Prawo pierwotne - swobody rynku wewnętrznego
Do podstawowych źródeł prawa wspólnotowego obejmujących problematykę jednolitego rynku finansowego należy zaliczyć Traktat o funkcjonowaniu UE.
Rynek wewnętrzny UE opiera się na : swobodzie przepływu towarów, swobodzie przepływu osób, swobodzie świadczenia usług i swobodzie przepływu kapitału.
Swobodę prowadzenia działalności gospodarczej (zw. Również swobodą zakładania przedsiębiorstw) można określić, jako przedsiębraną przez obywatela (podmiot) z jednego państwa członkowskiego czynność zakładania lub nabywania w innym państwie członkowskim, co stanowi trwały instrument działalności nastawianej na zysk. Swoboda ta działa zarówno na rzecz osób fizycznych, jak i prawnych, a jej zakres przedmiotowy obejmuje wszystkie rodzaje działalności gospodarczej. Najważniejsza zasadą wynikającą z TFUE jest zakaz dyskryminacji, poprzez który należy rozumieć to, iż przyjmujące państwo członkowskie musi traktować podmioty innych państw UE w taki sam sposób jak podmioty krajowe.
Pojęcie przedsiębiorczości wg. Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości - samodzielne i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej za pomocą trwałego urządzenia w innym państwie członkowskim na czas nieokreślony.
Do zasadniczych elementów poj. Swobody należą:
- Samodzielność
- trans graniczność
- stałość
Wyróżnia się Trzy formy korzystania z wtórnej swobody przedsiębiorczości:
1) Filia (subsidary) - Przedsiębiorca z kraju A zakłada w kraju B nowy podmiot, wyodrębniony zarówno organizacyjnie, jak i prawnie od podmiotu założycielskiego, stanowi podmiot prawa państwa w którym został utworzony; między nowo utworzonym podmiotem a podmiotem założycielskim występują więzi właścicielskie (kapitałowe);
2) Oddział (branch) - przedsiębiorca z kraju A rozszerza swą działalność gospodarczą na kraj B poprzez założenie w nim jednostki wyodrębnionej organizacyjnie z podmiotu założycielskiego, lecz niewyodrębnionej prawnie. Oddział nie jest odrębnym podmiotem prawa.
3) Przedstawicielstwo (agency) - konstrukcja prawna przedstawicielstwa jest podobna do konstrukcji oddziału, ale przedmiotem działalności przedstawicielstwa może być działalność: promocyjna, reklamowa, marketingowa, przygotowawcza. Przedstawicielstwo zasadniczo nie prowadzi działalności będącej główną działalnością przedsiębiorcy.
Oddział ma zawsze dopisek (np. Oddział w Polsce) (tym różni się od filii) Oddział nie ma zdolności prawnej. Jest to placówka - jest częścią innego przedsiębiorstwa.
Filia - wyodrębniony prawnie podmiot.
Oddział i filia wykonują działalność gospodarczą a przedstawicielstwo nie wykonuje działalności gospodarczej.
Np. Przedstawicielstwo nie wykonuje usług bankowych, każde przedstawicielstwo promuje przedsiębiorstwo, które je założyło.
Jest jeszcze jedna - czwarta - forma swobody przedsiębiorczości
Działalność trans graniczna - jest charakterystyczna dla UE czyli możemy wykonywać działalność zagraniczną poza koniecznością tworzenia oddziału. Kontynuujemy działalność gosp., ale poza oddziałem np. przez reklamę, Internet, wystawienie bankomatu itp.
Swoboda świadczenia usług - ma charakter uzupełniający do innych swobód. W rozumieniu TFUE jest działalnością, co do zasady, odpłatną, czasową, wykonywaną na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim.
Świadczenie ma na celu wykonywanie działalności okazjonalnie i sporadycznie.
Swoboda przepływu kapitału i płatności - jej celem jest wprowadzenie całkowitej swobody w tym zakresie, ustanowienie generalnego i równorzędnego zakazu stosowania ograniczeń przepływu kapitału oraz płatności. Cechy charakterystyczne:
- wystąpienie jednostronnego przeniesienia wartości majątkowej do innego państwa członkowskiego;
- brak wzajemności świadczeń między stronami transakcji
- cel transakcji polegający na realizacji samoistnej komercyjnej inwestycji poza granicami państwa siedziby (zamieszkania);
- cel transakcji inny niż wygaszenie innego zobowiązania.
