GRUPOWE METODY WYCHOWANIA

Wychowawca, uznając związek wychowanka z grupą stara się wykorzystać naturalny wpływ grupy, by wywołać określone zmiany w wychowanku. Usiłuje więc uczynić grupę samodzielnym wychowawcą lub przynajmniej sojusznikiem wzmacniającym jego osobiste oddziaływania. Powodzenie takich prób zależy od dwóch warunków:

• wychowankowie muszą tworzyć grupę społeczną a nie zbiorowość

• wychowawca musi wiedzieć, jak modyfikować wpływy emitowane przez grupę.

1. Jak tworzyć grupę społeczną?

Mała grupa społeczna może powstać na dwojaki sposób:

- spontanicznie

- lub na mocy decyzji władzy

Geneza grup spontanicznych

Spontaniczny dobór może dokonywać się pod wpływem dwóch, nie wykluczających się motywów: chęci przebywania w pobliżu ludzi osobiście atrakcyjnych i chęci efektywniejszego radzenia sobie z wymaganiami sytuacji.

Rodzaje grup:

1. Grupa przyjaciół połączonych więzami atrakcyjności interpersonalnej - wspólne doświadczenia zbliżają ludzi, podejście do życia ludzi należących do tej grupy imponuje innym przez co grupa się powiększa; jednostki są wzajem dla siebie niezastąpione

2. Grupa współpracowników połączonych więziami użyteczności zadaniowej - rozwój grupy dokonuje się poprzez wymagania sytuacyjne i potrzebę rozwiązania jakiegoś problemu; członkowie dobierani są na zasadzie ich „wartości instrumentalnej”, czyli wkładu, jaki kogą wnieść we wspólne dzieło

Różnice między tymi grupami:

• aktywność pierwszej grupy nie jest w żaden sposób związana z wymaganiami bieżącej sytuacji

• pierwsza grupa mogłaby funkcjonować gdziekolwiek

• grupa pierwsza w znacznie mniejszym stopniu toleruje wymianę członków niż grupa druga

Teoria równowagi grupowej Balesa

Jego zdaniem ani grupa czysto zadaniowa, ani grupa czysto przyjacielska nie mogą się utrzymać, trwałość każdej grupy zależy od tego, czy potrafi ona osiągnąć równowagę między tymi dwiema podstawami swego istnienia.

Geneza grup założonych na mocy decyzji władzy

Warunki powstania grupy:

• musza pojawić się siły interpersonalnej atrakcji lub zadanie wymagające współdziałania

Dokładny opis działań wychowawcy prowadzących do powstania grupy musi uwzględniać charakter instytucji wychowawczej, w ramach której on działa.

Zasady działań wychowawcy:

1. zasada konsolidacji jednostek wokół osoby wychowawcy - w im większym stopniu wychowawca występujący jako konkretna jednostka, nie zaś anonimowy egzekutor roli, zdoła zaskarbić sobie podziw i sympatię wychowanków, tym większa jest szansa, że stanie się ośrodkiem nowego organizmu społ.; stadium „unii personalnej”

2. zasada stawiania zadań zespołowych - im więcej sytuacji wymagających solidarnego współdziałania całej zbiorowości uda się stworzyć wychowawcy, tym większa szansa, że zbiorowość ta przekształci się w grupę społ.

3. zasada kontrastowego określenia środowiska grupy - w im większym stopniu uda się wychowawcy wyeksponować odmienność czy nawet antagonizmy tego środowiska w stosunku do cech tworzącej się grupy, tym bardziej grupa ta zyska na zgodności

4. zasada czasowej nieinterwencji - zasada powstrzymywania się od działań zagrażających zgodności czy spójności tworzącej się grupy; wychowawca powinien w pewnym stopniu tolerować zdarzenia niezgodne z swoimi celami

Wstępne działania wychowawcy prowadzące do powstania grupy nie powinny być kontynuowane w nieskończoność. Grupa jest pewnym organizmem społ. wyposażonym w wewnętrzne siły rozwojowe; to, co służy jej powstaniu, nie musi wcale sprzyjać jej dalszemu rozwojowi.

Idea grupowych metod wychowania

W metodach tych najważniejszym celem jest uczynienie grupy społ. samodzielnym wychowawcą. Dlatego wychowawca powinien stopniowo usuwać się na dalszy plan, poszerzając jednocześnie zakres spraw, o których grupa może decydować sama.

Stadia rozwoju grupy: (występują we względnie stałej kolejności) Tuckman

1. stadium testowania normatywnych granic grupy i uległości wobec jej porządku

2. stadium konfliktu wewnątrzgrupowego

3. stadium rozwoju spójności grupowej

4. stadium sieci ról funkcjonalnych

Stadia reakcji grupy na zadania:

1. stadium orientacji

2. stadium reakcji emocjonalnej (negatywnej)

3. stadium otwartej wymiany istotnych interpretacji

4. stadium wyłonienia się rozwiązania

Inne stadia rozwojowe grupy: (Konarzewski)

1. stadium zbiorowości - jednostki kontrolują swoje zachowanie za pomocą odniesienia porównawczego, a grupa właściwie nie istnieje

2. stadium organizacji społecznej - grupa występuje tu jako zbiór jednostek współdziałających ze sobą, kontrolujących się wzajemnie poprzez nacisk

3. stadium kultury grupowej - grupa przedstawia się jednostką jako ponadindywidualna całość organizująca życie każdej z nich

2. Modyfikacja odniesienia porównawczego

Analiza sposobów wychowawczego wykorzystania odniesień porównawczych ma za zadanie służyć członkom grupy do określania ich własnej sytuacji i pośrednio wpływać na wybór dróg postępowania.

