4. KOSZTY PONOSZONE Z TYTUŁU WYPADKÓW

PRZY PRACY

4.1. Stosowane metody badawcze

4.1.1 Metody Anasiewicza i Wanata

W literaturze przedstawione są różne metody badawcze stosowane przy obliczeniu kosztów i strat powstałych wskutek wypadków przy pracy. Najczęściej są stosowane metody opracowane przez dr inż. J. Wanata i prof. A. Anasiewicza.

W stosowanych metodach badawczych zazwyczaj wyodrębnione są trzy rodzaje kosztów i strat:[5]

• zakładowe Z,

• ogólnospołeczne P,

• inne straty M.

Inne straty M stanowią nie wytworzony produkt dodatkowy dla społeczeństwa w czasie niezdolności do pracy poszkodowanego pracownika, który uległ wypadkowi.

Według Anasiewicza całkowite straty ogólnospołeczne S_c spowodowane wypadkami

stanowią sumę powyższych trzech składników[6]. Autor przedstawia wzory pozwalające na obliczenie przybliżonych wartości kosztów poszczególnych kategorii wypadków.

Całkowite straty i koszty S_c można wyrazić wzorem:

S_c =
+
+ M₁

Gdzie:

- koszty zakładowe,

- koszty pozazakładowe,

M₁ - równowartość pracy poszkodowanych w tej kategorii wypadków dla gospodarki narodowej.

Doświadczenia zebrane przez Anasiewicza wykazały, że największy wpływ na wielkość kosztów i strat wywołanych wypadkami ma czas niezdolności do pracy poszkodowanego i wysokość jego zarobku. Dla wypadków śmiertelnych i inwalidzkich na wysokość tą wpływa przede wszystkim stan rodziny i wiek poszkodowanego. W związku z tym autor przedstawił empiryczne współczynniki L, które wyrażają wielokrotność strat w stosunku do straty nie wytworzonego produktu dla społeczeństwa.

Anasiewicz zaleca do praktycznego zastosowania następujące współczynniki L dla poszczególnych kategorii wypadków:

• wypadki śmiertelne L = 1,30

• wypadki z trwałym inwalidztwem L = 1,70

• wypadki bez inwalidztwa L = 2,45

• wypadki ciężkie L = 2,25

• wypadki lekkie L = 2,20

• wypadki drobne L = 2,00

Natomiast według metody Wanata, wyodrębnione są cztery grupy kosztów i strat związanych z wypadkami poszczególnych kategorii. Podział ten przedstawia się następująco:

I grupa - koszty spowodowane stratą czasu poszkodowanego i osób trzecich,

II grupa - koszty leczenia poszkodowanego,

III grupa - świadczenia pieniężne wypłacane poszkodowanemu lub jego rodzinie,

IV grupa - straty dla gospodarki narodowej powstałe na skutek wypadku.

Na podstawie przeprowadzonych badań autor sformułował następujące wnioski:

• średnie wielkości kosztów i strat spowodowanych wypadkami zależą głównie od kategorii ciężkości wypadków,

• procentowy udział wypadków zaliczonych do poszczególnych kategorii w ogólnej liczbie wypadków jest wielkością w przybliżeniu stałą,

• około 60% wypadków powodujących niezdolność do pracy powyżej 91 dni powoduje inwalidztwo poszkodowanych w grupach I - III .

4.1.2 Metoda Pawłowskiej i Rzepeckiego

Metoda ta opracowana jest przez Zofię Pawłowską i Jana Rzepeckiego z Centralnego

Instytutu Ochrony Pracy, Warszawa 1997 [7].

Z zaproponowanej przez autorów metodzie obliczania kosztów wypadków uwzględniono jedynie te składniki kosztów, które należą do kosztów kontrolowanych przez przedsiębiorstwo. Znajomość tych kosztów powinna motywować pracodawców do skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Obliczając koszt wypadku należy:

- określić składniki kosztu wypadku, czyli spowodowane przez wypadek straty i wydatki,

- zebrać i zarejestrować dane niezbędne do obliczenia poszczególnych składników kosztów,

- obliczyć składniki kosztu wypadku i jego koszt ogólny.

Określenie podstawowych składników kosztów wypadków:

Przy wyznaczaniu kosztów wypadków zasadnicze znaczenie ma prawidłowe określenie składników kosztów wypadków oraz ich odpowiednie obliczenie. Składniki te można podzielić na pięć podstawowych grup:

- koszty straconego czasu pracy,

- płatności bieżące,

- straty majątku trwałego i obrotowego,

- utrata dochodów,

- uzyskany dochód, np. z tytułu odszkodowań.

