Modele pielęgnowania

Podstawy teorii pielęgniarstwa

Terminy charakteryzujące podstawy teoretyczne

• Nauka- rodzaj specjalnej wiedzy skoncentrowanej na specyficznym temacie i umiejętnościach oraz metodologii koniecznej do dostarczania tej wiedzy.

Cel- określenia prawd z zakresu pielęgniarstwa, czynników warunkujących przebieg istotnych zdarzeń.

• Wiedza zakres treści danej dyscypliny naukowej.to treści testowane empirycznie, możliwe do zaobserwowania i wielokrotnej weryfikacji.

• Fenomen /koncepcja drugorzędowy zakres treści składających się na naukę, przyjmowany na zasadzie wiary i doświadczenia,dopuszczający możliwość naukowego opisywania i wyjaśniania ( wydarzenia i fakty bezpośrednio dostrzegane przez rozsadek ( pielęgn. wpływa na stan zdrowia)

• Filozofia- koncentruje się wokół opinii , sądów i komponentów pielęgniarstwa, które nie są możliwe do empirycznego testowania, uważane za rzetelne i prawdziwe poprzez zaakceptowanie i wyznawanie przez grupę zawodową pielęgniarek i społeczna ich afirmacje.

• Teoria- obejmuje fenomen i wiedzę dyscypliny, w formie uporządkowanej dostarczającej informacji dla członków dyscypliny, jak mogą ją wykorzystać w praktyce

-nadaje sens, istotę bieżącym wydarzeniom zdrowotnym

-kontroluje je

-przewiduje przyszłe zdarzenia przez stosowanie działań w obrębie określonego fenomenu

Etapy tworzenia teorii

• Formułowanie definicji odzwierciedlających interesujące naukę cechy świata zewnętrznego

• Tworzenie pojęć przez łączenie definicji abstrakcyjnych i operacyjnych w celu odzwierciedlenia istoty zjawiska np. przedstawianie rzeczywistości w formie graficznej

• Udowadnianie i przedstawianie wzajemnych relacji pomiędzy pojęciami- sformułowanie twierdzeń teoretycznych

• Stworzenie teorii poprzez łączenie w sposób uporządkowany w jedną całość twierdzeń.

Teoria jest logicznym , złożonym układem fragmentów wiedzy nauki, który prezentuje systematyczne spojrzenie na fenomen pielęgniarstwa,opisuje , wyjaśnia ,przewiduje i w pewnym zakresie kontroluje praktykę pielęgniarską.

Model- daleko zaawansowany etap rozwoju teorii ( nie może jej zastąpić)

• Schematyczny reprezentant kilku aspektów rzeczywistości teoretycznej bądź empirycznej

• Model empiryczny- odzwierciedla obserwowaną rzeczywistość.

• Model teoretyczny-reprezentuje rzeczywistość , która nie jest bezpośrednio obserwowalna, w celu odzwierciedlenia relacji zachodzących pomiędzy pojęciami, założeniami a rzeczywistością.

Koncepcje

• Bazują na abstrakcyjnych fundamentach, można je określić jako „subiektywne istoty teorii”, dla której są wymyślone

• Zawierają pojęcia: człowiek ,środowisko , zdrowie , pielęgniarstwo

Model

• Jest schematycznym reprezentantem kilku aspektów rzeczywistości teoretycznej bądź empirycznej

-Modele empiryczne –odwzorowuje obserwowalną rzeczywistość( np. model serca)

-Modele teoretyczne-reprezentuję rzeczywistość , która nie jest bezpośrednio obserwowalna, lecz tylko przez dobór słów i definicji w specjalnym języku teorii, lub z wykorzystaniem modeli graficznych , matematycznych, w celu odzwierciedlenia relacji zachodzących pomiędzy pojęciami, założeniami a rzeczywistością

• Jest wyznacznikiem etapu rozwoju teorii , nie może go zastąpić

Paradygmat- pojęcie wprowadził do filozofii nauki Kuhn w XX w.

