Podczas
działania prądu stałego wskutek znacznego nagromadzenia anionów
przy biegunie dodatnim występuje martwica skrzepowa, a przy biegunie
ujemnym martwica rozpływna.
3.
Działanie elektrokinetyczne – polega na przesunięciu względem
siebie faz rozproszonej i rozpraszającej koloidów tkankowych pod
wpływem pola elektrycznego.
Do
zjawisk elektrokinetycznych należą elektroforeza i elektroosmoza.
Pobudzenie
mięśni oddechowych do skurczów tężcowych (zatrzymanie oddechu),
Skurcz
tężcowy mięśni poprzecznie prążkowanych (zginaczy lub
prostowników).
Miejscowe
zmiany pod wpływem prądu stałego wykorzystywanego w lecznictwie
Odczyn
ze strony naczyń krwionośnych.
Reakcja
nerwów i mięśni na prąd stały.
Odczyn
ze strony naczyń krwionośnych
Prąd
stały elektryczny powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych.
W
przebiegu odczynu można wyróżnić trzy okresy:
Pierwszy
– rozszerzenie
naczyń powierzchownych skóry, zaczerwienienie skóry.
Drugi
– rozszerzenie naczyń po upływie ok. 30 min. słabnie lub
ustępuje.
Trzeci
– głębokie przekrwienie tkanek utrzymujące się do kilku
godzin.
Odczyn
ze strony naczyń krwionośnych
Przekrwieniu
towarzyszy miejscowe żywoczerwone zabarwienie skóry zwane rumieniem
galwaniczym, który powstaje pod wpływem histaminy uwalnianej z
magazynów tkankowych i innych związków rozszerzających naczynia.
Reakcja
nerwów i mięśni na prąd stały
Prąd
stały przepływający przez nerwy i mięśnie nie pobudza ich.
Przyczyną
powstawania bodźca elektrycznego nie jest sam prąd ale
dostatecznie szybka zmiana jego natężenia w czasie.
Przepływający
przez nerwy i mięśnie prąd nie powoduje ich pobudzenia ale
zmienia pobudliwość tkanki nerwowej wykorzystywaną w zabiegach
elektroleczniczych.
Zabiegi
elektrolecznicze przy użyciu prądu stałego
Galwanizacja,
Jonoforeza,
Kąpiele
elektryczno-wodne.
Galwanizacja
Jest
to rodzaj elektroterapii polegający na wykorzystaniu prądu stałego
(o niskim napięciu ok. 50V i małym natężeniu ok. 0,01-0,5 mA/cm2)
wytwarzanego przez aparaty przetwarzające prąd zmienny na prąd
stały.
Galwanizacja
Wskazania:
nerwobóle,
przewlekłe
zapalenie stawów, splotów i korzeni nerwowych w przebiegu choroby
zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa,
leczenie
porażeń wiotkich,
zaburzenia
krążenia obwodowego,
przyspieszenie
procesów gojenia się ran,
resorpcja
wysięków, krwiaków, obrzęków.
Jonoforeza
Jest
to metoda lecznicza
polegająca na miejscowym wprowadzeniu leków do organizmu przez
skórę lub śluzówkę za pomocą prądu stałego.
Ilość
wprowadzonego leku jest proporcjonalna do napięcia prądu i czasu
jego przepływu.
Od
strony anody wprowadzane są jony metali, alkaloidy
a od strony katody aniony.
Najczęściej
stosowane są: hydrokortyzon, histamina, salicylany.
Są
to zabiegi elektrolecznicze, w których część lub całe ciało
znajdujące się w kąpieli wodnej poddane zostaje działaniu prądu
stałego.
Wyróżnia
się kąpiele komorowe i całkowite.
Kąpiele
elektryczno-wodne
Wskazania:
zespoły
bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa,
choroba
zwyrodnieniowa stawów,
niedowłady,
nerwobóle.
Skutki
działania prądu elektrycznego
na organizm ludzki
Fizyczne
(np. cieplne),
Chemiczne
(np. zmiany elektrolityczne),
Biologiczne
(np. zaburzenia czynności).
