpowszechnione w społeczeństwie
-będące skutkiem rozwoju cywilizacyjnego i zmiany stylu życia
-rozpowszechniły się w wyniku intensywnego uprzymysławiania i urbanizacji wraz z poprawą warunków bytowych, odżywiania i zmianami w życiu społecznym.
Czynniki przyczyniające się do powstania chorób cywilizacyjnych
- stałe napięcie uk. nerwowego
-intensywne zycie psychiczne
stresy
siedzący tryb życia
niewłaściwe odżywianie
zanieczyszczenie środowiska naturalnego
szkodliwe warunki pracy
Choroby cywilizacyjne:
Choroby uk. krążenia( miażdżyca tętnic, choroba niedokrwienna serca, udary móżgowe, nadciśnienie tętnicze)
- najczęściej występujące nowotwory złośliwe
- choroby uk. oddechowego (POChP, dychawica oskrzelowa)
-choroby przemiany materii( cukrzyca)
- choroby przewodu pokarmowego związane z błędami odżywiania i nadmiernym piciem alkoholu( marskość wątroby)
-choroby reumatyczne
-zaburzenia psychiczne( zaburzenia psychosomatyczne, nerwice, depresje, uzależnienia)
-alergie
Choroby społeczne:
schorzenia przewlekłe
-występują masowo
-powodowane sytuacją społeczną, w której żyją ludzie
Choroby społeczne:
Gruźlica, choroby weneryczne, nowotworowe, psychiczne, reumatyczne, cukrzyca, otyłość, choroby uk. krążenia, alkoholizm nikotynizm narkomania
LDL-niekorzystny
HDL-korzystny
otyłość androidalna rozpoznajemy gdy wartość tego wskaźnika wynosi więcej niż 0, 8 u kobiet i więcej 1, 0 u mężczyzn
otyłość ginoidalna- rozpoznajemy gdy jego wartość 0,8 lub mniej lub 1,0 lub mniej u mężczyzn
Papierosy- skład
nowotwory;
Winę za to ponoszą nie tylko czynniki o których wiemy że nam nie służą:
-papierosy
złe odżywianie
zanieczyszczenie
Wzrost zachorowalnośvi na nowotwory- wiele innych groźnych choró
Nowotwór płuca- 90% zachorowań na raka płuca jest spowodowany tym nałogiem- palenie tytoniu.
-nastąpił gwałtowny wzrost liczby zachorowań na raka płcu- skala masowa produkcji po roku 50.
Istotne jest także że działanie azbestu, raodnu, chromu, niklu, węglowodorów aromatycznych oraz związków arsenu jest rakotwórcze.
Nowotwór płuca jest masowym zabójcą
-co roku zachorowuje na niego ok. 20 tys. osób i niemal tyle samo ludzi zabija
-rak płuca to w Polsce numer jeden wśród nowotworów nękajaćych mężczyzn i numer dwa( po raku piersi) u kobiet ( również w woj. zachodniopomorskim)
-według statystyk umieralności na nowotwory rak płuca zajmuje w woj. zachpom. niechlubne 1 miejsce, zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet.
Profilaktyka:
niepalenie
nawet 80 % palaczy deklaruje chęć rzucenia palenia-należy ich systematycznie wspierać w rzucaniu nałogu
opowieści o tym, że papierosy light albo mentolowe są mniej szkoldiwe- ściema
Nowotwór piersi:
to kobiecy rak numer jeden w Polsce biorąc pod uwagę statystyki zachorowalności ( również w woj. zachodniopomorskim)
co roku w polsce rejestruje sie blisko 12 tys. nowych zachorowań a z tego powodu umiera 5 tys. pacjentek ( 42%
ok. 50 % kobiet z nowotworem piersi dałoby się uratować, gdyby nie zbyt późna wykrywalność
Większość guzków ma łagodny charakter...