Swoboda przepływu kapitału została uszczegółowiona w prawie pochodnym.
Prawo pochodne - zasady jednolitego rynku finansowego UE
Rozporządzenia (regulations) - mają charakter ogólny, wiążą w całości i są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Służą unifikacji (ujednoliceniu) prawa państw członkowskich w danej dziedzinie.
Dyrektywy (directives) - wiążą państwa członkowskie w zakresie rezultatu (celu), który jest w nich wyrażony, pozastawiają jednak państwom członkowskim swobodę co do metod przyjętych dla wdrożenia. Dyrektywy stanowią instrument harmonizacji (upodobnienia) krajowych porządków prawnych w regulowanych dziedzinach. Da one najczęściej stosowanym instrumentem prawnym wykorzystywanym do regulowania problematyki jednolitego rynku finansowego.
Decyzje (decisions) - to akty o charakterze indywidualnym, wiążącym w nich adresów.
Zasady Jednolitego Rynku Finansowego UE:
I - Zasada jednolitego zezwolenia (principle of single license)
Oznacza iż zezwolenie na prowadzenie działalności w jednym kraju UE jest uznawane (autoryzowane) we wszystkich pozostałych krajach UE (mimo iż państwa „przyjmujące” nie brały udziału w procedurze wydawania przedmiotowego zezwolenia). Takie zezwolenie jest wydawane na podstawie materialnego prawa, zdeterminowanego treściowo przez prawo unijne (dyrektywy).
II - Zasada wzajemnego uznawania (principle of mutual recognition)
Wszystkie inf. wynikające z zezwolenia uzyskanego w kraju macierzystym są autoryzowane przez każdy inny kraj, ale przyjmując prawo kraju goszczącego.
Organ nadzoru finansowego państwa przyjmującego uznaje przedstawiony układ kompetencyjny w poczuciu swoistego „zaufania” do jakości procedur nadzorczych zastosowanych przez organ nadzoru państwa pochodzenia oraz na podstawie wspólnie uzgodnionych reguł. Stanowi to istotę zasady wzajemnego uznawania.
III - Zasada nadzoru państwa pochodzenia (principle of home country control)
Zgodnie z przepisami w/w swobód instytucja finansowa z jednego państwa członkowskiego może prowadzić działalność w przyjmującym państwie członkowskim poprzez:
a) Filię (będącą odrębną osobą prawną, zakładaną według prawa państwa przyjmującego)
W tym przypadku nowo utworzona instytucja finansowa w państwie przyjmującym podlega zasadniczo nadzorowi finansowemu państwa przyjmującego. Mimo że jej kapitał pochodzi z innego państwa członkowskiego, jest to nowo utworzony podmiot prawa państwa przyjmującego.
b) Oddział (będący jednostką organizacyjną podległą centrali, nieposiadającą podmiotowości prawnej i działającą na rachunek centrali)
W tym i poniższym przypadku zasada nadzoru finansowego państwa pochodzenia działa w pełni: zarówno oddział instytucji finansowej działający w państwie przyjmującym, jak i prowadzona przez nią w tym państwie działalność trans graniczna co do zasady podlegają nadzorowi państwa pochodzenia instytucji finansowej.
Np. jeśli przedsiębiorca rozszerza swoja działalność poza granicę kraju macierzystego to nadzór nad tym krajem sprawuje państwo macierzyste.
c) trans graniczne świadczenie usług;
SEKTOR BANKOWY UE
Instytucjami finansowymi w tym sektorze będą:
A) Instytucje kredytowe - to bank lub para bank mający siedzibę na terenie UE, - to przedsiębiorstwo którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów, lub innych funduszy podlegających zwrotowi od ludności oraz na przyznawaniu kredytów na swój własny rachunek i instytucja pieniądza elektronicznego.
Instytucja kredytowa musi pobierać depozyty i jednocześnie udzielać kredytów.
B) Instytucje pieniądza elektronicznego - to inny przedsiębiorca niż bank (inst. Kredytowa), który emituje środki płatnicze w formie pieniądza elektronicznego. Na gruncie omawianej dyrektywy, instytucja p. elektronicznego nazywana jest także emitentem pieniądza elektronicznego.