• Wiedza , filozofia i teoria danej dyscypliny naukowej , uporządkowana w strukturę, tzw.sieć wspólnie akceptowaną przez przedstawicieli dyscypliny

• Zawiera przede wszystkim poglądy dotyczące: rozstrzygania podstawowych problemów naukowych, podstawowych kryteriów naukowej poprawności wiedzy, zakresu i granic eksperymentu naukowego, metod i technik badawczych stosowanych w dochodzeniu do prawd nauki

• Odzwierciedla kierunki działań badawczo-praktycznych

Współczesny paradygmat pielęgniarstwa-postmodernistyczny

• Obejmuje filozofię pielęgniarstwa przesyconą ideą humanizmu

• Pielęgniarstwo postrzegane jest jako profesja oparta na gruntownej wiedzy empirycznej, ale również przekonaniach, wartościach , doświadczeniu przedstawicieli pielęgniarstwa

• Pielegniarka świadczy opiekę opartą na profesjonalnym pomaganiu oraz holistycznym postrzeganiu pacjenta, który współprzyczynia się do osiągnięcia swojego zdrowia

Funkcje teorii – podstaw teoretycznych w pielęgniarstwie

• Podsumowanie wiedzy,stworzenie podstaw do interpretowania teorii i faktów

• Zastosowanie w praktyce w celu przewidywania i wyjaśniania wpływu na proces zdrowienia człowieka poprzez opiekę pielęgniarską

• Dostarczanie dowodów na poprawność lub braki w ujęciu fenomenu pielęgniarstwa

• Tworzenie nowych rozwiązań teoretycznych poprzez analizowanie i kojarzenie rezultatów badań(kumulatywność wiedzy naukowej)

Pasteur”Praktyka bez teorii jest jedynie rutyną, tylko teoria może przynieść i rozwinąć ducha inwencji”

I teoria pielęgniarstwa 1860 F. Nightingale

• ur.12 maj 1820

• Ukończyła 4 miesięczny kurs pielęgnowania w Kaiserwerth (Niemcy) szkolenie w zakresie opieki nad ciężko chorymi w Paryżu

Aktywność zawodowa

• Przełożona zakładu dla nauczycielek i innych chorych kobiet 1853

• Generalna przełożona pielęgniarek szpitali armii brytyjskiej w czasie wojny krymskiej 1854-56

• Założycielka pierwszej szkoły pielęgniarskiej przy szpitali św Tomasza w Londynie 4.06.1860

• Organizatorka opieki nad chorymi i propagatorka idei społecznych 1853-98

I teoria pielęgniarstwa 1860 F. Nightingale- model teoretyczny

• Pojęcia: osoba pacjenta, , zdrowie ,środowisko , pielęgniarstwo

• Pacjent-komponent biologiczny, psychiczny, społeczny i duchowy

( holistyczne postrzeganie osoby)

Wymiar biologiczny

Człowiek

• Posiada zdolność i możliwość przede wszystkim do takiego kształtowania środowiska, aby nie powodowało ono zaburzeń funkcjonowania jego organizmu, a jeżeli już pojawiają się objawy choroby, przeżywania procesu zdrowienia;

• Umieszczany jest w centrum opieki pielęgniarskiej najczęściej jako pojedyncza osoba , indywidualnie, chociaż okazjonalnie również rodzina pacjenta;

• Jako osoba korzysta z opieki pielęgniarskiej zarówno w sytuacji zdrowia jak i choroby

• Mimo biernej roli jaka przypisuje mu się w pielęgnowaniu posiada potencjalną zdolność do przezywania procesu zdrowienia kreowanego przez czynniki środowiska zewnętrznego

Wymiar psychiczny

Definiowane są elementy;

• Postrzegania własnej osoby

• Emocjonalne

• Intelektualne

Mogą być modyfikowane przez celowe i systematyczne zmiany w obrębie środowiska zewnętrznego

Wymiar społeczny

• Pacjent nie może być izolowany od innych- znaczenie kontaktów interpersonalnych

• Najważniejszym elementem jest wymiar duchowy wraz z praktykowaniem religijnym

Zdrowie -Florence Nightingale

• To nie tylko brak choroby ale zdolność do wykorzystywania tych wszystkich sił , którymi człowiek może dysponować w celu własnego rozwoju i bycia szczęśliwym.

