Przedmiot badań ekonomicznych - istota wyboru ekonomicznego

1. Istota gospodarowania

Gospodarowanie, czyli działalność gospodarcza ludzi nie jest działalnością jednorazową. Ze względu na odnawialność i rozwój potrzeb ludzkich jest to działalność ciągła.

Dlatego też mówimy o powtarzających się procesach gospodarczych.

Procesy te to:

- procesy produkcji

- procesy podziału

-procesy wymiany

- procesy konsumpcji dóbr

możemy określić łącznie mianem procesu gospodarowania.

Ekonomia: jest nauka badającą, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co?,jak? i dla kogo ? wytwarzać.

Celem ekonomii jest badanie działań człowieka dotyczących produkcji oraz wymiany miedzy ludźmi.

Ekonomia analizuje zmiany całości gospodarki w tym tendencje:

- cen

-produkcji

-bezrobocia

Głównym zadaniem ekonomii jest rozwiązanie sprzeczności między praktycznie nieograniczonymi potrzebami ludzi, a ograniczonymi społecznie możliwościami wytwarzania dóbr i usług służących zaspokojeniu tych potrzeb.

2. Podstawowy problem ekonomiczny

Podstawowym problemem ekonomicznym jest konieczność podejmowania decyzji:

- co? Jakie dobra wytwarzać i w jakiej ilości?

- jak? W jakiej technologii i w jakich proporcjach mają być produkowane?

- dla kogo? Kto będzie nabywcą wyprodukowanych dóbr?

- kiedy? Kiedy mają być produkowane teraz czy w przyszłości?

System- to funkcja organizacji gospodarki

Gospodarowanie zawsze odbywa się w określonych warunkach materialnych, instytucjonalnych, społecznych, politycznych itp.

Całokształt tych warunków to system gospodarczy.

W zależności od mechanizmu regulowania i koordynowania procesów gospodarczych wyróżniamy:

Gospodarkę nakazową: gdzie wszystkie decyzje o produkcji, konsumpcji i podziale podejmuje władza państwowa. Państwo jest właścicielem ziemi i fabryk oraz decyduje o tym, co ma być produkowane. Decyzje zapadają na szczeblu centralnym. Gospodarka może mieć charakter demokratyczny lub dyktatorski.

Gospodarkę rynkową: gdzie odpowiedz, co? jak? i dla kogo? Jest wyznaczona przez system cen i rynków zbytu.

Przedsiębiorstwa wytwarzają towary przynoszące największe zyski przy użyciu najmniej kosztownych technik, a ludzie decydują o tym, co kupują na podstawie dochodów.

Gospodarkę mieszaną:, która łączy elementy rynku i nakazu. Pełni ważna role w ustalaniu reguł gry ekonomicznej.

Państwo kontroluje znaczna część produkcji i za pomocą podatków, płatności transferowych oraz dostarczania dóbr i usług publicznych jak obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, oświata, ochrona środowiska.Państwo może występować w roli producenta pewnych dóbr- stal czy samochody.

Gospodarka dzieli się na dwa sektory:

- państwowy ( strategiczny dla państwa)

- prywatny.

3. Główne działy ekonomii

Mikroekonomia: zajmuje się analiza podmiotów rynkowych i badaniem wpływu decyzji przez nich podejmowanych na zjawiska i procesy zachodzące na poszczególnych rynkach.

Makroekonomia: zajmuje się badaniem sposobu działania gospodarki jako całości, bada agregatowe zmienne takie jak produkcja, zatrudnienie, inwestycje, inflacje, bezrobocie.

Agregatami nazywamy wielkości powstałe dzięki połączeniu odpowiednich wielkości mikroekonomicznych.

Problemy, które znajdują się, w kregu zainteresowań współczesnej makroekonomii to:

-, co określa ogólny poziom cen i jaki jest wskaźnik inflacji?

-, co określa dochód narodowy i poziom produkcji?

-, co określa poziom zatrudnienia i bezrobocia?

- jak polityka monetarna i fiskalna Państwa wpływa na ogólny poziom cen i dochodów, produkcji zatrudnienia oraz bezrobocia?

-, co może uczynić rząd, aby przeciwdziałać inflacji, bezrobociu, recesji….?