Pieniądz elektroniczny to wartość pieniężna która: jest przechowywana elektronicznie (w tym magnetycznie); stanowi prawo do roszczenia wobec emitenta; jest emitowana w zamian za środki płatnicze; jest emitowana w celu dokonywania transakcji płatniczych; jest akceptowana przez osoby fizyczne lub prawne inne niż emitent pieniądza elektronicznego.
Emitenci pieniądza elektronicznego: -instytucje kredytowe; -instytucje pieniądza elektronicznego; - instytucje świadczące żyro pocztowe, które są uprawnione do emisji pieniądza elektronicznego zgodnie z prawem krajowym; - Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne, jeżeli nie działają w charakterze władz monetarnych lub innych organów publicznych; -państwa członkowskie albo ich organy regionalne lub lokalne jeżeli nie działają one w charakterze organów publicznych.
C) Instytucje płatnicze - dostawcy usług płatniczych: -instytucje kredytowe; -instytucje pieniądza elektronicznego; - instytucje świadczące żyro pocztowe, które są uprawnione do emisji pieniądza elektronicznego zgodnie z prawem krajowym; - Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne, jeżeli nie działają w charakterze władz monetarnych lub innych organów publicznych; -państwa członkowskie albo ich organy regionalne lub lokalne jeżeli nie działają one w charakterze organów publicznych.
W związku z powyższym każdy z w/w podmiotów może prowadzić działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług płatniczych, natomiast dla instytucji płatniczych jest to wyłączny rodzaj działalności.
Usługi płatnicze: to m.in. (przelewy, płatnicze): 1) usługi umożliwiające złożenie gotówki na rachunku płatniczym oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku płatniczego; 2) usługi umożliwiające wypłaty gotówkowe z rachunku płatniczego oraz działania niezbędne do prowadzenia rachunku pątniczego; 3) wykonywanie transakcji płatniczych; 5) wydawanie lub nabywanie instrumentów płatniczych; 6) usługi przekazów pieniężnych;
SEKTOR UBEZPIECZEŃ GOSPODARCZYCH W UE
[W kontekście włączania się Polski w struktury europejskiego rynku ubezpieczeń warto jeszcze wspomnieć o dyrektywach Rady Europejskiej (Monkiewicz ,[2000 b]), które co prawda nie mają bezpośredniego zastosowania, wiążą jednak prawnie kraje członkowskie w zakresie celu (pozostawiając swobodę metody realizacji). W zakresie ubezpieczeń szczególne znaczenie miały trzy generacje dyrektyw:
dyrektywy I generacji - dotyczące swobody osiedlania,
dyrektywy II generacji - dotyczące swobody świadczenia usług,
dyrektywy III generacji - stanowiące zasadę jednolitej licencji europejskiej.]
1. Instytucjami finansowymi w tym sektorze są:
* Zakłady ubezpieczeń -
Zakład ubezpieczeń oznacza przedsiębiorcę, który otrzymał zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej na życie. Różne rodzaje ubezpieczeń łączą się w tzw. grupy ubezpieczeń, co ma duże znaczenie dla określania zakresu działalności danego zakładu ubezpieczeń.
Nie można łączyć ubezpieczeń na życie z innymi.
Jest podział ubezpieczeń na życie i innych ubezpieczeń niż na życie np. wypadkowe, transportowe, chorobowe, samochodowe itp.
* zakłady reasekuracyjne
Reasekuracja oznacza działalność polegająca na przyjmowaniu grup ryzyka cedowanych przez zakład ubezpieczeń lub przez inny zakład reasekuracji.
Zakład reasekuracji to podmiot, który otrzymał zezwolenie zgodnie z dyrektywą 2005/68/we parlamentu Europejskiego i Rady z 16.11.2005r. w sprawie reasekuracji oraz zmieniająca dyrektywy Rady 73/239/EWG, 92/49/EWG, a także dyrektywy 98/78/WE i 2002/83/WE, która ustanawia zasady podejmowania i wykonywania na własny rachunek działalności reasekuracyjnej przez zakłady reasekuracji, które maja siedzibę w państwie członkowskim lub pragną ją tam ustanowić.
