Geopolitycy

1. Wincenty Pool - Reprezentował romantyzm krajowy, tworzył w kraju, był poetą niższego szczebla, napisał "Pieśń o ziemi naszej".
W połowie XIX dzieci uczyły się tego na pamięć bo pieśń ta opisywała krainy polskie z przed I rozbioru.Rozumiał Polskę jako federację ludów od m.Czarnego do Bałtyckiego.Był pierwszym prof.geografii na UJ w Krakowie.
2.Wacław Nałkowski- był prof.geo. na UW, stworzył tezę o przejściowości ziem polskich.Według niego Polska nie miała granic naturalnych dlatego często była obiektem ataków.
3.Eugeniusz Romer-geograf, tworzył na początku XX w. Był doradcą rządu polskiego na Konferencji Wersalskiej(1919rok), napisał esej o przyłączeniu śląska i pomorza do granic Polski. Był przeciwnikiem Nałkowskiego, uważał, że Polska ma granice nautralne i wg. niego są to Tatry i bagna (polesia i jakieś jeszcze).
4. Sir Halford John Mackinder (ur. 1861, zm. 1947), jeden z najwybitniejszych brytyjskich geografów, jeden z twórców geopolityki.Był zwolennikiem przyznania Polsce całego terytorium Prus wschodnich po I wojnie światowej (z Królewcem Włącznie), oraz transferu ludności pomiędzy Polską a Niemcami co pozwoliłoby uzyskać jednolity skład etniczny. Jego nowatorstwo polegało na traktowaniu zagadnień historycznych jako wykładni geografii. Potrafił spojrzeć na dzieje świata globalnie z perspektywy obserwatora kuli ziemskiej. Wyszedł od stwierdzenia, że lądy stanowią faktycznie małe wysepki na oceanie światowym, a panowanie na lądach zapewnia kontrolę tego morza. Kluczową dla jego teorii geopolityki była koncepcja Heartlandu. Heartland to według niego stepy Azji Środkowej (dzisiejsze republiki środkowoazjatyckie), opanowanie Heartlandu daje kontrolę nad Eurazją. Ta z potęg, która kontroluje Eurazję, może zapanować nad światem. Zwolenniczką jego teorii jest m.in. obecna sekretarz stanu USA Condoleezza Rice. Potwierdzeniem jego teorii jest wyścig strategiczny USA i Rosji o wpływy w Azji Środkowej.
Heartland – jeden z elementów koncepcji geograficznej osi historii, przedstawionej przez Halforda Johna Mackindera na posiedzeniu Royal Geographical Society w 1904 roku. Heartland miał być według niego jądrem Wyspy Świata, naturalną fortecą, obszarem warunkującym panowanie nad resztą globu. Tworzyć go miały terytoria obejmujące Rosję, zachodnie Chiny, Mongolię, Afganistan, Beludżystan oraz Iran. Mckinder w roli władców świata widział nie Rosję lecz Niemcy. Na słabe strony tej teorii wskazywał m.in. Nicholas Spykman, formułując koncepcję Rimlandu.

1.Kto rządzi Eu.Wsch., rządzi Heartlandem
2.=|=, rządzi wyspą świata
3.kto rządzi wyspą świata, rządzi światem.

5. Nicholas Spykman
(ur. 1893 - zm. 1943) – amerykański politolog i geopolityk holenderskiego pochodzenia. W swych badaniach kładł nacisk na wpływ geografii na politykę międzynarodową. Urodzony w Amsterdamie, studia ukończył w Berkeley w Stanach Zjednoczonych. W 1928 roku został profesorem stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie w Yale. Z pochodzenia był Holendrem, mimo to większość życia spędził w Stanach Zjednoczonych gdzie zajmował się pracą naukową, polityką i analizowaniem wydarzeń politycznych Europy środkowo-wschodniej. W 1928 roku otrzymał obywatelstwo USA. Zmarł na raka w wieku 49 lat.

Teoria Rimlandu
N. J. Spykman w swojej teorii starał się udowodnić, że to nie Heartland a Rimland jest sercem kontynentu. W jego ujęciu Rimland to pas półwyspowy, który otacza Eurazję. Według Spykmana to właśnie ten obszar ma największe znaczenie geostrategiczne i jest największym źródłem konfliktów godzących w bezpieczeństwo światowe. Utrzymanie międzynarodowego pokoju miało być możliwe dzięki utrzymaniu kontroli USA nad tym regionem. Kontrola Waszyngtonu miała być zapewniona dzięki utrzymaniu baz wojskowych w Europie i na Dalekim Wschodzie a także dzięki utrzymaniu dobrych stosunków z Związkiem Radzieckim. Sojusz Stanów Zjednoczonych Ameryki i Związku Radzieckiego miał pewne wytyczne granice, Moskwa nie mogła rozciągać swojej hegemonii nad Rimland. Gdyby zaistniała sytuacja w której Moskwa opanowałby Rimland przewaga była by zbyt poważna i USA byłoby zmuszone do sprzymierzenia się z Europą Zachodnią i Dalekim Wschodem.

