Literatura Polska
Przewodnik Encyklopdyczny
TOWARZYSTWO IKSÓW
Niejawne towarzystwo literackie działające w Warszawie w latach 1815-1819
Zawiązane 14.04.1815 u J. Tarnowskiego przez grono literatów i miłośników literatury z elity społeczno-politycznej przyszłego Królestwa Polskiego
Miało następnie siedzibę w salonie T. Mostowskiego
Spomiędzy przewidzianych w Ustawie prac, mających na celu „rozkrzewienie i zbogacenie literatury krajowej”, Iksowie podjęli wspólnie przygotowywanie recenzji teatralnych, sygnowanych X , z rzadka XX (stąd nazwa)
Recenzje ukazywały się od 23.05.1815 do 11.05.1819 (z przerwą w połowie 1817), najczęściej równolegle w „Gazecie Korespondenta Warszawskiego” i „Gazecie Warszawskiej”
Poświadczone źródłowo jest członkostwo: F. Czackiego, M. Fredry, J. I. Kossakowskiego, J. Lipińskiego (przewodniczący), A. i T. Matuszewiczów, F. Morawskiego, J. U. Niemcewicza, L. I S. Platerów, J. Tarnowskiego; w pisaniu recenzji brał też na pewno udział K. Knianin (a przynajmniej w dyskusjach nad nimi), A. J. Czartoryski, M. Wirtemberska, Z. Zamoyska, M. Wyszkowski; do sympatyków należeli L. Osiński i S. K. Potocki
Zarówno kryteria wystawianych ocen jak ich refleksje ogólniejsze oraz pojmowanie roli i funkcji krytyki wywodziły się z doktryny klasycyzmu
Domagali się w repertuarze dominacji tragedii klasycznej
Zwalczali dramę
Krytyk był dla nich nosicielem całkowicie zobiektywizowanych (stąd anonimowość) sądów, nauczycielem i wychowawcą czytelników i widzów
Mentorski ton bezimiennych recenzentów i lekceważący stosunek do przedstawicieli innych poglądów, brak względów dla Bogusławskiego, zaostrzały przeciwstawność koncepcji literatury i członków Towarzystwa Iksów i ich przeciwników w polemice na łamach prasy
Iksowie ponieśli klęskę: realizowana zgodnie z ich postulatami polityka repertuarowa nowej dyrekcji Teatru Narodowego załamała się wobec pustej widowni
Opinia publiczna w przeważającej mierze opowiedziała się za odmiennymi założeniami estetycznymi i literackimi
Działalność Towarzystwa Iksów stanowi ważny etap w rozwoju krytyki teatralnej, a pośrednio i literackiej w Polsce
Nadali recenzjom lekką, bliską felietonowi formę
Poddawali analizie i ocenie nie tylko utwór dramatyczny, ale także inscenizację (reżyserię, scenografię, grę aktorską)
Budząc kontrowersje przyczynili się do krystalizacji stanowisk w wielu sprawach istotnych dla teatru i literatury