PRACA EGZAMINACYJNA
TEMAT: NAJCZĘSTSZE WADY POSTAWY.
Anna Stawarz
Uniwersytet Rzeszowski
Instytut Fizjoterapii
Gr. V, semestr II
Wady postawy ciała (reedukacja posturalna)
Postawa ciała człowieka - jest nawykiem ruchowym kształtującym się na określonym podłożu morfologicznym funkcjonalnym oraz związanym z codzienną działalnością danego osobnika. Jest wyrazem stanu fizycznego, psychicznego jednostki.
Postawa ciała - indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych odcinków tułowia oraz nóg w pozycji stojącej.
Postawa ciała - stanowi wskaźnik mechanicznej wydolności zmysłu kinetycznego, równowagi mięśniowej, koordynacji nerwowo-mięśniowej. W ciągu całego życia człowieka postawa ciała ulega zmianom, najwięcej jednak w okresie wzrostu.
Postawa prawidłowa - postawa zgodna z dynamiką rozwoju zdrowej osoby określonej płci w danym momencie ontogenezy. Zapewnia harmonijne działanie organizmu z optimum wydolności (Wolański 1959).
Wady postawy to odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwej danej kategorii wieku, płci i typu budowy (T.Kasperczyk 1992).
Wady postawy można podzielić na proste i złożone:
Proste wady postawy - (błędy postawy), są to pojedyncze odchylenia od prawidłowej postawy ciała, nie zmieniające ukształtowania kręgosłupa (J.Nowotny 1992).
Złożone wady postawy - są to odchylenia od prawidłowej postawy ciała, ze zmianami ukształtowania kręgosłupa.
Różnorodne, strukturalne deformacje w obrębie narządu ruchu nazywane są wadami budowy.
W literaturze najczęściej spotykamy podział wad postawy i budowy ciała na dwie zasadnicze grupy:
1. Wady wrodzone
kości,
mięśni.
2. Wady nabyte
rozwojowe,
nawykowe.
Wady wrodzone - należą tu przypadki z odchyleniami prawidłowej budowy ciała w następstwie czynników, które zadziałały w okresie płodowym.
Przyczyny powstawania tych wad są różne. Niektóre z nich są przekazywane dziedzicznie.
Wady nabyte - mogą być wywoływane przebytymi chorobami - te określamy terminem wady rozwojowe lub powstają na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała - te określamy terminem wady nawykowe.
Przyczyny wad postawy - trzy sfery czynników, w następstwie których dochodzi do rozwoju wad (Maria Kutzner-Kozińska 1981):
Czynniki fizjologiczne.
2. Czynniki morfologiczne.
3. Czynniki środowiskowe.
istotą zaburzeń w sferze czynników fizjologicznych jest nawyk prawidłowej postawy. Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś naturalnym, zwykłym i nie wymagającym wysiłku (przyjmowanym podświadomie). U podstaw tego rodzaju wad postawy leżą zaburzenia czucia głębokiego, osłabienie słuchu, krótkowzroczność, ale także znaczny wpływ na postawę ma tu również stan psychiczny dziecka.
zaburzenia w sferze morfologicznej najczęściej polegają na: występowaniu dystonii mięśniowej zespołów współdziałających na nierównomiernie rozłożonych siłach nacisku i pociągania w zakresie układu kostnego kręgosłupa, nadmiernym napięciu i rozciągnięciu pewnych grup wiązadeł oraz części torebek stawowych.
Warunkami środowiska zewnętrznego, w jakim żyje człowiek, stają się coraz częściej przyczyną niekorzystnych zmian.
Wady postawy ciała.
PLECY OKRĄGŁE
Wada postawy ciała zlokalizowana w piersiowym odcinku kręgosłupa, polega na nadmiernym uwypukleniu ku tyłowi odcinka piersiowego kręgosłupa, powstaje tzw. hiperkifoza piersiowa. Wada ma tendencje do kompensacji w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa.
Charakterystyka sylwetki w plecach okrągłych:
Powiększenie fizjologicznej kifozy piersiowej,
Wysunięcie głowy i barków w przód,
Spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej,
Rozsunięcie i odstawienie łopatek od klatki piersiowej.
