Joanna
Reczka
EWiP z j. angielskim
Gr
2, rok II, Io
2012/2013
ROŚLINY ZIELNE
DRZEWA
KRZEWY
OBJĘTE OCHRONĄ GATUNKOWĄ
ROŚLINY ZIELNE
1.
Szarotka
alpejska
(Leontopodium alpinum) – gatunek rośliny
należący do rodziny astrowatych (Asteraceae). Występuje w górach
Europy. Jedyne naturalne stanowiska w Polsce znajdują się w
Tatrach.
Morfologia
Pokrój-
niska roślina, cała pokryta gęstym, filcowatym kutnerem, który
chroni ją przed zimnem, gorącem i nadmiernym parowaniem.
Łodyga-
ma 5–30 cm wysokości i nie rozgałęzia się. Pęd słabo
ulistniony, nie tworzy rozłogów.
Liście-
wąskolancetowate, skrętoległe, zwężające się ku podstawie,
szarawoniebieskie. Ich nasady zwężają się w niewyraźny ogonek
liściowy. Przy ziemi występuje kępka liści różyczkowych
szerszych nieco od liści łodygowych i mających dłuższe
ogonki.
Kwiaty-
kwiatostan tworzą koszyczki zebrane w szczytowy baldaszkowy
kwiatostan. Pod nimi występuje kilka liści tworzących okrywę
podkwiatostanową (przez laików uważane są one za płatki korony).
Są one dużo większe od liści łodygowych. Wewnątrz koszyczków
kwiaty męskie, obrzeżone kwiatami żeńskimi. Pojedynczy kwiat
żeński składa się z czteroząbkowej korony i słupka z długą
szyjką i dwudzielnym znamieniem. Kwiat męski ma 5-ząbkową koronę
i 5 pręcików o pylnikach zrośniętych w rurkę. Kielich
przekształcony w puch kielichowy.
Owoc-
niewielkie jednonasienne niełupki (1 mm) z puchem kielichowym
długości 3–4 mm.
Zagrożenia
i ochrona
Na
terenie Polski gatunek objęty jest ochroną gatunkową ścisłą.
Szarotka alpejska chroniona jest w wielu innych krajach Europy,
między innymi w Szwajcarii, Słowenii (od 1898), Rumunii (od 1933) i
na Słowacji. Dawniej była bardziej zagrożona wskutek zrywania.
2.
Zawilec wielkokwiatowy,
zawilec leśny (Anemone sylvestris L.) – gatunek rośliny należący
do rodziny jaskrowatych.
Morfologia
Łodyga-
wzniesiona o wysokości do 40 cm. Pod ziemią roślina posiada
wrzecionowate kłącze z długimi rozłogami.
Liście-
okrągławe, przeważnie pięciodzielne z odcinkami o dwóch, trzech
wcięciach. Liście odziomkowe rozwijają się całkowicie dopiero po
okresie kwitnienia. Na spodniej stronie liście są kosmate. Liście
podkwiatostanowe są ogonkowe i od siebie wyraźnie
oddzielone.
Kwiaty-
białe, o delikatnym zapachu, duże, o średnicy 4–7 cm. Czasami
spotyka się kwiaty żółte. Wyrastają pojedynczo w okółku liści
szczytowych. Okwiat jest na spodniej stronie jedwabiście
owłosiony.
Owoce-
puszyste, białowełniste z krótkim dzióbkiem.
Zagrożenia
i ochrona
Roślina
objęta ścisłą ochroną gatunkową. Zagrożeniem dla gatunku jest
wykopywanie go i przesadzanie do ogródków przydomowych,
przeznaczenie do gospodarczego użytkowania muraw kserotermicznych, w
których występuje, czy też zarastanie ich przez wyższą
roślinność
3.
Salwinia pływająca
(Salvinia
natans) – paproć wodna, jedyny przedstawiciel tego rodzaju i
rodziny salwiniowatych rosnący w stanie dzikim w Polsce, gdzie
występuje niezbyt często w zbiornikach wodnych na niżu. Inne
gatunki tego rodzaju spotykane są w tropikach, gdzie zarastają
niekiedy zwartym kobiercem powierzchnię wód.
Morfologia
Pokrój-
pędy osiągają 3-10 (20) cm długości i pływają na powierzchni
wody.
Liście-
ułożone w okółkach po trzy i wykształcone dwojako (heterofilia):
rosnące w parach liście nawodne są płaskie i eliptyczne, liść
podwodny jest pocięty na 3-8 nitkowate odcinki przypominające
korzenie. Liście pływające mają 5-15 mm długości, do 10 mm
szerokości i osadzone są na krótkich ogonkach. U nasady sercowate,
na szczycie czasem wycięte. Na powierzchni tych liści wyraźnie
widoczny jest nerw środkowy, poza tym powierzchnia pokryta jest
brodawkowatymi wypukłościami osiągającymi 0,8 mm wysokości, z
których wyrastają 3-4 wielokomórkowe, łukowato zagięte włoski.