Ze względu na metodę badawczą rozróżniamy:

Ekonomie pozytywna-, która zajmuje się obiektywnym i naukowym wyjaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. Jej celem jest wyjaśnienie, w jaki sposób społeczeństwo podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji, produkcji i wymiany dóbr.

Analiza pozytywna polega na tym, ze zjawiska ekonomiczne bada się bez dokonywania jakichkolwiek sądów i opinii.

Ekonomia pozytywna dotyczy ekonomii jako nauki.

Ekonomia normatywna - polega na badaniu problemów w celu wydania określonych sadów i opinii w postaci zaleceń dla np. Rządu lub zarządu firmy.

Odnosi się do polityki gospodarczej opierając się na teorii ekonomi.

Przykład: Ludzie starsi potrzebują szerszej opieki medycznej, dlatego Państwo powinno zwiększyć wydatki na ochronę zdrowia.

4. Podejście statyczne i dynamiczne w ekonomii. Zasoby i strumienie

Zjawiska gospodarcze można analizować w ujęciu statycznym i dynamicznym

Podejście statyczne- polega na badaniu istniejących stanów w gospodarce, czyli badaniu układu zależności ekonomicznych, który jest nienaruszony przez siły, występujące w rzeczywistości, ale nie uwzględniane przy analizie.

Podejście dynamiczne koncentruje się na badaniu stanów nierównowagi oraz zmian zachodzących w tych stanach.

Zasoby i strumienie

Badając zachodzące zjawiska gospodarcze, zarówno w ujęciu statycznym, jak i dynamicznym, rozróżnia się pojęcia: zasobów i strumieni.

W celu zaspokojenia swoich potrzeb, w procesie wytwarzania dóbr, człowiek

przekształca wszelkie dostępne zasoby.

Zasoby charakteryzują się tym, że przedstawiają wartości pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie (na przykład na koniec miesiąca, roku).

Zasoby występują w ograniczonej ilości, a możliwości ich wykorzystania są różnorodne.

Ekonomiści zaliczają zasoby do czterech szeroko rozumianych kategorii:

• ziemia - wszystko to, co jest dane przez naturę (a nie jest wytworzone

przez człowieka) i jest użyteczne w procesie, na przykład: minerały, rośliny, woda itp.,

• praca - (określona również mianem siły roboczej) to ludzkie możliwości

(umysłowe i fizyczne) oraz wiedza i umiejętności wykorzystywane w procesie gospodarczym,

*kapitał - (dobra inwestycyjne) obejmuje wszelki wynik procesu produkcyjnego, który przeznaczony jest do wykorzystania w danym lub innym procesie produkcyjnym,

• technologia - wiedza o tym, jak zasoby mogą być łączone w procesie produkcyjnym; wyznacza proporcje łączenia zasobów koniecznych do wy-

produkowania danego produktu.

Często do zasobów zalicza się również:

- talent przedsiębiorczości - umiejętność posiadana przez osobę zajmującą

się działalnością gospodarczą, która polega na odkrywaniu potencjalnie zyskownych możliwości oraz na organizowaniu i kierowaniu przedsięwzięcia-

mi, mającymi produktywny charakter. Jest to również zdolność do podejmowania ryzyka.

Strumienie wyrażają wartości wielkości ekonomicznych w pewnym okresie( np. roku) Jest to czynnik czasu.

5 Problem rzadkości i pojęcie kosztu alternatywnego

Podstawowym problemem ekonomicznym związanym z ograniczonością zasobów oraz nieograniczonością potrzeb, jest zjawisko zwane w ekonomii problemem rzadkości.

Rzadkość to taka sytuacja (stan), w której potrzeby i chęci indywidualne oraz społeczne przewyższają możliwości ich zaspokojenia przy dostępnych zasobach.

Oznacza to, że człowiek nie dysponuje takimi zasobami, aby mógł mieć wszystko.

Zawsze potrzeby człowieka są większe od możliwości ich zaspokojenia.

Znając pojęcie rzadkości można stwierdzić, że współczesna ekonomia jest

nauką, badającą, jak ludzie radzą sobie z problemem rzadkości, jak rozwiązują

problem alokacji ograniczonych zasobów w celu zaspokojenia potrzeb.