Przyczyny:
Jako wada wrodzona (kostnopochodna, klifoskolioza),
Jako wada nabyta: następstwo dystonii mięśniowej, czynniki psychiczne, wady wzroku, wtórnie w chorobach powodujących hiperkifozę - ch. Scheuermanna, krzywicy, gruźlicy kręgosłupa, ZZSK.
Dystonia mięśniowa:
Mięśnie rozciągnięte: m. prostownik grzbietu odcinka piersiowego, m równoległoboczne, m. czworoboczny, m. najszerszy grzbietu, mm. karku + więzadła: podłużne długie, w. żółte, nadkolcowe, międzypoprzeczne, międzykolcowe,
Mięśnie przykurczone: m. piersiowy większy, mniejszy, m. zębaty przedni + więzadło podłużne przednie.
Postępowanie korekcyjne:
Uświadomienie wady,
Zapewnienie optymalnych warunków środowiskowych,
Rozciągnięcie mięśni przykurczonych, wzmocnienie rozciągniętych,
Zwiększenie ruchomości odcinka piersiowego kręgosłupa, stawów ramiennych,
Nauka przyjmowania postawy skorygowanej.
PLECY WKLĘSŁE
Wada postawy ciała zlokalizowana w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, polegającą na pogłębieniu lordozy lędźwiowej.
Charakterystyka sylwetki:
Hiperlordoza lędźwiowa,
Wypchnięty brzuch,
Uwypuklone pośladki,
Zwiększenie przodopochylenia miednicy.
Przyczyny:
Wada wrodzona (kręgozmyk, nieprawidłowe ustawienie kości krzyżowej, sakralizacja L5, lumbalizacja S1),
Wada nabyta: dystonia mięśniowa, krzywica, gruźlica kręgosłupa, ZZSK, zmiany pourazowe, zablokowania stawów kręgosłupa, hierlordoza statyczna, zmiany w stawach biodrowych, porażenie prostowników stawu biodrowego i m. brzucha, najczęściej jako usztywnienie odcinka piersiowego kręgosłupa.
Dystonia mięśniowa:
Mięśnie przykurczone: m. prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego, m. biodrowo - lędźwiowy, m. czworoboczny lędźwi, m. prosty uda,
Mięśnie osłabione: m. brzuch, zwłaszcza m. prosty brzucha część podpępkowa, m. pośladkowy wielki, m. kulszowo - goleniowe.
Postępowanie korekcyjne j.w.
PLECY OKRĄGŁO - WKLĘSŁE
Wada postawy, w której występują cechy charakterystyczne dla pleców okrągłych (hiperkifoza piersiowa) i pleców wklęsłych (hiperlordoza lędźwiowa).
Przyczyny: wada jest wynikiem kompensacji dwojakiego charakteru:
Biernego dostosowania się w przypadkach budowy astenicznej - w celu zrównoważenia tułowia i utrzymania ciężaru ciała nie napinają się zbyt słabe mięśnie grzbietu, ale górna część tułowia cofa się, lordozując kręgosłup, aby pas barkowy znalazł się nad miednicznym, powstają plecy okrągło - wklęsłe wiotkie,
Usztywnienia którejś z fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, wobec czego istnieje konieczność zrównoważenia pod względem morfologicznym i funkcjonalnym.
PLECY PŁASKIE
Wada postawy ciała charakteryzyjąca się zmniejszeniem wszystkich fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, której towarzyszy zmniejszenie przodopochylenia miednicy z prawidłowo ruchomym kręgosłupem (fizjologia w wieku przedszkolnym).
Przyczyny: siedzący tryb życia.
Charakterystyka sylwetki:
Spłaszczenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa,
Klatka piersiowa płaska,
Barki opuszczone i wysunięte w przód.
PŁASKOSTOPIE
Łuk podłużny przyśrodkowy (dynamiczny) - biegnie od guza piętowego, poprzez kość łódkowatą, pierwszą kość klinową do głowy pierwszej kości śródstopia, szczyt łuku stanowi kość łódkowatą, oddalona od podłoża o około 2,5 cm.
