13. SPOLECZNOŚCI LOKALNE - RÓŻNE UJĘCIA: orientacja ekologiczna, strukturalno - funkcjonalna, interakcyjno - procesualna, socjopsychologiczna.

⇒ ORIENTACJA EKOLOGICZNA -

• Przedstawiciele Chicago School - R. E Park, E. W. Burgessa, R. D. McKenzie, L. Wirth

• Koncentrowali się na mieście Chicago, uznanym powszechnie za najlepiej przebadane miasto świata.

• Termin „społeczna ekologia” został wprowadzony do socjologii przez Parka, którego uznaje się za ojca tej koncepcji powstałej w szczytowym okresie industrializacji i urbanizacji społeczeństwa amerykańskiego.

• ORIENTACJA EKOLOGICZNA- koncentruje się na badaniu relacji między terytorium a ludźmi i instytucjami oraz na analizie przestrzennych aspektów zjawisk społecznych.

• Przyjmowali, że społeczeństwo składa się z dwóch poziomów organizacji: biotycznego(symbiotyczny) i społecznego(komunalny). Poziom biotyczny jest dany nie tylko człowiekowi, można go odnaleźć wszędzie, gdzie żyjące organizmy wykorzystują wspólne środowisko zamieszkania. Charakteryzuje się on ściśle „splecionymi wzorami wew. zależności pomiędzy terytorium, a jego współmieszkańcami i odpowiada subspołecznemu poziomowi organizacji. Na tej płaszczyźnie przebiegają procesy adaptacji populacji ludzkich do środowiska przyrodniczego i społecznego. Jednakże fenomen życia nie wynika z aktywności poszczególnych jednostek, ale z ciągłego wzajemnego dopasowywania się do siebie różnych kolektywnych elementów środowiska społecznego i naturalnego. Poziom społeczny przebiega przez koordynację i organizację indywidualnych działań w formie jednej jednostki zbiorowej.

• W ekologii właściwym przedmiotem i jednostką obserwacji jest zbiorowość. Indywiduum nie ma szans na przetrwanie i funkcjonowanie poza jej macierzystym środowiskiem.

• SPOŁECZNOŚĆ jest rozumiana jako terytorialny system organizacji działań, mający odpowiednie zakotwiczenie na poziomie biotycznym.

• Istotnymi cechami społeczności wg Parka są:

1. terytorialnie zorganizowana populacja

2. mniej lub bardziej wrośnięta w terytorium, które zajmuje

3. oraz jednostki żyjące w warunkach wzajemnej wew. zależności, która jest bardziej symbiotyczna aniżeli społeczna. Cechą świadczącą o przynależności społeczności do sfery biotycznej jest funkcjonowanie w niej mechanizmu rywalizacji, regulującego liczebność i zabezpieczającego równowagę pomiędzy współzawodniczącymi populacjami ulokowanymi przestrzennie, z których dana miejscowość jest zbudowana.

• Wg ekologów społeczność jest nie tylko zbiorem ludzi, ale jest również zbiorem instytucji. INSTYTUCJE w koncepcji ekolog. należą do porządku biotycznego i rozumiane są jako urządzenia zaspokajające podstawowe potrzeby mieszkańców związane z utrzymaniem się przy życiu w określonym układzie terytorialnym. Takie ujęcie instytucji nawiązuje do klasycznego funkcjonalizmu Malinowskiego i wprowadza do ekologii zasadę hierarchii potrzeb, z której wywodzi się teoria wymogów funkcjonalnych oraz zasada zróżnicowania funkcjonalnego w ramach obszarów terytorialnych. Na tej podstawie R. D. McKenzie wyróżnił 4 podstawowe typy społeczności:

1. pierwotna - zaspokajająca najbardziej elementarne potrzeby, dostarczająca mieszkańcom niezbędnych towarów do konsumpcji i przetrwania. Nie osiąga większej liczebności niż kilka tysięcy mieszkańców.

2. wtórna - redystrybucja towarów pozyskiwanych z otaczających ją społeczności pierwotnych na ich rynki oraz na rynki światowe w celu finalnej konsumpcji. Zwana społecznością komercyjną.

3. miasto przemysłowe - jest miejscem wytwarzania towarów. Liczebność takiego układu zależy od zakresu i organizacji rynku.

4. narodowe i ponadnarodowe centra edukacji kultury czy religii.