'''w 9 przypadkach na 10 nie będzie to rak, jednak każdą zauważoną zmianą należy udać się jak najszybciej do lekarza
- najistoniejsza jest samokontrola piersi wykonywana od 20 roku życia
Wczesne wykrywanie
USG Piersi
Czynniki ryzyka:
-genetyczne- rak piersi/ jajnika w rodzinie, zwłaszcza wśód krewnych pierwszego stopnia( u matki, siostry, córki), szczeólnie przed 50 rokiem życia: pozytywne wyniki testów genetycznych BRCA1, BRCA2
-wiek(>50 lat)
-późne macierzyństwo
otyłość
czynniki hormonalne:
-wczesne pokwitanie
Nawotwór jelita grubego:
rozwija się bardzo powoli co zwiększa szansę na jego wczesne wykrycie
zarejestrowanych
Profilaktyka:
dieta bogata w błonnik
unikanie produktów smażonych i wędzonych
rzucenie palenia
wystrzeganie sie alkoholu
zwiększyć spożycie wapnia
Diagnostyka:
badanie per rectum
od 50 r. ż. badanie na obecności krwi utajonej w stolcu
badanie kolonkoskopowe co 5 lat
Czynniki genetyczne a rak jelita grubego :
-wrodzony niepolipowaty rak jelita grubego
-zespól Lynch I i II
prawdopodobieństwo zachorowania u nosiciela mutacji sięga 90 %
Nowotwór szyjki macicy:
- umieralność na raka szyjki macicy w Polsce należy do nawyższych w Europie
Codziennie umiera z jego powodu 5 Polek.
Wykrycie- badanie cytologiczne- pobranie komórek nabłonka pokrywającego szyjkę macicy.
Szczepionka chroniąca przed zakażeniem
Nowotwór gruczołu krokowego( Prostaty)
w ostatnich 30 latach wzrost zachoworalności -4krotny
Rzadko występuje przed 40 rokiem życia, a średni wiek zachorowania przekracza 70 lat
głónym czynnikiem jest wiek- po 80 roku życia
Profilaktyka
Dieta uboga w nasycone tłuszcze poch. zwierzęcego
dieta zawierająca wit. E i selen( subs. antyoksydacyjne)
dieta bogata w pomidory i sojw zawierajace isoflawony, likopen, retoiny
Wczesne wykrywanie
-regularne badanie gruczołu krokowego przez odbytnice per rectum- palcem lub za pomocą USG- po 45 r. ż co roku
- oznaczenie poziomu PSA w surowicy krwi- białka produkowanego przez stercz, którego poziom podwyższa sie przy chorobach prostaty.- po 50 r. ż.
Europejski kodeks walki z Rakiem:
Nie pal
wystrzegaj się otyłości
ogranicz spożycie alkoholu
unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne
zaszczep się na wzw typu B
przestrzegaj przepisów ochrony radiologicznej
jedz 5 razy dziennie warzywa i owoce
bądź codziennie aktywny/y ruchowo
od 20 roku zycia pamiętaj o samobadaniu piersi
od 25 r. ż wykonuj badanie cytologiczne
po 40 r. ż wykonuj co 2 lata mamografię po menopauzie raz w roku
po 50 r. ż wykonaj badanie w kierunku raka jelita grubego
Wg. statysty MOP: na 100 wypadkó śmiertelnych składa się;
7 wypadków związanych z pracą
37 wypadków drogowych( niezwiązanych w pracy)
56 wypadków w domu, w szkole, podczas wypoczynku
środowisko uczniowskie jest najbardziej wypadkowe w Polsce- dochodzi 2 razy częściej do wypadku niż w środowisku pracy w Polsce-szkołą podstawowa i gimnazjum( złamania, stłukniecia i skręcenia, urazy wenętrzne, rany)- najczęściej kończyny, potem głowa
sala gimnastyczna, boisko, plac zabaw i gier, korytarz i schody, ulica i droga
wych fizyczne, przerwy, wycieczki i ine formy
Klasyfikacja wypadków i urazów:
niedbalstwo
roztargnienie
brak doświadczenia
zmęczenie
popisywanie się
lenistwo
lekceważenie reguł
czynniki zwazane z rzwojem cywilizacyjnym;
AIDS
Drogi zakażenia HIV:
poprzez stosunki płciowe
- poprzez zakażoną krew: przetoczenie zakażonej krwi, wspólne używanie igieł i strzykawek, niedokładną sterylizację sprzętu medycznego
-drogą wertykalną: z matki na dziecko: podczas ciąży, porodu, karmienia piersią