• Możliwe jest do osiągnięcia poprzez wprowadzenie zmian w środowisku

( czystość otoczenia , wody , prawidłowe odżywianie itp.)

• Jest warunkowane czynnikami środowiska funkcjonującymi zgodnie z prawami natury.

• Czynniki determinujące zdrowie i określające obszar pielęgniarstwa- kanony- elementy środowiska( fizyczne i interpersonalne) pacjenta

Kanony pielęgniarstwa

• Dbanie aby powietrze jakim oddycha pacjent było tak czyste jak powietrze zewnętrzne, nie narażając go na oziębienie( wietrzenie pokoju , okrywanie i ocieplanie pacjenta)

• Stwarzanie pacjentowi bez konieczności specjalnego układania się zobaczenia przez okno słońca i nieba( usytuowanie łóżka , spacerowanie werandowanie)

• Zapewnienie wypoczynku przez kreowanie dźwięków najbliższego otoczenia

• Zapewnienie różnorodności bodźców w najbliższym otoczeniu – monotonia utrudnia proces zdrowienia( kwiaty , czytanie , obrazy , haftowanie)

• Dbanie o higienę własna i pacjenta z wykorzystaniem „świeżej” wody( osobista podłogi , pokój, bielizna osobista)

• Likwidowanie niepokoju i innych przykrych dolegliwości( ścielenie łóżka , zmiana bielizny pościelowej, dodatkowe wyposażenie łóżka)

• Zachowywanie apetytu poprzez różnorodność potraw i przestrzeganie diety

• Komunikowanie terapeutyczne pozbawione nadmiernego budzenia nadziei, pocieszania, gadatliwości oraz ciągłego udzielania rad ( rozmowa , milczenie słuchanie)

• Obserwowanie zachowań pacjenta jako podstawowy sposób gromadzenia o nim wiarygodnych informacji

• Organizowanie opieki nad pacjentem i pracy własnej- posiadanie zdolności przewidywania i panowania nad zdarzeniami w opiece

• Pielęgniarkę powinny cechować:

prawdomówność , punktualność , zaufanie, cierpliwość , spostrzegawczość , empatia, pracowitość , zdyscyplinowanie , roztropność.Cechy te współistnieją z powołaniem

• Zapewnienie warunków sanitarnych w miejscu pobytu człowieka , szczególnie grup ludzi( usuwanie nieczystości , czysta woda).

Florencja Nightingale- pielęgniarstwo

Pielęgniarstwo to sztuka i nauka.

• Sztuka- gdyż jest to indywidualnie dla każdego pacjenta stwarzanie najlepszych możliwości w celu zdobywania kondycji dla postępowania zgodnego z naturą.

• Nauka- dostarczanie przez modyfikowanie środowiska w takim kierunku by stało się narzędziem naturalnych praw zdrowia

• Zorientowane jest na całej osobie pacjenta potencjalnie zdolnej do przeżywania procesu zdrowienia.(Leczenie wpływanie korygująco- naprawcze.)

Model teoretyczny pielęgniarstwa Virginii Henderson

• Urodziła się w Kansas City 30 XI 1897r

• Po wybuchu I wojny światowej podjęła decyzję o wstąpieniu do Amerykańskiej Wojskowej Szkoły Pielęgniarstwa w Waszyngtonie

• Pracowała jako pielęgniarka środowiskowa i nauczycielka pielęgniarstwa

• 1930 ukończyła studia w zakresie pedagogiki

• 1953- praca w Yale Uniwersity- sformułowała definicję pielęgniarstwa zaakceptowaną przez MRP

• 1991-”Natura pielęgniarstwa- refleksje po 25 latach”- ostatnia publikacja- miała 94 lata

Założenia teorii Virginii Henderson

• Kontynuowanie idei F. Nightingale, korzystanie z teorii potrzeb Maslowa

• Podkreślała znaczenie przejawów podstawowej aktywności człowieka podejmowanej na rzecz zdrowia, jego potęgowania, zapobiegania i przywracania poprzez zaspokajanie wyraźnie określonych potrzeb.