Łuk podłużny boczny (statyczny) - łączy guz piętowy z głową piątej kości śródstopia, przechodzi przez kość sześcienną, gdzie wypada jego środek, około 0,5 cm. od podłoża.
Łuk poprzeczny przedni (obwodowy) - łączy głowy pięciu kości śródstopia, zanika podczas obciążenia stopy, w warunkach odciążenia opiera się na 1 i 5 głowie kości śródstopia.
Łuk poprzeczny tylny - tworzą kości klinowe oraz kość sześcienna.
Najczęstszą wadą jest tzw. płaskostopie czynnościowe (statyczne).
Płaskostopie czynnościowe - proces stopniowego obniżania się podłużnego sklepienia stopy na skutek jej niewydolności statyczno-dynamicznej - stopa płaska niewydolna, stopa niewydolna mięśniowo, najlżejsza forma płaskostopia. Przeciążenie stopy związane z niewydolnością układu mięśniowo - więzadłowego doprowadza do zniekształceń, zaburzeń funkcji, bolesności. Osłabieniu ulegają mięśnie odpowiedzialne za wysklepienie łuku podłużnego stopy, głównie; piszczelowy przedni i tylny, strzałkowy długi i wszystkie mięśnie strony podeszwowej stopy, często współistnieje przykurcz mięśnia brzuchatego łydki, który powoduje koślawe ustawienie pięty.
Stopa płasko-koślawa - koślawość większa niż 5 stopni.
Stopa szpotawa.
Stopa wydrążona - pogłębienie wydrążenia stopy pomiędzy guzem piętowym, a głowami kości śródstopia i jednoczesne skrócenie tego odcinka, wada charakteryzuje się tzw. wysokim podbiciem. Przyczyny wady nie są znane, wady dolnego odcinka rdzenia kręgowego - wkładki, leczenie operacyjne.
Stopa płaska poprzecznie - obniżenie kości śródstopia i spłaszczenie łuku poprzecznego stopy wskutek niewydolności mięśniowo - więzadłowej, często występuje paluch koślawy (szczególnie przy szpotawym ustawieniu pierwszej kości śródstopia.
Postępowanie korekcyjne:
a) Uświadomienie wady,
Zapewnienie optymalnych warunków środowiskowych, przede wszystkim odpowiedniego obuwia i nie przeciążania stóp,
1. Rozciągnięcie mięśni przykurczonych, wzmocnienie rozciągniętych,
2. Wyrobienie nawyku prawidłowego stawiania stóp.
Klatka piersiowa lejkowata (szewska).
1. Deformacja klatki piersiowej polegająca na łukowatym przemieszczeniu mostka wraz z przylegającymi częściami żeber w stronę kręgosłupa, zniekształcenie może być symetryczne bądź przesunięte w lewą lub prawą stronę. Szczyt lejkowatego zagłębienia przypada na wysokości połączenia wyrostka mieczykowatego z trzonem mostka. Żebra od II do IX ulegają kątowemu załamaniu po obu stronach mostka, tworząc dwa garby.
2. Charakterystyka sylwetki:
Zapadnięta klatka piersiowa,
Głowa wysunięta do przodu,
Opadające i lekko wysunięte do przodu barki,
Odstające łopatki,
Niekiedy kifoskolioza i wypchnięty brzuch.
3. Przyczyny:
Najczęściej jako wada wrodzona,
Może być spowodowana krzywicą, nadmiernym rozrostem chrząstek żebrowych, zaburzeniami w rozwoju przepony, ściągającymi bliznami po przebytym procesie zapalnym w obrębie klatki piersiowej, zespół Marfana. Dotyczy około 5% dzieci w wieku szkolnym.
4. Konsekwencje: zaburzenia w oddychaniu, niedotlenienie organizmu, zmniejszona pojemność życiowa płuc, zaburzenia krążeniowe, zaburzenia pracy serca, częste zmiany zapalne oskrzeli i płuc, duszności, szybkie męczenie się, opóźniony wzrost, dzieci z tą wadą są zazwyczaj niższe i chudsze.