Włoski te utrzymują powietrze przy powierzchni liścia, dzięki
czemu woda jej nie zwilża. Zarodnie (makro- i mikrosporangia)
zebrane są w kupki zamknięte w kulistym tworze zwanym sporokarpem o
średnicy do 3 mm. Makro- i mikrosporangia znajdują się w różnych
sporokarpach, które jednak mają taki sam wygląd. Zawijka
sporokarpów otacza całkowicie zarodnie i jest dwuwarstwowa. Między
warstwami zawijki znajduje się przestwór powietrzny ułatwiający
unoszenie się paproci na powierzchni wody. Sporokarpy wykształcają
się w liczbie 3-8 u nasady liścia podwodnego.
Korzeń
-brak, jego funkcje przejmuje jeden z liści z każdego
okółka.
Zagrożenia
i ochrona
Salwinia
pływająca jest w Polsce rośliną chronioną ściśle. Roślina
umieszczona na Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006) w
grupie gatunków narażonych na wymarcie (kategoria zagrożenia V).
Gatunek ten jest rzadki w wielu obszarach Europy, w Słowenii,
Włoszech i na Ukrainie uznany za zagrożony. Zagrożenie dla niego
stanowi zanieczyszczenie wód, wysychanie zbiorników, regulacja rzek
związana z niszczeniem starorzeczy.
4.
Barwinek pospolity
(Vinca minor L.) – gatunek rośliny należący do rodziny
toinowatych (Apocynaceae). Rośnie dziko w zachodniej, wschodniej,
południowej i środkowej Europie, brak go w Skandynawii. Jest
jedynym gatunkiem barwinka występującym w Polsce w stanie dzikim
(dość rzadko). W rozproszonych stanowiskach występuje niemal na
całym niżu. W górach spotykany jest rzadziej. Jest również
uprawiany jako roślina ozdobna.
Morfologia
Pokrój-
drobna, zimozielona krzewinka osiągająca wysokość do 20
cm.
Łodyga-
łodygi zdrewniałe dołem, pokładające się i zakorzeniające.
Osiągają długość do 1 m. Łodygi kwiatowe wyprostowane,
wzniesione.
Liście-naprzeciwległe.
Liście skórzaste, całobrzegie, eliptyczne, ciemnozielone i
błyszczące, do 5 cm długości, krótkoogonkowe.
Kwiaty-
niebieskie lub jasnofioletowe, obupłciowe, o średnicy około 2,5
cm, wyrastające pojedynczo w pachwinach liści. Kielich kwiatowy
pięciodzielny, znacznie krótszy od korony. Korona o rurce
lejkowatej i płasko rozpostartych płatkach. Pięć pręcików
przyrośniętych do rurki korony, słupek na szczycie zgrubiały,
przy nasadzie zalążni dwa żółte miodniki.
Owoce-dwa
cylindryczne mieszki.
Zagrożenia
i ochrona
Roślina
objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową na podstawie
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w
sprawie ochrony gatunkowej roślin[5]. Zagrożona ze względu na
swoje walory dekoracyjne. Często jest bowiem wykopywana ze stanowisk
naturalnych do uprawy jako roślina ozdobna.
5.
Arnika górska (Arnica
montana L.), nazwy ludowe; kupalnik górski, pomórnik, pomornik,
tranek górski – gatunek rośliny z rodziny
astrowatych.
Morfologia
Łodyga
- zielona, krótko omszona, prosta, osiąga 15-60 cm wysokości,
wyrastająca z krótkiego kłącza. Na szczycie łodygi jeden
koszyczek i dwa po bokach (rzadziej cztery).
Liście
- całobrzegie lub ząbkowane. Liście odziomkowe zebrane w rozetę,
odwrotnie jajowate i wydłużone, bardzo grube, bez ogonków, z
nerwem głównym wyraźnie widocznym od spodu blaszki liściowej
(pięcio- siedmionerwowe). Liście łodygowe są mniejsze, zebrane w
1-3 pary, naprzeciwległe, trochę lepkie, 3-nerwowe, siedzące,
obejmujące łodygę.
Kwiaty-
złotożółte lub pomarańczowożółte, zebrane w koszyczki o
średnicy 6-8 cm. Dno koszyczka owłosione, zaś jego okrywa
gruczołkowato owłosiona. Kwiaty środkowe rurkowate, obupłciowe,
brzeżne nibyjęzyczkowe o trzech ząbkach, słupkowe
(żeńskie).
Owoce-
owłosiona niełupka o dł. 4–5 mm.
Korzeń-
liczne, cienkie, brunatne
Zagrożenia
i ochrona
Roślina
objęta ścisłą ochroną gatunkową. W Czerwonej liście roślin i
grzybów Polski jest umieszczona w grupie gatunków narażonych na
wyginięcie (kategoria zagrożenia V). Wprowadzenie w XVIII wieku
arniki górskiej do aptek spowodowało wzrost jej popularności wśród
zielarzy i aptekarzy. Prawdopodobnie niekontrolowany zbiór
przyczynił się do jej przetrzebienia. W konsekwencji wzięto ją
pod ścisłą ochronę. Surowiec zielarski pochodzi z upraw.
6.