• Ekologowie przyjmują pewne założenia dotyczące struktury i dynamiki społeczności, która wg nich charakteryzuje się przestrzennymi i nie przestrzennymi zasadami organizacji społecznej oraz, że obydwie te płaszczyzny są ze sobą splecione. Struktura odnosi się do wszystkich istotnych funkcji i ich wew. zależności, przez które lokalna populacja utrzymuje się.

• podstawową jednostką struktury przestrzennej społeczności jest obszar naturalny - jest podstawową homogeniczna jednostka społeczno - przestrzenną w obrębie heterogenicznego, szerszego środowiska zamieszkania. Jako podstawowy element struktury społeczności, obszar naturalny wraz z zamieszkałą tam populacją i strukturami instytucjonalnymi, wchodzi w procesy współzawodniczącej kooperacji z innymi obszarami. Oddziaływania zachodzą tutaj na poziomie całych populacji. Wg Parka, każdy naturalny obszar posiada czy też wykazuje skłonności do posiadania własnych tradycji, obyczajów, języka, zwyczajów, który jest znacząco odmienny dla każdej społeczności.

• 5 podstawowych procesów ek0logicznych:

1. współzawodnictwo - podstawowe źródło różnych form interakcji. Konkurencja w ekologii oznacza nieświadoma dążność ludzkich populacji do zajmowania coraz to lepszych pozycji ekologicznych w danej przestrzeni, coraz bardziej uprzywilejowanych miejsc.

2. centralizacja - tendencja zmierzająca do wydzielania instytucji i usług w pewne skupiska zogniskowane blisko punktów komunikacyjnych i transportowych danej miejscowości.

3. segregacja - właściwości rozmaitych grup instytucji, które wykazywały skłonność do izolowania się z szerszego obszaru środowiska zamieszkania. Segregacja był uznawana za podstawowy czynnik, na podstawie którego wyłaniają się obszary naturalne.

4. sukcesja i inwazja - wywodziły się z rejestracji ciągłych zmian w strukturze przestrzennej danej społeczności. Inwazja odnosiła się do sytuacji, w której dana grupa czy instytucja wkraczała na terytorium zajmowane przez inna zbiorowość czy instytucje. Sukcesja jest ostatecznym wyparciem jakiejś populacji z określonego terytorium i przejęciem kontroli nad terytorium prze inną grupę

5. dominacja - rodzaj presji wywieranej przez jedne rodziny na inne w celu wymuszenia ustępstw terytorialnych, czyli jego przygotowaniem do sukcesji.

ROLA PROCESÓW:

• stanowiły zbiór pojęć, za pomocą których ekologowie wyjaśniali sekwencje zmian w strukturach społeczno - przestrzennych oraz procesy dezorganizacji i reorganizacji społecznej.

• Stanowiły zespół czynników określających kształt struktury społeczno- przestrzennej danej miejscowości.

Wzajemne relacje pomiędzy obszarami naturalnymi, manifestujące się w postaci procesów ekologicznych prowadzą do ustrukturalizowania przestrzeni społeczności lokalnej. Jedną z koncepcji uwzorowania struktury społeczno - przestrzennej przedstawił A. H. Hawley- wyróżnił w ramach każdego układu terytorialnego centrum i peryferie jako dwa obszary symbiotyczne splecione ze względu na pełnione wobec siebie funkcje.

• ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE DYNAMIKI UKŁADÓW LOKALNYCH- Park podkreślał, że każda społeczność ma swoistą „historię życia, w której można wyróżnić formy młodości, dorosłości i starości. Zmian społeczności jest rozumiana jako zmiana zasad organizacji życia społecznego zarówno w aspekcie wew. jak i zew. Zdaniem Hawleya proces ten przebiega w kierunku łączenia się miejsca centralnego jakiegoś obszaru z terenami otaczającymi.

• w ramach orientacji ekologicznej wypracowano pewne dyrektywy metodologiczne. Metoda badania polegała na gromadzeniu możliwie dużej liczby danych charakteryzujących określony obszar i prezentowaniu ich na mapach - tzw. Analiza obszarów społecznych lub ekologia czynnikowa - stosowanie statystycznej analizy czynnikowej, wskazującej na podobieństwa i różnice pomiędzy poszczególnymi obszarami naturalnymi.

