Rada Europejska

1.

Rada Europejska

1.1. Wprowadzenie

Nieformalna początkowo struktura współpracy między państwami człon­kowskimi, skupiająca podczas nieregularnych spotkań od lat 60. XX w. (tzw. szczytów europejskich) głowy państw lub szefów rządów, od 1974 r. funkcjonuje pod nazwą Rady Europejskiej (ang. European Council, fr. Conseil Européen). Uzyskała ona podstawę traktatową w Jednolitym Akcie Europejskim z 1986 r. Obecnie jej status jako jednej z instytucji unijnych, a także jej skład i kom­petencje są regulowane w Traktacie o Unii Europejskiej (art. 15). Dodatkowe przepisy dotyczące organizacji pracy i trybu głosowania w Radzie Europejskiej zostały zawarte wart. 235 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz w jej regulaminie wewnętrznym przyjętym l grudnia 2009 r.

1.2. Skład

Artykuł 15 ust. 2 TUE stanowi:

"W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów Państw Członkowskich, jak również jej przewodniczący oraz przewod­niczący Komisji. W jej pracach uczestniczy wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa".




Artykuł 15 ust. 3 TUE dodaje:

"Jeżeli wymaga tego porządek obrad, członkowie Rady Europejskiej mo­gą podjąć decyzję, aby każdemu z nich towarzyszył minister, a w przy­padku przewodniczącego Komisji - członek Komisji".

Z powyższych postanowień wynika, że Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa nie jest członkiem Rady Eu­ropejskiej, ale jedynie "uczestniczy" w jej pracach. Nie bierze zatem udziału w głosowaniu. Utrzymano także obecną praktykę, w myśl której w spotkaniach Rady Europejskiej nie uczestniczy co do zasady przewodniczący Parlamentu Europejskiego. Może być on jedynie zaproszony "celem wysłuchania" (art. 235 ust. 2 TFU E).

Tak określony skład Rady Europejskiej pozwala na odróżnienie jej od Rady, zwanej też Radą Unii Europejskiej (Radą UE). Rada Europejska nie jest oczy­wiście także Radą Europy (ang. Council ofEurope, fr. Conseil de l'Europe).

Ilekroć traktaty powierzają Radzie Europejskiej kompetencje lub nakładają na nią obowiązki, tylekroć nazywają ją wyraźnie w ten właśnie sposób. We wszystkich innych przypadkach, gdy mowa jest o Radzie, chodzi o Radę UE, a nie o Radę Europejską.

Systemy konstytucyjne i praktyka państw członkowskich decydują o tym, czy dane państwo jest reprezentowane w Radzie Europejskiej przez premiera (kanclerza w przypadku Niemiec i Austrii), czy przez prezydenta. Członkiem Rady Europejskiej jest prezydent Francji, w przypadku pozostałych państw jest to szef rządu. W praktyce jednak w przypadku Finlandii, a także Polski w spotkaniach Rady Europejskiej uczestniczą niekiedy zarówno prezydent, jak i premier.

Radzie Europejskiej przewodzi Przewodniczący, wybierany większością kwalifikowaną przez Radę Europejską na okres dwóch i pół roku. Jego man­dat może być jednokrotnie odnowiony. Przewodniczący Rady Europejskiej nie może sprawować "krajowej funkcji publicznej". 19 listopada 2009 r. na specjalnym spotkaniu Rada Europejska wybrała na to stanowisko Hermana Van Rompuya, uprzednio premiera rządu belgijskiego. Nowy urząd objął on l grudnia 2009 r., tj. w dniu wejścia w życie Traktatu z Lizbony.

Kompetencje Przewodniczącego Rady Europejskiej obejmują (art. 15 ust. 6 TUE): przewodniczenie Radzie Europejskiej i prowadzenie jej prac, zapew­nienie przygotowania i ciągłości prac Rady Europejskiej we współpracy z Przewodniczącym Komisji i na podstawie prac Rady do Spraw Ogólnych, wspomaganie osiągania spójności i konsensu w Radzie Europejskiej i przedstawianie Parlamentowi Europejskiemu sprawozdania z każdego posiedzenia Ra­dy Europejskiej. Przewodniczący Rady Europejskiej zapewnia też "na swoim poziomie oraz w zakresie swojej właściwości" reprezentację Unii na zewnątrz w sprawach dotyczących Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, bez uszczerbku dla uprawnień Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Za­granicznych i Polityki Bezpieczeństwa.

