PRACA EGZAMINACYJNA Z PEDAGOGIKI

Proces wychowania towarzyszy każdemu człowiekowi przez całe jego życie. Najpierw sami jesteśmy wychowankami, z biegiem czasu stajemy się wychowawcami. Jednak nie tylko wychowawca ma wpływ
na kształcenie dziecka, ważną instytucją, w której tkwi źródło wielu zachowań i kreacji jest szkoła. To miejsce gdzie młody człowiek przygotowywany jest do uczestnictwa w kulturze, wpajane są mu tu wartości moralne oraz pielęgnowany jest rozwój intelektualny. Podstawą działania tej placówki jest program nauczania, którego treści wypływają z założeń dotyczących natury świata, człowieka oraz stanowiska filozoficznego, jakie przyjmuje
ich autor, bowiem filozofowie różnych nurtów inaczej zapatrują się na treści nauczania i sposoby wychowania.

Idealiści postrzegają rzeczywistość z perspektywy duchowej, dla nich jedynym, samoistnym, niezależnym od materii bytem jest idea, czyli duch. Znanymi przedstawicielami tego nurtu są Sokrates i Platon. Byli oni zdania,
iż wszystko, co piękne i dobre jest prawdziwe wszędzie i zawsze, zaś za cel życia człowieka uznawali jego dążenie do moralnej doskonałości. Idealiści głoszą, iż pragnieniem każdego powinno być doskonalenie siebie, poprzez poszukiwanie prawdy, dążenie do dobra oraz rozwijanie zdolności. Najważniejsze jest kształcenie w kierunku filozofii, teologii, historii, sztuki, matematyki oraz literatury. Ważna w szkole o idealistycznych podwalinach jest także rola nauczyciela, który dzięki dialogowi sokratejskiemu oraz dostarczaniu wychowankom społecznie pożądanych wzorów zachowań wspiera aktywność ucznia i motywuje go do zdobywania i pogłębiania wiedzy.

U podstaw konstruowania programów nauczania we współczesnej oświacie leży realistyczne podejście do wiedzy. Autorzy wielu podręczników opierają się na teorii realistycznej, której podstawowe założenia to: istnienie rzeczywistego świata, w których znajduje się wiele niezależnych od użytku rzeczy, przedmioty te mogą być poznawane rozumowo, a człowiek kieruje się wiedzą zdobytą na ich temat oraz prawami nimi rządzącymi.

Podwaliny naukowego realizmu stworzył grecki filozof Arystoteles. Zwrócił on uwagę na to, iż człowiek
w przeciwieństwie do zwierząt posługuje się intelektem, dzięki któremu może dokonywać wyborów, doświadczać, zaś w jego naturze tkwi dążenie do szczęścia poprzez stałe kształcenie się. Kształcenie każdego człowieka powinno być podzielone na etapy, zgodne z wiekiem i możliwościami rozwojowymi. Według realistów zadaniem apolitycznej szkoły jak i edukacji powinny być rozwijanie umiejętności racjonalnego myślenia, zdobywanie nowej wiedzy, samorealizacja, a wykształcony i kompetentny nauczyciel powinien przekazywać chronologicznie ułożoną wiedzę zgodną z oczekiwaniami młodzieży, głównie poprzez dyskusję i wykład oraz organizować zajęcia uwzględniając treści przedmiotowe i dojrzałość emocjonalną uczniów.

Uważam, iż realizm w oświacie sprzyja stwarzaniu warunków do zdobywania, przekazywanie
i wykorzystywania wiedzy. Zaś dzięki połączeniu w edukacji metod oraz idei wypływających z idealizmu i realizmu można stworzyć szkołę doskonałą, gdzie nauczanie będzie przebiegało zgodnie z rozwojem i możliwościami uczniów, dzięki optymalnie ułożonemu programowi nauczania oraz wykształconym nauczycielom, którzy będą w ramach różnych metod nie tylko wpajać dzieciom niezbędną wiedzę, ale również kształtować jego osobowość
i przygotowywać go do dorosłego życia w społeczeństwie.

Nieco inne podejście do wiedzy mają współcześni tradycjonaliści, którym zależy na poszanowaniu tradycji
i zakorzenionych w niej wartości. Dla nauczycieli o tradycyjnych poglądach wartością nadrzędną jest moralność
i wspólnota kulturowa. Są przekonani o ważnej roli głęboko sformalizowanej oświaty oraz ogólnej potrzebie kształcenia w jednolitości programowej zinstytucjonowanej szkoły. Treści programowe opierają się tu często
na nawiązywaniu do norm i osiągnięć wynikających z tradycji artystycznej czy społeczno- politycznej.
Dla tradycyjnego nauczyciela słowo pisane jest najwyższym autorytetem, uważa on podręcznik za najważniejsze źródło wiedzy, a pamięciowe opanowanie wiadomości – za główny sposób na ich przyswojenie, często sprawdza wiedzę uczniów poprzez regularne testy, zaś nauka rzadko odbywa się poza salą lekcyjną. Nie bierze pod uwagę indywidualnych potrzeb i zainteresowań uczniów, są niechętni nowatorstwu, spontaniczności, oryginalności.