Miłek wiosenny
(Adonis vernalis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny
jaskrowatych. Występuje w stanie dzikim na większości terytorium
Europy oraz w Azji (Kaukaz, Zakaukazie i wschodnia Syberia). W Polsce
na Wyżynie Lubelskiej i w Małopolsce, lokalnie na Pojezierzu
Krajeńskim.
Morfologia
Pokrój-
roślna do 40 cm wysokości.
Łodyga-
bruzdowana, wyprostowana, u dołu z brązowymi łuskami, słabo
rozgałęziająca się.
Korzeń-
połyskująco czarny, wewnątrz biały. Rozgałęziony, silny, do 15
cm długości.
Liście-
odziomkowe i na dolnej części łodygi brunatne, łuskowate i
krótkie, pozostałe liście wielokrotnie pierzaste, podzielone na
wąskie łatki, osiągające do 20 cm długości.
Kwiaty-
na szczycie łodygi wierzchołkowaty kwiat o średnicy 4-7 cm. Pięć
działek kielicha miękko owłosionych, jajowatych. Płatki (w
liczbie 10-20) złotożółte. Pręciki liczne, żółte, słupki
także liczne ale zielone, z zagiętymi znamionami, osadzone
skrętolegle na wypukłym dnie kwiatowym.
Owoce-
drobne orzeszki o jajowatym kształcie, pomarszczone, owłosione i
wyposażone w haczykowaty dzióbek. Zebrane w szarozielony owocostan
podobny do jeżyny.
Zagrożenia
i ochrona
Dawniej
gatunek był w Polsce dość częsty w Polsce południowej i
zachodniej. Zrywany przez zielarzy i z powodu walorów ozdobnych stał
się bardzo rzadki. Objęty został ścisłą ochroną gatunkową. W
Czerwonej liście roślin i grzybów Polski gatunek uznany za
narażony (kategoria zagrożenia V. Gatunek wymieniony jest także w
załączniku II Konwencji Waszyngtońskiej CITES, wprowadzającej
ograniczenie w obrocie handlowym tym gatunkiem.
7.
Wielosił błękitny
(Polemonium caeruleum) – gatunek rośliny należący do rodziny
wielosiłowatych (Polemoniaceae). Jest uprawiany i czasem
dziczejący.
Morfologia
Pokrój-
bylina osiągająca wysokość 20-120 cm. Jest to jedna z
najwcześniejszych naszych roślin wiosennych, rozpoczyna wegetację
na przedwiośniu, gdy występują jeszcze nocne przymrozki i nawraca
zima.
Łodyga-
wzniesiona i rozgałęziająca się, dosyć gruba, dołem naga, w
górnej części gruczołowata. Jest obła, ulistniona i pusta w
środku. Pod ziemią mięsiste i silnie ukorzenione kłącze.
Liście-
ulistnienie skrętoległe, liście odziomkowe ogonkowe, środkowe
liście łodygowe na krótkich ogonkach, wyższe bezogonkowe,
wszystkie zaś złożone z licznych (do 27), nieparzysto-pierzasto
ułożonych listków. Listki mają eliptycznojajowaty kształt i
zaostrzone końce.
Kwiaty-
zebrane w wiechy na szczycie łodyg. Kielich zrosły o jajowatych,
tępo zakończonych ząbkach. 5 płatków korony o barwie fioletowe
lub niebieskiej, spotyka się jednak formy białe. Korona ma długość
15-20 mm, wolne części jej płatków są dwukrotnie dłuższe od
części zrośniętej w rurkę. Słupek pojedynczy z trójdzielnym
znamieniem. 5 pręcików z dużymi, pomarańczowymi pylnikami, o
nitkach dołem owłosionych. Kwiaty wyrastają na pokrytych
gruczołami szypułkach, pachną miodem
Owoc-
trójdzielna torebka z licznymi trójgraniastymi nasionami o długości
ok. 2,5 mm i ostrych kantach. Nasiona zachowują zdolność
kiełkowania do 3 lat.
Zagrożenie
i ochrona
Roślina
objęta ochroną gatunkową. Liczba stanowisk zmniejsza się z powodu
melioracji terenów. Wzięta pod ochronę gatunkową od 1983 r. Wg
Polskiej Czerwonej Księgi Roślin – gatunek narażony na wymarcie
(kategoria zagrożenia VU).
8.
Warzucha polska
(Cochlearia polonica) – gatunek rośliny z rodziny
kapustowatych.
Morfologia
Łodyga-
podnosząca się o wysokości od 15 do 50 cm.
Liście-
odziomkowe długoogonkowe, o kształcie nerkowatym, a liście
łodygowe siedzące, jajowate, o uszastej nasadzie.
Kwiaty-
białe, 4-płatkowe, wyrastające na bardzo cienkich szypułkach.
Mają długość 5,5-9,5 mm, a ich nerwy boczne łączą się ze sobą
tworząc po każdej stronie nerwu głównego dwa, albo więcej
poletek.