Po zarejestrowaniu wypadku i danych potrzebnych do obliczenia składników kosztów, będących wynikiem wypadku, można obliczyć całkowity koszt wypadku według wzoru:

Ko = (Kcs + Kpmit + Kz + Kzp + Ksm + Kn + Kś + Ki) - O

gdzie:

Ko - koszt ogółem,

Kcs - koszt czasu straconego,

Obliczając koszt czasu straconego wskutek wypadku należy uwzględnić czas:

- stracony w dniu wypadku przez osoby poszkodowane, osoby organizujące pierwszą pomoc, osoby udzielające pierwszej pomocy w miejscu wypadku, osoby organizujące ponownie pracę oraz osoby inne, nie wymienione w karcie wypadku,

- absencji osób poszkodowanych,

- przeznaczony na dochodzenie powypadkowe przez pracowników służb bhp, pracowników nadzoru, świadków wypadku i inne osoby,

- przeznaczony na planowanie i prowadzenie prac badawczo - rozwojowych przez kierowników, pracowników nadzoru, pracowników służb bhp, konstruktorów, technologów i innych,

- przeznaczony na inne czynności związane z wypadkiem (np. ponowne przeszkolenie).

Kpmit - koszt pomocy medycznej i transportu,

Koszt pomocy medycznej i transportu obejmuje składniki kosztów, które można określić bezpośrednio w wartościach pieniężnych, lub obliczyć tak, jak koszt straconego czasu pracy. Do składników określanych bezpośrednio w PLN należą koszty:

- transportu poszkodowanego do domu lub lekarza,

- materiałów opatrunkowych i lekarstw zużytych w ambulatorium zakładowym,

- płatnej pomocy lekarskiej udzielanej poza zakładem pracy.

Kz - koszt zastępstw,

Obliczając koszt zastępstw należy uwzględnić zastępstwa w dniu wypadku i w dniach absencji poszkodowanych i pomnożyć czas trwania zastępstw przez koszt płacy.

Kzp - koszt zakłóceń w produkcji,

W wyniku wypadku zakłócenia w produkcji mogą nastąpić zarówno na wydziale, na którym miał miejsce wypadek, jak i na innych wydziałach przedsiębiorstwa. Koszt przerw w produkcji można wyznaczyć podając czas trwania zakłócenia. Wynikiem zakłóceń w produkcji może być również wyrażana bezpośrednio w formie pieniężnej utrata przychodów wskutek obniżenia wydajności produkcji oraz koszt wynajęcia maszyn lub innych urządzeń uszkodzonych czy zniszczonych podczas wypadku.

Ksm - koszt strat materialnych,

Koszt strat materialnych jest wyrażany bezpośrednio w formie pieniężnej i obejmuje wartość zniszczonych surowców, utraconą wartość maszyn, urządzeń i pojazdów, a także koszt zakupu nowych maszyn i innych urządzeń oraz pojazdów.

Kn - koszt napraw,

Naprawy mogą być wykonywane zarówno bezpośrednio w przedsiębiorstwie, jak i zlecane przedsiębiorstwom zewnętrznym. Jeżeli w następstwie wypadku przy pracy niezbędne naprawy są wykonywane w przedsiębiorstwie przez pracowników w nim zatrudnionych, należy podać liczbę osób wykonujących każdą naprawę, średni czas pracy jednej osoby oraz średni koszt płacy jednej osoby.

Kś - koszt świadczeń,

Koszt świadczeń jest podawany bezpośrednio w formie pieniężnej i obejmuje świadczenia wypłacane zarówno osobom poszkodowanym, jak i ich rodzinom. Świadczenia dla osób poszkodowanych obejmują: jednorazowe odszkodowania, świadczenia wyrównawcze, dodatki wyrównawcze z tytułu przeniesienia do innej pracy, zasiłki wyrównawcze z tytułu rehabilitacji zawodowej oraz odszkodowania z tytułu utraconych przedmiotów. Świadczenia wypłacane na rzecz rodzin poszkodowanych w wypadkach przy pracy obejmują: zasiłki pogrzebowe, odprawy pośmiertne i odszkodowania z tytułu śmierci.

Ki - koszty inne,

W tej pozycji karty można podać te składniki kosztów, które nie zostały uwzględnione w innych pozycjach (np. kary umowne, jakie przedsiębiorstwo jest zobowiązane zapłacić na skutek zaistniałego wypadku).

O - odszkodowania otrzymane z instytucji ubezpieczeniowej.

Należy podać wysokość otrzymanej przez przedsiębiorstwo z instytucji ubezpieczeniowych kwoty odszkodowania (w PLN) za zniszczone lub uszkodzone składniki majątku przedsiębiorstwa (np. samochody osobowe, ciężarowe, maszyny), które były ubezpieczone.

Całkowity koszt wypadku ponoszony przez przedsiębiorstwo można obliczyć sumując poszczególne, podstawowe składniki kosztów obciążających przedsiębiorstwo przedstawione na rysunku 6.

Rys. 6. Podstawowe składniki kosztów wypadków w przedsiębiorstwie

---