Progresywizm stanowi opozycję dla rygoryzmu, przesadnego intelektualizmu oraz formalizmu tradycyjnej szkoły. Przedstawiciele tego nurtu są przekonani o tym, że dziecko powinno być podmiotem w procesie nauczania. W edukacji należy uwzględniać jego indywidualne potrzeby i zainteresowania. Nauczyciel musi stworzyć dogodne warunki do rozwoju oraz potrzeb moralnych i poznawczych dziecka, dawać mu szanse twórczego działania, pobudzać jego aktywność fizyczną i umysłową, powinien uwzględnić udział uczniów w tworzeniu programu nauczania oraz położyć nacisk na pracę zespołową. W szkole o progresywistycznych podwalinach rzadko organizowane są testy,
a lekcje często odbywają się poza szkołą. Moim zdaniem taki system nauczania ma dużo lepszy wpływ na kształcenie dzieci niż w szkołach tradycyjnych, bowiem wykorzystywane są różne, ciekawsze, często bardzo eksperymentalne metody wpajania wiedzy, dzięki którym uczniowie nie tylko uczą się określonej umiejętności, ale również nabywają cechy konieczne do życia w społeczeństwie.

Będąc przy progresywistycznym podejściu do edukacji warto wspomnieć o zwolenniku tej ideologii Williamie Heardzie Kilpatricku, który opracował metodę nauczania znacznie odbiegającą od dotychczasowych przebiegów lekcji. Stworzona przez niego tzw. „metoda projektów” odrzucała podręcznik, jako główne źródło wiedzy oraz sprzeciwiała się pamięciowemu jej przyswajaniu. Zajęcia prowadzone wg tej metody polegały na tym, że uczniowie sami wybierali i planowali sobie zadania. Kilpatrick zredagował program oparty na 4 kategoriach. Pierwsza zawierała projekt twórczy, którego zadaniem było urzeczywistnienie teoretycznego planu. W drugiej kategorii mieści
się projekt dostarczający przyjemności, którego priorytetem jest dawanie satysfakcji natury estetycznej. W trzeciej kategorii jest projekt problemowy, ostatnia kategoria obejmuje projekt „konkretyzujący uczenie się”, polegający na zdobywaniu, określonej umiejętności lub zasobu wiedzy.

W zamyśle autora „metody projektów” miała ona umożliwiać realizowanie zadań edukacyjnych, uspołeczniać, rozwijać zdolności twórcze uczniów, kształtować ich wrażliwość estetyczną, doskonalić intelekt. Aby dobrze przeprowadzić lekcje za pomocą „metody projektów” należy zapoznać się z jej poszczególnymi fazami. Pierwszym etapem jest zainicjowanie projektu, czyli merytoryczne określenie ramy projektu i wybór tematów (najczęściej dokonywany przez uczniów). Następnie dzieci opracowują ramowy harmonogram projektu i dzielą się na grupy, o ile jest to projekt grupowy. Uczniowie dokonują opisu projektu, który analizują z nauczycielem. Kolejna faza to spisanie kontraktu, w którym uwzględnione będą temat i forma projektu, zadania dla członków grupy, źródła informacji, termin prezentacji, kryteria oceny projektu. Jednak w tym miejscu należy zauważyć, iż ocenianie uczniów znacząco różni się od ogólnie przyjętych zasad, dzieci debatują nad pracami i wspólnie dochodzą do pewnych ustaleń. Ocenie podlega nie tyle końcowy etap pracy, jak jakość działania w trakcie trwania współpracy. Następnie uczniowie gotowi są do wykonania projektu. W tej fazie ważne jest, aby nauczyli się oni właściwie podchodzić do realizacji obranego projektu, ustalać sensowny harmonogram działania, racjonalnie dysponować czasem, a także radzić sobie z powstającymi problemami czy konfliktami. Ostatnie etapy „metody projektów” to prezentacja i ocena, które odbywają się na forum klasy, dzieciom umożliwia się wówczas samoocenę, oraz analizę popełnionych błędów.