Do Przewodniczącego Rady Europejskiej należy też zwołanie konwentu złożonego z przedstawicieli parlamentów narodowych, szefów państw lub rzą­dów państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego i Komisji, gdy Rada Europejska opowie się za przeprowadzeniem zmian Traktatów.

W sytuacji, gdy Przewodniczący Rady Europejskiej nie może sprawować funkcji z powodu choroby, w przypadku jego śmierci lub w przypadku pozba­wienia go mandatu, zastępuje go, w stosownym przypadku do czasu wyboru jego następcy, członek Rady Europejskiej reprezentujący państwo członkow­skie, które sprawuje półroczną prezydencję Rady.

Z wyjątkiem Przewodniczącego, wybieranego na ustalony okres, Rada Eu­ropejska nie jest organem kadencyjnym. Jej skład zależy od tego, kto aktualnie zajmuje stanowisko szefa państwa lub rządu oraz Przewodniczącego Komisji. Nie jest to organ formalnie powoływany, nie ma też mechanizmu odwoływania członków Rady Europejskiej z wyjątkiem jej przewodniczącego. W przypad­ku przeszkody lub poważnego uchybienia Rada Europejska może pozbawić przewodniczącego mandatu zgodnie z tą samą procedurą, na podstawie której został wybrany.

1.3. Organizacja pracy

Zgodnie z TUE (art. 15 ust. 3), Rada Europejska zbiera się dwa razy w ciągu półrocza, a jeżeli "sytuacja tego wymaga", przewodniczący Rady może zwołać posiedzenie nadzwyczajne.

W przeszłości spotkania Rady Europejskiej odbywały się w jednym z miast państwa sprawującego prezydencję. W Traktacie z Nicei (w Deklaracji 22) wprowadzono zasadę, że od czasu, gdy w skład Unii wchodzi 18 członków, wszystkie spotkania Rady Europejskiej mają się odbywać w Brukseli. Ostatnie formalne obrady Rady Europejskiej poza Brukselą miały miejsce w czerwcu 2003 r. w Salonikach. Od tamtej pory wszystkie formalne posiedzenia fak­tycznie odbywają się w Brukseli. Traktat z Lizbony nie określa expressis verbis miejsca spotkań Rady Europejskiej, jednak jej regulamin potwierdza, że po­siedzenia Rady Europejskiej odbywają się w Brukseli. Regulamin dodaje jed­nak, że w wyjątkowych okolicznościach przewodniczący Rady Europejskiej, za zgodą Rady do Spraw Ogólnych lub Komitetu Stałych Przedstawicieli, stanowiących jednomyślnie, może wybrać inne miejsce na posiedzenie Rady Europejskiej.


Regulamin Rady Europejskiej przewiduje, że nie później niż rok przed rozpoczęciem danego półrocza i w ścisłej współpracy z państwem człon­kowskim, które będzie sprawowało prezydencję w danym półroczu, Prze­wodniczący Rady Europejskiej podaje do wiadomości przewidywane daty posiedzeń Rady Europejskiej w tym półroczu. Rada do Spraw Ogólnych przygotowuje posiedzenia Rady Europejskiej i zapewnia ich ciągłość, w po­wiązaniu z przewodniczącym Rady Europejskiej i Komisją. Przewodniczący ustanawia ścisłą współpracę i koordynację z prezydencją Rady i przewodni­czącym Komisji, w szczególności poprzez regularne spotkania. Co najmniej cztery tygodnie przed każdym zwykłym posiedzeniem Rady Europejskiej jej przewodniczący, w ścisłej współpracy z członkiem Rady Europejskiej repre­zentującym państwo członkowskie sprawujące półroczną prezydencję Rady oraz z Przewodniczącym Komisji, przedkłada Radzie do Spraw Ogólnych projekt porządku obrad z uwagami. Efekty uczestnictwa pozostałych skła­dów Rady w pracach Rady Europejskiej są przekazywane Radzie do Spraw Ogólnych nie później niż na dwa tygodnie przed posiedzeniem Rady Euro­pejskiej. Przewodniczący Rady Europejskiej opracowuje projekt wytycznych do konkluzji Rady Europejskiej i, w stosownych przypadkach, projekty kon­kluzji i projekty decyzji Rady Europejskiej, które są przedmiotem debaty na forum Rady do Spraw Ogólnych. Ostatnie posiedzenie Rady do Spraw Ogólnych ma miejsce w ciągu pięciu dni poprzedzających posiedzenie Rady Europejskiej. W świetle tej ostatniej debaty Przewodniczący Rady Europej­skiej ustala wstępny porządek obrad. Rada Europejska przyjmuje swój po­rządek obrad na początku posiedzenia.