W metodzie tej rola wychowawcy sprowadza się jedynie do kształtowania jakiegoś fragmentu społecznego otoczenia jednostki, która powinna na podsuwanym otoczeniu oprzeć swą orientację w rzeczywistości.

Pojęcie modyfikacji otoczenia społecznego jednostki może odnosić się zarówno do:

• innych jednostek będących wraz z nią członkami jednej grupy

Mówimy wtedy o technice ustalania składu grupy. Reguła postępowania polega na umieszczeniu jednostki wraz z deficytem wychowawczym X w grupie wraz z dwiema lub więcej jednostkami, które pod względem X funkcjonują nieco lepiej od niej i są podobne do niej na głównych wymiarach porównywania się przyjętych w całej zbiorowości.

Ważne jest by wychowawca nie manipulował dowolnie składem grupy. Musi on przestrzegać zasady , by nie łączyć jednostek niechętnych sobie, ani też rozdzielać przyjaciół. Trzeba unikać zbyt dużych rozbieżności w wartościach zmiennej X.

• grup, do których jednostka nie należy

Mówimy wtedy o technice eksponowania grup odniesienia porównawczego.

Istotą tej techniki jest przedstawienie wychowankowi pewnej wyróżnionej grupy, która jednak składa się z członków podobnych do wychowanka.

3. Modyfikacja nacisku grupowego

Nacisk jest wpływem wywieranym przez grupę na określoną jednostkę wyłamującą się pod pewnym względem z przyjętej linii postępowania.

Wykorzystanie wychowawczego nacisku powinno uwzględniać trzy kwestie:

1. jak sprawić by nacisk grupy zmierzał głównie do pożądanych zmian w zachowaniu jednostki,

2. jak sterować siłą tego nacisku,

3. jak ukierunkowywać go na określoną jednostkę.

Rozwiązania problemów wychowawczych mogą mieć charakter trwały lub doraźny. W tym drugim wykorzystuje się fakt, że grupa dążąca do jakiegoś celu stara się podporządkować sobie poszczególnych członków, sprawić, by swymi działaniami przyczyniali się do jego osiągnięcia.

Najprostszym sposobem inicjowania działań grupowych jest technika zbiorowego nagradzania i karania.

Jeżeli nagroda jest dla większości członków grupy dostatecznie atrakcyjna, zostaje uruchomione działanie grupowe zmierzające do jej osiągnięcia, a w następstwie pojawia się nacisk.

Z większą ostrożnością można wykorzystywać zbiorowe karanie, gdyż grupa doświadczająca zagrożenia jest podatna na wzrost spójności lub jej spadek. Należy zatem starannie dobierać wielkość zagrożenia do wstępnej spójności grupy i unikać gróźb.

Grupa może zatem wywrzeć bez szkody dla swego morale, a jednostka znieść bez ubocznych następstw nawet bardzo silny nacisk, jeśli jest on wpleciony w proces dążenia do jakiegoś celu.

Inną techniką inicjowania działań grupowych jest współzawodnictwo grupowe. Grupy maja tendencję do podtrzymywania i podwyższania swoich pozycji w otoczeniu na niemal każdym wymiarze nadającym się do oceny tych pozycji.

Warunkiem, w którym ta technika zawodzi jest spójność grupy- gdy dla poszczególnych członków grupa jest nieatrakcyjna, nie zależy im na tym, jak owa całość wypadnie (grupa przegrana rozpada się).

Należy liczyć się z „załamaniem się” jednej z grup.

Jak zatem sterować siłą nacisku grupowego?

ROZWIĄZANIA

trwałe polegają na wbudowaniu w kulturę grupy ograniczeń siły nacisku w postaci norm chroniących suwerenność jednostki, lub na zmianie arsenału środków nacisku będących w dyspozycji grupy. Chcąc wzmocnić jej nacisk możemy po prostu rozszerzyć zakres jej uprawnień.

doraźne opiera się na hipotezie, że im więcej energii gotów jest zainwestować we wspólne zadanie każdy członek, tym silniej będzie reagował na zachowania innych. Zabiegi te polegają zatem na manipulowaniu stopniem zaangażowania grupy w wykonane zadanie, bądź przez podwyższanie atrakcyjności celu.

Problem ukierunkowania nacisku grupy na określonych członków można rozwiązać poprzez techniki perswazyjne, czyli kształtowanie opinii grupy o przyczynach dewiacyjnego zachowania jednostek.

Inny zabieg polega na zwiększeniu lub zmniejszeniu wrażliwości jednostki na nacisk, poprzez manipulację spostrzeganej pozycji jednostki w grupie.

1

---