Problem rzadkości wiąże się z podejmowaniem wyborów, a one z kolei z koniecznością ponoszenia kosztów. Podejmując decyzję o prowadzeniu określonej działalności gospodarczej, producent spodziewa się osiągnąć określone korzyści (zyski).

Jednocześnie korzyści oznaczają powstanie kosztu, zwanego również kosztem alternatywnym.

Koszt alternatywny (koszt utraconych korzyści) to utrata wartości jaką można byłoby uzyskać w wyniku przeznaczenia ograniczonych zasobów do wytwarzania (zakupu) innych dóbr i/lub usług.

Jest to wartość najcenniejszej nie wykorzystanej możliwości utraconej w wyniku dokonania wyboru.

Między kosztem alternatywnym a rzadkością istnieją określone związki:

• zawsze istnieje więcej niż jeden sposób wykorzystania zasobu,

• zawsze istnieje konieczność wyboru spośród różnych możliwych sposobów wykorzystania zasobów,

• z każdym wyborem związana jest konieczność ponoszenia kosztu (kosztu alternatywnego).

6. Krzywa możliwości produkcyjnych - krzywa transformacji

Krzywa możliwości produkcyjnych (zwana również krzywą transformacji) to graficzne przedstawienie wszystkich możliwych do wyprodukowania kombinacji dóbr, przy wykorzystaniu posiadanych aktualnie czynników wytwórczych. Innymi słowy, krzywa możliwości produkcyjnych wyznacza - przy różnych rozmiarach produkcji jednego dobra - maksymalną wielkość produkcji drugiego dobra.

Rysując krzywą możliwości produkcyjnych tworzymy teoretyczny model, odkładając na osi Y ilość dobra A, na osi X ilość dobra B (lub grupy dóbr). Krzywa obrazuje możliwości wykorzystania posiadanych zasobów - każdy punkt leżący na niej jest w efektywnej gospodarce możliwy do osiągnięcia.

Z kolei punkty leżące pod krzywą (pomiędzy krzywą a układem współrzędnych) oznaczają nieefektywne wykorzystanie zasobów. Przy danych zasobach, osiągnięcie punktów leżących nad krzywą jest z kolei niemożliwe - chyba, że nastąpi wzrost gospodarczy (powiększenie posiadanych zasobów).

Z krzywej możliwości produkcyjnych wynika, że możemy - w ramach posiadanych zasobów - tworzyć dowolne kombinacje wytwarzanych dóbr.

Nie zawsze jest to jednak opłacalne - mówi o tym zasada malejących przychodów.

Prawo malejących przychodów - polega na tym, że zwiększanie nakładów czynnika zmiennego( przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe) zaczyna od pewnego momentu dawać coraz mniejsze przyrosty produkcji.

Produkcyjność kolejnych jednostek czynnika zmiennego zmienia się.

6. Model prosty okrężnego obiegu dochodów

Zamknięty obieg pieniężny i rzeczowy w gospodarce

bez udziału państwa

Obieg okrężny jest to odbywający się na rynkach przepływ strumieni produktów i czynników wytwórczych między podmiotami gospodarującymi, w zamian za płatności dokonywane za nie.

Gospodarstwa domowe oferują przedsiębiorstwom podaż usług czynników produkcji, przedsiębiorstwa zaś wykorzystują te czynniki do produkcji dóbr i usług.

Tym usługom odpowiadają pewne płatności.

Gospodarstwa domowe otrzymują dochody z tytułu świadczonych usług (płace, czynsze, zyski), wypłacane przez przedsiębiorstwa za dostarczone wykorzystane czynniki wytwórcze.

Następnie gospodarstwa domowe wydają swoje dochody na zakup od przedsiębiorstw dóbr i usług, dając tym samym przedsiębiorstwom pieniądze potrzebne do zapłacenia za usługi czynników wytwórczych wykorzystane w produkcji.

7

PRODUCENCI

KONSUMENCI

Rynek

czynników produkcji

Rynek

towarów

i uslug

Koszty produkcji

Przychody

producentów

Towary i uslugi

konsumpcyjne

Czynniki

produkcji

Wynagrodzenie

czynnik. prod.

Czynniki produkcji

Towary i uslugi

Wydatki konsumentów

---