Teoria Spykmana streszczana jest w zdaniu: Kto kontroluje obrzeża ten rządzi Eurazją, kto rządzi Eurazją kontroluje losy świata.

Teza Spykmana o przewadze Rimlandu w zasadzie się nie przyjęła – panuje przekonanie o równoważności Rimlandu i Heartlandu. Rozważaniom Spykmana przypisuje się duży wpływ na politykę międzynarodową USA w kontekście jego sugestii na temat interwencjonizmu na obszarze Rimlandu.

6.Aleksander Sewreski
Uważał,że kluczem panowania nad światem jest lotnictwo i opanowanie przestrzeni powietrznej.
Seversky Alexander P. de, właściwie Aleksandr Nikołajewicz Siewierski (1894-1974), urodzony w Gruzji wynalazca, pilot i przemysłowiec. As myśliwski (13 zwycięstw), porucznik lotnictwa rosyjskiego w I wojnie światowej. Od 1917 w Stanach Zjednoczonych, naturalizowany w 1927. Generał lotnictwa USA. W 1922 opatentował pierwszy automatyczny celownik bombardierski.

7.Fredrich Ratzel 1844-1904
Był prekursorem geopolityki.W swoich publikacja porównywał państwo do org. biologicznego, wprowadzając pojęcie państwa organicznego.Tak jak organizm potrzebuje ono pożywienia w postaci przestrzeni życiowej.
Ratzel pierwszy uczynił główną osią swoich badań pogląd, że zjawiska społeczne są uwarunkowane geograficznie, później na tym stwierdzeniu oparł się cały system geopolityki.
Koncepcje organiczne Friedricha Ratzela.
Państwo jest typem organicznym.
Jeżeli dotąd przeważały próby określenia narodu i państwa przez pryzmat zasięgu języka i granic etnicznych, to Ratzel uwypuklił w swych próbach zdefiniowania państwa element przestrzeni. Terytorium zamieszkałe przez daną społeczność uznał Ratzel za podstawowy czynnik postępu ludzkości. Jego poglądy na państwo stanowiły pierwsze zwarte ujęcie teorii wielkiej przestrzeni.
Prawo rosnących przestrzeni:
- obszar państwa poszerza się wraz ze wzrostem ludności;
- towarzyszy temu rozwój kultury;
- państwo zwiększa swój obszar kosztem państw mniejszych;
- granica jest elementem przejściowym, świadczy o sile bądź słabości państwa;
- państwo musi się rozwijać, poszukuje terenów do ekspansji;
- rozwój terytorialny – kosztem organizmów słabych;
- wysiłek w ekspansji terytorialnej rośnie w miarę postępu ekspansji (apetyt rośnie w miarę jedzenia).
Słabość – przesilenie imperialne – jeżeli państwo wchłonie za dużo obszarów to jest zmuszone do utrzymania tych obszarów.
Ekspansja = siła.
Geografię Ratzela można zdefiniować jako darwinowską filozofię przestrzeni, ponieważ ożywiają ją teorie ewolucji gatunków i walki o przetrwanie.

8. Karl Haushofer

Karl Haushofer, główny przedstawiciel niemieckiej geopolityki, chciał w przestrzeni życiowej Niemców widzieć „misterium" i spełnienie niemieckich nadziei. „Szukajmy zakorzenienia, wyrównania osadnictwa i odrzucajmy mieszanie ras". W wieloprzestrzennej frazeologii tych czasów występowała swoista mieszanina myślenia volkistowskiego i idealistycznego, znajdował wyraz mistycyzm ziemi oraz realny rasizm. Wyrażała się w niej zarówno mistyfikacja ziemi narodowej, jak
i kultury agrarnej. Przemysł i industrializację traktował bowiem Haushofer jako grzeszny przypadek kultury. Zdecydowanie odrzucał burżuazyjno-kapitalistyczną formację
i niemoralne zniewolenie ludzi przez kapitał. Temu niemoralnemu światu kapitalizmu przeciwstawiał usprawiedliwiony ład militarny.
Teorie potęgi kontynentalnej zakładają przewagę ziemi nad morzem, to znaczy przewagę państw, które są w stanie opanować euroazjatycką masę kontynentalną, nad potęgami morskimi zarówno peryferyjnymi (Europa i Japonia), jak i zewnętrznymi (Stany Zjednoczone).
Już w latach poprzedzających wybuch I wojny światowej generał Karl Haushofer popierał konieczność poszukiwania przez Niemcy porozumienia z Rosją i Japonią, aby obalić monopol morski i kolonialny mocarstw anglosaskich.
Według Haushofera świat miałby zostać zorganizowany na nowo w panregiony biegnące południkowo – z północy na południe – i charakteryzujące się właściwą równowagą „manometrów” politycznych, gospodarczych, kulturalnych itp. Takie przekształcenie, któremu na drodze stałyby mocarstwa anglosaskie, musiałoby zostać zrealizowane w porozumieniu z Rosją. Jedynie jeśli Rosja nie zostałaby przekonana w – w drodze dyplomatycznej – do wsparcia planu niemieckiego, należałoby pokonać ją i narzucić jej pokój. W każdym razie niezbędne było zniszczenie imperium brytyjskiego.
W wersji z 1941 r. występują 4 panregiony:
- Pan-Europa – obejmująca również Basen Morza Śródziemnego, Afrykę i Bliski Wschód aż do Zatoki Perskiej;
- Pan-Ameryka – składająca się z obu Ameryk;
- Pan-Rosja – która nie jest dosłownie wzmiankowana w 1941 r., podczas gdy w wersjach wcześniejszych rozciągała się na południe zajmując Indie;
- Pan-Pacyfika – pod hegemonią japońską obejmowała Chiny, Indonezję
i Australię.
Kraje śródziemnomorskie posiadałyby pewną autonomię w ramach Pan-Europy
i byłyby zdominowane przez Włochy.