• Sam człowiek i jego rodzina ponoszą odpowiedzialności za zdrowie

• Pielęgniarstwo wtedy , gdy człowiekowi brakuje: siły , chęci , wiedzy do podejmowania aktywności w pełni samodzielnie

• Opiekuńcza troskliwość (pacjent w centrum uwagi, ciągła opieka, ciepło i miłość).

• Pielęgniarstwo- odrębna profesja- skupiona wokół człowieka i jego podstawowych potrzeb zdrowotnych , wokół zapewnienia pomocy w rozwiązywaniu jego problemów, wtedy , gdy on sam czynić tego nie jest w stanie

• Pielęgniarstwo-praktyka, edukacja, badania pielęgniarskie.

• Opisuje 4 wiodące pojęcia:osoba, zdrowie,środowisko , pielęgniarstwo

Osoba

• W opiece- pierwsze miejsce –wyposażenie pacjenta w wiedzę i umiejętności dbania i dążenia do zdrowia

• Uniwersalne potrzeby człowieka

• Niezależna całość , funkcjonująca poprzez zaspokajanie 14 potrzeb zwanych uniwersalnymi-ich stosowanie pozwala na wskazanie realnego zapotrzebowania na opiekę.

Zawarte one zostały w publikacji opracowanej na prośbę MRP „Podstawowe zasady pielęgniarskiej troskliwości”

W tym okresie wystąpiła krytyka systemu opieki zdrowotnej , gdzie głównym ośrodkiem jest choroba a szpital miejscem jej leczenia

W nowym systemie opieki nad zdrowiem stało się promowanie zdrowia, zapobieganie chorobie i podstawowa opieka zdrowotna

Potrzeby- wokół których skupiają się zasadnicze komponenty pielęgniarstwa

-dopływ świeżego powietrza, normalne oddychanie

-pożywienie odpowiednie do struktury anatomiczno-fizycznej, wieku, stanu zdrowia, rodzaju wykonywanej pracy

-dostarczanie napojów w w wystarczającej ilości i jakości

-usuwania produktów przemiany materii

-ruchu i utrzymania właściwej postawy ciała

-snu i odpoczynku

-odpowiedniego ubioru i codziennych możliwości ubierania i rozbierania się

-utrzymania w normie temperatury ciała

-utrzymania czystości ciała

-unikania niebezpieczeństw otoczenia

-komunikowania się z innymi ludźmi w wyrażaniu swych obaw , potrzeb i opinii

-oddawania się praktykom religijnym stosownie do wyznawanej wiary

-celowej pracy

-uczenia się, odkrywania, przejawiania zainteresowań warunkujących prawidłowy rozwój, zdrowie , a także korzystanie z dostępnych środków sprzyjających zdrowiu

Uwarunkowania, które pielęgniarka uwzględnia w zapewnieniu swojej pomocy

• Te, które występują zawsze:

• wiek,

• temperament,

• stan emocjonalny lub przemijający nastrój,

• stan socjalny lub kulturowy,

• właściwości fizyczne i intelektualne.

• Występujące incydentalnie ( stany patologiczne 12 np. -zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej

-ostry niedobór tlenu

-szok , zapaść , krwotok

-stany zakaźności

-unieruchomienie spowodowane chorobą lub leczeniem

• Wymagające wprowadzenia specjalnych modyfikacji w zapewnieniu pomocy

Uwarunkowania indywidualne mające wpływ na odczuwanie potrzeb

• Właściwości biologiczne

-wiek, masa ciała sprawności motoryczne, funkcjonowanie receptorów wzroku , słuchu ,dotyku, równowagi

• Właściwości psychiczne

-temperament,stan emocjonalny, krótkotrwały nastrój, możliwości intelektualne

• Właściwości społeczno – kulturowe

-stan społeczny , kulturowy

• Zaburzenia w stanie zdrowia

-zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, niedotlenienie, wstrząs, zaburzenia świadomości, zaburzenia termoregulacji, uszkodzenia skóry, zaburzenia w zakresie aktywności ruchowej, ból