⇒ ORJENTACJA STRUKTURALNO - FUNKCJONALNA

• USA - Sanders, Warner; w Wlk. Brytanii - Lavey; w Polsce- Misiak, Piotrowski

• Jedną z zasadniczych różnic między orientacją struk.- funk. a ori. ekologiczną jest odmienne rozumienie przestrzeni. Dla funkcjonalistów przestrzeń miała charakter ściśle społeczny. Wprowadzili oni wyraźne rozróżnienie miedzy przestrzenia geometryczna(właściwa ekologii) a przestrzenią społeczną (właściwą socjologii). Przestrzeń społeczna to tyle co pewien rodzaj uniwersum danej populacji, w obrębie którego dana jednostka zajmuje określoną pozycję społeczną, określającą jej relacje (dystans)wobec innych jako pewnych istotnych kategorii odniesienia.

• Terytorium jest zawsze istotne jako miejsce gdzie coś społecznie ważnego się zdarzyło lub też można by oczekiwać, że się wydarzy. Terytorialność dotyczy zarówno działającego aktora, jak i znaczącego obiektu, wobec którego zamierza on podjąć działania. Parsons zastępuje powszechnie używany termin „terytorialne odniesienie” terminem „terytorialne ulokowanie”- rozumiane jako zbiór pozycji społecznych, zajmowanych ze względu na fakt przebywania aktora w jakiejś przestrzeni. SPOŁECZNOŚĆ wg Parsonsa jest terytorialnym aspektem każdego systemu społecznego w takim zakresie w jakim działający aktorzy traktują określone terytorium jako podstawę ich codziennej aktywności. Parsons rozumie termin społeczność analitycznie, jako aspekt struktury systemu społecznego, który odnoszony jest do terytorialnego umiejscowienia osób i ich działań. A nie realnie, jak inni badacze tego nurtu, traktując społeczność jako zintegrowaną całość społeczną.

• ZASADA BUDOWY SPOŁECZNOŚCI-

• statusy i role są jednostkami składowymi grup. Grupy z kolei tworzą instytucje, a instytucje społeczność jako system nadrzędny. Podstawowymi elementami składowymi społeczności są jej podsystemy instytucjonalne- istnienie społecznych urządzeń zaspokajających istotne potrzeby mieszkańców tej społeczności, jeśli ma ona trwać w czasie. Instytucja pozwala społeczności przetrwać w czasie, jednak aby realizowała określone funkcje, musi być wyposażona w organizacyjną strukturę. Typy podsystemów instytucjonalnych występujące w społeczności lokalnej, różnią się w zależności od propozycji badaczy. Parsons stwierdza, iż 4 sfery ludzkiej aktywności posiadają wyraźny, terytorialny aspekt. Są to: zamieszkiwanie, aktywność zawodowa, stanowienie prawa i komunikacja. Każda społeczność, stosownie do zaproponowanego przez niego czteroelementowego układu podsystemów, spełnia 4 główne funkcje. Są to; f. rezydencjalna - jest realizowana przez podsystem adaptacyjny; f. zawodowa - przez podsystem osiągania celów; f. ustalania prawa - przez system regulacji napięć; f. komunikacyjna - przez podsystem integracyjny. Parsons formułuje tezę, że w odniesieniu do szerszego otoczenia społeczność jest elementem podsystemu adaptacyjnego.

• W literaturze polskiej socjologowie łódzcy wyróżnili następujące podsystemy występujące w gminach; administracyjny, polityczny, gospodarczy, oświaty i wychowania, kultury, bezpieczeństwa publicznego, opieki zdrowotnej i religijny. Inną koncepcję przedstawił Misiak, na podstawie systemu miejskiego Castellsa wyróżnia on w miejskiej społeczności podsystemy; produkcji, wymiany, konsumpcji, polityczny i kulturowy.

• Zadaniem każdego z podsystemów, a także systemu jako całości, jest zaspokajanie określonych potrzeb członków społeczności, a zatem realizacja pewnych funkcji- rozumianej tutaj jako rola bądź wkład, jaki dostarcza społeczność jako część szerszego systemu na rzecz społeczeństwa globalnego. W ramach funkcji wew. wyróżnia Warren 5 głównych zadań, które są realizowane w społeczności; 1. funkcja produkcji- dystrybucji i konsumpcji 2. f. socjalizacyjna 3. f. społecznej kontroli- proces przez który grupa kształtuje zachowania konformistyczne swoich członków za pomocą odpowiednich norm. 4. f. społecznego uczestnictwa- dobrowolny udział w różnych społecznych ciałach(lokalne stowarzyszenia, kościoły) 5. f. wzajemnego wspierania- zapewnienie pomocy społecznej.

