Milena i Piotrek II ASK
*SZKOŁA JAKO ŚRODOWISKO WYCHOWANIA
W PERSPEKTYWE MODELU FUNKCJONALNO- STRUKTURALNEGO*
Jak powszechnie widomo szkoła jest instytucją, która wzbudza zainteresowanie badaczom każdej dziedziny życia społecznego.
Współcześnie ustanowione ramy edukacji wzbudzają wiele komentarzy, pozytywnych jaki negatywnych, biorąc to pod uwagę można zauważyć że tych negatywnych jest znacznie więcej.
Szkołą tuż obok rodziny i grupy rówieśniczej jest płaszczyzną socjalizacji, pomaga w zrozumieniu wartości, uczy życia w danym kręgu kulturowym, przygotowując do zmian społecznych, wdrażając innowacje pozwalające na rozwój jednostki jak i całego społeczeństwa.
W szerszym znaczeniu można przedstawić zasięg wzajemnych relacji między szkołą a społeczeństwem. We współczesnej socjologii edukacji obecne są 4 sposoby myślenia o szkole, na których można budować 4 odmienne modele instytucji.
Są to:
1.Funkcjonalizm
Jego podstawową funkcją jest przeprowadzenie dziecka z okresu dzieciństwa w dorosłość, poprzez wdrażanie 4 rodzajów norm społecznych: niezależności, dokonań, uniwersalności, szczególności, według Dreebena są to normy z którymi jesteśmy zapoznawani w domu, jednak szkoła działa bardziej konserwatywnie efektywniej niż rodzina, gdyż podpiera się porównywaniem z rówieśnikami.
Według zwolenników tej teorii szkoła jest:
* podsystemem społecznym;
*niezbędnym elementem potrzebnym do utrzymania ładu i porządku, określonego podziału ról społecznych;
*instytucją wdrażającą normy kulturowe i je egzekwującą;
*”do szkoły chodzimy, aby nauczyć się żyć w społeczeństwie”;
2.Strukturalizm
W tym modelu wnioskiem jest to że struktura społeczna jest ważniejsza od działania społecznego. Poza płynnymi i zmiennymi przejawami rzeczywistości, stwierdza się że istnienie struktur, które są fundamentem, uporządkowanymi systemami działań, które powodują że panuje porządek.
3.Teoria konfliktu
Tu szkoła jest rozpatrywana jako otwarta na interesy klas i grup społecznych dominujących, a oddziaływanie szkoły jest utożsamiane z mechanizmem reprodukcji kulturowej, czyli wiąże się to z brakiem szansy dla grup nieuprzywilejowanych na osiągnięcie lepszego miejsca w hierarchii społecznej. Ważną rolę odgrywa tu przemoc symboliczna, czyli wyrwanie dziecka z jego środowiska i deprecjonowanie podstawowych wartości, celem takiej edukacji jest uniformizacja, jednostka nie kwestionuje swojego miejsca w społeczeństwie.
Bardzo wyraźne są różnice w poziomie wykształcenia, które są barierami międzyludzkimi, powodują ekskluzywność społeczną i ujawniają się znaczące mechanizmy selekcji, zmierzające do podziałów społecznych;
4.Imperatywizm
W tej teorii szkoła jest systemem społeczno- kulturowym rządzącym się własnymi prawami, oddziałującym na osobowość uczniów poprzez określone mechanizmy, teoria jest możliwa do realizacji w świetle założeń nurtu interakcjonistycznego socjologii (Blumem, Hoffman, Mc Laren)
FUNKCJE SZKOŁY
Możemy wymienić najważniejsze funkcje szkoły, są to:
1. funkcja dydaktyczna (nauczająca) określa istotę działań szkoły- przekazywanie wiedzy, rozwój zdolności itp.;
2. funkcja wychowawcza (socjalizacyjna) jej istotą jest przekazywanie norm, wartości i zasad życia społecznego ;
3. funkcja opiekuńcza jest zapewnieniem dziecku opieki ze strony nauczyciela na czas przebywania poza domem, jak również jest niezbędna do stworzenia szansy na wartościowe spędzanie czasu pozalekcyjnego;
4. funkcja selekcyjna, realizowana głównie w drodze egzaminów począwszy od sprawdzianu, skończywszy na egzaminach na studiach;
5. funkcja egakitaryzacyjna, polega na wyrównywaniu szans słabszych uczniów, chodzi o zapewnienie optymalnych warunków rozwoju, na zdiagnozowaniu deficytów i wad;
CECHY SZKOŁY
Cechy szkoły są tu rozumiane zarówno jako pewne i istotne wyróżniki samej instytucji jak i czynniki odnoszące się do placówki. Według Konarzewskiego do cech możemy zaliczyć:
prestiż- szereg czynników które podwyższają prestiż szkoły np. kryteria kwalifikacyjne, poziom nauczania itp.
