materiały do wykładu dr med. B. Woronowicza
Fazy rozwoju alkoholizmu wg. Jellinka1
WSTĘPNA [“przedalkoholiczna", objawowa]
1. picie w celu uzyskania ulgi, redukcji napięcia, odprężenia się
2. wzrost tolerancji na alkohol
OSTRZEGAWCZA [zwiastunowa]
3. pojawienie się palimpsestów [“przerw w życiorysie”]
4. coraz większa koncentracja na alkoholu
5. picie po kryjomu
6. picie z chciwością (łapczywe)
7. organizowanie okazji do wypicia
8. poczucie winy z powodu picia
9. unikanie rozmów na temat picia alkoholu
KRYTYCZNA [ostra, krzyżowa]
10. utrata (upośledzenie) kontroli nad piciem
11. objawy “głodu alkoholowego"
12. wyszukiwanie usprawiedliwień (system alibi) dla picia
13. obwinianie otoczenia i reagowanie agresją na uwagi
14. narzucanie sobie okresów abstynencji
15. próby zmiany wzorca picia (czasu, miejsca, rodzaju alkoholu)
16. powtarzające się stany wyrzutów sumienia
17. zaniedbywanie pracy, bliskich, przyjaciół
18. wyraźne zawężenie zainteresowań
19. tworzenie racjonalnych uzasadnień dla picia (samooszukiwanie)
20. koncentracja życia wokół picia
21. gromadzenie zapasów alkoholu
22. zaniedbywanie jedzenia (niedożywienie)
23. osłabienie popędu seksualnego
24. epizody zazdrości (urojenia niewiary małżeńskiej)
25. stałe uzupełnianie poziomu alkoholu (m.in. picie poranne)
PRZEWLEKŁA
26. okresy wielodniowego picia (“ciągi")
27. osłabienie zasad moralnych
28. uszkodzenie myślenia i zdolności oceny
29. picie alkoholi niekonsumpcyjnych
30. spadek tolerancji na alkohol
31. wyraźne drżenia (tremor)
32. lęki
33. napady drgawkowe (“padaczka alkoholowa")
34. psychozy alkoholowe - ostre i przewlekłe
35. poważne choroby somatyczne --> ZGON
Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych i zachowania
spowodowanych używaniem alkoholu wg. Światowej Organizacji Zdrowia (ICD - 102)
Występowanie co najmniej trzech z poniższej listy objawów, przez jakiś czas
w ciągu ostatniego roku lub utrzymywanie się ich, w przeszłości, przez okres jednego miesiąca:
1. silne pragnienie (“głód”) lub poczucie przymusu picia alkoholu;
2. subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontrolowania zachowań związanych
z piciem alkoholu tj. trudności w:
- powstrzymywaniu się od picia,
- kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu;
- kontrolowaniu długości picia (“ciągu”),
3. obecność fizjologicznych objawów zespołu odstawienia (abstynencyjnego) występujących po przerwaniu lub zmniejszeniu ilości wypijanego alkoholu albo picie alkoholu ze świadomością, że objawy odstawienia ulegną złagodzeniu;
4. wzrost tolerancji na alkohol;
5. postępujące zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz zdobywania alkoholu, picia oraz odwracania następstw picia alkoholu;
6. picie alkoholu pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych),
o których wiadomo, że mają związek z piciem alkoholu.
Kryteria uzależnienia od substancji psychoaktywnych
wg. Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV3)
Szkodliwy model stosowania substancji prowadzący do istotnego klinicznie upośledzenia lub uszkodzenia manifestującego się w ciągu minionych 12 miesięcy co najmniej trzema, spośród niżej wyszczególnionych objawów:
1. Tolerancja określona jako:
a) zapotrzebowanie na znacznie większe dawki substancji konieczne do osiągnięcia stanu intoksykacji bądź pożądanego efektu lub
b) znacznie osłabiony efekt działania dotychczasowej dawki substancji.
2. Objawy odstawienia (abstynencyjne) manifestujące się:
a) zespołem odstawiennym charakterystycznym dla danej substancji lub
b) przyjmowaniem tej samej (lub zbliżonej) substancji w celu zmniejszenia bądź uniknięcia objawów odstawienia.
3. Częste przekraczanie zamierzonej dawki lub planowanego czasokresu używania substancji.
4. Utrwalona potrzeba stosowania bądź nieudane próby ograniczenia lub kontrolowania używania substancji.
5. Poświęcanie dużej ilości czasu na działania konieczne dla uzyskania substancji
(np. odwiedzanie wielu lekarzy lub dalekie wyjazdy), jej używania (np wspólne palenie) lub uwolnienia się od jej działania.
6. Ograniczenie bądź rezygnacja z aktywności społecznej, zawodowej lub rekreacyjnej na rzecz używania substancji.
7. Kontynuowanie używania substancji pomimo świadomości doświadczania trwałych lub nawracających problemów somatycznych lub psychicznych spowodowanych lub nasilanych przez tę substancję (np. kontynuowanie picia pomimo świadomości, że alkohol pogarsza przebieg choroby wrzodowej, nadciśnienia itp.).
1 Jellinek E.M.: Phases of Alcohol Addiction, Quart. J. Alc. 1952, 13, 673 - 684
2 The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders: Clinical Descriptions and Diagnostic Guidelines, Geneva: World Health Organisation, 1992
3 Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder. Fourth Edition. American Psychiatric Association, Washington DC 1994