1.

Główne działy filozofii (ontologia, teoria poznania, etyka, estetyka, filozofia społeczna, historiozofia).

a) Ontologia - (teoria bytu)- nauka o “pierwszych zasadach i ostatecznych przyczynach” bytu. W takim ujęciu nauka o bycie (dociekanie natury wszystkiego, cokolwiek istnieje), zarówno w sferze realnej - przedmioty, zdarzenia, fakty - jak też wyabstrahowanej - pojęcia, kategorie, terminy.

7.

determinizm filoz. pogląd, uznający zasadę prawidłowości, przyczynowego uwarunkowania wszelkich zjawisk (przyrody, rozwoju społeczeństw, ludzkiego działania), przyjmujący istnienie zależności między nimi

indeterminizm filoz. pogląd nie uznający prawidłowości (przyczynowego uwarunkowania) wszelkich zjawisk (przyrody, rozwoju społeczeństw, działania ludzkiego).

9.

FILOZOFIA PLATONA to idealizm obiektywny tzn. teoria głosząca, że we wszystkich dziedzinach bytu (istnienia) i działania, obok pierwiastków realnych, które są przemijające, istnieją pierwiastki idealne, które są wieczne; i że pierwiastki idealne mają przewagę nad realnymi. A dokładniej:
- TEORIA BYTU - istnieje byt idealny, któremu przyporządkowany jest świat rzeczywisty. Tym bytem idealnym są idee.
- PSYCHOLOGIA - istnieje nieśmiertelna dusza, a ciało jest dla niej więzieniem;
- TEORIA POZNANIA - istnieje wiedza rozumowa, niedoświadczalna, wrodzona,
- ETYKA - właściwym celem człowieka są dobra idealne. Słynna triada platońska: PRAWDA = PIĘKNO = DOBRO. Najważniejsza wartość : dobro.
- ESTETYKA - sztuka tylko naśladuje rzeczywistość, jest więc mniej wartościowa niż byt KONCEPCJA MIŁOŚCI -od miłości do pięknych ciał, przez miłość do pięknych dusz, do miłości piękna wiecznego tj. idea piękna.
10.

FILOZOFIA ARYSTOTELESA:
* teoria bytu - idee wymyślone przez Platona są fikcją. Na prawdę istnieją jedynie rzeczy - to co jest materialne i jednostkowe. * teoria poznania - nie tylko rozum, ale i zmysły decydują o poznaniu rzeczywistości.* etyka - teoria "złotego środka"- najwyższym dobrem jest szczęście a jego istotą - działalność godna człowieka, cnotliwa i rozumna;
* teoria duszy -dusza jest formą, czyli energią ciała. Dusza i ciało stanowią nierozłączną całość;

11.

PRAGMATYCZNA

0. powstała przez przeniesienie problemu użyteczności do rozważań epistemologicznych,

1. prawdziwy jest sąd lub zdanie, które w działaniu przynosi nam pożyteczne skutki,

2. błąd w koncepcji: sąd jest prawdziwy nie dlatego, że może być użyteczny, ale – ponieważ jest prawdziwy – jest użyteczny,

3. niejasność pojęcia "użyteczność",

4. przyjęcie użyteczności jako kryterium prawdy musi prowadzić do skrajnego subiektywizmu relatywizmu dopuszczających różne, całkiem nawet rozbieżne zdania w jednej sprawie jako równo uprawnione, co prowadzić może do tego, że każdy może mieć swoją 'własną' prawdę, której nie sposób pogodzić z prawdami innych,

5. tu leży błąd koncepcji;

12.

KOHERENCYJNA

0. kryteria prawdy mają charakter wyłącznie logiczny,

1. o prawdziwości zdania decydują tylko względy formalne,

2. jeżeli jakieś zdanie jest poprawnie zbudowane i zgadza się z pozostałymi zdaniami – świadczy to o prawdziwości tego zdania,

3. wada: pomija obiektywną rzeczywistość jako instancję rozstrzygającą (np. bajka jest wewnętrznie spójnym i logicznym układem zdań);

15.

Patrystyka - system filozoficznego interpretowania prawd wiary chrześcijańskiej, którego zręby powstały w II-VIII w. n.e. i który jest podwaliną katolickiej i częściowo prawosławnej doktryny filozoficznej.
Patrystyka dzieli się na:

0. apologetyczną, nastawioną na obronę wiary chrześcijańskiej przed wrogami,

1. systematyczną, przyjmującą za swój cel całościowe opracowanie filozofii chrześcijańskiej.

16.

Augustynizm- system filozoficzny stworzony przez św. Augustyna (354 – 430). Koncepcja, od której bierze początek średniowieczny teocentryzm. Zgodnie z nią Bóg jest bytem najdoskonalszym – jako najwyższe dobro, piękno i prawda. Świat został przez Boga stworzony według pewnej idei, więc jako dzieło boskie także jest doskonały. Bóg jest celem, przyczyną i ośrodkiem wszystkiego (także działań ludzkich). Św. Augustyn w swej koncepcji umieszczał człowieka jako istotę cielesno – duchową pomiędzy bytami wyższymi (aniołowie) i niższymi (zwierzęta), ten dualizm był powodem ciągłego wewnętrznego rozdarcia między mroczną cielesnością, oddalającą człowieka od Boga i doskonalszą od cielesnej powłoki duchowością, dążącą ku Bogu.
17.

Scholastyka - okres w rozwoju filozofii chrześcijańskiej, który rozpoczął się około XII wieku. Obejmował wiele nurtów filozoficznych, których wspólną cechą było podejmowanie problemu zgodności prawd wiary chrześcijańskiej z rozumem naturalnym.