wielkość- dzielimy na małe i duże szkoły, wykładnikiem jest miedzy innymi ilość uczniów jak i liczebność klas, więcej uczniów-większa anonimowość, zmniejszone działania profilaktyczne itp.
położnie- szkoły miejskie i wiejskie
społeczna podstawa funkcjonowania- to przede wszystkim sposób finansowania szkoły, możemy wyróżnić szkoły publiczne- finansowane przez MEN, szkoły społeczne i prywatne finansowane przez stowarzyszenia, fundacje założycielskie, fundatorów itd.
stosunek do wartości- w zależności ideologii edukacyjnej szkoła powinna być świecka i neutralna światopoglądowo, może promować wartości religijne, ważne jest to aby dzieci jaki ich rodzice mogli wybrać takie placówki jakie chcą.
Cechy i funkcje to zagadnienia, które bogato ilustrują instytucję edukacyjną i wychowawczą jaką jest szkoła. Aby dobrze zrozumieć jej funkcjonowanie nie wystarczy być uczniem czy nauczycielem, ponieważ najważniejsze jest łączenie wiedzy teoretycznej z analizą praktycznych doświadczeń własnych oraz innych.
FUNKCJE NAUCZYCIELA - określone działania nauczyciela, składające się na codzienność szkoły i umożliwiające sprawne funkcjonowanie w roli.
Rodzaje funkcji nauczyciela (wg. Arendsa):
*kierownicza (prowadzenie zajęć, planowanie i wykonywanie określonych działań wychowawczych, przeprowadzanie kontroli i oceny postępów, integrowanie klasy, utrzymanie ładu i porządku klasy, podnoszenie osiągnięć)
*interakcyjna (realizacja właściwego dla określonych zagadnień będących jej przedmiotem toku lekcji wraz z doborem pożądanych rozwiązań metodycznych)
*organizacyjna (współpraca nauczycieli z rodzicami uczniów, dyrekcją i innymi pracownikami szkoły)
ROLA NAUCZYCIELA
W działalności pedagogicznej bardzo ważnym czynnikiem jest rola jaka odgrywa nauczyciel. Konarzewski określił rolę poprzez 4 wyróżniki:
1. Trudna psychologicznie ( praca nauczyciela jest trudna, męcząca psychicznie, wywołuje różne choroby somatyczne: choroby gardła, górnych dróg oddechowych, nerwice narządowe, uszkodzenie wzroku i słuchu itd. O chorobach psychicznych rzadko mówi się, nauczyciel przeżywa praće także poza szkołą)
2. Niejasna (trudno określić jaki jest dobry nauczyciel, jakie cechy powinien posiadać, czy powinien być surowy, wymagający czy może bardziej otwarty i elastyczny)
3. Niespójna (w większości zawodów można podać cechę osoby, która jest ta wiodącą i decydującą o wszystkim, u pedagoga taka sytuacja nie występuje. Pedagog musi być kreatywny i posiadać wiele cech)
4. Niezgodna z innymi rolami społecznymi (np. rodzinnymi czy płciowymi - rodzic pedagog nauczający swój dzieci ma ułatwioną organizację życia rodzinnego, jednak mogą następować konflikty w klasie . Często zdarza się, że dziecko nauczyciela jest poniżane bądź dokucza mu się).
TWIERDZENIE O MĘŻCYZNACH JAKO PEDAGOGACH
Mężczyźni wcale nie są gorszymi pedagogami wg. badań poświęconych efektywności realizacji funkcji dydaktyczno - wychowawczych są nawet lepsi. Reprezentują zdolność przywódcze a odpowiadający im autorytet kojarzy się z osobą ojca, przewodnika po świecie wiedzy i tego, który objaśnia świat.
POZYTYWNE STRONY PEDAGOGA:
*Wolność i autonomia:
w wykonywaniu obowiązków wiąże się z niepowtarzalnością działania i tworzeniem rzeczywistości pedagogicznej oraz relacji między nauczycielem a uczniami sposób indywidualny. Nie oznacza to oczywiście ani całkowitej dowolności w interpretowaniu program czy założeń pracy szkoły, ani też nie skutkuje innowacyjnością wszystkich nauczycieli. Fakt, że mają oni taką możliwość stwarza większe szanse samorozwoju niż w innych zawodach, wymagających schematyczności i powtarzalności określonych procedur.
*Poczucie sprawstwa:
świadomość własnego obowiązku, odpowiedzialność, tworzenie drugiego człowieka, niewątpliwym plusem jest to, że występują przerwy międzysemestralne powoduje to, że życie szkoły odbywa się w pewnym rytmie.