Z racji tego, że rola nauczyciela ogranicza się do stworzenia warunków pracy uczniom, motywowania ich oraz towarzyszenia w procesie poznawczym, taka forma prowadzenia zajęć pomaga dzieciom w samodzielnym życiu, uczy ich przedsiębiorczości, logicznego myślenia, rozbudza postawy badawcze i innowacyjne, budzi ciekawość
i wyobraźnię. Jest to według mnie idealna metoda nauki, tak z perspektywy ucznia jak i nauczyciela.

W moim mniemaniu współczesna edukacja jest po trochu mieszaniną złożoną z programów wielu nurtów filozoficznych i ideologicznych. Jedną z nowoczesnych metod prowadzenia lekcji jest praca w grupach.

Klasa zorganizowana wokół jednostki, jaką jest grupa stwarza korzystne relacje między uczniem
a nauczycielem. Rola nauczyciela opiera się na przysłuchiwaniu się dyskusjom, kontrolowaniu rozmów, ocenie poziomu pracy oraz pomocy w razie potrzeby. Po podzieleniu na grupy i usadzeniu się uczniów po uprzednim przygotowaniu do tego sali, rozpoczyna się pierwszy etap pracy, czyli stadium zapoznania się z problemem.
W tym momencie nauczyciel musi podać uczniom treść zadania, jasno określić cele, jakie mają osiągnąć, udostępnić im informacje i treści potrzebne do badania. Kolejny etap to rozwiązywanie problemu, czyli faktyczna praca w grupach. Następnie rozpoczyna się stadium transformacji, czyli ostatnia część pracy uczniów przed prezentacją wyników. Podczas prezentacji nauczyciel przekonuje się czy dzieci osiągnęły zamierzone cele. Przed tym stadium pedagog musi uświadomić uczniów jak będą oceniani i jak mają prezentować wyniki. W ostatniej części pracy, czyli stadium refleksji nauczyciel organizuje dyskusję na temat wykonanych prac i uzyskanych rezultatów, sprawdza czy uczniowie zrozumieli i zapamiętali niezbędne treści. Nauczyciel jak i uczniowie moim zdaniem powinni postrzegać taki rodzaj prowadzenia zajęć, jako ważny sposób zdobywania i utrwalania wiedzy, zacieśniania więzi między członkami grup oraz naukę współpracy i współzawodnictwa. Dzięki zapoznaniu się z tematem o pracy w grupach, będę potrafiła dobrze przeprowadzić taką lekcję, aby wszyscy uczniowie wynieśli z niej niezbędną wiedzę oraz by nikt nie czuł się poniżony, zaniedbany lub wręcz przeciwnie wykorzystany.

Niemały wpływ na edukację miał psycholog amerykański Jerome Seymour Bruner, który swoimi badaniami znacząco wpłynął na współczesną dydaktykę. Jest on zdania, iż wiedza jest czymś nieskończonym i człowiek nigdy nie ogarnie jej w całości, a rozwój intelektualny jest najważniejszym zadaniem jej pogłębiania. Dla Brunera kształcenie to proces w wyniku, którego jednostka nabywa umiejętności zdobywania wiedzy.

Będąc przy terminie brunerowskiej teorii kształcenia chciałabym przypomnieć strategie związane
z 4 pedagogicznymi wzorami uczenia się. Uczenie się w systemie behawioralnym to metoda oparta na filozofii kar i nagród, to nic innego jak ciągłe utrwalanie relacji między bodźcem a reakcją. Uczenie się wg wzoru procesualno- poznawczego to modyfikowanie posiadanej wiedzy i umiejętności poprzez pozyskiwanie kolejnych doświadczeń, zdobywanie nowych informacji. Natomiast uczenie się w synergetycznym kontekście polega na tworzeniu grup uczących się, powstawaniu ich wzajemnych relacji oraz śledzeniu współpracy i współzawodnictwa między członkami zespołów. Kształcenie wg ostatniego wzoru, czyli metody całościowego uczenia się opiera się na podmiotowym traktowaniu wychowanka oraz pomocy w kształtowaniu jego osobowości i charakteru.

Należy pamiętać o tym, iż pedagogika a szczególnie te jej dziedziny związane z edukacją ulegają wpływom społeczeństwa i poddają się ciągłym jego oddziaływaniom. Dziś pedagogika to już nie wyłącznie nauka o wychowaniu a zespół nauk o metodach, środkach, treściach i formach organizacji procesów wychowawczych, kształtowania osobowości oraz wiedzy o rzeczywistości. Wiedzę, jaką zdobyłam na zajęciach z pedagogiki z pewnością wykorzystam będąc nauczycielem. W swojej przyszłej pracy pragnę wypróbować innowacyjne metody nauczania, i traktować kształcenie moich przyszłych uczniów nie wyłącznie, jako wpajanie im treści podręcznikowych, ale także, jako próbę przygotowania ich do życia w społeczeństwie według ogólnie przyjętych zasad moralnych.