Podstawowy bodziec do ukształtowania pedagogiki społecznej w Polsce i na świecie stanowiły przeobrażenia gospodarcze, kulturalne, społeczne. Szybki rozwój techniki przyczynił się do zmienności pracy zawodowej. Narastanie wymagań kwalifikacyjnych. Stąd wzięła się idea szerzenia oświaty i kultury w masach społecznych. Następuje również ograniczenia czasu pracy, co budzi potrzebę rekreacji, czyli dobrego wypoczynku

Termin pedagogiki społecznej wprowadził do piśmiennictwa po raz pierwszy Niemiec Adolf Diesterweg. W 1834 r w rozprawie „przewodnik do kształcenia nauczycieli niemieckich”.

1913 - Helena Radlińska pisze wraz z innymi pracę naukową „praca oświatowa. Jej zadania, metody, organizacja”.

1961 - pisze skrypt pod tytułem „egzamin z pedagogiki społecznej” powielony przez koło naukowe pedagogów społecznych uniwersytetu Łódzkiego. Uznana za twórczynie pedagogiki społecznej w Polsce.

1966 - Powstanie podręcznika przez Ryszarda Broczyńskiego pt.: „Wprowadzenie do pedagogiki społecznej”

1972 - Andrzej Kamieński pisze własny podręcznik pt.: „Funkcje pedagogiki społecznej”

Pedagogika społeczna jest nauka praktyczną. Nauki praktyczne zajmują się badaniem danego przekształcenia. Tworzenia nowej rzeczywistości dokonujące diagnozowania nowej; łączą opis z oceną; przechodzą od twierdzeń ogólnych do założeń praktycznych mając cel ustalają środki działania.

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA _ GŁÓWNE IDEE, DEFINICJE:

Ryszard Wroński:

Pedagogika społeczna opiera się na badaniu empirycznym (doświadczalnym) a więc na empirii. Analizuje wpływy wychowawcze, których źródłem jest środowisko oraz ustala zasady organizowania środowiska z punktu widzenia wychowania.

Aleksander Kamiński - definiuje pedagogikę społeczną w 2 częściach:

1. Jako swoisty kierunek pedagogiczny, który koncentruje uwagę na środowisko, jako sprawcy trudności i sukcesów wychowania. Próbuje odkryć prawidłowość działań wychowawczych w środowisku

2. Pedagogika społeczna jako dyscyplina naukowa zajmuje się osobami i zbiorowe ościami wszelkiego wieku, wymagającymi opieki, lub pomocy w rozwoju. W ramach pedagogiki wyróżniamy kilka specjalizacji np.:

• Pedagogika opiekuńczą

• Teoria pracy socjalnej

• Teoria pracy kulturalno - oświatowej

• Teoria wychowania poza szkolnego

Wincenty Okoń:

Pedagogika społeczna jest to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się badaniem warunków środowiskowych, w jakich przebywają procesy wychowawczo - opiekuńcze człowieka od jego narodzin aż do śmierci. W badaniach tych uwzględnia się warunki społeczne, kulturowe, przyrodnicze.

Czym się zajmuje pedagogika społeczna?

• Analiza wpływu środowiska na zachowanie

• Opiera się na badaniach empirycznych

• Organizacja procesów wychowania

• Interesuje się człowiekiem w różnych fazach jego życia

• Jakie czynniki wpływają na zachowanie człowieka?

• Instytucje realizujące proces wychowania

Klasyczna pedagogika społeczna prezentowana przez H. Radlińską, R. Wroczyńskiego, R. Wrońskiego oraz A. Kamińskiego przyjmowała następujące idee:

• Idea edukacji społecznej - wychowanie to autonomiczna dziedzina twórczości a zarazem jedna z elementów życia społeczno - kulturalnego

• Idea podmiotowości - twórcą świata społecznego są siły ludzkie

• Idea sprawiedliwości społecznej - wszyscy ludzie powinni mieć równy dostęp do warunków rozwoju; szanse tę daje ład społeczny oparty na demokracji

• Idea pomocniczości - społeczeństwo ma obowiązek niesienia pomocy w rozwoju wszystkim potrzebującym jednostkom, grupom, środowiskom społecznym

EDUKACJA

WYCHOWANIE KSZTAŁCENIE

NAUCZANIE UCZENIE SIĘ

SYSTEM OŚWIATOWO - WYCHOWAWCZY

EDUKACJA - to pomoc w rozwoju, wspomaganie rozwoju a cele wychowania identyfikuje się z rozwojem

Ogół oddziaływań oznacza:

• Oddziaływanie instytucjonalne jak i indywidualne

• Świadome lub nieświadome

• Systematyczne lub niesystematyczne

• Przygodne lub zaplanowane

Zmienianie, rozwijanie - może zachodzić w konkretnym przypadku wg pewnego kryterium zewnętrznego bądź może zachodzić bez uprzednio obranego celu

Zdolności życiowe człowieka - mogą dotyczyć wielu obszarów jego funkcjonowania:

• Intelektualnego

• Motywującego

• Fizycznego

UCZENIE SIĘ - jest procesem nabywanie względnie trwałych zmian w szeroko rozwiniętym zachowaniu w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości

NAUCZANIE - jest procesem kierowania uczeniem się uczniów w toku planowej pracy nauczyciela z uczniami

SYSTEM OŚWIATOW - WYCHOWAWCZY - rozumiany jako ogół odpowiednio powiązanych ze sobą placówek i instytucji kształcenia i wychowania

WYCHOWANIE - to świadome i celowe organizowanie działalności społecznej, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka

KSZTAŁTOWANIE - to system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowaniu własnej osobowości

Wychowanie - świadomie organizowana działalność społeczna, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka. Zmiany te obejmują zarówno stronę poznawczo - intelektualną związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętności oddziaływania na nią jak i stronę aksjologiczną, która polega na kształtowaniu stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw. Proces i wyniki wychowania kształtują się pod wpływem:

• Świadomego i celowego oddziaływania odpowiedzialnych za wychowanie osób i instytucji (rodziców, nauczycieli, szkoły)

• Systemu wychowania równoległego a zwłaszcza odpowiednio zorganizowanej działalności środków masowego oddziaływania

• Wysiłków jednostki nad kształtowaniem własnej osobowości

ROZWÓJ CZŁOWIEKA to proces kierunkowych zmian zachodzących w jego psychice prowadzący do podnoszenia się jakości życia w różnych jego aspektach

Rozwój ontogenetyczny - rozwój z perspektywy długości życia danej jednostki. Od zapłodnienia do śmierci

Rozwój filogenetyczny - rozwój w perspektywie od momentu pojawienia się na ziemi. Na przestrzeni dziejów człowieka

Proces kierunkowych zmian - kierunek rozwoju tj przechodzenie od form prostych do bardziej złożonych

CELE WYCHOWANIA:

• Kreatywne - ukształtować. Punktem wyjścia od kształtowanego projektu osobowości, właściwości lud doświadczeń będzie wzór 0 +

• Optymalizujące - zwiększyć, wzmóc, poszerzyć. Punktem wyjścia będzie wzór
  + +++

• Minimalizujące - osłabić, ograniczyć. Wzór +++ +, 0

• Korekcyjne - przekształcić, zmienić. Punktem wyjścia będzie wzór - + lub + -

Zadaniem wychowanie jest pomoc człowiekowi.

Otoczenie - jest to obejmująca nas struktura szersza zarówno trwała jak i zmienna, zarówno oddziaływująca i nie oddziaływująca na człowieka

Środowisko jest tą częścią otoczenia, które wpływa na jednostkę.

R. Wroczyński:

Środowiskiem nazywamy te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej, kulturalnej, które działają na jednostkę stale lub przez czas dłuższy, albo krótko, lecz ze znaczną siłą jako samorzutny system kształtujących się potrzeb.

Peeter:

Środowisko to układ powtarzających się lub względnie stałych sytuacji, do których człowiek przystosowuje się czynnie w wychowawczym okresie swego życia.

Środowisko naturalne - Jest środowiskiem wychowawczym. Ma wpływ na rozwój człowieka. Jest modyfikowane przez ludzi, podlega i ochronie.

Środowisko społeczne - jest to pewien układ osób, grup ludzi, układ ról i stosunków społecznych, w których żyje dana jednostka. Ten układ jest ukształtowany historycznie. Ważne składniki tego środowiska to:

• Gęstość zaludnienia

• Rozmieszczenie ludności

• Zróżnicowanie wiekowe

• Struktura zawodowa

• Wykształcenie

Środowisko kulturowe - jest to układ społeczno - historyczny człowieka. To dobra kultury materialnej i duchowej. Dobro, które składa się na cywilizacje ludzką to:

• Ideologia

• Prawo

• Moralność

• Obyczaje

PODZIAŁ SRODOWISKA:

I podział - kryterium ludnościowe:

• Miasto (metropolia)

• Miasto duże

• Miasto średnie

• Miasto małe

• Wieś

• Dzielnice i osiedla

II podział - naturalne i intencjonalne

• Rodzina

• Grupa rówieśnicza

• Środowisko

Środowisko intencjonalne:

• Przedszkola

• Żłobki

• Domy dziecka

• Sanatoria

• Świetlice

• Domy kultury

TYPY ŚRODOWISKA WG HELENY RADLIŃSKIEJ:

1. Środowisko bezpośrednie i szersze (przestronne) - przykładem środowiska bezpośredniego może być środowisko lokalne

2. Środowisko obiektywne i subiektywne

• Obiektywne to, po co jednostka może sięgać, np. instytucje pomocy, z których dotychczas nie korzystała.