*Myśl :
,,Ten kto nie doświadcza w działaniu pedagogicznym samorealizacji ani żadnej satysfakcji, powinien po prostu jak najszybciej przestać być nauczycielem''.
EFEKTYWNOŚC PRACY PEDAGOGICZNEJ:
1.wartości rodzinne:
stanowią fundament wychowawczych oddziaływań szkoły. Jeśli zarysowują się rozbieżności między wartościami wyniesionymi ze szkoły a wartościami popularyzowanymi przez szkołę może dojść do konfliktu.
2. inteligencja:
określa przebieg procesu zdobywania wiedzy- uczeń mniej zdolny musi włożyć więcej wysiłku w przyswojenie materiału.
3.język: może być narzucony przez nauczyciela, również wyobcowany z własnego środowiska
4.wiek
5.motywacja (uczę się bo chcę, bo mnie interesuje a nie bo boję się kary)
CECHY KALSY SZKOLNEJ
Najistotniejszym środowiskiem działania pedagogicznego skupiającym w sobie funkcje i angażującym cechy roli nauczyciela jest klasa szkolna.
Do cech klasy szkolnej R.I. Arends zalicza:
1. wielowymiarowość - efektywne działania w obrębie klasy wymagają zaplanowania i zgrania wielu czynności , z których nie wszystkie się ze sobą wiążą;
2. jednoczesność - oznacza, że pewne sprawy dzieją się równocześnie, co wymaga podzielności uwagi nauczyciela, a zarazem dużej jej koncentracji;
3. gwałtowność - nie wszystko, co dzieje się klasie można skontrolować, pewne rzeczy następują po sobie zbyt szybko, by możliwa była ingerencja w ich przebieg;
4. nieprzewidywalność - wydarzenia w klasie czasem przyjmują niespodziewany obrót, a nauczyciel nie zawsze jest w stanie przewidzieć ich rozwój i zapobiec konsekwencjom;
5. jawność - klasa jest miejscem publicznym gdzie świadkami każdego wydarzenia, wypowiedzi czy zachowania SA zarówno uczniowie, jak i nauczyciel, przez co nie można niektórych, często wymagających dyskrecji faktów czy sytuacji uchronić przed upublicznieniem. Bywa tak, że wywiera negatywny wpływ na poziom bezpieczeństwa i poczucie wartości uczniów.
6. przeszłość (może ułatwiać bądź utrudniać budowanie interakcji).
Klasy różnią się nie tylko pod względem wielkości, wieku uczniów. Czynnikiem różnicującym jest także struktura, której głównymi wyznacznikami są atrakcyjność i przywództwo. Struktura klasy może mieć charakter rozproszony lub central
W charakterze rozproszonym - nie da się wyodrębnić grup, nie ma też osoby o statusie ,, gwiazdy'' czy ,,kozła ofiarnego”
W charakterze centralnym - są grupy przez jednych lubiani tworzących pewną elitę oraz tacy, którzy nie są lubiani.
Struktura rozproszona - odpowiada charakterowi heterogenicznemu oznacza to, że uczniowie nauczani są tak samo, bez różnicowania wymagań.
Struktura centralna - odpowiada charakter homogeniczny, próbuje doprowadzić do względnie wyrównanego poziomu wiedzy.
Techniką diagnozującą strukturę klasy jest socjometria. Jedną z takich technik socjometrycznych jest plebiscyt popularności - pozwala on zorientować Si nauczycielowi jakie pozycje zajmują uczniowie w klasie. Wyniki badania można przedstawić w tabeli lub na socjogramie.
KLIMAT KLASY- „ATMOSFERA KLASY”
O klimacie decydują 2 czynniki:
*koloryt interakcji - sposób w jaki nauczyciel odnosi się do uczniów, darzy ich zainteresowaniem, zna potrzeby;
* rozkład władzy w klasie - styl kierowania uczniami;
Uwzględniwszy je wyróżniamy następujące typy klimatów:
*klimat bezosobowego profesjonalizmu;
nauczyciel sam podejmuje ważne decyzje jednak działa z korzyścią dla uczniów, pragnie doprowadzić do ładu, towarzyszy klasie o strukturze centralnej, nastawiony na dobre oceny;
* klimat interpersonalnej zgody ;
dbałość nauczyciela o samopoczucie uczniów, stara się proponować nie żądać. Nauczyciel wspólnie podejmuje decyzje. Towarzyszy klasie o strukturze rozproszonej;
* klimat instytucjonalnego porządku - opiera się na przekonaniu nauczyciela, że najważniejsze w szkole nie jest ani samopoczucie uczniów, ani ich przyszłość ale dobro instytucji jaką jest szkoła.