• Podstawowy watek teorii funkcjonalnej stanowią wzory interakcji pomiędzy elementami systemu. Pomiędzy podsystemami społeczności występują następujące wzory interakcji, czyli „pozyskiwania wkładów” i „przekazywania produktów”: a) koercja b)przetarg c)mechanizm prawnobiurokratyczny d) identyfikacja i solidarność. KOERCJA jest wymuszeniem i oznacza, że jakiś podsystem jest tak silny iż zawęża możliwości wybory innych systemów do tego stopnia, że systemy te zmuszone są do uznania żądań stawianych przez system A. PRZETARG oznacza wybór korzystniejszego rozwiązania spośród wielu możliwych alternatyw, jakie dany subsystem ma do wyboru. MECHANIZM PRAWNO. oznacza, że każdy subsystem może otrzymać od drugiego tylko tyle, które są mu zagwarantowane w odpowiednich regulacjach prawnych. MECHANIZM IDENTYF. polega na pozyskiwaniu wkładów przez odwoływanie się do lokalnego systemu i lokalnych wartości, które są zinternalizowane niekoniecznie w formalny sposób.

• ZAŁOŻENIA ORIENTACJI STRUK.- FUNKCJ. ;

• teza o równowadze bądź dynamicznej równowadze społeczności jako systemu społecznego - Parsons; system społeczny składa się z dwu lub więcej jednostek x1.. x2..xn tak powiązanych, że zmiana w stanie któregokolwiek x przyniesie zmianę pozostałych xi...xn, co z kolei spowoduje zmianę w stanie xi itd. Takie rozumienie współzależności elem. systemu społ. zostało odrzucone przez Mertona i Mercera- uważał, że nie każda instytucja, grupa czy aspekt kultury pełni pozytywne funkcje wobec społeczności, niektóre dostarczają negatywnych czy niszczących wkładów. Inne produkują nieistotne wkłady.

• Kluczowym założeniem jest założenie o zdolnościach integracyjnych i reintegracyjnych społeczności.

• Argumentowali oni na rzecz tezy o przetrwaniu społeczności.

• Sformułowali twierdzenie o transformacji funkcji.

• Dowodzili, że sformalizowane struktury przejmują rolę podstawowych czynników integrujących w miejsce instytucji nieformalnych.

• Sugerowali, iż współczesne procesy integracyjne dzięki nowemu typowi instytucjonalizacji przebiegają w ponadlokalnych ramach.

• Utrzymywanie granic systemu- to proces dzięki któremu utrzymywana jest tożsamość systemu społecznego i charakterystyczny wzór interakcji. Społeczność może posiadać 3 rodzaje granic; administracyjne, naturalnego zasięgu funkcjonalnego- wskazują faktyczny zakres wpływu i ekspansji danego systemu społecznego, psychiczne- zasada wg której mieszkańcy danego terytorium uznają siebie samych jako członków danej społeczności.

Utrzymywanie granic następuję przez wysiłek całego systemu lub odpowiednich jego podsystemów odpowiedzialnych za procesy integracji i regulacji napięć.

KRYTYKA ORJEN. STRUKTUR.FUNKCJ. ;

• Na poziomie lokalnym zauważono przede wszystkim, że w badaniach empirycznych dość swobodnie przyjmuje się założenie o systemowym charakterze każdego układu lokalnego.

• W nie wielkim zakresie uwzględnia przestrzenny aspekt społeczności, traktując terytorium jedynie jako ramę czy podłoże właściwych procesów społ.

• Na poziomie lokalnym zakłada rodzaj determinizmu normatywnego i sztucznie utożsamia jednostkę ze zbiorem ról społ. wyznaczanych przez normy społ.

⇒ ORJENTACJA INTERAKCYJNO- PROCESUALNA

• Lata 50. opozycja wobec orjen. struktur.- funkcjon.

• E. Kaufman

• Źródła intelektualne tej koncepcji leżą głównie w; behawioryzmie społ., teorii zachowań zbiorowych, teorii pola(K. Lewin), teoria dynamiki grupowej.

• Każdy układ lokalny składa się z 3 poziomów; środowiskowego, podmiotów społecznych(jednostek i grup) oraz działań społecznościowych.