• Subiektywne - to takie, którego wpływ odczuwamy

Środowisko materialne niematerialne

• Niematerialne to środowisko niewidzialne, czyli obyczaje, i zwyczaje, idee, cierpienia

W ŚRODOWISKU DZIAŁAJĄ NASTĘPUJĄCE SIŁY:

• Siły społeczne - to czynniki działające w środowisku w postaci uzdolnień jednostkowych i zbiorowych wyrażających się w działaniu.

• Siły jednostkowe - to na ogół przywódcy opinii publicznej w środowisku; realizatorzy pragnień zbiorowych, przodownicy, zwiastuni nowych potrzeb

• Siły zbiorowe - to dynamiczne grupy społeczne, wzorcowe urządzenia i placówki, sprawne instytucje, ruchy społeczne

Pedagogika Radlińskiej zaleca wspomaganie sił dopiero narastających, budzenie i wyzwalanie sił utajnionych (aktywizowanie emerytów) za pomocą eksperymentów, wycieczek, pokazów.

Nie tylko środowisko przekształca człowieka, ale i człowiek przekształca środowisko

TYPY ZACHOWAŃ:

1. Bierne przystosowanie się - u małego dziecka - nie oddziaływuje na środowisko

2. Uleganie wpływom środowiska - propagujące w korzystnych warunkach postawę obronną

3. Czynne, twórcze przekształcanie środowiska np. przekształcanie przez ludzi, którzy dokonują wyboru wśród różnych elementów środowiska lub przenoszą się do innych środowisk

NIEBEZPIECZEŃSTWA GROŻĄCE PRZY NIEWŁAŚCIWYM INTERPRETOWANIU WZAJEMNYCH ODDZIAŁYWAŃ ŚRODOWISKA I JEDNOSTKI

1. Przesadne zaufanie do „materialnej siły” wychowującej niektórych kręgów środowiskowych np. zakładów produkcyjnych

2. Niedostrzeganie progu możliwości środowiskowych metod przezwyciężania wykolejeń jednostek, grup młodzieży lub dorosłych (przestępczość)

3. Tworzenie środowisk pozornie korzystnych, ale których oddziaływanie może być sprzeczne z dążeniami ich twórców (zady poprawcze)

Czynniki 2 i 3 uświadamiają nam, że pedagogika, praca środowiskowa nie posiadają nieograniczonych możliwości

ZADANIA PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ:

Ujawnienie i analizowanie prawidłowości w kręgach środowiskowych i u ludzi różnych generacji wieku, w celu projektowania korekt i przekształceń.

RODZINA:

Wg J. Szczepańskiego:

Rodzina jest małą grupa pierwotną złożoną z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielskie oraz silna więź międzyosobnicza”.

Wg. M. Sherif:

Rodzina jako grupa jest formą społeczną i składa się z pewnej liczby jednostek pozostających w określonych pozycjach, rolach w stosunku do siebie, która ma własny system wartości oraz normy regulujące zachowanie jednostek w sprawach ważnych dla grupy.

Europejski komitet do spraw przestępczości:

Rodzina to połączona lub niepołączona małżeństwem para i jej potomstwo i przodkowie, potomstwo i krewni każdego z przodków, a także każde dziecko, jeżeli mieszkają razem, lub utrzymują kontakty wynikające z wcześniejszego wspólnego zamieszkania.

CECHY MAŁEJ GRUPY:

• Mała liczebność

• Bezpośredniość kontaktów

• Większa możliwość interakcji

• Większa możliwość identyfikacji

• Większa motywacja celów życiowych

• Bezpośredni udział wszystkich członków grupy w rozwiązywaniu spraw grupowych

• Określony współpracujący styl działania

Rodzina wykazuje cechy grupy pierwotnej:

• Tworzy się w sposób naturalny - zachowana ciągłość biologiczna

• Zachowuje swoją historię

• Istnieje w niej wewnętrzna spójność

• Zaspokaja potrzeby członków

STRUKTURA RODZINY:

Wg Jana Szczepańskiego:

Struktura to samo, co budowa. Oznacza ona taki sposób ułożenia elementów składowych, aby mogły wykonywać swoje funkcje uzupełniając się a harmonizując tak, aby grupa jako całość mogła się utrzymać

Wg Franciszka Adamskiego:

Struktura to stałe normy, wewnątrz których przebiega życie i zachowanie małżeńsko - rodzinne. Jest to, zatem system modelowych zachowań zachodzących pomiędzy członkami rodziny oraz rodziną.