Owoc-
elipsoidalna lub jajowatoelipsoidalna łuszczynka, najszersza w
1/3-1/2 swojej długości. W odróżnieniu od innych gatunków
warzuchy nie jest silnie rozdęta i przeważnie nie jest dłuższa od
8 mm, a jej szerokość nie przekracza 4,5 mm. Nerwacja słabo
widoczna. Nasiona o długości 1,5-2 mm, brodawkowane, przy czym
wysokość brodawek jest taka sama, lub nieco tylko mniejsza od ich
szerokości.
Zagrożenia
i ochrona
Roślina
objęta w Polsce ochroną ścisłą. Chroniona jest także Konwencją
Berneńską i Dyrektywą Siedliskową. Ze względu na zagrożenie
naturalnych stanowisk wskutek obniżenia się wód gruntowych i
wyschnięcia źródeł, w 1970 roku kilkanaście roślin z
zamierającego stanowiska naturalnego przeniesiono na stanowiska
zastępcze o podobnych warunkach (ochrona ex situ). Roślina
zadomowiła się na stanowiskach zastępczych i rośnie na nich do
dziś. Zagrożeniem dla rośliny na tych stanowiskach jest
zmniejszanie się zasobów wodnych w okolicy tych siedlisk. Innym
zagrożeniem może być tworzenie mieszańców z uprawianą i
dziczejącą warzuchą lekarską, co może ostatecznie doprowadzić
do zniknięcia endemitu
9.
Tojad
(Aconitum L.) – rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych
(Ranunculaceae Juss.). Zwyczajowo bywa nazywany mordownikiem (z racji
trujących własności). Liczy 100-300 gatunków (według różnych
źródeł), zamieszkujących półkulę północną. Gatunkiem
typowym jest Aconitum napellus L.
Morfologia
Liście-
dłoniastodzielne.
Kwiaty-
grzbieciste o barwie fioletowej, lub rzadziej żółtej. Środkowe
działki kielicha jajowate, najniższe eliptyczne, górny hełmiasty.
Osiem płatków, z których dwa przekształcone w miodniki z
pastorałowato skręconą ostrogą. Pozostałe płatki niepozorne,
łuskowate lub ich brak. Owoc: wielonasienny mieszek. Nasiona
listewkowato zmarszczone, brązowoczarne. Korzeń wrzecionowato lub
bulwiasto zgrubiały.
Ochrona
W
Polsce dziko występuje kilkanaście gatunków, wszystkie objęte są
ścisłą ochroną. Ze względu na zagrożenie wyginięciem 7
gatunków wpisano do Polskiej czerwonej księgi roślin, są to:
tojad lisi, tojad wiechowaty, tojad wschodniokarpacki, tojad niski,
tojad sudecki, tojad maniński, tojad morawski.
10.
Ostnica
(Stipa L.) – rodzaj roślin należący do rodziny wiechlinowatych
(Poaceae). W zależności od ujęcia systematycznego liczy od ok. 100
do blisko 400 gatunków, z których w Polsce dziko rosną cztery.
Wszystkie gatunki są kserofitami występującymi na suchych
siedliskach w formacjach trawiastych, w strefach klimatu
umiarkowanego i zwrotnikowego obu półkul. W strefie klimatu
podzwrotnikowego i równikowego trawy te występują w wyższych
partiach gór. Gatunkiem typowym jest ostnica piórkowata S. pennata
L..
Morfologia
Rośliny
rosnące w zbitych, zwartych kępach, bez rozłogów. Liście
szczeciniaste, z otwartymi pochwami liściowymi. Kwiatostan typu
wiechy z kłoskami jednokwiatowymi.
Ochrona
Wszystkie
cztery gatunki z rodzaju ostnica występujące dziko w Polsce objęte
są na stanowiskach naturalnych ochroną gatunkową.
DRZEWA
1.
Cis pospolity (Taxus
baccata L.) – gatunek wiecznie zielonego iglastego drzewa lub
dużego krzewu z rodziny cisowatych. Występuje naturalnie w Europie;
na północy do południowej Skandynawii, na wschodzie do Iranu (w
Azji) oraz w północnej Afryce (Algieria). Największe osobniki
znane są z Kaukazu i Szkocji. Na Kaukazie rosną do wysokości ok.
2000 m n.p.m., osiągając wysokość do 25 m i średnicę w
pierśnicy do 150 cm.. W Szkocji (Fortingall) osiągają do 32 m
wysokości i 9 m obwodu pnia.
Morfologia
Pokrój-
niewysokie drzewo, o wysokości zwykle do 15 m, lub krzew o wysokości
do 3-4 m. Korona ciemnozielona, zwykle jajowato-stożkowata, u
starych drzew lub osobników krzewiastych nieregularna. Formy
krzewiaste pojawiają się najczęściej w wyniku wczesnej straty
pędu wierzchołkowego i zastąpienia go kilkoma innymi. Pień z
reguły obficie, nieregularnie ugałęziony, o korze wiśniowo-szarej
lub ciemnobrunatnej, później rdzawoszarej, łuszczącej się
cienkimi płatami. Młode pędy przez 2-4 lata pozostają
zielone.
