Medycyna społeczna - To nauka obejmująca całość wiedzy o zdrowiu i chorobach człowieka, oraz sztuka leczenia i zapobiegania chorobom. Nauka humanistyczno - przyrodnicza.

Medycyna społeczna wg państwowej encyklopedii:

To nauka, której przedmiotem badań jest stan zdrowia ludności, czynniki społeczne i przyrodnicze kształtujące stan zdrowia i korelacja między tymi czynnikami

Medycyna wg Witolda Chocka:

To dział medycyny zajmujący się badaniem związków miedzy stanem zdrowia ludności a warunkami życia społeczeństwa. W ramach badań obejmuje:

• Higienę

• Walkę z chorobami społecznymi

• Ubezpieczeniami społecznymi

• Organizacja ochrony zdrowia

SEKTORY ZDROWIA SPOŁECZEŃSTWA:

• Pomnażanie i dystrybucja

• Wychowanie

• Ograniczenie patologii społecznej i zwalczanie nałogów

• Tworzenie warunków dla prawidłowego żywienia

• Ochrona miejsca i warunków pracy

• Zadbanie o odpoczynek

Ludow Vitchow - postępy medycyny są warunkiem do przedłużenia życia, łatwiej uzyskać przez poprawę warunków socjalnych.

Neuman - Państwo powinno rozbudowywać możliwości, które promują czynniki wpływające na zdrowie (profilaktyka, promocja zdrowia)

Zdrowie publiczne - dyscyplina naukowa, obejmująca zagadnienia zdrowia społecznego. Obejmuje współzależność zdrowia od warunków życia oraz zajmuje się formami troski o zdrowie w odniesieniu do jednostki, rodziny, jak i większych społeczeństw.

Zdrowie publiczne wg Frank:

To sztuka ochrony zdrowia przed konsekwencjami zagęszczenia na ziemi, a w szczególności sztuka umacniania większych odporności, aby moc bez chorób z powodu złych fizycznych mocy odsunąć się jak najdalej od siebie oraz możliwie najpóźniej ulegać ich wpływom.

Zdrowie publiczne wg Winstow:

To nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużeniu życia i promocji zdrowia poprzez wysiłek społeczności, higienę środowiska, kontrole zakażeń, naruszanie zasad higieny indywidualnej, organizacje służb społecznych, ukierunkowanie na zapobieganie chorobom i wczesne ich wykrywanie, rozwój mechanizmów społecznych, zapewniających każdemu indywidualne warunki życia pozwalającego na utrzymanie zdrowia.

Zdrowie publiczne wg WHO:

To dyscyplina naukowa definiująca zagadnienie społeczeństwa, współzależność stanu zdrowia od warunków życia oraz form troski o zdrowie w odniesieniu do rodziny, jednostki i większych społeczności.

ZADANIA ZDROWIA PUBLICZNEGO:

• Problemy zdrowia populacji

• Stanem zdrowia zbiorowości

• Ogólne usługi medyczne

• Administracja opieki zdrowotnej

ZADANIA MEDYCYNY SPOŁECZNEJ:

• Badania stanu zdrowia ludności

• Ocena stanu zdrowia ludności, jego rozwoju oraz zdrowotnych warunków środowiska otaczającego

• Analiza efektywności działań na rzecz zdrowia

• Wyznaczanie kierunków ochrony zdrowia w stosunku do aktualnych potrzeb i możliwości ich zaspokojenia

• Tworzenie teoretycznych podstaw do działań we ochronie zdrowia (nowoczesna wiedza o człowieku)

• Zarządzanie systemem ochrony zdrowia, mechanizmami finansowymi

• Ocena efektywności działania służby zdrowia

ZADANIA ZDROWIA PUBLICZNEGO:

• Ocena stanu zdrowia ludności oraz ich wszelkich uwarunkowań (w tym uwarunkowania środowiska)

• Opracowanie metod i sposobów

• Umacnianie zdrowia - zapobieganie chorobom i kolektywizacji

• Zarządzanie i organizowanie systemami zdrowotnymi

DZIAŁANIA NA RZECZ OCHRONY ZDROWIA LUDNOŚCI:

