Kruszakin Łukasz, gr. III A
„Dojrzałość płciowa u kobiet”
Pierwsza miesiączka
Wystąpienie okresu jest wynikiem bardzo skomplikowanego procesu: cyklu miesiączkowego. Okres pojawia się po raz pierwszy, kiedy jajnik jest już w stanie produkować w dostatecznej ilości hormony, które przyczyniają się do wzrostu błony śluzowej wyścielającej jamę macicy. Wydzielanie się hormonów jajnikowych zależy od przysadki mózgowej. A więc w sposób schematyczny można powiedzieć, że mechanizm kierujący znajduje się w gruczole, który nazywa się przysadką mózgową. Przysadka mózgowa otrzymuje polecenie z podwzgórza, części mózgu niezmiernie czułej na poziom wydzielanych przez jajnik hormonów. W odpowiedzi na impulsy, przysadka mózgowa wydziela z kolei hormony przysadkowe, gonatropiny, które przedostając się do krwi, przekazują polecenie jajnikom, które wydzielają estrogeny i progesteron. Hormony te są prawdziwymi posłańcami, dzięki którym zachodzi wymiana informacji pomiędzy przysadką mózgową, jajnikiem i błoną śluzową macicy.
Cykle miesiączkowe
Cyklem miesiączkowym nazywamy zmiany zachodzące w organizmie kobiety pod wpływem hormonów w ustalonym rytmie biologicznym. Długość cyklu liczymy od pierwszego dnia miesiączki do ostatniego dnia przed następnym krwawieniem. Pod względem hormonalnym cykl miesiączkowy dzielimy na 2 fazy: 1/ Faza estrogenowa, 2/ Faza progesteronowa. A pod względem płodności cykl dzielimy na 3 fazy: 1/ Faza przedowulacyjna, 2/ Faza okołoowulacyjna - płodna, 3/ Faza poowulacyjna.
Miesiączka występuje w cyklicznym rytmie, wynoszącym około 28 dni. Nowy cykl rozpoczyna się z każdym pojawieniem się miesiączki. Na powierzchni jajnika rozwija się pęcherzyk jajnikowy. Pod wpływem hormonów przysadki mózgowej staje się on coraz większy. Można go dostrzec na jajniku gołym okiem, ponieważ osiąga wielkość orzecha laskowego (24mm). Kiedy osiągnie odpowiednią wielkość, wówczas pęka, uwalniając komórkę jajową. Po czym komórka jajowa, jeszcze niewidoczna gołym okiem, wchłonięta zostaje przez bańkę jajowodu i podąża na spotkanie z plemnikiem, jeśli dostał się on do trzeciej zewnętrznej części jajowodu, gdzie odbywa się zapłodnienie. Niezapłodniona komórka jajowa znika. A pęcherzyk jajnikowy, który dojrzał i pękł pod wpływem hormonu przysadki mózgowej przyspieszającego jego dojrzewanie, zmienia się w ciałko żółte, które bierze swą nazwę od koloru i która wydziela progesteron przygotowujący błonę śluzową na ewentualne zagnieżdżenie się jaja płodowego. W przypadku zapłodnienia jajo przesyła sygnał do jajnika i ciałko żółte w dalszym ciągu produkuje progesteron, który będzie potrzebny w czasie ciąży, przekształca się w ciałko żółte ciążowe Jeśli zapłodnienia nie było, ciałko żółte znika. Nagły spadek poziomu hormonów jajnikowych pociąga za sobą martwię wierzchniej części błony śluzowej macicy, która zostaje złuszczona i wydalona razem z krwią. To jest właśnie miesiączka. Pozostaje nadal tajemnicą, dlaczego ciałko żółte nie utrzymuje się dłużej jak 13, 14 dni, jeśli nie doszło do zapłodnienia. A ponieważ pęcherzyk jajnikowy potrzebuje około dwóch tygodni, żeby dojrzeć, dlatego cały cykl trwa mniej więcej 4 tygodnie.
Typowy przebieg cyklu miesiączkowego:
Dni od 1 do 5
Obniżający się poziom progesteronu wyzwala początek miesiączki - oddzielanie błony wyścielającej wnętrze macicy. W tym czasie hormony wytwarzane w przysadce mózgowej, pobudzone sygnałem z części mózgu zwanej podwzgórzem, kontrolują dojrzewanie komórki jajowej w jajniku, co z kolei powoduje wzrost poziomu innego hormonu, estrogenu.
Dni od 5 do 14
Krwawienie miesiączkowe zwykle ustaje po 5 dniach. Przez kilka następnych dni z pochwy może wydobywać się śluz wytwarzany w szyjce macicy. Między 9 a 13 dniem poziom estrogenu osiąga maksimum i śluz staje się przeźroczysty i rzadki. Jest to początek dni płodnych. W 13 dniu cyklu poziom hormonów przysadkowych regulujących dojrzewanie i uwolnienie komórki jajowej także osiąga maksimum, temperatura ciała wzrasta o około 0,5 C i w 14 dniu następuje jajeczkowanie (owulacja).