Liście-
zimozielone igły, spłaszczone, o długości 2 - 3 cm i szerokości
ok. 2 mm, lekko wygięte, niekłujące, miękkie, osadzone na
krótkim, cienkim ogonku. Górna strona - ciemnozielona, błyszcząca,
spodnia - znacznie jaśniejsza, matowa. Brak białych pasków oraz
przewodów żywicznych. Bez zapachu. Igły na pędzie rozłożone
dwustronnie grzebieniasto lub skrętolegle. Pozostają na pędzie
przez 6 - 8 lat.
Kwiaty-
kwiaty żeńskie (makrostrobile) są bardzo małe, zielone, podobne
do pąków liściowych, pojawiają się na dolnej stronie pędów. W
pełni rozwinięte posiadają różowy wierzchołek z kanalikiem, z
którego wydobywa się kropla mikropylarna. Kwiaty męskie
(mikrostrobile) kuliste, żółtozielone, liczne, łuskowate, ułożone
w kątach igieł. Pylniki tarczowate, silnie pofałdowane.
Nasiona-
brązowe, kuliste, ostro zakończone, otoczone charakterystyczną
czerwoną, kubkowatą osnówką. Dojrzewają od września do
października.
Ochrona
Gatunek
objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Jest gatunkiem
najwcześniej objętym ochroną w Polsce, bowiem chroniony jest od
1423 roku. Ochrona została wówczas ustanowiona na mocy statutu
warckiego, wydanego przez króla Władysława Jagiełłę, który
chciał ograniczyć eksport drewna cisowego będącego surowcem do
wyrobu bardzo dobrej jakości łuków. Ograniczenie wprowadzono z
obawy o całkowite wyginięcie cisu pospolitego.
2.
Sosna limba
(Pinus cembra L.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych.
Sosna limba występuje na obszarze Alp, Tatr i Karpat Wschodnich na
terenie państw: Austria, Francja, Niemcy, Polska, Rumunia, Słowacja,
Szwajcaria, Ukraina, Włochy. Drzewo iglaste, wolno rosnące. Może
osiągnąć wiek do 500 lat.
Morfologia
Pokrój-
korona drzewa regularna i gęsta, początkowo stożkowata, z wiekiem
staje się cylindryczna. Konary sięgają czasem do
ziemi.
Pień-osiąga
średnio 20 m wysokości, dorastając do 25 (35[3]) m, oraz 1,5 m
średnicy. Często powykrzywiany u starszych egzemplarzy. U młodych
drzew kora jest gładka, szarozielona, z wiekiem ciemnieje i pęka.
Młode gałązki rdzawo owłosione, z czasem łysieją.
Liście-
sztywne szpilki zebrane w pęczki po 5 na krótkopędach,
ciemnozielone lub sinozielone, z delikatnie ząbkowanym brzegiem.
Długość igieł 6–8(9[4]) cm, gęsto osadzone na
gałązkach.
Szyszki-
szyszki męskie (kwiatostany złożone z kwiatów zredukowanych do
pręcików) są żółte, bez łodyżek, wyrastają w dolnej części
rocznych pędów. Szyszki żeńskie początkowo sinozielone[4] do
zielono-purpurowych, osadzone pionowo na krótkich szypułkach.
Dojrzałe szyszki brązowe, jajowate, o długości 5–8 cm. Tarczki
łusek nasiennych szerokie, półkoliste, z wyrostkiem na brzegu.
Nasiona duże, bez skrzydełek, grubościenne.
Zagrożenia
i ochrona
Na
terenie Polski gatunek podlega ścisłej ochronie. Zagrożeniem dla
gatunku była w przeszłości wycinka drzew w celu pozyskania
cenionego surowca drzewnego (używanego do wyrobu mebli i w
rzeźbiarstwie). Obecnie naturalne stanowiska limby chronione są na
terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego i gatunek nie jest zagrożony.
Najliczniej występuje w pobliżu Morskiego Oka i Doliny
Roztoki.Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi
kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem
najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka.
3.
Brzoza ojcowska
(Betula oycoviensis Bess.) – gatunek drzewa lub krzewu należący
do rodziny brzozowatych. Według danych na 2006 w Polsce występuje
na 5 stanowiskach: Chojnik w Sudetach, Dolina Kobylańska i Hamernia
na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, Czerwona Góra koło Opatowa
na Wyżynie Sandomierskiej oraz Skiełek w Beskidzie Wyspowym. Poza
Polską spotykany jest w Siedmiogrodzie, na Słowacji, Ukrainie,
Danii i Szwecji, jednak są to pojedyncze
stanowiska.
Morfologia
Pokrój-
wysoka na 2–15 m, pień o białej i niełuszczącej się korze,
bardzo blisko spokrewniona z brzozą brodawkowatą. Gałęzie o
krótkopędach dłuższych (szczególnie tych zakończonych kotką
żeńską) niż u innych brzóz.
Kwiaty-
kwiatostany (kotki) męskie zawiązują się już w drugim roku
życia. Kotki żeńskie na pędach bocznych 2 razy dłuższych od
nich. Szyszki kwiatostanu o połowę krótsze od kotki. Kwitnienie w
kwietniu i maju.