• Monitorowanie stanu zdrowia oraz określenie stanu zdrowia oraz określenie potrzeb zdrowotnych ludności

• Zapobieganie rozszerzeniu się chorób, szczególnie chorób zakaźnych i społecznych, wymagających zorganizowanego wysiłku państwa na rzecz ich zwalczania

• Identyfikacja i zwalczanie czynników ryzyka zdrowotnego w miejscu pracy, w placówkach służby zdrowia

• Zapewnienie nadzoru epidemicznego w tym laboratoryjnej kontroli przeciw epidemiologicznej (choroby zakaźne przywiezione z zagranicy) laboratoryjnej kontroli zagrożeń środowiskowych (powietrze, woda, gleba, żywność)

• Zapobieganie wypadków i urazów oraz zapewnienie kompleksowej pomocy ofiarom katastrofy, kataklizmów, klęsk żywiołowych

• Promowanie współuczestnictwa społeczeństwa w działaniach na rzecz zdrowia poprzez promocje zdrowego stylu życia wszystkich obywateli ze szczególnym uwzględnieniem promocji zachowań pro zdrowotnych u dzieci, młodzieży i grupy wysokiego ryzyka zachorowań

• Zapewnienie jednolitych kompleksowych regulacji prawnych dotyczących systemu organizacji, finansowania i zarządzania placówkami opieki medycznej, ekonomii zdrowia, zasad orzecznictwa lekarskiego - zgodnych z konstytucyjnymi uprawnieniami obywateli

• Monitorowanie jakości świadczeń medycznych, ich dostępności, przestrzegania zasad bioetyki zawodowej personelu, przestrzegania praw pacjentów i międzynarodowej regulacji prawnych w ochronie zdrowia

• Ocena sytuacji zawodowej na tle porównań międzynarodowych, analiza wyzwań i zagrożeń wynikających z procesu globalizacji. Miejsce i rola kraju w procesach WHO i innych międzynarodowych i międzyrządowych organizacji działających na rzecz zdrowia

Funkcja zdrowia publicznego - to działania na rzecz ochrony zdrowia ogółu ludzkości i osób indywidualnych

DZIAŁANIA NA RZECZ JEDNOSTEK:

• Pełna diagnostyka i leczenie chorób zakaźnych, pełna dostępność do szczepień ochronnych

• Zapewnienie pełnej dostępności pomocy medycznej dla osób bezdomnych, bezrobotnych i innych grup mogących mieć utrudniony dostęp do świadczeń medycznych

• Objęcie pełnym zakresem bezpłatnych świadczeń leczniczych wybranych chorób o znaczeniu społecznym

• Objęcie badaniami skrymingowanymi i czynnym poradnictwem osób z grupy wysokiego ryzyka zachorowalności na choroby społeczne

• Nadzór merytoryczny i pomoc finansowa dla instytucji charytatywnych udzielających pomocy osobom ubogim i upośledzonym

Epidemiologia - dział medycyny, nauka zajmująca się badaniem czynników i warunków związanych z powstawaniem i szerzeniem się epidemii oraz środków zapobiegawczych i zwalczających

Higiena - nauka, która jest poznawaniem wpływów otoczenia na zdrowie człowieka i reakcji organizmu na te wpływy

Polityka zdrowotna i zarządzanie - to formułowanie celów działania na rzecz zdrowia ludzi oraz podejmowania decyzji o środkach do tego działania

Organizacja - system opieki zdrowotnej dotyczy:

• Źródeł finansowania

• Dostępności usług medycznych

• Kształcenie kadr medycznych

• Struktury systemu opieki zdrowotnej

• Zasady funkcjonowania sił zdrowotnych

Promocja zdrowia - to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę

Promocja zdrowia wg WHO:

To działanie społeczne i polityczne na poziomie indywidualnym i zbiorowym, którego celem jest podniesienie stanu świadomości zdrowotnej społeczeństwa, propagowanie zdrowego stylu życia i warunków sprzyjających zdrowiu

4 POZIOMY PROMOCJI:

I poziom - oddziaływanie na środowisko życia, pracy dla wyróżnienia nazwane „chronieniem zdrowia”. W obszarze tym lokują się także akcje promocyjne jak: „zdrowe miasto”, „zdrowy dom”