Wewnętrzny zakład reasekuracji oznacza zakład reasekuracyjnym, którego właścicielem jest przedsiębiorstwo finansowe niebędące zakładem ubezpieczeń lub zakładem reasekuracji.
Zakłady reasekuracji mogą się ubezpieczyć w zakładzie reasekuracyjnym np. na wypadek klęski żywiołowej. Jest większa szansa że odszkodowanie zostanie wypłacone.
*? Instytucje Pracowniczych programów emerytalnych - jest to podmiot działający na bazie kapitałowej, utworzony niezależnie on jakiejkolwiek instytucji finansującej lub organizacji handlowej w celu zapewnienia świadczeń emerytalnych w kontekście działalności zawodowej, na podstawie porozumienia zawartego indywidualnie lub zbiorowo między pracodawcą i pracownikiem lub z osobami prowadzącymi działalność na własny rachunek (przedsiębiorcami).
- Przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe (to nie jest instytucja finansowa) - działalnośc polegająca na wprowadzeniu, proponowaniu lub przeprowadzaniu innych prac przygotowawczych do zawarcia umów ubezpieczenia lub zawieraniu takich umów lub udzielaniu pomocy w administrowaniu i wykonywaniu takich umów.
Multi agent- reprezentuje kilka zakładów ubezpieczeń. Proponuje polisy które sa dla niego bardziej opłacalne. Zakłady ubezpieczeń nie ponoszą na nie odpowiedzialności.
Agent - reprezentuje tylko 1 zakład ubezpieczeniowy i zakład za niego odpowiada, również zakład ubezpieczeń mu płaci.
Broker - działa w imieniu klienta, nie reprezentuje żadnego zakładu ubezpieczeń
Broker znajdzie coś, co będzie uczciwe i dla nas najlepsze ale trzeba mu za to zapłacić. Brokerzy orientują się w całej gamie ofert i wybierają to co jest najlepsze dla klienta.
SEKTOR INWESTYCYJNY (KAPITAŁOWY)
Instytucjami tu są:
* przedsiębiorstwa inwestycyjne - każda osoba prawna, której regularna działalność zawodowa lub gospodarcza polega na świadczeniu jednej lub większej liczby usług inwestycyjnych na rzecz osób trzecich i/lub prowadzeniu jednego lub większej liczby zakresów działalności inwestycyjnej.
Przedsiębiorstwa inwestycyjne (domy maklerskie, banki):
- przyjmowanie i przekazywanie zleceń
- realizacja zleceń w imieniu klientów
* przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania to np.:
- fundusze zarządzane przez spółki zarządzające
- fundusze powiernicze
- fundusze inwestycyjne
PRAWO POLSKIE
Komisja nadzoru Finansowego (obowiązuje od 19.09.2006r) regulacja prawna.
Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym.
Nie ma już:
- Komisji Papierów i Giełd
- Komisji Nadzoru Ubezp. I Funduszów Emerytalnych
- Komisja Nadzoru Bankowego
Jest teraz KNF:
Nadzór nad rynkiem finansowym obejmuje:
-nadzór bankowy
>indywidualny (nadzór nad działalnością banków krajowych, oddziałów banków zagranicznych, przedstawicielstw banków)
>skonsolidowany (nad bankami działającymi w strukturach holdingowych)
- nadzór emerytalny (nadzór nad działalnością otwartych funduszy emerytalnych, pracowniczych programów emerytalnych oraz towarzystw tworzących i zarządzających tymi funduszami.
- nadzór ubezpieczeniowy (nadzór nad działalnością krajowych zakładów ubezpieczeń i reasekuracji, głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i reasekuracji, brokerów oraz pośrednio agentów ubezpieczeniowych.
- nadzór nad rynkiem kapitałowym - nadzór nad podmiotami tego rynku
- nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego
- nadzór uzupełniający - nadzór nad działalnością m.in. firm inwestycyjnych i ich agentów, banków powierniczych, spółek prowadzących rynek regulowany, spółek prowadzących depozyt papierów wartościowych, emitentów, funduszy inwestycyjnych…..