Liście-
liście długości 1,5–4 cm, rombowate, ostrym klinem zbiegające
wzdłuż ogonka, 5-6-nerwowe, skrętoległe. Na pędach wegetatywnych
po 2–7 (zwykle 3), na pędach owocujących po 3–9 (zwykle 4).
Mniejsze od liści innych brzóz. Liście letnie, rosnące na
długopędach, są większe od rosnących na wiosnę.
Owoce-
owocostany o łuskach rozłożystych, zwykle szerszych niż długich,
zachowują się na pędach w całości aż do następnej wiosny, o
orzeszkach stosunkowo szerszych niż u brzozy brodawkowatej.
Rozmnażanie – wysiew nasion daje 50% brzozy ojcowskiej i 50%
brzozy brodawkowatej.
Ochrona
Gatunek
skrajnie rzadki i nieliczny (W 2006 wszystkich osobników w całej
Polsce było ok. 250), objęty w Polsce ścisłą ochroną[2].
Endemit cenny dla nauki. Jest zagrożony wyginięciem, gdyż jest
gatunkiem światłolubnym i jest zagłuszany przez inne
drzewa.
Kategorie
zagrożenia gatunku:
Kategoria
zagrożenia na świecie wg Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych:
VU
Kategoria
zagrożenia w Polsce wg Czerwonej listy roślin i grzybów Polski[5]:
V (narażony na wyginięcie)
Kategoria
zagrożenia w Polsce wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: VU
(vulnerable, narażony)
4.
Jarząb szwedzki
(Sorbus intermedia) – gatunek drzewa należącego do rodziny
różowatych. Występuje w Europie. W Polsce osiąga południową
granicę; w stanie dzikim występuje tylko na Pomorzu – w lasach
nad Bałtykiem, między Kołobrzegiem a Gdynią. Coraz częściej
spotykany w lasach i zaroślach niemal całej Polski za sprawą
rozsiewania się drzew uprawianych na terenach zieleni. W północnych
i północno-wschodnich Niemczech i w zachodniej Polsce[5] jest
nierzadkim drzewem alejowym przy ulicach i w zadrzewieniach
śródpolnych.
Morfologia
Pokrój-
wysoki krzew lub drzewo do 15 – 20 m o szerokiej, regularnej
koronie.
Pędy-
młode pędy szaro, filcowato owłosione, w drugiej połowie lata i
jesienią nagie. Pąki zielonkawe lub brązowe, lepkie, owłosione na
brzegach łusek.
Liście-
pedyncze, eliptyczne lub odwrotnie jajowate, długości 6 – 10 cm,
pierzastowrębne i piłkowane, z 5–8 parami nerwów, u podstawy
szeroko klinowate, z wierzchu ciemnozielone, dolna strona liści
szaro, filcowato owłosiona. Kształt liści bardzo zmienny.
Kwiaty-
kwiatostany owłosione, szerokości do 10 cm. Kwitnie w
maju.
Owoce-prawie
kuliste, pomarańczowoczerwone, średnicy do 13 mm, dojrzewają we
wrześniu, październiku.
Zagrożenia
i ochrona
Roślina
objęta jest na stanowiskach naturalnych w Polsce ścisłą ochroną
gatunkową. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie Polskiej
Czerwonej Księgi Roślin – gatunek zagrożony (kategoria
zagrożenia EN). Głównym źródłem zagrożenia gatunku jest
gospodarka leśna i bezpośrednie tępienie gatunku, jako drzewa o
małej użyteczności.
5.Kosodrzewina
(sosna
górska, kosówka właściwa) (Pinus mugo Turra) – gatunek drzewa
(lub krzewu) iglastego z rodzaju sosna (Pinus) należący do rodziny
sosnowatych (Pinaceae). Występuje na terenach pasm górskich Europy
Środkowej i Południowej w piętrze kosówki powyżej regla górnego,
a poniżej piętra hal. W Polsce: Tatry, Sudety, Babia Góra i
Pilsko, niewielkie stanowiska kosodrzewiny znajdują się również
na Policy, Romance, oraz na szczycie Czyrńca. Do lat 90. XX wieku
reliktowe stanowisko kosodrzewiny znajdowało się w Beskidzie Niskim
(rezerwat przyrody Kornuty).
Morfologia
Pokrój-
przeważnie krzew o masywnych gałęziach, które płożą się po
ziemi, wznoszą ku górze lub wyrastają na boki. Pokrój zmienny,
silnie zależny od podgatunku i siedliska. U starszych drzew korona
luźna.
Pień-
niski, płożący, o wysokości do 3,5 m. Kora ciemnoszara, lekko
spękana, nie łuszczy się. Pędy nagie, młode zielone, następnie
drewnieją przybierając barwę brązową.
Liście-
szpilki wyrastają po 2 z krótkopędu, mają długość 3–8 cm i
ciemnozielony kolor z połyskiem. Są krótsze i grubsze niż u sosny
zwyczajnej, sztywne. Ułożone są gęsto wokół całego obwodu
pędu.
Szyszki-
męskie szyszki cylindryczne, długości 10 mm, żółto-czerwone.
Szyszki żeńskie początkowo żółto-zielone do purpurowych.