II poziom - tworzenie i propagowanie nowych sprzyjających zdrowiu wzorów i standardów zachowań. Największe instrumenty oddziaływania to reklama, zmiany w ustawodawstwie, polityka fiskalna a przede wszystkim działania edukacyjne

III poziom - (instytucjonalny) instytucje jako ośrodki promocji zdrowia „zdrowa szkoła”, „zdrowy szpital”. Tworzenie kultury sprzyjającej zdrowiu w środowisku pracy

IV poziom - (indywidualny) podejmowanie właściwych wyborów i decyzji

CELE PROMOCJI ZDROWIA:

Strategicznym celem promocji zdrowia jest kształtowanie, wzmocnienie oraz optymalizacja statusu zdrowego jednostki i populacji

• Zmieszenie zachorowalności i przedwczesnej śmiertelności

• Redukcja czynników ryzyka

• Zmieszenie abberacji chorobowej

• Lepsze standardy organizacyjne - szerzenie wyłącznie różnych instytucji społecznych

• Tworzenie nowych wyspecjalizowanych instytucji np. ośrodków pomocy zdrowia

ZASADY PROMOCJI ZDROWIA:

• Promocja zdrowia obejmuje wszystkich ludzi nie tylko chorych bądź zagrożonych chorobą. Zasadę te dobrze wyraża hasło „coś dla wszystkich, lecz więcej dla tych, którzy są w potrzebie”

• Promocja zdrowia zajmuje się wszystkimi czynnikami zewnętrznymi zwiększającymi potencjał zdrowia

Edukacja zdrowotna - to głównie wiedza, ale także przekonania, zachowanie oraz sposoby i style życia które maja na celu utrzymanie zdrowia na określonym poziomie przez:

• Zmienię sposobu myślenia o zdrowiu w sensie jego jego promowania

• Zwiększenie skuteczności oddziaływania i kontroli nad własnym zdrowiem

PODSTAWOWE TECHNIKI STOSOWANE W PROCESIE ZMIAN, ZACHOWAŃ DOTYCZĄCYCH ZDROWIA TO:

• Dostarczanie adekwatnych informacji

• Perswazja używana w celu motywowania

• Uczenie umiejętności praktycznych

• Interakcja ze środowiskiem w celu uzyskania wsparcia społecznego i tworzenie warunków do zmiany

EDUKACJA ZDROWOTNA PRZEBIEGA DWUTOROWO:

• W drodze bezpośredniej edukacji jednostek - obejmuje podnoszenie poziomu wiedzy o zdrowiu

• Poprzez używanie środków masowego przekazu - ma charakter bezosobowy (rzesze ludzi)

NOWOCZESNA EDUKACJA POWINNA PRZEBIEGAĆ NA TRZECH POZIOMACH:

• Podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności związanych z funkcjonowaniem organizmu, radzenia sobie w sytuacjach trudnych

• Podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności związanych z korzystaniem z systemu opieki zdrowotnej i pojmowaniem zasad jej funkcjonowania

• Zwiększenie poziomu świadomości, co do czynników wpływających na zdrowie

DĄŻENIEM EDUKACJI ZDROWOTNEJ JEST TO, ABY KAŻDY CZŁOWIEK:

• Chciał i umiał zdrowie chronić, doskonalić i ratować

• Wiedział, kiedy korzystać z pomocy służby zdrowia, a kiedy radzić sobie samemu

• Usiłował stworzyć sobie i bliskim warunki bytowania sprzyjającego zdrowiu

• Chciał i umiał rozwiązywać powstające problemy

Profilaktyka - to wzmożone działanie, których celem jest zapobieganie chorobom i innym zaburzeniom oraz ich skutkom. Uwzględnia działania wobec osoby zdrowej - umacnianie zdrowia

• Pierwotna - obejmuje działania nastawione na umocnienie zdrowia, promowanie postaw pozazdrowotnych człowieka zdrowego poprzez:

• Edukację zdrowotną i wychowanie zdrowotne

• Szczepienia ochronne,

• Zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska

• Nadzór epidemiczny nad placówką żywności, jej dystrybucją.

