Konspekt zajęć z przedmiotu
Polska polityka zagraniczna w XX wieku
Prowadzący zajęcia: |
mgr Lucyna Czechowska |
Kontakt: |
lc@doktorant.umk.pl |
Termin: |
3.11 |
Miejsce: |
s. 31 |
Temat zajęć: |
Stosunki polsko-niemieckie (część I) |
Pytania faktograficzne: |
1. Jak widział Niemcy przed wybuchem i w trakcie I wojny światowej obóz Narodowej Demokracji R. Dmowskiego, a jak PPS Piłsudskiego? (R. Dmowski (wojna etniczna na dwa fronty, większe zagrożenie ze strony żywiołu germańskiego, więc sojusz z Rosją; zaczyna wojnę u boku Rosji, a później współpraca z pozostałymi państwami Ententy) J. Piłsudski (odwieczny wróg Polski - Rosja, spadkobierca pokoleń powstańczych, walka o „waszą i naszą wolność” przeciw despotyzmowi; zaczyna wojnę u boku Austro-Węgier, a kończy w obozie Ententy, kwestia Legionów Polskich Piłsudskiego)
2. Jaki stosunek do sprawy polskiej przedstawiały w okresie I wojny światowej państwa centralne? (Zmienił się status sprawy polskiej, stała się kartą przetargową między walczącymi mocarstwami. Walczyli o przychylność społeczeństwa, dla wysiłku zbrojnego i ekonomicznego. Wysiłki zbrojne różnych formacji walczących na wszystkich frontach wojny wymuszały zainteresowanie mocarstw. Propozycje Niemiec: - pruscy konserwatyści uważali, że dla nich najlepiej jest, kiedy Polski w ogóle nie ma, bo niebezpieczeństwo polskiego Piemontu. Myśleli o niewielkim przesunięciu granicy na wschód tak, aby zasymilować żywioł słowiański i dokończyć germanizację Poznańskiego i Pomorza. Zawsze to wspólnota interesów z Rosją. - u schyłki wojny popularna koncepcja Mitteleuropy Neumana - cały zespół organizmów państwowych pod polit. i ekon. dominacją Niemiec, kordon bezpieczeństwa, Polska w tej orbicie jako KP lub KP i Galicja. Pod koniec wojny w tych kalkulacjach Ukraina była ważniejsza niż Polska. Propozycje Austr-Węgier: - najbardziej popularna koncepcja trzeciego członu monarchii, Austriacy chcieli w ten sposób równoważyć pozycję Węgrów, którzy byli przeciwni. Galicja miała odegrać rolę polskiego Piemontu i tamtejsze środowiska polskie temu sympatyzowały. - moment przełomowy Akt 5 litopada manifest 2 cesarzy Wilhelma II i Franciszka Józefa w 1916, zakładał samodzielną Polskę na ziemiach zaboru rosyjskiego, konstytucyjna monarchia dziedziczna z własną armią, w zależności od państw centralnych, bez jasnego określenia granic. Przystanek w koncepcji Mitteleuropy, jako państwo satelickie, po tym akcie Austro-Węgry zażądały od Legionów Polskich przysięgi na wierność cesarzowi i ogłosili mobilizację do wojska polskiego pod dowództwem niemieckim. - powołano Radę Regencyjną w 1917 w miejsce Tymczasowej Rady Stanu jako namiastka polskiej władzy na odebranych Rosji ziemiach KP miała pełnić funkcje ustawodawcze. Tak, jakby powstało państwo polskie. Inne mocarstwa: Rosja - VIII 1914 wielki książę Mikołaj Mikołajewicz obiecał złączenie wszystkich polskich ziem pod berłem cara, Piotrogradzka Rada Delegatów przyznała w odezwie Polakom prawo do samostanowienia, obudowanie państwowości bez podania granic, Rząd Tymczasowy zaś odezwa niepodległe państwo na ziemiach gdzie polska większość, ale w unii militarnej z Rosją, bolszewicy po rewolucji październikowej prawo do samostanowienia, ale do niepodległości Polski odnosili się wrogo. Propagandowo unieważnili traktaty rozbiorowe.)