Dni od 15 do 23
Po jajeczkowaniu, jeśli komórka jajowa nie została zapłodniona, poziom estrogenu zdecydowanie spada i pęcherzyk Graafa, z którego uwolniła się komórka jajowa, przekształca się w gruczoł zwany ciałkiem żółtym, wydzielającym progesteron. W 15.-16. dniu cyklu można zaobserwować gęsty galaretkowaty śluz wydzielany z szyjki macicy, po czym już do końca cyklu wydzielanie śluzu jest znikome lub całkowicie zanika.
Dni od 24 do 28
Aktywność ciałka żółtego zaczyna się zmniejszać w miarę jego zamierania i poziom progesteronu spada. U niektórych kobiet mogą wystąpić objawy przedmiesiączkowe, jak nadwrażliwość piersi i zmiany nastroju, zwłaszcza drażliwość i depresja. Może pojawić się nieznaczne powiększenie brzucha, wynikające z zatrzymania płynów w organizmie. Nadejście miesiączki jest sygnalizowane spadkiem. temperatury ciała o około 0,5 C.
Owulacja
Inaczej mówiąc jajeczkowanie, to uwolnienie dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka Graafa. Owulacja występuje zawsze 12 - 16 dni przed końcem cyklu - średnio 14 dni przed końcem cyklu. Niezależnie od długości cyklu owulacja występuje zawsze około 14 dni przed końcem cyklu. Po owulacji, z pękniętego pęcherzyka Graafa powstaje ciałko żółte, które produkuje hormon - progesteron. Progesteron - hormon płciowy żeński, produkowany przez ciałko żółte - powstałe z pękniętego pęcherzyka Graffa w jajniku. Powoduje wzrost podstawowej temperatury ciała - (PTC) - ustalił to Van de Velde w 1904 roku. W 1947 roku Ferin opracował praktyczne zastosowanie testu termicznego do rozpoznawania płodności, od tamtego czasu dokonano ogromnego postępu w dziedzinie rozpoznawania płodności.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego
Premenstrual syndrome - w skrócie nazywany PMS. Wiele kobiet przed miesiączką czuje się gorzej niż zazwyczaj. Typowe objawy: częste zmiany nastroju, rozdrażnienie, trudności z koncentracją, pobolewanie piersi, uczucie pełności, wzrost apetytu (zwłaszcza na słodycze). Powyższe objawy są typowe dla, tzw. zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Objawy PMS są wywołane przez hormony i towarzyszą wyłącznie cyklom owulacyjnym, podczas których uwalniana jest dojrzała komórka jajowa. Syndrom PMS częściej dotyczy kobiet aktywnych lub działających w warunkach silnego stresu. Jest wiele sposobów łagodzenia objawów napięcia przedmiesiączkowego. Jednym z najskuteczniejszych jest zahamowanie owulacji przez zastosowanie doustnej tabletki antykoncepcyjnej.
Regulacja hormonalna
Prawidłowe życie kobiety podlega cyklicznym zmianom sterowanym z podwzgórza za pośrednictwem przysadki. Ośrodki podwzgórza wytwarzają dwie substancje polipeptydowe o charakterze neurohormonów, zwane czynnikiem uwalniającym, oznaczone pierwszymi literami angielskiej nazwy - FRF oraz LRF, które trafiają do przedniego płata przysadki. Cyklicznym charakter wyzwalania tych hormonów jest specyficzną cechą mózgu żeńskiego, regulowany jest on przez „zegar biologiczny” zlokalizowany w podwzgórzu. Cykl jajnikowy zależy całkowicie od hormonów gonadotropowych przysadki. Jajniki, które nie są stymulowane przez te hormony, pozostają nieczynne. Przedni płat przysadki wydziela 3 różne hormony gonadotropowe, są to: hormon pobudzający pęcherzyki FSH, hormon luteinizujący LH oraz luteotropina LTH. FSH i LH działają wyłącznie na jajnik, natomiast LTH poza wpływem na jajniki pobudza także gruczoły sutkowe do wydzielania mleka i dlatego bywa nazywany prolaktyną (PRL) lub hormonem laktogennym. Na początku cyklu zaznacza się niewielki wzrost poziomu FSH we krwi powodujący dojrzewanie pęcherzyków janikowych oraz stymulujący komórki pęcherzykowe do wydzielania estrogenów. Estrogeny zwiększają zatrzymywanie wapnia i fosforu oraz wywierają słaby wpływ anaboliczny w przemianie białkowej. Wzmożone wydzielanie LH przypuszczalnie powoduje pękanie dojrzałego pęcherzyka jajnikowego i rozwój ciałka żółtego, które wytwarza progesteron. Progesteron zwiększa wchłanianie zwrotne sodu, chloru i wody w nerkach, prowadząc do zatrzymania tych substancji w ustroju. W drugiej połowie cyklu jajnikowego prawie cały progesteron pochodzi z jajnika. Podczas ciąży, zwłaszcza po czwartym miesiącu ciąży, progesteron jest wytwarzany w dużych ilościach w łożysku.