• Poziomem podłoża lokalności jest terytorium, w ramach którego ludzie żyją i równocześnie zaspokajają swoje codzienne potrzeby. Drugi poziom stanowi społeczeństwo lokalne, czyli poziom struktur społecznych. Poziomem działania jest tzw. pole społeczności- określane przez Wilkinsona jako proces wzajemnie powiązanych akcji, poprzez które mieszkańcy wyrażają ich wspólny interes.

• Uważali, że konstytutywnym elementem społeczności są zbiorowe działania. Swoje zainteresowania koncentrowali na procesach i zmianie społecznej, a nie na mechanizmach podtrzymujących struktury i granice społeczności.

• Społeczność w tej perspektywie jest tylko jednym z aspektów życia na danym terytorium. Istnieje o tyle, o ile aktorzy(jednostki i grupy społ.)podejmują zachowania zorientowane lokalnie.

• Działanie lokalne rozumiane jest jako kolektywny wysiłek podejmowany przez jednostki i grupy społ. na rzecz rozwiązania określonych lokalnych problemów. A. Sutton i J. Kolaja skonstruowali skalę poziomu „lokalności” i „uspołecznościowienia” danego działania czy akcji. Wg tej teorii zdarzenie tym bardziej nosi znamiona lokalnego, w im większym stopniu dotyczy: 1. istotnych problemów danej społeczności. 2. im bardziej ma spontaniczny, a nie rutynowy charakter. Dane działanie jest częścią pola społeczności w takim zakresie, w jakim; a)mieszkańcy uświadamiają sobie problemy związane z daną społecznością b)angażują się w działania na rzecz danego terenu c)większa liczba mieszkańców danej miejscowości uczestniczy w akcjach. c)procesualność- czyli przechodzenie przez pewne fazy w czasie.

• Podstawowym procesem społecznym w omawianej koncepcji jest partycypacja społeczna mieszkańców w zbiorowych inicjatywach i akcjach. Pełni ona role podstawowego czynnika integrującego mieszkańców danego terenu i stanowi kryterium przynależności do społeczności. Ponieważ w orientacji procesualnej społeczność jest definiowana jako sieć działań i interakcji lokalnych zorientowanych na dane terytorium, zatem mieszkaniec jest o tyle członkiem społeczności, o ile uczestniczy w akcjach lokalnych. Jego pozycja w układzie lokalnym jest pochodną ról jakie pełni w poszczególnych działaniach.

• Kaufman wyróżnił 2 modele rozwoju życia społecznego; 1. „komunalny”, „wspólnotowy” lub „społecznościowy”. 2. „agencyjny”. Są to dwa przeciwstawne zasady organizacji życia na poziomie lokalnym. AD 1) Działania grup lokalnych są uzgadniane przez miejscową koordynującą strukturę i jako takie są przekazywane na poziom centralny. AD 2) Działania małych grup są przekazywane przez lokalne biura narodowych i państwowych organizacji na poziom centralny, bez ich koordynacji na poziomie lokalnym. Wg Kaufmana podział ten jest konsekwencją rozchodzenia się 2 funkcji w układach lokalnych; f. rezydencjalnej i f. pracowniczej. Socjalizacja i produkcja są dwoma generalnymi funkcjami, które wyłaniają dwa główne typy społeczności. W pierwszym z nich dominującymi grupami są rodzina i inne grupy pierwotne, a w drugim zbiurokratyzowane organizacje. Obydwa modele są istotne we współczesnym świecie, lecz posiadają istotne ograniczenia- małej społeczności brakuje technologii i wsparcia organizacyjnego. Nowoczesna metropolia jest szczególnie słaba w zakresie socjalizacji. Jak podkreśla autor jedynym wyjściem jest społeczność średniego rzędu.

⇒ ORJENTACJA SOCJOPSYCHOLOGICZNA

• Analizują głównie kształtowanie się społeczności w procesie wzajemnych interakcji aktorów. Badają procesy kulturowej komunikacji, zachodzące pomiędzy jednostkami wykorzystującymi interpretację znaczeń zawartych w obiektach lokalnego środowiska. Przedmiotem refleksji jest proces tworzenia się kulturowych norm, jaźni, i rzeczywistości społecznej w określonych ramach terytorialnych.

• Jest to całe spektrum orientacji połączonych kilkoma wspólnymi założeniami. Są nimi; teza o semiotycznych właściwościach przestrzeni, teza o pierwotności ludzkich interakcji wobec struktury, teza o kluczowym znaczeniu procesu komunikacji społ. jako sposobu postrzegania i wytwarzania rzeczywistości społ., teza o podmiotowości jednostki w procesie działania i teza o wtórności świata społ. wobec procesów poznawczych jednostki bądź grupy społ.