Każde zwykłe posiedzenie Rady Europejskiej trwa maksymalnie dwa dni, chyba że Rada Europejska lub Rada do Spraw Ogólnych postanowią inaczej, z inicjatywy Przewodniczącego Rady Europejskiej.

Decyzje przyjęte przez Radę Europejską są podpisywane przez Przewod­niczącego oraz przez Sekretarza Generalnego Rady. Jeżeli nie wskazano. w nich adresata, decyzje te publikuje się w Dzienniku Urzędowym Unii Eu­ropejskiej. Jeżeli wskazano w nich adresata, są one notyfikowane adresatowi przez Sekretarza Generalnego Rady.

Radę Europejską i jej przewodniczącego wspomaga Sekretariat Generalny Rady pod kierownictwem swojego sekretarza generalnego. Sekretarz Ge­neralny Rady uczestniczy w posiedzeniach Rady Europejskiej. Podejmuje wszelkie środki konieczne do organizacji prac.

O ile Traktaty nie stanowią inaczej, Rada Europejska podejmuje decy­zje w drodze konsensusu. W przypadkach, gdy na mocy Traktatów Rada Europejska przyjmuje decyzję i przystępuje do głosowania, odbywa się ono z inicjatywy Przewodniczącego. Ponadto Przewodniczący jest zobowiązany rozpocząć procedurę głosowania z inicjatywy członka Rady Europejskiej, pod warunkiem że postanowi tak większość jej członków. Aby Rada Eu­ropejska mogła przystąpić do głosowania, wymagana jest obecność dwóch trzecich jej członków. W momencie głosowania przewodniczący sprawdza, czy kworum zostało osiągnięte. Przewodniczącego Rady Europejskiej i Prze­wodniczącego Komisji nie uwzględnia się przy obliczaniu kworum.

W przypadku głosowania każdy członek Rady Europejskiej może otrzy­mać pełnomocnictwo tylko od jednego z pozostałych członków. Gdy Rada Europejska wypowiada się w drodze głosowania, jej przewodniczący oraz Przewodniczący Komisji nie biorą udziału w głosowaniu (art. 235 ust. 1 TFUE).

N a Radzie Europejskiej spoczywa obowiązek sprawozdawczy - Przewoniczący Rady Europejskiej przedstawia Parlamentowi Europejskiemu spra­wozdanie z każdego posiedzenia Rady Europejskiej. Z kolei członek Rady Europejskiej reprezentujący państwo członkowskie sprawujące prezydencję w Radzie przedstawia Parlamentowi Europejskiemu priorytety swej prezy­dencji i wyniki osiągnięte w danym półroczu (art. 5 regulaminu).

1.4. Funkcje

Zgodnie z art. 15 TUE:

"Rada Europejska nadaje Unii impulsy niezbędne do Jej rozwoju i określa ogólne kierunki i priorytety polityczne".

Pod tą formułą kryje się podejmowanie decyzji strategicznych o charak­terze politycznym, dotyczących kluczowych kwestii związanych z rozwojem Unii. Rada decydowała zatem o ustanowieniu rynku wewnętrznego, wpro­wadzeniu wspólnego pieniądza, jego nazwie i innych kwestiach dotyczących unii walutowej, o rozszerzaniu UE o nowe państwa, zmianie w układzie kom­petencji między instytucjami. Te decyzje polityczne, zwykle przyjmujące po­stać konkluzji, nie mają charakteru prawnie wiążącego, niekiedy muszą więc zostać potwierdzone w aktach prawa pierwotnego - przez państwa członkow­skie -lub w aktach prawa pochodnego. Odgrywają one jednak zasadniczą rolę inicjującą i niosą ze sobą duży ładunek polityczny, przekładany następnie na konkretne przedsięwzięcia o charakterze normatywnym i faktycznym. Trak­tat precyzuje jednak, że Rada Europejska nie pełni funkcji prawodawczej.