9. Saul B. Cohen (koncepcja geopolityki regionalnej) – poddał totalnej krytyce teorie Spykmana i Mackindera. Zwracał uwagę, że świat podzielony jest na regiony geostrategiczne i regiony geopolityczne.
Dwa regiony geostrategiczne to:
- morski świat handlowy – amerykański;
- kontynentalny świat eurazjatycki – strefa wpływu Związku Radzieckiego.
Wyróżniał ponadto jeszcze trzeci autonomiczny miniregion geostrategiczny, który tworzy Półwysep Indyjski, znajdujący się poza polem rywalizacji obu bloków.
Regiony geostrategiczne dzielą się na mniejsze regiony geopolityczne.
Dla świata morskiego są nimi:
- region anglo-amerykański i karaibski;
- Europa morska włącznie z Maghrebem (Europa Zachodnia + Zachodnia Afryka Północna);
- Ameryka Południowa;
- Afryka subsaharyjska;
- Oceania, w skład której wchodzą Japonia i Korea Południowa.
Świat kontynentalny składa się z dwóch regionów:
- heartland, który obejmuje także Europę Wschodnią;
- chińska Azja Wschodnia.
Pomiędzy dwoma regionami geostrategicznymi istnieją „strefy pęknięcia” na Bliskim Wschodzie i Azji Południowo-Wschodniej, które nie posiadają wspólnych czynników integrujących, niezbędnych dla stabilności i spójności. Takie strefy są miejscem konfliktów, które zachowują jednak charakter lokalny.
Dla Stanów Zjednoczonych korzystne byłoby promowanie wzmocnienia, autonomii
i integracji zarówno Europy, jak i azjatyckiego Wschodu. Szczególnie nie powinny one przeciwstawiać się zjednoczeniu Europy i dozbrojeniu Japonii. Kiedy bowiem dokonałyby się te dwa procesy, zacząłby stopniowo kształtować się świat wielobiegunowy, który charakteryzowałby się równowagą dużo stabilniejszą i mniej niebezpieczną niż w świecie dwubiegunowym.

10.Rudolf Kjellen Szwed germanofil – zakładał, że przyszłym światem będą (powinni) rządzić Niemcy. Jako pierwszy użył terminu geopolityka (1899 r.), definiując geopolitykę jako jedną z pięciu kategorii, w obrębie których analizuje się typologię państw oraz ich wzajemne stosunki (pozostałe 4 to: demopolityka, ekopolityka, socjopolityka i kratopolityka).

Kryteria badania państwa:
- z perspektywy organizacji władzy (kratopolityka);
- jak wyglądają stosunki wewnętrzne w państwie (socjopolityka);
- kondycja psychiczna narodu (etnopolityka);
- życie ekonomiczne państwa (ekopolityka);
- z perspektywy położenia geograficznego (geopolityka)

Uważał, że europejska równowaga potęg oraz pax Britanica są skazane na zagładę
i że świat powinien ukształtować się w trzy panregiony polityczno-gospodarcze:
- amerykański – Stany Zjednoczone – zachodnia hemisfera, obie ameryki;
- blok niemiecki – Europa + Afryka – którego silny rdzeń stanowiłby blok niemiecko-skandynawski;
- blok japoński – Wschodnia i Środkowa Azja.

Nauka Kjellena o państwie zawierała elementy zarówno deterministyczne, jak
i biologiczne. Państwa widział jako istoty żywe, które rodzą się i umierają. Narządami państwa są granice polityczne, kończynami regiony produkcyjne, systemem nerwowym stolica, układem krążenia sieć komunikacyjna. Prawa rządzące w przyrodzie przeniósł Kjellen mechanicznie na obszar nauki o państwie. Stąd wszechobecna w jego pismach terminologia: „instynkt biologiczny", „organiczne indywiduum", „ciało państwowe". Zadanie geopolityki upatrywał w spełnieniu indywidualności geograficznej państwa i wskazaniu najskuteczniejszej drogi realizacji geograficznych postulatów. Nade wszystko zmierzał do określenia centralnej przestrzeni niemieckiej, niezbędnego minimum egzystencji narodu.
Za poligon doświadczalny geopolityki Kjellen uznał wojnę. To ona miała sprawdzić charakter państwa.