3. Jaki był przebieg i wynik sporów terytorialnych pomiędzy Niemcami a rodzącą się II RP? (- Powstanie Wielkopolskie rozpoczęło się powrotem do kraju Paderewskiego, 27.12.1918-16.02.1919 rozejm w Trewirze - granice powstańcze włączono do układu z 11.11.1919. Misja Międzysojusznicza państw alianckich miała dopilnować przestrzegania rozejmu, Niemcy rozmowy zerwali, ale Francja zapewniła o zbrojnej interwencji, jeśli by pogwałcili. Traktat Wersalski przyznał tereny zdobyte przez powstańców Polsce, a także dodatkowo: Leszno, Kępno, Rawicz i Zbąszyn. )
(Pierwsze umowy pomiędzy Niemcami a Polską dotyczyły opuszczenia dawnego Królestwa Polskiego przez żołnierzy niemieckich, a także o dróg ewakuacji wojsk z Rosji i Ukrainy. Niemcy jako pierwsze uznały rząd Piłsudskiego w Warszawie za reprezentanta Polski)
4. Na czym polegała polityka Gustava Stresemanna? (Wszystkie niemieckie partie polityczne odrzucały wersalski porządek, głośno nazywano Polskę państwem sezonowym, część chciała wraz z Rosją odzyskać ziemie utracone w Wersalu, niektórzy chcieli nawet kolejnego rozbioru Polski. Stresemann (kanclerz i MSZ) uważał, że niewywiązywanie się z postanowień Traktatu może spowodować zbrojną interwencję Zachodu, dlatego lepiej okazywać dobrą wolę i poprawiać z nim relacje. Chciał uzyskać zniesienie postanowień na drodze pokojowej, był gotów zrzec się Alzacji i Lotaryngii, aby dokonać rewizji granicy z Polską. Odwoływał się do nielogiczności niemieckiego Gdańska poza Rzeszą czy “korytarza polskiego”. Pokazywali, że potrafią się porozumieć z wrogami - Francją, ale z Polską się nie da, trzeba zrewidować T. Wersalski. Zyskał poparcie WB, która chciała osłabiać Francję na kontynencie, a także częsci polityków francuskich - gdzie na początku prowadzono twardą politykę antyniemiecką. To odprężenie kryło zagrożenie dla Polski, że nastąpi korekta polsko-niemieckiej granicy. Niemcy zaproponowały zagwarantowanie swoich zachodnich granic - ukoronowaniem układ w Locarno X.1925)
5. W jaki sposób układ w Locarno wpłynął na pozycję Polski w Europie? (Niemcy zaproponowały zagwarantowanie swoich zachodnich granic - ukoronowaniem układ w Locarno X.1925) Tratat reński z udziałem WB, Francji, Belgii, Włoch i Niemiec. Polski nie zaproszono, Skrzyński przybył, ale nasze stanowisko reprezentowała Francja. Polska i Czechosłowacja nie miały tego, ich granice gwarantowały tylko traktaty arbitrażowe, czyli wszelkie spory przed Ligę Narodów, nie wykluczały wojny ale ograniczyły do kilku wypadków (obrona w przypadku napadu, w razie naruszenia demilitaryzacji Renu i w przypadkach przewidzianych przez Status Ligii Narodów). Niemcy przyjęte do Ligi Narodów jako stały członek Rady. A Polska status półstałego członka - mogła kandydować na przyszłą kadencję. W 1926 Stresemann i Briand pokojową nagrodę Nobla. Nasze granice bez gwarancji, więc jakby przyzwolenie dla Niemców, aby szli dalej…)
6. Co oznacza termin “korytarz polski” i jakie żądania wobec niego przedstawiała strona niemiecka? (Pomorze Gdańskie (województwo pomorskie), czyli korytarz oddzielający Prusy Wschodniej od części terytorialnej Rzeszy. Nazwa “korytarz” była propagandowa, najgłośniejsze rozszczenia od jesieni 1938 roku. Połączone z propagandą, że Polska jest państwem “sezonowym”. Pomysł z eksterytorialnym korytarzem łączącym Prusy Wschodnie z Rzeszą.)
7. Jakie były założenia i skutki polityki ministra J. Becka wobec III Rzeszy? (Ministrem po Auguście Zalewskim od 1932 do 1939, zaktywizował politykę zagraniczną, był mniej układny. Przyczynił się do paktów o nieagresji z ZSRR w 1932 i Niemcami w 1934. Twardo odnawiał od jesieni 1938 rozszczeń w sprawie Gdańska i polskiego korytarza, ale działał na rzecz poprawy stosunków z Niemcami, bo to podstawowa konieczność wobec bierności Zachodu. Chyba nawet wierzył w ich trwałość. W 1933 i Hitler spolegliwy nastąpiło ocieplenie relacji. J. Piłsudski (wojna polsko-bolszewicka nie spełniła jego oczekiwań wobec koncepcji federacyjnej; polityka równowagi; do końca uważał Rosjan za groźniejszych, bo mniej obliczalnych, ale nie bagatelizował Niemiec))
8. W jakich latach Niemcy brały udział w pracy Ligi Narodów? Jakie były okoliczności ich wejścia i wyjścia z tej organizacji? (Weszły po Locarno w 1925, wyszły w trakcie konferencji rozbrojeniowej w w Genewie w 1933.)
|
Pytania problemowe: |
1. Czy konflikt pomiędzy obozami Dmowskiego i Piłsudskiego wpłynął negatywnie na rozwiązanie spraw zachodniej granicy polskiej? (Godził ich Paderewski, koalicyjny rząd pod jego pieczą, w Wersalu reprezentował Polskę Dmowski i Paderewski zgoda narodowa z Piłsudskim w tych sprawach.)
2. Jaki wpływ na stosunki polsko-niemieckie miała Liga Narodów? (Niemcy uprawiały tam hałaśliwą politykę wobec Gdańska, krzywd mniejszości niemieckiej oraz “płonącym” granicom wschodnim RP. Sympatię proniemieckie, słabsza pozycja Polski, jeszcze osłabiona przez zatarg z Litwą. Polska polityka mniejszościowa była na prawdę zła, a podpisaliśmy Mały Traktat Wersalski o ochronie praw mniejszości narodowych- wypowiedziała go jedostronnie w 1934 roku. Byliśmy członkiem Rady LN w 1929 i 1932 ale ona powoli traciła znaczenie.)
3. Czy Piłsudski rzeczywiście planował prewencyjną wojnę z Niemcami? (Pogłoski, że namawiał do tego Francję, miała nastąpić w 1933 tuż po dojściu do władzy Hitlera. Sprowokował kilka indycentów 1932/1933. Demonstracje siły przed jeszcze słabymi Niemcami, rozpędzić ich formacje paramilitarne. Chciał tez wybadać stanowisko Francji. Samej wojny raczej nie chciał. Chwilowe złagodzenie polityki Niemiec wobec Polski. Deklarowaliśmy, że sprzeciwimy się zbrojnie próbom rewizji zachodnich granic. Nie ma na to żadnych dowodów.) |
Wykorzystana Literatura: |
|