• Janowitz; pojęcie społeczności z „ ograniczona odpowiedzialnością”- ludzie są zorientowani na lokalne terytorium, ale w różny sposób i tylko fragmentarycznie. Suttles; społeczność to tożsamość, za pomocą której ludzie odróżniają swoja populacje od innych. Rozwija on 3 ważne pojęcia dla community studies; „uporządkowana segmentacja”, „poznawcze mapowanie” i „chronione sąsiedztwo”. Pierwsze z nich odnosi się do komunikacji pomiędzy mieszkańcami danego terytorium przez wzajemne transmitowanie symboli kulturowo znaczących oraz ich interpretację. Przestrzeń i terytorium posiadają w omawianej koncepcji znaczenie wyłącznie symboliczne. Pełnią rolę czystego środka komunikacji, cichego języka. Mapa poznawcza- pomaga ludziom ulokować ich samych w fizycznej przestrzeni, a ty samym odnaleźć ich terytorialną tożsamość. Poznawcze mapowanie jest procesem identyfikacji z określona przestrzenią, rozumianym w sposób dwojaki; 1. jest to identyfikacja kognitywna 2. identyfik. emocjonalna.

• Poznawanie i waloryzowanie przestrzeni kształtuje się w wyniku codziennych interakcji praktyk życia społ. mieszkańców. Struktura społeczno - przestrzenna jest dla nas taka, jaka ja postrzegamy i odczuwamy. Mapa poznawcza dostarcza jednostce informacji do podejmowania przez nią odpowiednich decyzji dotyczących zachowania się w określony sposób w danej przestrzeni. Jest zatem źródłem kształtowania się społecznych postaw w miejscu zamieszkania. W ten sposób kreowane są obszary bezpieczeństwa, w odniesieniu do których jednostka wie jak się może zachowywać i na co może liczyć ze strony współmieszkańców. Obszary bezpieczeństwa są też poziomami organizacji układu lokalnego. 1- ym poziomem jest poziom bezpośredniej przestrzeni blokowej- obejmuje on najbliższych mieszkańców. Jest to efekt pewnego przekonania jakie w głębi ma każdy z nas, że znamy mieszkającego obok nas, ponieważ mieszka blisko nas czy korzysta z tych samych urządzeń. Drugim poziomem jest chronione sąsiedztwo- jest najmniejszym, wspólnym obszarem, który posiada zbiorowa tożsamość znaną zarówno jego członkom jaki i osobom z zew. Jest obszarem w obrębie którego ludzie chronią się przed niebezpieczeństwami, na jakie są narażeni w sytuacji wyjścia poza jego granice .Jest sfera obowiązywania pewnych norm, które są ustanawiane w celu odróżnienia swoich od obcych.

• Społeczność z ograniczona odpowiedzialnością w orientacji socjopsychol. jest terytorium, którego społeczna tożsamość ustalona jest głównie przez zespół struktur instytucjonalnych funkcjonujących w jego granicach.

• Głównym procesem społ. umożliwiającym trwanie społeczności jest społeczne wytwarzanie symboli, identyfikacja i komunikacja społ.

• 3 cechy społeczności ograniczonego zobowiązania: 1. solidarność lokalnej społeczności jest ograniczona- jest to raczej całość zorganizowana na bazie cząstkowych interesów jednostki, niejako przeciw interesom innych instytucji lub innych ludzi prezentujących odmienne interesy. 2. solidarność komunalna jest w tej koncepcji pozbawiona ścisłego odniesienia przestrzennego- jest selektywna. 3. solidarność komunalna nie jest pierwotni dana jednostce, ale jest społecznie wytwarzana w procesie interakcji z innymi społecznościami i instytucjami zew. wobec danego terenu. 4. społeczność nie jest grupą w sensie funkcjonalnym, jest raczej wspólnotą potencjalną zbudowaną na pewnej wiedzy jednostek przebywających w określonej przestrzeni, która dotyczy możliwości ich współdziałania w określonych okolicznościach.

⇒ PODSUMOWANIE......

• każda z omówionych podejść uwzględnia następujące zagadnienia; a) schematy teoretyczne zaczerpnięte z innych dyscyplin naukowych b)generalne rozumienie społeczności jako bytu społ. c)podstawowe elementy konstytutywne społeczności d) typy granic społeczności e) podstawy procesów stratyfikacji f)podstawowe typy procesów społ. zachodzących w społeczności g)główne metody badań.