• Stany szczególne

-przedoperacyjny, pooperacyjny

V. Hendreson- zdrowie

• Zdolność człowieka do niezależnego , czyli samodzielnego zaspokajania potrzeb ( definicja zbieżna z WHO – wspólnym celem jest możliwość osiągnięcia optymalnego poziomu jakości życia w rozwoju jednostki)

• Na poziom zdrowia wpływa:

-aktywność własna jednostki, wiek ,

-możliwości fizyczne i intelektualne,

• stan emocjonalny ,

• temperament,

• uwarunkowania kulturowe

V. Hendreson- środowisko

• Wpływa na zaspokajanie potrzeb człowieka, efektywność życia i rozwój organizmu

• Elementy składowe:

-osoby w kręgu rodziny i relacje zachodzące pomiędzy nimi a pacjentem

-warunki socjalno-bytowe- warunkujące prawidłowe funkcjonowanie w oparciu o potrzeby

V. Hendreson-pielęgniarstwo

• Przedstawione poprzez funkcję pielęgniarki „unikatową funkcja pielęgniarki jest asystowanie człowiekowi choremu lub zdrowemu w podejmowaniu tych wszystkich aktywności, które mają znaczenie dla zachowania zdrowia, powrotu do zdrowia , albo dla zapewnienia spokojnej śmierci, a które mógłby wykonywać sam, gdyby miał potrzebną ku temu siłę,wolę albo wiedzę. Pomoc winna być świadczona w taki sposób, aby człowiek mógł uzyskać niezależność tak szybko, jak to jest tylko możliwe”

• Pielęgniarka –rola

-środek zastępczy uzupełniający niedostatki, zastępuje w tych działaniach dla których pielęgnującemu brak sił

-pomocnik , wspomagający pacjenta w wykonywaniu czynności samoobsługowych, motywującym do aktywności, pomagającym w przyswajaniu wiedzy i umiejętności potrzebnych do opiekowania się własnym zdrowiem

-partnerem ustalającym wspólne postępowanie pielęgniarskie

• Pielęgniarstwo – wymiar naukowy- badania naukowe w celu rozwiązywania sytuacji zdrowotnych w praktyce opiekuńczej, budowanie struktur teoretycznych z wiedzy naukowej, kształtowania w zawodzie pielęgniarki zgodnie z oczekiwaniami społecznymi

Fazy metodycznego postępowania pielęgniarki

• Gromadzenie danych

• Pisemne i szczegółowe opracowanie planu opieki

• Dokładne wykorzystywanie planu i dokonywanie w nim modyfikacji

• Ocena osiąganych rezultatów

Nie pisze o potrzebie formułowania diagnozy pielęgniarskiej, stwierdza ,że diagnozę stawia lekarz.

Model teoretyczny pielęgniarstwa Dorothei Orem

• Ur. 1914 r w Baltimore w stanie Maryland

• W latach 30 uzyskała dyplom pielęgniarki, stopień bakałarza 1939r. i magistra na Katolickim Uniwersytecie Ameryki 1945r.

• 1958-59 konsultant na Wydziale Zdrowia ,Edukacji i Spraw Socjalnych uczestniczyła w projekcie poprawy praktycznej nauki zawodu pielęgniarki( wówczas powstało pojecie „samoopieki’)

1.Teoria samoopieki

• Podstawowe założenie – człowiek posiada naturalną skłonność do zapewnienia opieki sobie samemu oraz opiekowania się osobami od niego zależnymi

• Samoopieka- wyuczona aktywność, którą człowiek podejmuje i kontynuuje w celu utrzymania życia , zdrowia i dobrego samopoczucia

• Indywidualna zdolność do samoopieki zależy od wielu czynników :wiek , płeć , etap rozwojowy, stan zdrowia, orientacja socjokulturalna, styl życia, czynniki środowiskowe, dostępność do źródeł pomocy, system rodzinny, tryb życia, środki – ich osiągalność i przydatność, system opieki nad zdrowiem.