Prądy
przemienne o dużej częstotliwości
Nie
wywołują one zaburzeń przewodnictwa w nerwach i zaburzeń w
czynności mięśnia sercowego,
Mogą
doprowadzić do uszkodzeń wskutek wytwarzania ciepła na drodze
przepływu prądu przez ciało.
Prądy
przemienne o dużej częstotliwości
Prądy
o bardzo dużych częstotliwościach (kilka tysięcy Hz) mają
stosunkowo małą zdolność do przenikania wgłąb tkanek.
Im
częstotliwości są większe, tym działanie jest bardziej
powierzchniowe
Prądy
przemienne o małej częstotliwości
Praktycznie
najbardziej niebezpieczne dla człowieka są prądy przemienne o
częstotliwości 50-60 Hz, a więc częstotliwości przemysłowej.
Progowe
wartości odczucia przepływu prądu przez elektrodę trzymaną w
ręku wynoszą:
Prąd
przemienny o małej częstotliwości
Przepływając
przez mięśnie, powoduje ich silne skurcze.
Człowiek
obejmując ręką przewód doznaje skurczu mięśni zginających
palce, co powoduje powstanie zjawiska zwanego przymarzaniem (nie
udaje się oderwać ręki od przewodu).
Skutki
przepływu prądu przez ciało zależą od jego wartości, drogi i
czasu przepływu oraz stanu zdrowotnego porażonego.
Decydujący
wpływ, gdy chodzi o bezpieczeństwo porażeń ma wartość prądu i
czas przepływu.
Podczas
porażenia przez serce przepływa niewielka wartość prądu, może
ona spowodować śmiertelne skutki – migotanie komór sercowych.
Stan
ten należy
do najtrudniej odwracalnych.
Istotnym
czynnikiem decydującym o wystąpieniu tego zjawiska jest czas
przepływu prądu, a w przypadku krótkich przepływów, moment na
który on przypadł.
Jeśli
przypada na początek rozkurczu (przerwa w pracy serca) to
prawdopodobieństwo wystąpienia migotania jest bardzo duże.
Przy
czasie przepływu krótszym od 0,2 s wystąpienie migotania komór
jest rzadkie.
W
czasie rażenia występują również zaburzenia oddychania.
Przepływ
prądu przez mózg może spowodować zahamowanie czynności ośrodka
oddechowego sterującego czynnością oddychania.
Doprowadza
to w krótkim czasie do zatrzymania oddychania, krążenia krwi (z
powodu braku tlenu) i śmierć.
Podczas
przepływu prądu przez klatkę piersiową dochodzi do skurczu
mięśni oddechowych, co w konsekwencji prowadzi do uduszenia.
Przepływ
prądu elektrycznego
Podczas
przepływu prądu elektrycznego przez organizm ludzki następuje
pobudzenie, a następnie porażenie układu nerwowego.
przepływem
prądu bezpośrednio przez czaszkę i mózg.
Przepływ
prądu elektrycznego
Wytwarzanie
się dużej ilości ciepła przy przepływie prądów o wysokim
napięciu może w ciągu kilku sekund wywołać nieodwracalne
uszkodzenie lub zniszczenie mózgu.
Przepływ
prądu elektrycznego
Przepływ
prądu przez ciało powoduje wytwarzanie ciepła na drodze tego
przepływu.
Wzrost
temperatury może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń organizmu
człowieka.
Najczęściej
spotyka się uszkodzenia skóry
Przepływ
prądu elektrycznego
W
miejscu wejścia prądu powstają oparzenia (od zaczerwienienia
skóry, powstania pęcherzy oparzeniowych, aż po martwicę skóry i
zwęglenie).
Przepływ
prądu elektrycznego
Może
powodować uszkodzenia mięśni.
W
wyniku gwałtownych skurczów może nastąpić przerwanie włókien
mięśnia.
Mogą
pojawić się również zmiany w strukturze włókien mięśniowych,
a także uszkodzenia kości.
Skutki
pośredniego działania prądu elektrycznego
Powstają
gdy prąd elektryczny nie przepływa przez ciało.
Dzieje
się tak w przypadkach powstania łuku elektrycznego w wyniku
zwarcia w urządzeniach elektrycznych.