• Każda z orientacji odwołuje się do pewnej uznanej teorii, z której wywodzi swoje główne cele;

• funkcjonalizm - odwołuje się do organicyzmu, zwracającego uwagę na sposób zachowania się organizmów oraz na funkcje jakie poszczególne elementy organizmu pełnią na rzecz trwania i rozwoju całości.

• ekologia- darwinizm społ. i liberalizm ekonomiczny. Fundamentalnym założeniem jest przekonanie, .ze trwanie i rozwój jest następstwem nieświadomych procesów rywalizacyjnych i adaptacyjnych na określonym obszarze geograficznym. Idea rywalizacji, wyznaczającą miejsce w przestrzeni danego gatunku jest przeniesiona na świat ludzki, w którym również występują procesy nieświadomego współzawodnictwa. Podobnie jak strukturalny funkcjonalizm, ekologia nawiązuje do organicyzmu i traktuje struktury społeczno- przestrzenne jako względnie zintegrowane całości nie dające się zredukować do sumy części składowych.

• koncepcja procesualna- teoria pola w fizyce i teorii działań kolektywnych na poziomie makrospołecznym. Często wyrażana za pomocą hasła sieci interakcji. W przeciwieństwie do podejścia socjopsychologicznego bardziej akcentuje behawioralne aspekty ludzkie aktywności aniżeli aspekty mentalne.

• koncepcja socjopsychologiczna- teoria poznania, na poziomie zaś teorii socjologicznych wykorzystuje dorobek interakcjonizmu symbolicznego i psychologii poznania.

• Każda z koncepcji w swoisty sposób interpretuje i określa istotę społeczności lokalnej; We wszystkich kategoria ta jest rozumiana jako pewna całość, jednakże istota tej całości jest wyrażana odmiennie.

• ekologia- przez społeczność rozumieją głównie biotyczną warstwę stosunków społecznych, funkcjonującą w każdej grupie terytorialnej. Poziom na którym odzwierciedlają się procesy nieświadomego współzawodnictwa między grupami czy zbiorowościami, jest związany z użytkowaniem określonej fizycznej przestrzeni. Jest to zatem bardziej pewien poziom(płaszczyzna) życia społecznego aniżeli jakaś realnie dająca się wyodrębnić całość społeczno- przestrzenna. Każda struktura społeczno- przestrzenna składa się z poziomu społecznościowego i społecznego, a zatem społeczność nie jest tu określoną miejscowością, a jedynie pewna płaszczyzna, poziomem życia mieszkańców tej miejscowości.

• koncepcja strukturalno- funkcjonalna- społeczność jest traktowana jako wydzielony i względnie zintegrowany wewnętrznie układ społeczno- przestrzenny.

• podejście procesualne- społeczność jako sieć działań wyrastających z potrzeb użytkowania określonego terytorium, zorientowanych na rozwiązanie problemów danego obszaru. Społeczność jest dynamiczna siatka interakcji, która za podstawę i cel działania obiera daną przestrzeń fizyczną, zamieszkałą przez jakąś zbiorowość. Członkami społeczności nie są wszyscy mieszkańcy danej miejscowości, tak jak w podejściu strukturalno- funkcjonalnym, ale uczestnicy działań na rzecz danego terenu. W tej koncepcji wyraźnie odróżnia się pojęcie „społeczność” i pojęcie „lokalne społeczeństwo”, które sprowadzają się do różnych stanów integracji danej zbiorowości terytorialnej.

• koncep. socjopsychologiczna- społeczność traktowana jest jako kulturowy korelat funkcjonujący w świadomości mieszkańców danego terytorium i wyrażający się w postaci wspólnych symboli i wartości oraz podobnego nań reagowania. Społeczność istnieje tu o tyle o ile jest pewna znaczącą wartością kulturowa w świadomości członków danej grupy. Nie istnieje ona obiektywnie bez wspólnych symboli i procesów identyfikacji. Istnieje tylko w świadomości i przez świadomość mieszkańców.

