TOKSYKOLOGIA
Toksykologia metali
Związane jest ono z:
ich właściwościami fizyko-chemicznymi,
biologiczną transformacją,
powinowactwem do poszczególnych narządów, tkanek, układów enzymatycznych, struktur molekularnych.
Metale są w środowisku bardzo rozpowszechnione.
W rudach i skalach górotworu występują najczęściej w postaci tlenków. Wówczas są mało groźne dla środowiska.
Groźniejsze są metale ciężkie występujące w postaci soli, roztworów, produktów ubocznych oraz w ściekach lub odpadach różnych gałęzi przemysłu.
Podstawowe źródła narażenia:
Środowiskowe (huty i okolice),
Wynikające ze stosowania w medycynie (leki),
Zawodowe (osoby pracujące przy obróbce metali)
Leki
Au - tiojabłczan tioglukonian: przeciwreumatycznie, nefrotoksycznie, efekty szkodliwe u 50%,
Ag - przeciwbakteryjne,
Hg - diuretyki, przeciwbakteryjne,
Bi - zobojetniające: nefrotoksycznie,
Pt - cisplatyna- przeciwnowotworowy: nefrotoksycznie.
Objawy zatrucia:
Mogą dotyczyć wszystkich układów:
1.Pokarmowy: objawy ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego, wymioty, biegunki,
2.Oddechowy: toksyczne obrzęk płuc oraz chemiczne zapalenie śródmiąższowe płuc,
3.Większość rozpuszczalnych w wodzie soli metali może stać się przyczyną ostrej niewydolności krążenia.
OUN - większość soli metali ciężkich w ostrych zatruciach wywołuje objawy encefalopatii z bólami głowy, zaburzeniami świadomości i śpiączki. Liczne z nich po wchłonięciu powodują napady drgawek.
Związki ołowiu
Jest to jeden z najbardziej toksycznych metali. Może kumulować się w organizmie i wywoływać wiele różnorodnych uszkodzeń w obrębie układu nerwowego i krwiotwórczego, w nerkach oraz przewodzie pokarmowym.
Najczęściej występują zatrucia przewlekłe będące konsekwencją dlugotrwałego narażenia na związki ołowiu.
Ten pierwiastek jest trucizną kumulującą się w organizmie.
Zaabsorbowany ołów przenika do krwiobiegu, gdzie jego większa część wbudowuje się do czerwonych ciałek krwi- średni czas przebywania wynosi 30 dni.
Stąd 25-40% jego zawartości przenika do tkanek miękkich, około 15% do kości, a pozostała ilość jest wydalana.
Czas przebywania w tkankach miękkich wynosi około 30 dni, a w kościach 40-90 lat u dorosłego osobnika.
Wchłonięty ołów najpierw dostaje się z krwią do wątroby, płuc, serca i nerek (pula szybkowymienna), potem metal gromadzi się w skórze i mięśniach (średniowymienna), żeby ostatecznie kumulować się w tkance kostnej (proces najwolniejszy lecz i najdłuższy)
Ołów -źródła narażenia
Produkcja akumulatorów, drutu, kabli, barwników, stopów lutowniczych;
Środowiskowe- huty ołowiu i innych metali, samochody.
Mechanizm zatrucia
Ołów odkłada się w tkankach, a szczególnie w kościach w postaci trzeciorzędowego ortofosforanu Pb3(PO4)2.
Najczęściej występują ostre stany kliniczne spowodowane gwałtownym zwiększeniem stężenia ołowiu we krwi w następstwie uruchomienia depozytów tkankowych (w gorączce, zaburzeniach RKZ i gospodarki wapniowo-fosforanowej).
Toksyczne działanie ołowiu jest efektem jego zdolności do wiązania się z grupami sulfhydrylowymi enzymów i białek komórkowych, co prowadzi do zmian aktywności wielu enzymów i uszkodzenia komórek.
W obrębie OUN mogą wystąpić zmiany zwyrodnieniowe kory, móżdżku, jąder podkorowych i ośrodków autonomicznych podwzgórza.
Może pojawić się odcinkowa demielinizacja włókien nerwów obwodowych-jako następstwo przewlekłej ekspozycji.
Duże stężenia ołowiu we krwi mogą spowodować odwracalne uszkodzenie części bliższej kanalików nerkowych lub wolno narastającej niewydolności nerek i postępującym zwłóknieniem.
Ostre zatrucia
Objawy hemolizy wewnątrznaczyniowej, oraz zahamowanie syntezy hemu.
Upośledzenie dojrzewania erytrocytów oraz zahamowanie ATP-azy błonowej i skrócenie ich przeżycia(niedokrwistość ołowicza).