Z konkretnych uprawnień Rady Europejskiej wymienić należy:

  1. w ramach procedury przestrzegania poszanowania wartości, na któ­rych opiera się Unia (godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego i praw człowieka) stanowiąc jednomyślnie na wniosek jednej trzeciej państw członkowskich lub Komisji Europej­skiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, Rada Europejska może stwierdzić poważne i stałe naruszenie przez to państwo członkow­skie tych wartości (art. 7 TUE);

  1. w dziedzinie działań zewnętrznych Unii i Wspólnej Polityki Zagra­nicznej i Bezpieczeństwa Rada Europejska:

- stanowiąc większością kwalifikowaną, za zgodą Przewodniczącego Komisji, mianuje Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagra­nicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Może też ona zakończjego kadencję zgodnie z tą samą procedurą (art. 18 TUE);

- określa strategiczne interesy i cele Unii. Decyzje Rady Europejskiej w sprawie strategicznych interew i celów Unii dotyczą Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz innych dziedzin obej­mujących działania zewnętrzne Unii. Decyzje te mogą dotyczyć sto­sunków Unii z określonym krajem lub regionem lub danego tematu. Określają one ich czas trwania oraz środki, kre mają zostać udo­stępnione przez Unię i państwa członkowskie. Podejmując te decyzje, Rada Europejska stanowi jednomlnie na zalecenie Rady (art. 22 TUE);

- okrla ogólne wytyczne Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpie­czeństwa, łącznie ze sprawami mającymi wpływ na kwestie politycz­no-obronne. Przyjmuje niezbędne decyzje (art. 26 TUE);

- może pnić funkcje arbitra, gdy decyzje, które Rada UE ma podjąć w zakresie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, napo­tykają sprzeciw państwa powołującego się na istotne względy polityki krajowej (art. 31 ust. 2 TUE);

- zadecydować jednomyślnie o stworzeniu wspólnej obrony; w takim przypadku zaleca państwom członkowskim przyjęcie stosownej decyzji zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi (art. 42 TUE);

  1. w dziedzinie zmiany traktatów i procedur decyzyjnych określonych w traktatach:

- w przypadku, gdy propozycje zmian traktatów mają na celu roz­szerzenie lub ograniczenie kompetencji przyznanych Unii, Rada Europejska po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komispodejmuje zwykłą większością decyzję, na podstawie której jej prze­wodniczący zwołuje konwent złożony z przedstawicieli parlamen­tów narodowych, szefów państw lub rządów państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego i Komisji w celu rozpatrzenia propono­wanych zmian. Rada Europejska może też zwyą większością, po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, podjąć decyzję o nie­zwywaniu konwentu, jeżeli zakres proponowanych zmian nie uza­sadnia jego zwołania. W takim przypadku Rada Europejska określa mandat konferencji przedstawicieli rządów państw członkowskich (art. 48 ust. 3 TUE);

- Rada Europejska może przyjąć jednomyślnie decyzję zmieniającą wszystkie lub część postanowień części trzeciej Traktatu o funk­cjonowaniu Unii Europejskiej, dotyczących wewnętrznych polityk i działań Unii (art. 48 ust. 6 TUE);

- gdy TFU E lub Tytuł V TUE przewidują, że Rada stanowi jedno­myślnie w danej dziedzinie lub w danym przypadku, Rada Euro­pejska może przyjąć decyzję upoważniającą Radę do stanowienia większością kwalifikowaną. Podobnie, jeżeli TFUE przewiduje, że akty ustawodawcze przyjmowane są przez Radę zgodnie ze specjal­ną procedurą ustawodawczą, Rada Europejska może przyjąć decyzję zezwalającą na przyjęcie takich aktów zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą. W obu przypadkach wymagana jest jednomyślność (art. 48 ust. 7 TUE);

  1. w dziedzinie swobodnego przepływu osób: jeżeli członek Rady uzna, że projekt proponowanego aktu ustawodawczego dotyczącego zabez­pieczenia społecznego mógłby naruszać istotne aspekty jego systemu zabezpieczenia społecznego, może zażądać przedłożenia tej kwestii Radzie Europejskiej. W takim przypadku zwykła procedura ustawo­dawcza zostaje zawieszona. Po przeprowadzeniu dyskusji, w terminie czterech miesięcy od takiego zawieszenia, Rada Europejska odsyła projekt do Rady, co oznacza zakończenie zawieszenia zwykłej proce­dury ustawodawczej, nie podejmuje żadnych działań lub występuje do Komisji z wnioskiem o przedstawienie nowego wniosku; w tym przypadku akt początkowo proponowany uważa się za nieprzyjęty (art. 48 TFUE);

  2. w dziedzinie współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych: jeżeli członek Rady uzna, że projekt proponowanej dyrekty­wy mógłby naruszać podstawowe aspekty jego wymiaru sprawiedliwo­ści w sprawach karnych, może zażądać przedłożenia tej kwestii Radzie Europejskiej. W takim przypadku zwykła procedura ustawodawcza zostaje zawieszona. Po przeprowadzeniu dyskusji i w przypadku kon­sensusu Rada Europejska, w terminie czterech miesięcy od takiego zawieszenia, odsyła projekt do Rady, co oznacza zakończenie zawie­szenia zwykłej procedury ustawodawczej (art. 82 ust. 3, art. 83 ust. 3 i art. 86 ust. l TFUE);