• Samoopieka jest zapewniana przez realizację potrzeb:

-uniwersalnych ,

• rozwojowych,

• -w zaburzeniach stanu zdrowia/dewiacjach

Potrzeby uniwersalne

-zapewnienie wystarczającej ilości powietrza

-zapewnienie odpowiedniej ilości płynów

-prawidłowe odżywianie

-wydalanie

-utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością a odpoczynkiem

-utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a interakcjami społecznymi

-zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu i dobremu samopoczuciu

-dążenie do własnego rozwoju w harmonii z indywidualnymi i potencjalnymi możliwościami

Potrzeby rozwojowe

• Uniwersalne związane z utrzymaniem życia i zdrowia oraz prawidłowego rozwoju w poszczególnych okresach życia lub etapach rozwojowych. umożliwiające osiąganie coraz wyższego poziomu organizacji ludzkich struktur i dojrzałości.

• Specyficzne występujące w sytuacjach niekorzystnych dla rozwoju jednostki. Zapewnienie opieki zapobiegającej szkodliwym wpływom na rozwój człowieka, umożliwiającej ich zmniejszenie lub przezwyciężenie.

Potrzeby w zaburzeniach stanu zdrowia
odchylenia od stanu zdrowia –dewiacje- zranienia , choroby , upośledzenia

• Poszukiwanie i zabezpieczenie pomocy medycznej w przypadku narażenia na czynniki fizyczne, biologiczne lub środowiskowe mogące wywołać stany patologiczne

• Świadomość następstw stanów patologicznych i ich ewentualnego wpływu na rozwój człowieka

• Konieczność przestrzegania zaleceń związanych z leczeniem i rehabilitacją

• Świadomość i konieczność niwelowania następstw leczenia

• Modyfikowanie koncepcji siebie, akceptacja faktu zależności od innych osób

• Uczenie się życia z następstwami choroby, konieczność zmiany stylu życia

2.Teoria deficytu samoopieki

• Określa kiedy jest niezbędna pomoc pielęgniarki, kiedy człowiek wymaga asystowania w samoopiece teraz i w przyszłości

• Gdy człowiek dorosły lub osoba zależna od innych ( np.dziecko lub osoba starsza)są z różnych powodów niezdolne bądź nie w pełni zdolne do zapewnienia sobie stałej i efektywnej samoopieki

-ograniczenie lub niezdolność do zaspokajania potrzeb w zakresie samoopieki- dotyczy 3 kategorii potrzeb

-zwiększonego zapotrzebowania na samoopiekę- w sytuacjach zaburzenia stanu zdrowia

W sytuacji deficytu pielęgniarka całkowicie lub częściowo kompensuje istniejące ograniczenia, wspiera , uczy

Pielęgniarka posługuje się 5 metodami;

1.Własnych akcji i działań dla drugiego człowieka

2.Przewodzenia i kierowania

3.Wspierania fizycznego i psychicznego

4.Kształtowania środowiska wspierającego rozwój osoby

5.Uczenia.

Teoria deficytu samoopieki

Pielęgniarka asystuje pacjentowi stosując metody:

• Działanie „za” i „dla” pacjenta ( respektowanie autonomii, szybkie zastępowanie innymi metodami)

• Kierowanie , doradzanie , udzielanie wskazówek( gdy pacjent wymagający pomocy ma trudności z dokonaniem wyboru pomiędzy różnymi rozwiązaniami)

• Udzielanie wsparcia:

• -emocjonalnego- warunki do swobodnego wyrażania swoich myśli i emocji,

-wartościującego-zwiększenie jej szacunku do siebie i pozytywnej samooceny,

-instrumentalnego- pomoc w konkretnej sprawie

• Stwarzanie środowiska sprzyjającego rozwojowi człowieka ( fizycznego i społecznego np. grupy wsparcia)

• Uczenie ( wiedza wyjściowa, doświadczenie , wiek). System pielęgniarstwa- jest systemem zapewnienia pomocy.

3.System pielęgniarstwa- jest systemem zapewnienia pomocy. 3 systemy pielęgnowania w zależności od deficytów opieki

• System całkowicie kompensacyjny- bardzo duże deficyty w samoopiece np. nieprzytomni... Pacjent wykazuje pełną zależność od pielęgniarki.