• Wtórna - działanie ukierunkowane na wczesne wykrywanie chorób ich przyczyn a także diagnozie. Przykładem działań jest:

• Czynne poradnictwo

• Badania przeglądowe

• Bilanse zdrowia

• Profilaktyka antynowotworowa

• Trzeciorzędowa - to działanie wobec samej choroby, która zaistniała, rozwinęła się i związku z tym istnieje np. zagrożenie trwałego upośledzenia czynności danego narządu i niepełnosprawność

Promocja zdrowia a profilaktyka

• Koncentruje się na zdrowiu i jego potęgowania zorientowane na chorobę

• Zwiększenie potencjału zdrowia jako środek Skupia się na uniknięciu

Do poprawy jakości życia (sprawnego lub pokonaniu choroby
funkcjonowania większej wydajności, satysfakcja
z życia)

Wychowanie zdrowotne wg Edwarda Mazurkiewicza:

Jest integralną składową kształtowania pełnej osobowości oraz istotnym elementem fachowego przygotowania w wielu dziedzinach pracy ludzkiej

Wychowanie zdrowotne wg Macieja Demela:

To właściwa, dojrzała postawa wobec zdrowia, na które składają się 3 elementy:

• Racjonalny i emocjonalnie zróżnicowany stosunek do choroby, kalectwa i śmierci

• Poczucie odpowiedzialności za swoje zdrowie i współodpowiedzailność za zdrowie publiczne

• Gotowość i umiejętność spieszenia z pomocą innym

Etapy wychowania zdrowotnego wg Demela:

• Działanie mające na celu ochronę zdrowia i zapobieganie jego uszkodzeniu

• Działanie dotyczące kwestii ratownictwa (pierwsza pomoc w nagłych przypadkach) umiejętność współdziałania w chorobie i rehabilitacji zasady korzystania z leków

• Działania wprowadzające do czynnego doskonalenia zdrowia

W przebiegu ontogenezy człowieka wyróżniamy okresy:

• Prenatalny - organizm matki zapewnia zarodkowi a następnie płodowi stabilne środowisko oraz dawanie materiałów odżywczych

• Postnatalny - młody organizm musi przystosować się do warunków biosfery, skąd czerpie substraty do rozwoju - tlen, składniki odżywcze

PODSTAWOWE ETAPY ONTOGENEZY:

• Etap rozwoju progresywnego, dla którego typowe są zjawiska wzrostu oraz dojrzewania chemicznego i funkcjonalnego

• Etap stabilizacji dojrzałego organizmu w zakresie budowy morfologicznej oraz funkcji

• Etap regresji to etap postępujących zmian i procesów degradujących w tkankowych jak i funkcjonalnych związanych z procesem starzenia się

OKRESY ROZWOJU TO:

• Noworodkowy - pierwsze 4 tyg. życia

• Niemowlęcy - od 2 do 12 miesiąca życia

• Poniemowlęcy (wczesnego dzieciństwa) - 2 i 3 rok życia

• Przedszkolny (średniego dzieciństwa) - 4-7 rok życia

• Szkolny - 7-15 rok życia

• Wczesnoszkolny - 7-12

• Faza dojrzewania płciowego 10/12-15/16

• Młodzieńczy 15/16-20

Okresy życia płodowego:

Jest to czas życia płodowego, gdzie organizm matki zapewnia dopływ odpowiednich czynników odżywczych: tlenu, odpowiednią temperaturę, ochronę przed bezpośrednim działaniem zewnątrzystrojowego środowiska przyrodniczego

Czynniki przyczynowe zagrożeń płodu:

• Dziedziczenie nieprawidłowości abberacji chromosomowych

• Zespoły wieloczynnikowe

• Czynniki chemiczne

Przyczyny wtórnego niedożywienia płodu:

• Anatomiczna budowa matki

• Wiek matki i kolejność ciąży

• Stan odżywiania matki, także przed ciążą

• Niewydolność łożyska

• Palenie papierosów

OKRES NOWORODKOWY:

U noworodków z niską masą urodzeniową występują liczne zgony okołoporodowe; większość z powodu wad rozwojowych. Urodzenie dzieci o masie poniżej 2500 gram występuje częściej u matek ze złych warunków bytowych i o niższym wykształceniu.