  3. w dziedzinie współpracy policyjnej: w przypadku braku jednomyśl­ności grupa co najmniej dziewięciu państw członkowskich może wy­stąpić z wnioskiem o przekazanie projektu środków Radzie Europej­skiej. W takim przypadku procedura w Radzie zostaje zawieszona. Po przeprowadzeniu dyskusji i w przypadku konsensusu Rada Europejska, w terminie czterech miesięcy od takiego zawieszenia, odsyła projekt Radzie do przyjęcia (art. 87 TFUE);



  1. w dziedzinie Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwo­ści: Rada Europejska określa strategiczne wytyczne planowania prawo­dawczego i operacyjnego (art. 68 TFUE);

  2. w dziedzinie polityki gospodarczej Rada Europejska:

- na podstawie sprawozdania Rady debatuje nad konkluzją w sprawie ogólnych kierunków polityk gospodarczych państw członkowskich i Unii (art. 121 TFUE),

- bada co roku sytuację zatrudnienia w Unii i przyjmuje konkluzje w tym przedmiocie (art. 148 ust. 1 TFUE);

Rada Europejska pełni funkcje kreacyjne:

  1. ma prawo podjęcia, z inicjatywy zainteresowanego państwa członkow­skiego, decyzji zmieniającej status wobec Unii duńskiego, francuskiego lub niderlandzkiego kraju lub terytorium (art. 355 ust. 6 TFUE).

1.5. Problem reprezentowania Polski w spotkaniach Rady Europejskiej

Problem udziału Prezydenta RP i premiera w spotkaniu Rady Europejskiej stał się przedmiotem ostrej kontrowersji politycznej jesienią 2008 r. Premier Donald Tusk, uznając swoją wyłączną kompetencję w kwestii określenia składu delegacji, ustalił skład nieprzewidujący udziału prezydenta Lecha Kaczyń­skiego w spotkaniu Rady Europejskiej w dniach 15-16 października 2008 r. Mimo to prezydent przybył na spotkanie (notabene, wyczarterowanym samolo­tem, odmówiono mu bowiem samolotu rządowego, a jego wyjazd do Brukseli potraktowano jako prywatny). Na nieformalne spotkanie szefów państw i rządów w dniu 7 listopada 2008 r. udał się - w uzgodnieniu z premierem - sam prezydent. W spotkaniu Rady Europejskiej w dniach 11-12 grudnia 2008 r. uczestniczyli natomiast zgodnie prezydent i premier.

Jak należy interpretować ten problem w świetle postanowień Konstytucji RP?

W myśl art. 146 ust. 1 pkt 9 Konstytucji Rada Ministrów "sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i z organizacjami międzynarodowymi". Uprawnienia Prezydenta RP w dziedzinie stosunków zewnętrznych są natomiast wymienione w art. 133 ust. l i 2 Konstytucji RP (ratyfikowanie umów międzynarodowych, mianowanie ambasadorów i akre­dytowanie ambasadorów państw obcych), choć nie obejmuje to wszystkich uprawnień Prezydenta RP w tej mierze. Dyrektywą interpretacyjną jest art. 126, który stanowi, że "Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej". Artykuł precyzuje, że Prezydent RP wykonuje "swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji [ ... ]". Może on zatem mieć szczegółowe kompetencje do zrealizowania celów określonych w tym artykule (czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji, stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodziel­ności terytorium).

Ostatecznie kwestia ta została rozstrzygnięta przez Trybunał Konstytu­cyjny. W postanowieniu z 20 maja 2009 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:




Pytania







Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2 5 Rada Europejska PLid 20101
RADA EUROPEJSKA
Rada Europejska, Materiały PSW Biała Podlaska, Integracja europejska
System inst UE i EURATOM 23.02.2013.Szymon Drabczyk, Rada Europejska [15 +1+(1)+msz]
instytucjeomówienia Rada Europejska
Rada Europejska
Rada Europejska, Prawo
rada europejska , politologia
Rada Europejska, Unia Europejska
Rada Europejska - Wikipedia, Prawo europejskie
2.5-Rada Europejska-PL
instytucjeomówienia Rada Europejska
rada europejska
Rada Europejska, -= MATERIAŁY NA STUDIA =-, insytucje UE
II Rada Europejska
Rada Europejska
rada europejska
RADA EUROPEJSKA i Rada Europy