Zadania KNF:
- sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym
- podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego
- podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego
- podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego
- udział w przygotowaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym
- Stwarzanie możliwości polubownego rozstrzygania sporów wynikających ze stosunków umownych
- wykonywanie innych zadań określonych ustawami
Podejmowanie i prowadzenie działalności przez banki krajowe na terytorium państwa goszczącego oraz przez inne instytucje kredytowe na terytorium RP.
Na terenie UE obowiązują m.in. dwie istotne zasady z punktu widzenia tego tematu, a mianowicie jednolita licencja bankowa oraz nadzór ze strony państwa macierzystego.
Zasada jednolitej licencji - polega na tym że bank krajowy, który zamierza prowadzić działalność na terytorium państwa goszczącego, lub instytucja kredytowa, która zamierza prowadzić działalność na terytorium RP, nie musi uzyskiwać zezwolenia w państwie goszczącym, ponieważ uzyskanie zezwolenia w państwie macierzystym jest autoryzowane przez kraje UE.
Bank krajowy może prowadzić działalność na terytorium państwa goszczącego przez oddział lub w ramach działalności trans granicznej. Wymaga to zezwolenia KNF. Tzn. Bank Krajowy który zamierza utworzyć oddział na terenie państwa goszczącego zawiadamia o tym w formie pisemnej KNF.
W terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia KNF przesyła zawiadomienie właściwym władzom nadzorczym państwa goszczącego wraz z informacjami o kwocie funduszy własnych o wysokości współczynnika wypłacalności banku, który zamierza utworzyć oddział. O przesłaniu zawiadomienia właściwym władzom nadzorczym KNF powiadamia zainteresowany bank.
O wszelkich zmianach BK powiadamia KNF najpóźniej na miesiąc przed przystąpieniem.
KNF odmawia przesłania zawiadomienia gdy:
- nie spełnia wymogów ustawowych
- struktura organizacyjna banku są nieadekwatnym do zamierzonej działalności
- działalność naruszałaby prawo
- mogłaby okazać się niekorzystna dla zarządzania bankiem
KNF przesyła bankowi decyzje odmowną.
W działalności trans granicznej BK powiadamia KNF. Zawadomienie powinno wykazywać każdorazowo czynności wynikające z udzielenia zezwolenia jakie bank zamierza wykonać (to jest kontynuacja)
KNF przesyła w terminie 1 miesąca od dnia jego otrzymania i powiadamia o Tm zainteresowany bank.
Instytucja kredytowa może prowadzić działalność na teryt. RP przez oddział lub w ramach działalności trans granicznej.
Nadzór nad inst kredyt na teryt. RP sprawia właściwe władze nadzorcze państwa macierzystego.
Nadzór nab bankiem krajowym prowadzącego działalność na teryt państwa goszczącego sprawuje KNF.
W przypadku gdy instyt kredytowa będąca na teryt RP nie przestrzega przepisą prawa polskiego KNF:
-wzywa w formie pisemnej, tę instytucję do przestrzegania przepisów prawa polskiego i wyznacza jej odpowiedni termin do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości.
- po bezskutecznym upływie terminu, zawiadamia właściwe władze nadzorcze państwa macierzystego o stwierdzonych nieprawidłowościach
Gdy mimo zastosowania śwordków przez wąłdze macierzystego oddziału instyt. Kredyt. Nadal nie przestrzega prawa polskiego. Nastepnie KNF może zastosować środki nadzorcze przewidziane w ustawie Prawo Bankowe.
Rynek poza UE
Tworzenie za granicą banku przez BK oraz tworzenie oddziału zagranicznego w kraju:
Żeby bank z poza UE mógł otworzyć oddział w Polsce musi od nowa przejść wszelkie procedury.
Utworzenie oddziału banku zzagranicznego w kraju następuje na podstawie zezwolenia KNF wydanego po uzgodnieniu z ministrem finansów na wniosek zainteresowanego banku.
Oddziały naku zagranicznego podlegają wpisowi do KS rejestru przedsiębiorców.
Oddział banku zagranicznego działa na podstawie regulaminu nadanego przez bank zagraniczny.
Powołanie następuje za zgoda KNF.
Postępowanie naprawcze likwidacyjne i upadłościowe banków:
- sankcja autonomiczna
- sankcja komisaryczna