5. Postępowanie korekcyjne:
Ćwiczenia przywracające ruchomość obręczy barkowej,
Ćwiczenia rozciągające klatkę piersiową,
Ćwiczenia wzmacniające mm. grzbietu odcinka piersiowego,
Ćwiczenia oddechowe - faza wdechu.
Klatka piersiowa kurza.
Deformacja klatki piersiowej, w której mostek i przymostkowe końce żeber wysuwają się do przodu, po obu stronach mostka, poniżej sutków widoczne są wklęsłości, poniżej których łuki żebrowe rozchodzą się na zewnątrz. Wyróżnia się dwa rodzaje klatki piersiowej kurzej; w pierwszej postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka, a trzon położony jest prawidłowo lub odchylony ku tyłowi. W drugiej postaci wysunięciu do przodu ulega trzon mostka, najbardziej wysunięty jest mostek mieczykowaty. Wada jest najczęściej wrodzona, lub powstaje na skutek przebytej krzywicy, dotyczy około 5% dzieci.
Postępowanie korekcyjne:
Ćwiczenia przywracające ruchomość obręczy barkowej,
Ćwiczenia rozciągające klatkę piersiową, jej boków i dolnych łuków żeber,
Ćwiczenia wzmacniające mm. grzbietu odcinka piersiowego,
Ćwiczenia wzmacniające mm. skośne brzucha,
Ćwiczenia oddechowe - faza wydechu.
Kolana koślawe.
Wada kończyn dolnych polegająca na tym, że podudzia tworzą z osią uda kąt otwarty na zewnątrz, a kostki zewnętrzne są oddalone od siebie o ponad 5cm.
Przyczyny: koślawość wrodzona, idiopatyczna, pokrzywicza, pourazowa, porażenna, pozapalna i statyczna (przeciążenie kkd), pronacja i koślawe ustawienie pięt. Stała pozycja rozkroczna przeciążą łuk dynamiczny stopy, powodyjąc jego spłaszczenie (nadwaga).
Zmiany kostne: przerost kłykcia przyśrodkowego kości udowej i/lub piszczelowej, nacisk na stronę zewnętrzną powoduje zaburzenia wzrostu kłykci bocznych, rotacja zew. podudzi, przeprost stawów kolanowych.
Zmiany mięśniowo - więzadłowe:
Rozciągnięte: więzadła poboczne piszczelowe, m. półbłoniasty, półścięgnisty, krawiecki, głowa przyśrodkowa m. czworogłowego uda.
Skrócone: więzadła poboczne strzałkowe, m. dwugłowy uda, m. napinacz powięzi szerokiej i pasmo biodrowo piszczelowe.
Postępowanie korekcyjne: rozciągnięcie m. przykurczonych, wzmocnienie m. rozciągniętych.
Kolana szpotawe.
Wada kończyn dolnych polegająca na tym, że podudzia tworzą z osią uda kąt otwarty do wewnątrz, a między kolanami odstęp jest większy niż 4-5 cm, wada najczęściej występuje między 1-3 rokiem życia.
Przyczyny: wada nasila się w okresie wzrostu, nadwaga, krzywica, zbyt wczesne przyjmowanie pozycji pionowej, szpotawe ustawienie pięt i supinacja stopy.
Zmiany kostne: przerost kłykcia bocznego kości udowej i/lub piszczelowej, nacisk na stronę wewnątrz powoduje zaburzenia wzrostu kłykci przyśrodkowych, rotacja wew. podudzi.
Zmiany mięśniowo - więzadłowe:
Skrócone: więzadła poboczne piszczelowe, m. półbłoniasty, półścięgnisty, krawiecki, głowa przyśrodkowa m. czworogłowego uda,
Rozciągnięte: więzadła poboczne strzałkowe, m. dwugłowy uda, m. napinacz powięzi szerokiej i pasmo biodrowo piszczelowe.
5. Postępowanie korekcyjne: rozciągnięcie m. przykurczonych, wzmocnienie m. rozciągniętych.
Bibliografia:
„Wady postawy ciała: Diagnostyka i leczenia”, Tadeusz Kasperczyk, Kraków 2004