Podstawowe założenie scholastyki: Dogmaty i prawdy wiary są niepodważalne, można je jednak uzasadnić za pomoca rozumu.

Metody rozumowego dowodzenia oparte były na pismach logicznych Arystotelesa i Boecjusza.

Scholastyka stała się podstawą teologii, czyli nauki o Bogu.

Najbardziej znanym filozofem i teologiem scholastycznym był św. Tomasz z Akwinu. Dziś potocznie "scholastyka" oznacza dogmatyczne filozofowanie, rozstrzyganie sporów przez odwoływanie się do autorytetów; metodę nauczania polegającą na udowadnianiu z góry przyjętych praw.

18.

Tomasz z Akwinu podał 5 dowodów:
1) "z ruchu" (jeżeli świat jest w ruchu, musi istnieć Pierwszy Poruszyciel),
2) "z niesamoistności świata" (nic nie istnieje samo z siebie, musi więc istnieć jakiś Byt samoistny),
3) "z przypadkowości rzeczy" (jeżeli wszystko jest przypadkowe, musi być Istota konieczna),
4) "z różnic w doskonałości" (w hierarchii doskonałości jest Istota Najdoskonalsza),
5) "z celowości przyrody" (Bóg ustanawia cele).

Wprowadził rozróżnienie wiary i wiedzy, teologii i filozofii. Sądził, że niektóre prawdy przekraczają to, co można poznać rozumem, ale się rozumowi nie przeciwstawiają. Twierdził, że bytem są jedynie rzeczy jednostkowe. Jedynie z istoty Boga wynika to, że musi On istnieć, nie znamy jednak Boskiej istoty i dlatego należy dowieść rozumem Jego istnienia.W antropologii bronił jedności natury ludzkiej, rozumianej jako połączenie materii i formy

19.

Bacon dokonuje dwóch podziałów filozofii przyrody. Według pierwszego podziału wyróżniamy:

0. filozofię spekulatywną - za pomocą której poznajemy prawa przyrody

1. filozofię operatywną - za pomocą której stosujemy prawa przyrody

Zgodnie z drugim podziałem filozofia przyrody dzieli się na:

0. fizykę - naukę o tym, jak rzeczy są zbudowane i jak powstają

1. metafizykę - naukę o tym, jaka jest ich istota i cel

Filozofia człowieka:

0. antropologia - o jednostkach ludzkich.

1. polityka - o społeczeństwie

Bacon krytycznie zapatrywał się na umysł ludzki, który uważał za podległy z konieczności różnorodnym złudzeniom. Wyróżnił on cztery rodzaje takich złudzeń:

0. złudzenia plemienne - wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom;

1. złudzenia jaskini - przesądy jednostek, spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska;

2. złudzenia rynku - powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka;

3. złudzenia teatru - powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne.

20.

Kant Immanuel (1724-1804), filozof niemiecki, od 1770 profesor logiki i metafizyki na uniwersytecie w Królewcu. Istotę jego podglądów stanowi krytycyzm teoriopoznawczy nazywany też transcendentalizmem, wg którego podmiot jest warunkiem przedmiotu, a pojęcia są warunkiem doświadczenia.
Imperatyw kategoryczny, naczelna zasada w etyce I. Kanta, która stanowi czysto formalne prawo działania, wyrażone w trzech nakazach:
1) " postępuj zawsze tak, abyś mógł chcieć, by zasada twego postępowania była prawem powszechnym".
2) "postępuj tak, aby ludzkość nigdy tobie ani innym jednostkom nie służyła za środek, lecz zawsze była celem".
3) "postępuj tak, abyś swoją wolę mógł uważać za źródło prawa powszechnego".

Herder Johann Gottfried (1744-1803), niemiecki pisarz, filozof, pastor. Studiował teologię na uniwersytecie w Królewcu. Jego wczesna twórczość posłużyła do stworzenia zasad romantycznego ruchu tzw. Sturm und Drang. Zajmował się filozofią dziejów, pojmowanych jako postępujący wpływ sprawiedliwości i rozumu, potępiał feudalny absolutyzm i popierał idee rewolucji francuskiej.

Filozofami oświecenia są wybitni naukowcy(Kartezjusz, Pascal i inni), którzy poprzez własne badania uwierzyli w siłe rozumu. Oni też jako pierwsi uznali rozum za najważniejszą wartość. Kant natomiast stworzył definicję oświecenia jako epoki, w której ludzie wyszli z niepełnoletności, czyli nieumiejętności wykorzystywania rozumu. Poznanie naukowe: Oparte na doświadczeniach
Podstawowymi pojęciami filozofii oświecenia są:
1.racjonalizm-pogląd, uznający rozum za najlepsze źródło wiedzy o świecie; (Kartezjusz) „Myślę więc jestem”
2.empiryzm-źródłem poznania świata jest doświadczenie
3.sensualizm- pogląd źródłem wiedzy o świecie są wrażenia zmysłowe będące odbiciem rzeczywistości
4.ateizm-pogląd, że Bóg nieistnieje
5.deizm-pogląd ,że rola Boga w świecie ogranicza się do stworzenia świata
6.utylitaryzm-przekonanie że każdy człowiek pełni ważną funkcję w społeczeństwie i powinien pracować dla ogółu.
Tabula rasa- biała kartka – przekonanie że człowiek w momencie narodzin jest białą kartką która zapełnia się doświadczeniami życiowymi .