Skutki
pośredniego działania prądu elektrycznego
Łuk
elektryczny może spowodować mechaniczne uszkodzenia skóry, mające
wygląd ran ciętych, kłutych lub postrzałowych.
Towarzyszą
temu często poważne oparzenia skóry powstałe również w wyniku
zapalenia się odzieży.
Łuk
elektryczny może wywołać również uszkodzenia cieplne i świetlne
narządu wzroku.
Skutki
pośredniego działania prądu elektrycznego
Do
urazów wywołanych pośrednio przez prąd należy zaliczyć
również złamania i inne obrażenia wynikłe wskutek upadku z
wysokości wskutek odruchowej reakcji na porażenie.
Czynniki
fizyczne
1.
Promieniowania:
świetlne
jonizujące:
,
, , X
2.
Choroba popromienna
ostra
przewlekła
Promieniowanie
świetlne
Promieniowanie
podczerwone o długości fali od 770 do 15000 nm
Promieniowanie
widzialne o długości fali od 400 do 760 nm
Promieniowanie
nadfioletowe o długości fali od 200 do 380 nm.
Działanie
biologiczne
Zależy
ono od głębokości przenikania fal świetlnych do skóry.
Światło
o falach krótszych niż 200 nm nie przenika do skóry i zostaje
całkowicie pochłonięte przez warstwę rogową naskórka.
Wraz
ze wzrostem
długości fal zwiększa się zdolność światła do wnikania do
skóry, osiągając szczyt przy dł. fal 750 nm.
Najbardziej
czynną część widma słonecznego stanowią promienie
nadfioletowe.
Rodzaje
promieniowania nadfioletowego:
UVC
– widmo sztucznego źródła światła
UVB
– o długości fali od 290 do 320 nm.
UVA
- o długości fali od 320 do 400 nm
UVA
Jest
promieniowaniem o długości 320-400nm.
Jest
ono mniej rumieniogenne ale bardziej barwnikotwórcze od UVB.
W
dużych
dawkach powoduje pigmentacje skóry, czyli ciemnienie na skutek
utleniania melaniny.
UVB
Jest
promieniowaniem o długości fali od 290 do 320 nm.
Wywołuje:
odczyny
rumieniowe (melanogenezę),
odpowiada
za syntezę witaminy D,
wtórne
przebarwienia,
powoduje
przerost warstwy rogowej naskórka,
działa
rakotwórczo
UVC
UVC
światła słonecznego nie dociera do ziemi i nie odgrywa roli w
posłonecznych odczynach skóry.
Stanowi
natomiast część widma sztucznych źródeł światła i wywiera
silne działanie rumieniotwórcze, przeciwbakteryjne i karcynogenne.
Wpływ
promieniowania ultrafioletowego na organizm:
1.
Wpływ na skórę:
działanie
bodźcowe na zakończenia nerwowe w skórze
zwiększona
odporność skóry na zakażenia
pobudza
proliferacje naskórka oraz przekrwienie skóry
pobudza
melanogenezę
powoduje
pojawienie się wtórnych przebarwień
działanie
rakotwórcze (rozwój czerniaka).
Wpływ
promieniowania ultrafioletowego na organizm:
2.
Zwiększa
podstawową przemianę materii (działa
bodźcowo na na gruczoły wydzielania wewnętrznego: przysadkę,
nadnercza, jajniki i jądra)
3.
Pobudza
syntezę witaminy D
- wpływ na gospodarkę wapniowo - fosforanową
Wpływ
promieniowania ultrafioletowego na organizm:
4.
Wpływ na krew i układ krwiotwórczy
zwiększa
liczbę erytrocytów, hemoglobiny, leukocytów, okresowo płytek
krwi
obniża
poziom cukru i kwasu mlekowego
wzrost
glikogenu w mięśniach i w wątrobie
5.
Wpływ
na układ nerwowy:
spadek
pobudliwości nerwowej
przedawkowanie
- objawy podniecenia,
bezsenność, podrażnienie układu nerwowego.
Wskazania
do naświetlań promieniami ultrafioletowymi:
Choroby
skóry: łuszczyca, przewlekłe zmiany wypryskowe, bielactwo,
łysienie plackowate
leczenie
ran i owrzodzeń
profilaktyka
oraz leczenie krzywicy
leczenie
źle gojących się złamań,
wspomaganie
leczenia gruźlicy kości
leczenie
zapaleń stawowych.
