Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 14 grudnia 1981 r.

I CZ 101/81

1. Sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (art. 24 pr. rzecz.) podlega, jako obejmująca spór o prawo własności w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c. z mocy § 2 tego artykułu, przekazaniu do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności (o podział majątku wspólnego, o dział spadku).

2. Opisanemu w punkcie 1 przekazaniu nie podlega sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w sytuacji, gdy zniesienie współwłasności (o podział majątku wspólnego, o dział spadku) dotyczy majątku odrębnego jednego z małżonków, a powodem (lub jednym z powodów) w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej jest drugi małżonek, ten drugi małżonek bowiem nie jest uczestnikiem postępowania o zniesienie współwłasności.

OSNC 1982/11-12/172

2788

Dz.U.1964.43.296: art. 618

Dz.U.1946.57.319: art. 24

Skład orzekający

Przewodniczący: sędzia SN J. Ignatowicz (sprawozdawca). Sędziowie SN: T. Bielecki, S. Rudnicki.

Sentencja

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z powództwa Zdzisława P. i Anny P. przeciwko Zofii M. i Stołecznemu Związkowi Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym na skutek zażalenia powodów na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 30 czerwca 1981 r.

postanowił zaskarżone postanowienie uchylić.

Uzasadnienie faktyczne

Powodowie Zdzisław i Anna małż. P. wytoczyli powództwo przeciwko Zofii M. i Stołecznemu Związkowi Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego o uzgodnienie treści księgi wieczystej nieruchomości położonej w K. przy ul. Mazirskiej 33 przez wpisanie powodów jako współwłaścicieli w częściach równych w miejsce Zofii M. i jej męża Mirosława M.

Uzasadniając swe żądanie, powodowie wyjaśnili, że wymieniona nieruchomość została przydzielona powódce jako członkowi Spółdzielni "Domeczek", przy czym została na niej rozpoczęta budowa domu jednorodzinnego. W związku z nieporozumieniami, jakie miały w swoim czasie miejsce między powodami jako małżonkami, powódka pozornie przekazała swe prawa do przyszłego domu swej matce, pozwanej w sprawie niniejszej. Na tej podstawie pozwana została przyjęta do Spółdzielni "Domeczek", a następnie została ujawniona - wraz ze swym mężem Mirosławem - jako współwłaścicielka na zasadzie wspólności ustawowej w księdze wieczystej. Mirosław M. (ojciec powódki) zmarł w dniu 13.I.1977 r., ustanawiając powódkę jedyną swą spadkobierczynią. Wobec tego, że matka powódki Zofia M. kwestionuje jej prawa do spornej nieruchomości, powódka i jej mąż wytoczyli niniejsze powództwo.

Postanowieniem z dnia 30.VI.1981 r. Sąd Wojewódzki w Warszawie przekazał sprawę niniejszą na podstawie art. 618 § 2 k.p.c. do rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla m.st. Warszawy łącznie ze sprawą tego Sądu II NS (...) 78 z wniosku Anny P. o zniesienie współwłasności wymienionej wyżej nieruchomości. Sąd Wojewódzki uznał, że skoro wszystkie osoby fizyczne, będące stronami w niniejszym procesie, są uczestnikami sprawy o zniesienie współwłasności, w szczególności jest nim, jako współwłaściciel nieruchomości na zasadach wynikających ze wspólności ustawowej, także powód Zdzisław P., to takie przekazanie jest z mocy powołanego przepisu obowiązkowe.

Pozwany w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej Stołeczny Związek Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego nie był wprawdzie uczestnikiem postępowania o zniesienie współwłasności i nie reprezentuje żadnych uprawnień do przedmiotu objętego tym postępowaniem, rola jego jednak może być odpowiednio ukształtowana przez Sąd prowadzący postępowanie o zniesienie współwłasności przy zastosowaniu zasad wynikających z art. 510 k.p.c.

Wymienione wyżej postanowienie zaskarżyli powodowie.

Uzasadnienie prawne

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wbrew pierwszemu zarzutowi zażalenia na przeszkodzie przekazaniu sprawy niniejszej do rozpoznania w postępowaniu o zniesienie współwłasności nie stoi okoliczność, że jest to sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W rzeczywistości bowiem sprawa taka jest typową sprawą o "prawo własności" w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c. Takiej oceny nie zmienia powołana w zażaleniu okoliczność, że w postępowaniu o zniesienie współwłasności nie może zapaść orzeczenie nakazujące uzgodnienie treści księgi wieczystej. W takim bowiem postępowaniu sąd uzna, że sporna nieruchomość stanowi przedmiot współwłasności albo że własność spornej nieruchomości należy do powoda żądającego uzgodnienia treści księgi wieczystej i tym samym wyłączy ją z postępowania. W pierwszym wypadku odpowiednio zredagowane postanowienie o zniesieniu współwłasności stanie się podstawą do wpisania do księgi wieczystej nowego stanu prawnego, w drugim zaś, wobec nieobjęcia spornej nieruchomości postanowieniem o zniesieniu współwłasności, sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej wróci do rozpoznania w trybie procesowym, przekazanie bowiem jej do postępowania nieprocesowego nie niweczy jej bytu; skutek taki ma dopiero zakwalifikowanie w postanowieniu o zniesieniu współwłasności spornej nieruchomości jako nieruchomości stanowiącej przedmiot współwłasności i objęcie jej tym samym zniesieniem współwłasności.

Należy się też zgodzić ze stanowiskiem Sądu Wojewódzkiego, że fakt pozwania w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej jednostki gospodarki uspołecznionej, nie roszczącej sobie żadnych praw do spornej nieruchomości, nie mógłby stać na przeszkodzie przekazaniu sprawy do postępowania nieprocesowego na podstawie art. 618 k.p.c., jeżeli to pozwanie jest - tak jak w sprawie niniejszej - oczywiście bezpodstawne i podyktowane tylko ubocznymi względami. Tak jest w sprawie niniejszej, skoro ani Centralny Związek Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego, ani Związek Stołeczny, nie pozostają w żadnym stosunku cywilnoprawnym względem spornej nieruchomości.

Jednakże jeden zarzut zażalenia jest uzasadniony. Jak to wynika z akt sprawy, nazwanej przez Sąd Wojewódzki sprawą o zniesienie współwłasności, sprawa ta jest w rzeczywistości sprawą o podział majątku wspólnego małżonków M., połączoną ze sprawą o dział spadku po Mirosławie M. Wbrew stanowisku Sądu Wojewódzkiego w sprawie tej nie bierze udziału powód ze sprawy niniejszej, sam bowiem fakt, że jest on małżonkiem uczestniczki tego postępowania, nie uzasadnia takiego jego udziału w sprawie; jest to bowiem sprawa dotycząca wyłącznie majątku odrębnego jego małżonki. Jest on względem postępowania o podział majątku wspólnego i dział spadku osobą trzecią i nie może stać się jego uczestnikiem. W tych warunkach oraz wobec tego, że przekazaniu na podstawie art. 618 k.p.c. do postępowania nieprocesowego podlegają tylko spory o własność między uczestnikami tego postępowania, przekazanie sprawy niniejszej było nieuzasadnione.

Z zasad powyższych Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.