Przewlekłe zatrucia
Przy długim narażeniu na ołów mogą wystąpić:
uszkodzenie nerwu słuchowego, narządu wzroku, zakłócenia widzenia barwnego i zaburzenia akomodacji oka,
u dzieci obniżenie wskaźnika inteligencji, obniżenie sprawności psychomotorycznej, wydłużenie czasu reakcji na bodźce słuchowe, wzrokowe, zaburzenia w koncentracji uwagi, obniżenie sprawności szkolnej, nadmierna pobudliwość, agresja.
Encefalopatia ołowicza - uszkodzenie mózgu objawiające się zaburzeniami fizjologiczno-psychicznymi: bezsenność niepokój, drażliwość, zmęczenie, nadpobudliwość, agresja, zakłócenia pamięci.
Leczenie
Głównie szpitalne i polega na podawaniu odtrutek i wysokich dawek witaminy B1 i B12.
RTĘĆ
Rtęć występuje w 3 formach:
rtęć organiczna,
nieorganiczna,
metaliczna.
Związki organiczne rtęci powodują zatrucia charakteryzujące się długim okresem utajenia.
Wchłanianie
Wchłaniają się przez błonę śluzową przewodu pokarmowego i przez krew zostają rozprowadzone do wszystkich tkanek, a kumulują się w narządach miąższowych, głównie w nerkach, wątrobie, mięśniach i kościach.
Wchłaniane do organizmu człowieka alkilowe związki rtęci szybko przedostają się po przez krwiobieg do komórek mózgu, gdzie naruszają barierę krew-mózg, co prowadzi do zaburzeń metabolizmu układu nerwowego. Również ten metal tworzy bardzo trwałe połączenia z grupami tiolowymi białek i enzymów, zakłócając ich funkcję.
Rtęć metaliczna bardzo słabo wchłania się przez skórę -0,1 % i z przewodu pokarmowego - 2%. Natomiast bardzo dobrze wchłania się przez układ oddechowy - 80%.
Zatrucia
Zatrucia ostre zdarzają się rzadko, i prowadzą do niewydolności układu oddechowego.
Przewlekłe zatrucia rtęcią zdarzają się w zakładach pracy, w których używana jest jej postać metaliczna lub sole.
Zatrucia te rozwijają się powoli i w odróżnieniu od zatruć ostrych powodują nieodwracalne zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym.
Objawy zatrucia przewlekłego
a) zmiany w jamie ustnej - obrzęk ślinianek, dziąseł i języka
b) zęby chwieją się i łatwo wypadają, a w zębodołach tworzą się owrzodzenia
c) w dziąsłach dookoła kieszonek dziąsłowych osadza się czarny ząbek siarczku rtęciowego,
d) ślinotok
e) bóle i zawroty głowy
f) wzmożona pobudliwość nerwowa, trudność skupienia myśli, uczucie znużenia
g) drżenia powiek, języka, palców, które w miarę upływu czasu rozszerzają się na całe kończyny
h) trudności w mówieniu
nerwica rtęcPESTYCYDY
iowa
Pestycydy są to grupy związków chemicznych pochodzenia naturalnego (roślinne) i syntetycznego stosowanych do niszczenia pasożytów człowieka, zwierząt hodowlanych i roślin. Używane są również do zwalczania chorób roślin, regulacji ich wzrostu i usuwania chwastów.
Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa pestis-zaraza, plaga i cedeo-zabijać.
Innymi nazwami polskimi są: środki szkodnikobójcze, przeciwpasożytnicze lub - najczęściej - środki ochrony roślin.
Zagrożenie bezpośrednie pestycydami są efektem bezpośredniego z nimi kontaktu.
Zagrożenia pośrednie odnoszą się do całej populacji, ze względu na skażenie nimi gleby, wody, produktów żywnościowych.
Klasyfikacja
Ze względu na działanie pestycydy dzieli się na:
zoocydy - środki do zwalczania szkodników zwierzęcych
insektycydy - zwalczające owady
rodentycydy - zwalczające gryzonie
aficydy - zwalczające mszyce
owicydy - zwalczające jaja owadów i roztoczy
fungicydy - zwalczające grzyby
herbicydy - zwalczające chwasty
atraktanty - środki zwabiające.
repelenty - środki odstraszające
Podział pestycydów pod względem chemicznym
Pestycydy nieorganiczne:
insektycydy arsenowe
insektycydy fluorkowe
herbicydy nieorganiczne
fungicydy nieorganiczne
Pestycydy organiczne:
pestycydy chlororganiczne
pestycydy fosforoorganiczne
karbaminiany
pochodne kwasu fenoksyoctowego
pochodne triazynowe
Pestycydy są zaliczane do środków chemicznych o wysokim stopniu ryzyka zagrożenia toksykologicznego.
Są to bowiem substancje z natury toksyczne, działające nie tylko na organizmy szkodliwe, ale także na organizmy pożyteczne
.
Wśród pestycydów jest wiele znanych kancerogenów, mutagenów i teratogenów