Promieniowanie
podczerwone
Działanie
biologiczne jest związane z podniesieniem przez nie temperatury
tkanek w następstwie zwiększenia energii kinetycznej ich
cząsteczek.
Zaczerwienienie
skóry jest równomierne, spowodowane rozszerzeniem głębiej
położonych naczyń krwionośnych.
Promieniowanie
podczerwone
Wskazania:
leczenie
trudno gojących się ran,
stany
zapalne tkanek miękkich,
zmiany
pourazowe.
Promieniowania
jonizujące
Jest
to promieniowanie o energii wystarczającej do spowodowania
jonizacji atomów lub cząsteczek.
Promieniowania
jonizujące: ,
â,
i X
Promieniowanie
– to strumień dodatnio naładowanych jąder helu.
Na
ogół mało przenikliwe.
W
powietrzu rzadko dolatują dalej niż na milimetry od źródła
promieniowania.
Można
się zabezpieczyć nawet kartką papieru.
Promieniowanie
â
–
to strumień szybko poruszających się elektronów, przenikliwe dla
tkanek ustroju. Ochrona za pomocą betonowych płyt.
Promieniowania
jonizujące: ,
â,
i X
Promieniowanie
– źródłem są jądra nietrwałych atomów, obdarzone nadmiarem
energii w wyniku wcześniejszych przemian promieniotwórczych
Promienie
są bardzo przenikliwe. Do ochrony przed nimi stosuje się grube
osłony np. z ołowiu.
Zastosowania:
Do
sterylizacji wyposażenia medycznego, produktów spożywczych.
W
medycynie używa się ich w radioterapii do leczenia raka.
Promieniowania
jonizujące: ,
â,
i X
Promieniowanie
X
- rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, długość fali od 5 pm
do 10 nm (pomiędzy ultrafioletem i promieniowaniem ).
W
dawkach stosowanych w diagnostyce medycznej nie powinno powodować
działań niepożądanych.
Promieniowanie
rentgenowskie może wpływać negatywnie na rozwój płodu,
Ze
względów bezpieczeństwa - badania rentgenowskie u kobiet w wieku
rozrodczym w pierwszych dwóch tygodniach po menstruacji.
Patomechanizm
biologicznego działania promieniowania jonizującego:
Poprzez
radiolizę wody (rozpad) powodują:
indukuje
powstawanie silnie toksycznych wolnych
rodników ponadtlenkowych
(odpowiedzialne za peroksydację lipidów, uszkadzanie białek
transportujących, lizosomów w komórce),
nadmierna
ilość wolnych rodników blokuje wiele enzymów
wewnątrzkomórkowych, zwłaszcza katalazy i peroksydazy,
uszkodzenie
błon komórkowych.
Patomechanizm
biologicznego działania promieniowania jonizującego:
Bezpośrednie
działanie promieniowania:
Niszczy
tkanki nie
do końca zróżnicowane i szybko mnożące się
(szpik kostny, gonady, błona śluzowa przewodu pokarmowego)
niszczy
DNA i RNA - rozrywa wiązania wodorowe pomiędzy parami zasad
purynowych i pirymidynowych
Skutkiem
tego oddziaływania są mutacje genetyczne lub martwica
komórek
uszkadzają
przewodnictwo nerwowe, zwłaszcza synaptyczne.
Choroba
popromienna
Ogólna
nazwa ogólnoustrojowych zmian chorobowych.
Przyczyny
choroby popromiennej:
ekspozycja
na nadmierne dawki promieniowania w następstwie wypadków
radiacyjnych:
-
np. wskutek wadliwego działania reaktora jądrowego
-
uszkodzenia systemu ochrony przy pracy z urządzeniami generującymi
promieniowanie rentgenowskie,
narażenie
na promieniowanie przy wybuchu atomowym (opad promieniotwórczy).
pochłonięcie
pierwiastków i izotopów promieniotwórczych (drogą doustną lub
wziewną),
Objawy
ostrej choroby popromiennej występują w kilka do kilkudziesięciu
godz. po napromieniowaniu.