• więc w strukturalnym- funkc. społeczność jest realną całością lub kategoria analityczną, w konc. Ekologicznej jest pewna płaszczyzną życia tej zbiorowości, w konc. procesualnej jest stanem zorganizowania zbiorowości terytorialnej, a w konc. socjopsychol. jest świadomościowym doświadczeniem i przezywaniem tej zbiorowości. W podejściu strukturalno- funkc. uwaga badaczy koncentruje się na analizie struktury i funkcjach danej zbiorowości, w ekologii- na badaniu zachowań przestrzennych populacji i relacji człowiek- przestrzeń. W konce.socjopsych. na procesach poznawania i przeżywania danej społeczności, a w procesowej- na samoorganizowaniu się społeczności w postaci różnych działań i akcji społecznych.

• podstawowym elementem społeczności jest; w ekologii- obszar naturalny; procesowej- zbiorowe działanie zorientowane na dany obszar, zmierzające do rozwiązania pewnych problemów, jakie się w nim pojawią; socjopsychologia- interakcje odnoszące się do pewnych symboli i wartości oraz podstawowe struktury poznawania przestrzeni, czyli mapy mentalne poszczególnych ludzi.

• Każde z wymienionych podejść w swoisty sposób odnosi się do przestrzeni i definiuje granice społeczności;

• ekologia- granice maja charakter fizyczny i społeczny zarazem.

• Konc.funkcjonalna- są to jedynie granice społeczne, wyznaczone zakresem oddziaływania struktur instytucjonalnych i zakresem respektowania norm.

• Konc. Procesualna- granice są natury organizacyjnej, wyznaczone udziałem w działaniach społecznościowych i samoorganizacyjnych.

• Konc. Psychospołeczna- granice maja charakter mentalny, a sama przestrzeń jest wartością kulturowa grupy terytorialnej.

• podstawowym procesem w ekologii jest nieświadome współzawodnictwo, w perspektywie funkcjonalnej- kooperacja, w procesowej- partycypacja, a w socjpopsychologicznej- identyfikacja społeczna.

• Sposób rozumienia pozycji jednostki w danym środowisku lokalnym oraz podstawy procesów stratyfikacyjnych;

• ekologia- pozycja jednostki zależy od jej pozycji ekologicznej, czyli miejsca zajmowanego w danej fizycznej przestrzeni, a stratyfikacja jest determinowana przez procesy dominacji jednych obszarów nad drugimi.

• Konc. Funkcjonalna- pozycja jednostki zależy od jej statusu społecznego i roli społecznej odgrywanej w danym systemie. Stratyfikacja i zróżnicowanie społeczne jest tu następstwem wynagrodzenia poszczególnych podsystemów dostarczających odpowiednich wkładów na rzecz trwania danej całości systemowej. Zależy ona przede wszystkim od roli jaka gra dana jednostka w działaniach lokalnych, od tego w ilu takich działaniach uczestniczy.

• Konc.socjopsychologicfzna- zróżnicowanie społeczne i społeczna stratyfikacja są następstwem definiowania sytuacji przez podmiot poznający i autolokację jednostki w procesie komunikacyjnym.

• Instytucje- w perspektywie socjopsycholog. Rozumiana jest jako podobne typizacje środowiskowych działań, podejmowanych przez poszczególne typy aktorów. Uwzorowane sposoby wytwarzania rzeczy.; w ekologii- jako agencje ustanowione dla potrzeb generalnej populacji. Uwzorowane sposoby, w których agregaty ludzkie utrzymują się przy życiu. Organizacja działań umożliwiających przetrwanie i przystosowanie się do innych populacji oraz przestrzeni. W ujęciu procesualnym określane są jako wyspecjalizowane sieci interakcji, w których podobne dobra ulęgają wymianie. W ujęciu funkcjonalnym- uwzorowany sposób zachowania członków wielu grup społ., którego zadaniem jest utrzymywanie społeczności w pewnej spójności.

• Metody badania: ekologia- analiza obszarów społecznych- polega na rejestrowaniu danych statystycznych i informacji pochodzących z badań surveyowych, a następnie przenoszenie ich na mapy określonych przestrzeni. Podejście funkcjonalne- obserwacja uczestnicząca wraz z gromadzeniem danych o instytucjach społecznych, pochodzących z różnych źródeł. W podejściu socjopsychologicznym- obserwacja uczestnicząca oraz dokumenty osobiste. Na ich podstawie sporządza się mapy mentalne. W podejściu procesualnym- badania surveyowe i analiza procesów decyzyjnych.

* Podejścia ekologiczne i socjopsychologiczne są częściej wykorzystywane w badaniach nad społecznościami miejskimi, a podejścia procesualne i strukturalno- funkcjonalne są stosowane raczej do analiz społeczności wiejskich.

---