Do struktury Adamski zalicza:

• Formy instytucjonalne tworzące małżeństwo i rządzące nim prawa (wiek itp)

• Wzory regulujące współbycie wewnątrz rodziny oraz wyznaczające hierarchię władzy autorytetu

• Układ wzajemnie powiązanych ról (męża, żony) oraz charakter stosunków zachodzących pomiędzy rodzicami a dziećmi

• Struktury dziedziczenia majątku, władzy czy nazwiska

• Formy życia małżeńsko - rodzinnego

FUNKCJE RODZINY:

• Funkcja prokreacyjna - dostarczanie nowych członków i zaspokajanie potrzeb

• Funkcja produkcyjna - dostarcza społeczeństwu nowych pracowników

• Funkcja usługowo - opiekuńcza - zapewnianie wszystkim rodzinom usług np. żywienie; opieka nad starszymi ludźmi

• Funkcja socjalna - przejawia się w stosunku do dzieci i dorosłych. Przygotowanie do życia społecznego

• Funkcja psychologiczna - przyczynia się do ugruntowania i kultywowania zdrowia psychicznego w społeczeństwie Zaspokajane są potrzeby emocjonalne

ZMIANY WE WSPÓLCZESNEJ RODZINIE:

• Zmiana wielkości rodziny (od dużej do małej)

• Przechodzenie od rodziny determinowanej do planowej

• Przechodzenie rodziny od produkcyjnej do konsumpcyjnej

• Przechodzenie od rodziny patriarchalnej do egalitarnej

• Przejście od rodziny jako instytucji do rodziny jako grupy zorientowanej humanistycznie

• Przechodzenie od rodziny otwartej do zamkniętej

• Zmiana stabilizacji rodziny - od stabilnej do ruchliwej - migracyjnej

• Przejście od sakralnego do laickiego związku małżeńskiego

RODZINA - UJĘCIE STRUKTURALNO - FUNKCJONALNE:

Ujęcie strukturalno funkcjonalne traktuje rodzinę jako podsystem społeczny podporządkowany systemowi całościowemu. W ramach tego podsystemu analizuje się rolę każdego członka rodziny. Społeczeństwo oczekuje od rodziny zazwyczaj reprodukcji oraz konformizmu wobec norm społecznych. Rodzina natomiast oferuje członkom formowanie osobowości, zdobywanie statusu i wsparcie emocjonalne.

Słowo system pochodzi od greckiego systema i oznacza uporządkowana kompozycje elementów, tworząca spójną całość. Twórca ogólnej teorii był niemiecki biolog Ludwig Von Bertalanffy a za datę powstania teorii przyjmuje się 1954r. W krotce teoria zaczęła wkraczać we wszystkie dziedziny nauki i życia.

RODZINA JAKO SSTEM PODLEGFA PEWNYM PRAWIDŁOWOŚCIOM:

1. Zasadą systemów jest to, że są one całością. Całość jest czymś większym niż status jej części. Oznacza to, że zestawione ze sobą elementy nie wytwarzają systemu. System jest rezultatem interakcji między elementami.

2. Zasadą podsystemu rodzinnego są wzajemne relacje pomiędzy jego elementem. Każda osoba w systemie jest związana z każdą inną w określony sposób, zachowanie każdej osób wchodzącej w interakcje oddziaływuje na partnera interakcji

ROLA JAKO SYSTEM MA SWOJE PODSYSTEMY:

Do systemów należą wszyscy członkowie rodziny w zależności od okoliczności i funkcji. Podsystemy tworzą się ze względu na:

• Płeć (mężczyźni, kobiety)

• Generację (dziadkowie, rodzice, dzieci)

• Zainteresowanie

• Relacje rodzinne

Każdy członek rodziny należy do różnych podsystemów jednocześnie. W różnych podsystemach ta osoba pełni różne role i wchodzi w różne relacje.

Granice między systemami to reguły określające, kto i jak do danego podsystemu należy (nie możesz karać, bo nie jesteś rodzicem).





MAMA TATA










D D D

5 WARTOSCI:

• Czułość jest czymś więcej niż suma jej elementów

• System dynamiczny - stale szuka otwartości i możliwości rozwoju, przystosowując się do napływających informacji

• Zasady są jawne i negocjowane

• Równowaga pomiędzy wspólnota a odrębnością jest oparta na wzajemnym szacunku

• Ciągły poziom niepokoju związany ze zjawiskami interpersonalnymi i interpsychicznymi, jest niewielki

---