Postacie
ostrej
choroby popromiennej
w zależności od dawki:
1.
Dawka ekspozycyjna bardzo
wysoka
– ponad 5000 R – postać
mózgowa.
1
do 2 godz. po napromieniowaniu – gwałtowne nudności i wymioty,
temperatury ciała, drgawki.
Śmierć
z objawami wstrząsu następuje po 1-2 dniach.
Postacie
ostrej choroby popromiennej
2.
Dawka ekspozycyjna wysoka (600-800 R)- postać
jelitowa.
Po
napromieniowaniu: nudności, wymioty, utrata apetytu.
Po
2 -3 dniach pojawia się gorączka i ciężka biegunka (martwica
nabłonka błony śluzowej przewodu pokarmowego).
Rozwija
się zespół żołądkowo - jelitowy odwodnienie, wstrząs
hipowolemiczny.
Równocześnie
dawka ta niszczy szpik, układ limfatyczny.
Postacie
ostrej choroby popromiennej
3.
Dawka ekspozycyjna średnia (ok. 400 R). Postać
hematologiczna
Początkowo
pojawiają się nudności, wymioty - ustępują po krótkim czasie.
2
-3 tygodnie po ekspozycji - wypadanie włosów,gorączka, zapalenie
błony śluzowej jamy ustnej i gardła.
4
tyg. po - wybroczyny na skórze, biegunka, krwawienia z nosa.
We
krwi:
ilość leukocytów, erytrocytów, płytek krwi.
podatności na zakażenia, występowanie niedokrwistości i skaz
krwotocznych.
Śmiertelność
50%
Postacie
ostrej choroby popromiennej
4.
Dawka ekspozycyjna mierna (100 - 300 R)
Objawy
po 2 -3 tyg.: złe samopoczucie, utrata apetytu, wypadanie włosów,
biegunka, wybroczyny skórne, utrata masy ciała.
Uszkodzenie
szpiku kostnego i układu limfatycznego.
Przewlekła
choroba popromienna
Odległe
skutki
jednorazowego napromieniowania, bądź efekt długotrwałego
narażenia na powtarzające
się dawki promieniowania.
Ujawniają
się one po kilku-kilkunastu latach.
Przewlekła
choroba popromienna
Do
głównych jej skutków należą:
zwiększona
zapadalność na nowotwory złośliwe (zwłaszcza
nowotwory układu krwiotwórczego: białaczki i chłoniaki oraz
nowotwory tarczycy, układu kostnego a także glejaki),
przyspieszone
starzenie się i skrócenie życia, bezpłodność (zwykle
przemijająca),
uszkodzenia
genomu komórek płciowych (zwiększona
liczba wad wrodzonych u potomstwa),
zaburzenia
hormonalne,
zaćma
Ultradźwięki
Są
to fale akustyczne o częstotliwości powyżej 16kHz, leżącej poza
granicą słyszalności człowieka.
Ultradźwięki
występujące w warunkach naturalnych nie przenoszą dużej ilości
energii, ale wytworzone sztucznie mogą emitować duże wartości
energii – powyżej 110dB.
Ultradźwięki
Rozprzestrzenianie
się fal ultradźwiękowych w tkankach powoduje zmiany ciśnienia
powodujące swoistą mikrowibrację, która jest podstawą zmian
cieplnych i chemicznych.
Największe
przegrzanie występuje na granicy ośrodków niejednorodnych np.
nerwu i włókien mięśniowych. Dlatego podwyższenie temperatury w
nerwie może osiągać 1,8°C.
Choroba
ultradźwiękowa
Rozwój
tej choroby występuje głównie u osób obsługujących różne
urządzenia emitujące ultradźwięki do środowiska powietrznego
człowieka w zakresie 16-65kHz i poziomach 110-148 dB.
Ultradźwięki
Dolegliwości
dotyczą bólów głowy, uczucia szumu i ciężkości głowy oraz
stałe uczucie zmęczenia.
U
osób zawodowo narażonych na ten czynnik występują zaburzenia
łaknienia, okresowe podwyższenie temperatury ciała i wahania
ciśnienia tętniczego, a także zaburzenia równowagi.