Osadzone pojedynczo lub po 2–3 koło siebie, siedzące. Dojrzała
szyszka ma średnio 5 cm długości i 2,5 cm szerokości. Tarczki
szyszek z wyrostkiem, często zakończonym cienkim kolcem, czarno
obrzeżone. Młode szyszki pokryte niebieskawym lub fioletowym
nalotem, dojrzałe brązowieją. Nasiona czarne, długości 4 mm, z
7–12 mm skrzydełkiem.
Zagrożenia
i ochrona
Gatunek
objęty w Polsce ścisłą ochroną na mocy Rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. z dnia 28 lipca
2004 r.). Dawniej była masowo wypalana i wycinana, aby przygotować
tereny pod wypas. Obecnie gatunek nie jest zagrożony. Roślina
umieszczona przez międzynarodową organizację IUCN w Czerwonej
Księdze Gatunków Zagrożonych w grupie gatunków niższego ryzyka
(kategoria zagrożenia: LC)
KRZEWY
1.Wiśnia
karłowata,
wisienka stepowa (Prunus fruticosa Pall.) – gatunek rośliny
wieloletniej należący do rodziny różowatych.
Morfologia[edytuj]
Pokrój-
krzew osiągający wysokość do 1,5 m. Wytwarza liczne pędy
odroślowe, za pomocą których się rozkrzewia. Pędy skrócone
liczne.
Liście-
lancetowate lub jajowate z klinowatą nasadą, o brzegach karbowanych
i gruczołkowanych. Z górnej strony połyskujące. Na długopędach
mają długość do 3-5 cm, na krótkopędach 1-3 cm.
Kwiaty-
zebrane w 2-5 kwiatowe baldaszki na szczycie pędów. Kwiaty
długoszypułkowe, o średnicy do 1,5 cm. Płatki korony białe, o
długości 5-7 mm, wycięte lekko na szczycie.
Owoc-
jajowatokrągłe, czerwone, małe (0,6-1 cm), kwaśne
pestkowce.
Ochrona
Roślina
objęta ścisłą ochroną gatunkową.
Informacje
o stopniu zagrożenia na podstawie:
Polskiej
Czerwonej Księgi Roślin – gatunek zagrożony (kategoria
zagrożenia VU)[6].
Czerwonej
listy roślin i grzybów Polski – gatunek zagrożony (kategoria
zagrożenia V)[7] .
Dużym
zagrożeniem dla niej jest wiśnia pospolita, z którą tworzy
mieszańce, co może doprowadzić do wyginięcia typowego gatunku.
2.Brzoza
karłowata (Betula
nana L.) – gatunek karłowatego krzewu z rodziny brzozowatych
(Betulaceae). Występuje głównie w tundrze półkuli północnej.
We florze polskiej brzoza karłowata jest reliktem
glacjalnym.
Morfologia
Pokrój-
krzew lub krzewinka o wysokości rzadko przekraczającej 1 m i
szerokości ok. 0,5–1,2 m.
Pędy-
bardzo ciemne, niemal czarne. Pączki okrągławe, bardzo drobne,
pędy skrócone bardzo drobniutkie. Młode pędy omszone, potem
łysiejące.
Kwiaty-
roślina jednopienna, ale kwiaty męskie i żeńskie zebrane są w
oddzielne kwiatostany – kotki. Żeńskie kotki wyrastają
pojedynczo na bocznych krótkopędach, podczas owocowania osiągają
długość 1,5 cm. Wałeczkowate kotki męskie mają długość
0,5–1,5 cm i wyrastają na wierzchołkach lub po bokach
pędów.
Liście-
małe, prawie okrągłe, o brzegu nierównomiernie ząbkowanym,
ciemnozielone, połyskujące, jesienią zielonożółte lub żółte.
Długość 0,5–1,5 cm, ogonki bardzo krótkie, przylistki trwałe.
Młode liście są owłosione i mają żywiczne gruczołki, starsze
są nagie. Jesienią liście przebarwiają się na
żółtopomarańczowo.
Owoc-
wąsko oskrzydlone orzeszki.
Zagrożenia
i ochrona
Roślina
objęta w Polsce ochroną gatunkową.
Kategorie
zagrożenia gatunku:
Kategoria
zagrożenia w Polsce wg Czerwonej listy roślin i grzybów Polski[5]:
V (narażony na wyginięcie)
Kategoria
zagrożenia w Polsce wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: EN
(endangered, zagrożony)Najpoważniejszym zagrożeniem dla tej
rośliny jest osuszanie podmokłych terenów na których występuje
oraz zagłuszanie jej przez inne, bardziej ekspansywne drzewa. Aby
temu zapobiec, w rezerwacie przyrody Linje usunięto rozrastające
się brzozy omszone.
3.Wrzosiec
bagienny (Erica
tetralix L.) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych. Pochodzi z
Europy[2]. W Polsce w środowisku naturalnym jest rzadki. Występuje
wzdłuż Bałtyku i na zachodzie na torfowych
łąkach.
Morfologia
Pokrój-
krzewinka, chamefit, osiągająca do 40 cm wysokości.
Łodyga-
gałązki wraz z liściami gruczołkowato orzęsione.