Opieka matki w okresie ciąży obejmuje:

• Poradnictwo prenatalne i edukacje zdrowotną, która dotyczy prawidłowego odżywania, zaprzestania palenia papierosów,

• Unikania środowisk zanieczyszczonych chemicznie,

• Leków

• Zakażeń wirusowych

OKRES NIEMOWLĘCY:

Do zgonów niemowląt prowadzą:

• Wady wrodzone

• Posocznicę

• Zapalenie płuc i grypę

• Urazy zewnętrzne

Zalecenia dotyczące kształtowania warunków przyrodniczego otoczenia niemowlęcia:

• Czystość w pomieszczeniach domu noworodka

• Utrzymanie warunków mikroklimatu cieplnego i oświetlenia

• Wydzielenie kącika niemowlęcego

• Przygotowanie łóżeczka dla dziecka

• Czysta bielizna

• Ochrona mieszkania przed skażeniami bakteryjnymi

• Ochrona przed urazami

Opiekę profilaktyczną nad dzieckiem sprawuje lekarz pediatria. Działalność ta ma na celu:

• Prowadzenie szczepień ochronnych zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień

• Prowadzenie powszechnych profilaktycznych badań lekarskich

OKRES PONIEMOWLĘCY (WCZESNE DZIECIŃSTWO)

Liczba zgonów wieku 1-4 lat jest niższa od zgonów niemowląt. Pierwsze miejsce wśród przyczyn zgonów zajmują urazy i wypadki. Dalsze miejsca zajmują zgony z powodu:

• Rozwojowych wad wad wrodzonych

• Choroby nowotworowe z białaczką

• Choroby układu nerwowego

• Choroby zakaźne i choroby u kładu oddechowego

Złe warunki i niewłaściwa opieka nad dzieckiem mogą wywołać:

• Zwolnienie rozwoju fizycznego

• Zaburzenie zachowania

• Problemy emocjonalne

• Trudności uczenia się

OKRES PRZEDSZKOLNY

Następuje postęp w rozwoju psychoruchowym, zwiększają się możliwości motoryczne dziecka. Wiąże się to z niebezpieczeństwem powstawania urazów i zagrożenia stanu zdrowia dzieci. Wypadki, uraz i zatrucia na 1 miejscu.

Częstymi przyczynami zgonów są:

• Nowotwory

• Choroby układu nerwowego i narządów zmysłu

• Wady rozwojowe

• Choroby układu oddechowego, układu krążenia

• Choroby gruczołów trawiennych wydzielania

• Choroby zakaźne oraz choroby układu trawiennego

OKRES SZKOLNY

Sytuacja zdrowotna dzieci oceniana jest na podstawie współczynnika zgonów wydają się w tej grupie korzystna a umiejętność w wieku 5-9 i 10-14 jest najniższa spośród wszystkich grup wiekowych

Przyczyny zgonów:

• Wypadki, zatrucia i urazy

• Choroba nowotworowa

• Choroby układu nerwowego i narządów zmysłu

• Choroby układu krążenia

W przedziale 15-19 liczba zgonów jest 3 razy wyższa niż u młodszych

W grupie 5-9 lat najczęstsze przyczyny leczenia szpitalnego to:

• Choroby układu oddechowego

• Wypadki, urazy i zatrucia

• Choroby układu trawiennego

W grupie 10-14 lat najczęstsze przyczyny leczenia szpitalnego to:

• Wypadki

• Urazy, zatrucia

• Choroby układu pokarmowego

• Choroby zakaźne

W grupie 15-19 lat najczęstsze przyczyny leczenia szpitalnego

• Choroby układu pokarmowego

• Choroby układu oddechowego

• Choroby zakaźne

Ważne problemy w okresie pokwitania to:

• Nawyki palenia tytoniu

• Nadużywanie alkoholu

• Używanie środków odurzających

• Wczesne podejmowanie współżycia seksualnego

STAROŚĆ

Przyjmuje się za początek starości 60 lub 65 rok życia dla obu płci

Teoria starzenia

• Genetyczny - podkreślają, że przebieg starzenia zdeterminowany jest przez kod genetyczny i każdy gen ma określony niezmienny biologiczny program starzenia się

• Stochastyczny - Starzenie to malejąca zdolność utrzymania homeostazy. Nie jest ona chorobą, ale zwiększa się podatność na choroby (przewlekłe)

Zdrowie środowiskowe - Jest to stan uwarunkowany działaniem czynników środowiskowych; stanowiący skutek bezpośredniego oddziaływania na człowieka czynników chemicznych, promieniowania, czynników biologicznych oraz czynników mających na wpływ zdrowia i samopoczucia

Ekologia - To nauka badająca związki współczesności pomiędzy organizmami żywymi a otaczającym je środowiskiem. Pochodzi od greckich słów eko - miejsce życia i logos - nauka

Główne źródła zanieczyszczenia powietrza ustrojowego:

• Emisje gazów SO2 i CO2 pochodzące z różnych przemysłowych gałęzi - buty, elektrociepłownie; komunalnych - paleniska domów, środowisko; transportu - spaliny samochodowe

• Zanieczyszczenia pyłkowe z tych samych źródeł, co gazowe - tlenki metali alkalicznych, krzemionki, toksyczne metale - ołów, kadm, chrom, nikiel

• Zanieczyszczenia organiczne, z których najbardziej niebezpieczne, o działaniu kancerogennym są substancje smołowe

Konsekwencje zanieczyszczeń powietrza dla zdrowia człowieka:

• Choroby układu oddechowego (zapalenie błony śluzowej nosa, gardła, oskrzeli, nowotwory płuc)

• Zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego i bezsenność, bóle głowy, złe samopoczucie

• Choroby oczu, zapalenie spojówek

• Reakcje alergiczne ustroju

• Zaburzenia w układzie krążenia, choroby serca

Oddziaływanie poszczególnych składników zanieczyszczenia powietrza na organizm człowieka

• Dwutlenek siarki powoduje:

• Chorobę dróg oddechowych

• Choroby strun głosowych

• Stany skurczowe oskrzeli

• Zaburzenia w funkcjonowaniu narządów

• Duże stężenie w atmosferze doprowadza do zmian w rogówce oka

• Dwutlenek węgla w dużych stężenia doprowadza do zatrucia a nawet śmierci organizmu; powoduje:

• Wypieranie tleniu ze związku z hemoglobiną

• Niedotlenienie organizmu, szczególnie mięśnia sercowego

• Objawy zatrucia tlenkiem węgla to:

• Bóle i zawroty głowy

• Oszołomienie

• Duszność

• Wymioty

• Przyspieszony oddech

• Kołatanie serca

• Utrata przytomności

• Tlenki azotu, związki o działaniu mutagennym i rakotwórczym, powoduje głównie:

• Obniżenie zdolności obronnych ustroju

• Działanie drażniąco na oczy

• Zaburzenia w oddychaniu

• Choroby alergiczne m.in. astma

Zanieczyszczenia powietrza powodują także inne niekorzystne zjawiska:

• Smog - mgła inwersyjna

• Kwaśne deszcze

• Dziura ozonowa

• Efekt cieplarniany

Rodzaje zanieczyszczeń

• Naturalne - pochodzących z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych lub podziemnych (zanieczyszczenie związkami żelaza)

• Sztuczne - antropogeniczne - związane z działalnością człowieka

Inny podział uwzględnia:

• Zanieczyszczenie biologiczne - spowodowane obecnością drobnoustrojów patogennych tj. bakterie, wirusy, grzyby, glony, pierwotniaki

• Zanieczyszczenia chemiczne - oleje benzyny, smary, detergenty, pestycydy, węglowodory aromatyczne, sole metali ciężkich

Substancje zanieczyszczające:

• Detergenty

• Pestycydy

• Węglowodory aromatyczne

• Fenole i radioizotopy

• alk

® - wszelkie prawa zastrzeżone. Bez zgody i wiedzy autora kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione

---