99. Ingardenowska koncepcja człowieka jako systemu.

Zagadnienie odpowiedzialności.

A)

Struktura czÅ‚owieka, którÄ… Ingarden nazywa strukturÄ… systemu wzglÄ™dnie izolowanego, opiera siÄ™ na okreÅ›lonej koncepcji Å›wiata, którÄ… teraz przedstawiÄ™: dla Ingardena, Å›wiat bÄ™dÄ…cy caÅ‚oÅ›ciÄ…, zÅ‚ożony jest z podsystemów. Organizm czÅ‚owieka pozostaje w relacji do Å›wiata podsystemem częściowo „otwartym" i częściowo „izolowanym". Każda część ludzkiego organizmu jest z kolei podsystemem w relacji do czÅ‚owieka jako „osoby". Ingarden wyróżnia kilka podsystemów czÅ‚owieka: system utrzymania siÄ™ przy życiu, system przemiany materii, system regulacji, system informacji, system rozmnażania.

„Koncepcja czÅ‚owieka jako wzglÄ™dnie izolowanego systemu zbudowanego z wielu podsystemów otwiera przeto możliwość, że czÅ‚owiek realizuje wÅ‚asne, niezależne od Å›wiata zewnÄ™trznego dziaÅ‚anie, aczkolwiek dziaÅ‚anie to jest przy tym przyczynowo uwarunkowane w samym czÅ‚owieku. Zarówno sfery, jak okresy czasu, w których to zachodzi, nie zależą jedynie od ogólnej systemowej struktury czÅ‚owieka, lecz również od każdorazowej indywidualnej historii danego czÅ‚owieka i od okolicznoÅ›ci, w których on się chwilowo znajduje w Å›wiecie.”

Głównym przedmiotem badaÅ„ uczyniÅ‚ R. Ingarden czyste „ja": w nim poszukiwaÅ‚ źródeÅ‚ wszystkich Å›wiadomych przeżyć. Czyste „ja" to „centrum dyspozycyjne" i „punkt przeciÄ™cia", w którym zbiegajÄ… siÄ™ wszystkie Å›wiadome czyny i dziaÅ‚ania, to „podmiot samoÅ›wiadomoÅ›ci", „speÅ‚niacz aktów i czynów czÅ‚owieka", „nosiciel i sprawca aktów woli", „podmiot odpowiedzialny" za sposób ludzkiego bytowania. Czyste „ja" nie jest autonomiczne w stosunku do duszy (osoby), lecz jest przez niÄ… uwarunkowane.

R. Ingaren postrzegaÅ‚ czÅ‚owieka jako istotÄ™ cielesno-duchowÄ… i przyjmowaÅ‚ istnienie „przejść" pomiÄ™dzy ciaÅ‚em i duszÄ…, otwartość wzglÄ™dem siebie obydwu systemów i wzajemne oddziaÅ‚ywanie na siebie procesów myÅ›lowych i stanów fizycznych. [ interakcjonizm]

 

B)

Ingarden przeciwstawiał się radykalnemu determinizmowi, którego wyznawcy twierdzili, że każdy aktualny stan rzeczywistości jest uwarunkowany poprzez oddziaływanie związków przyczynowych o charakterze koniecznym. Jego rozważania prowadzą do przyjęcia koncepcji determinizmu umiarkowanego i uzasadnienia tezy o istnieniu wolności. Ingarden pojmuje wolność jako wolność woli, wolność postanowienia, a także jako wolność w znaczeniu filozoficznym. W tym ostatnim przypadku Ingarden rozważa, w jaki sposób możliwości realizacji tej wolności zapisane są w strukturze świata.

„Sprawca jest odpowiedzialny za speÅ‚niony przez siebie czyn i jego wynik wtedy i tylko wtedy, gdy jest to jego wÅ‚asny czyn". 

Uwarunkowanie czynnoÅ›ci przez osobowość, „ciaÅ‚o", „warunki", ulega dziaÅ‚aniom zewnÄ™trznym, które nie wyjaÅ›niajÄ… skÄ…d ta decyzja pÅ‚ynie. Ingarden próbuje rozpatrzyć ten problem posÅ‚ugujÄ…c siÄ™ pojÄ™ciem systemu wzglÄ™dnie izolowanego. Umożliwia ono zrozumienie zjawisk dokonujÄ…cych siÄ™ wewnÄ…trz systemu, niezależnie od sytuacji zewnÄ™trznej. Tylko ten, kto ma możliwość kierowania wÅ‚asnÄ… aktywnoÅ›ciÄ… uznany być może za autora czynów. ZwiÄ…zek pomiÄ™dzy wolnoÅ›ciÄ… decyzji a odpowiedzialnoÅ›ciÄ… ma charakter konieczny, gdyż bez przyznania czÅ‚owiekowi swobody dziaÅ‚ania nie może być mowy o przypisywaniu czynom wartoÅ›ci moralnej. 

 Odpowiedzialność Ingardena, jest zatem odpowiedzialnością autentyczną, czyli taką, która wynika z naszych własnych postanowień.

„mieć siÄ™ we wÅ‚adzy swojej i w starciu z przeciwnoÅ›ciami losu, z sobÄ…, zagadnieniami życia budować siebie samego jako wciąż wzmagajÄ…cÄ… siÄ™ moc wewnÄ™trznÄ…". 

Osoba, która ma ponosić odpowiedzialność za swój czyn, musi, wg autora, być wolna w swoich decyzjach i czynach. Co oznacza po prostu „odpowiedni sposób jej postÄ™powania tworzÄ…cy jej wÅ‚asny czyn.

Opracowane na podstawie artykułu prof. Krystyny Skuriat.

Cytaty pochodzÄ… z „Książeczki o czÅ‚owieku” R. Ingardena http://www.scribd.com/doc/36232249/Roman-Ingarden-Ksi%C4%85%C5%BCeczka-o-cz%C5%82owieku-frg

---