Liście-
igiełkowate, o podwiniętych brzegach, zebrane po 4 w gęstych
okółkach. Od tego pochodzi łacińska nazwa gatunkowa
(tetralix).
Kwiaty-
są stosunkowo duże, jak na europejskie gatunki wrzośców. Zebrane
są po kilka w szczytowych baldachogronach. Korona kwiatu
kubeczkowata, jasnoróżowa lub biała. Kwitnie w lipcu.
Owoc-
torebka.
Ochrona
Roślina
objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona w
Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[4] w grupie
gatunków narażonych na wyginięcie poza głównym obszarem
występowania (kategoria zagrożenia: [V]).
4.Różanecznik
żółty,
różanecznik pontyjski, azalia pontyjska (Rhododendron luteum) –
gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych
(Ericaceae).
Morfologia
Pokrój-
krzew do 2,5 m wysokości o luźnej koronie. Stare krzewy osiągają
szerokość większą od wysokości. Na korzeniach tworzą się
odrosty korzeniowe.
Liście-
wąskoeliptyczne, orzęsione na brzegach, szorstkie liście opadają
na zimę. Mają długość od 6 do 12 cm. Młode liście, pączki i
pędy mają gruczołowe, lepkie włoski. Jesienią przebarwiają się
na czerwono. Już w lipcu zaczyna wytwarzać pączki na następny
rok.
Kwiaty-
na wierzchołkach pędów wyrastają, zebrane w 12-20 kwiatowe
baldaszki. Są to żółte kwiaty, o średnicy 3 – 7 cm i
gruczołowato owłosione. Ich kielich składa się z 5 podługowatych
działek rozciętych niemal do nasady. Korona kwiatu prawie
grzbiecista, lejkowata rurka korony długa na ok. 3 cm. Wewnątrz
korony jest 5 pręcików i 1 słupek, wystających na zewnątrz
korony. Jej żółtej barwy kwiaty rozwijają się jeszcze przed
liśćmi lub równocześnie z nimi.
Owoc-
elipsoidalna torebka zawierająca liczne, drobne nasiona.
Zagrożenia
i ochrona
Jest
objęty w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Na jedynym w Polsce
naturalnym jego stanowisku utworzono rezerwat przyrody Kołacznia, o
powierzchni zaledwie 10 arów. Główne skupisko rośliny w
rezerwacie znajduje się na niewielkim, piaszczystym pagórku i liczy
kilkadziesiąt osobników. Pojedyncze osobniki występują w
przylegającym lasku olszynowym. Od czasu utworzenia rezerwatu (w
1957 r.) sytuacja różanecznika żółtego znacznie się poprawiła.
Wcześniej bowiem całe jego zarośla były dwukrotnie wypalane przez
miejscową ludność.
Informacje
o stopniu zagrożenia na podstawie:
Polskiej
Czerwonej Księgi Roślin – gatunek krytycznie zagrożony
(kategoria zagrożenia CR)[3].
Czerwonej
listy roślin i grzybów Polski – gatunek wymierający, krytycznie
zagrożony (kategoria zagrożenia E).
5.Chamedafne
północna
(Chamaedaphne calyculata (L.) Moench) – gatunek rośliny należący
do rodziny wrzosowatych. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju
chamedafne (Chamaedaphne Moench).
Morfologia
Pokrój-
zimozielona krzewinka o wzniesionych pędach długości do 100
cm.
Liście-
ulistnienie skrętoległe, liście eliptyczne lub podługowate, ostro
zakończone, drobno ząbkowane, podobne do liści wierzby kruchej.
Mają szerokość 5–15 mm i na spodniej stronie pokryte są
brązowymi łuskami. Są skórzaste i zimozielone.
Kwiaty-
zebrane w jednostronne, zwieszające się z gałązek grona.
Wyrastają pojedynczo na krótkich szypułkach w kątach liści.
Kwiaty obupłciowe, 5-krotne, o niezrośniętych działkach kielicha.
Korona zrosłopłatkowa, beczułkowatego kształtu, biała, o
długości 4–7 mm. Pylniki 10 pręcików otwierają się szczeliną
na dzióbku. Słupek pojedynczy, górny.
Owoc-
pękająca 5 klapami torebka.
Zagrożenia
i ochrona
Roślina
objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Jest bardzo rzadka,
występuje tylko na nielicznych stanowiskach (w 2006 r. doliczono się
ich 9), na których przeważnie utworzono rezerwaty przyrody. Jej
populacje liczą od kilkudziesięciu do kilkuset osobników. Jest
jedną z głównych osobliwości przyrodniczych Drawieńskiego Parku
Narodowego. Kategorie zagrożenia gatunku:
Kategoria
zagrożenia w Polsce wg Czerwonej listy roślin i grzybów Polski: V
(narażony na wyginięcie).
Kategoria
zagrożenia w Polsce wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: EN
(endangered, zagrożony wyginięciem).
Głównym
zagrożeniem dla tej rośliny jest osuszanie torfowisk. Ochrona musi
polegać na wyłączaniu torfowisk, na których występuje z
użytkowania gospodarczego.