• System częściowo kompensacyjny-metody pomagania dobierane indywidualnie zależnie od rodzaju deficytu i możliwości pacjenta. Zarówno pielęgniarka i pacjent podejmują aktywność w zapewnieniu samoopieki.

• System wspierająco- edukacyjny – brak u pacjenta wiedzy , motywacji , pomoc w podejmowaniu decyzji. Pielęgniarka podejmuje rolę promowania pacjenta jako agenta samooopoieki.3.Systemy pielęgniarstwa

Definicje pojęć wg Orem

• Osoba- zintegrowana wewnętrznie jedność, zróżnicowana pod względem strukturalnym i funkcjonalnym. Posiada zdolność do refleksji , samoświadomość, myślenie abstrakcyjne , posługiwanie się symbolem, zdolność do działań celowych, dąży do dojrzałości i samorozwoju. Jest zdolny do zapewnienia sobie samoopieki.

• Zdrowie-stan pełnego dobrego samopoczucia fizycznego , psychicznego i społecznego. Stan pełnej integracji strukturalnej i funkcjonalnej oraz pełnego rozwoju.

Dobrostan jest przeżywaniem przez człowieka pełnego poczucia zadowolenia, przyjemności , szczęścia. Przejawy-rozwój osobowości , aktywność.

• Środowisko- człowiek i środowisko stanowią jedność.czynniki środowiska wpływające na zapotrzebowanie na opiekę: fizyczne , chemiczne, biologiczne i społeczne.

• Pielęgniarstwo- -służba społeczna – troszczenie się o tych , którzy nie są w stanie zapewnić sobie samoopieki ( zbyt wiele różnych aktywności- ilość i jakość). Sztuka wymagająca wiedzy i umiejętności. Dyscyplina praktyczna. 3 typy wiedzy pielęgniarskiej- 1.spekulatywnie praktyczna, 2.kliniczna, 3 z innych nauk

-2 rodzaje aktywności- określająca- rozpoznanie potrzeb , produktywna-planowanie , realizacja , ocena.

• Samoopieka -aktywność i zachowanie człowieka , jakie on sam inicjuje (dla siebie i innych) i realizuje, aby zachować życie, utrzymać zdrowie i osiągnąć dobrostan. To działania świadome , wyuczone i rozważnie dobierane. Człowiek sam decyduje , planuje , realizuje i ocenia efekty. Może popełniać błędy.

• Agenda samoopieki- właściwości struktury i funkcjonowania człowieka jakimi on dysponuje i dzięki którym może odpowiadać na ciągłe zapotrzebowania związane z regulowaniem własnych procesów życiowych, utrzymaniem strukturalnej i funkcjonalnej integracji oraz promowaniem własnego rozwoju

• Domaganie samoopieki terapeutycznej-zapotrzebowanie człowieka na te wszystkie rodzaje samoopieki, jaki są niezbędne do utrzymania życia, zapewnienia sobie dobrostanu, rozwoju i w dewiacjach ( stanach odchyleń od pełnego stanu zdrowia)

• Deficyt samoopieki terapeutycznej- występuje gdy zapotrzebowanie na opiekę terapeutyczną jest większe niż to czym człowiek dysponuje

• Agenda pielęgniarstwa-specjalne właściwości , które umożliwiają pielęgniarkom zapewnienie pomocy człowiekowi w samopielęgnowaniu wtedy, kiedy jego własna agenda samoopieki zawodzi.

Kroki procesu pielęgnowania wg Orem

• Diagnozowanie , ustalenie zakresu pomocy( w 3 rodzajach potrzeb, określenie możliwości pacjenta, określenie deficytów w samoopiece i czynników powodujących ich wystąpienie

• Wybór odpowiedniego systemu pielęgnowania i zaplanowanie interwencji

• Postępowanie zgodne z planem przez wspólne z pacjentem ustalanie celów, asystowanie w jego osiągnięciu, bieżąca ocena

Model samoopieki wg D. Orem a proces pielęgnowania
Proces pielęgnowania Model samoopieki

Model teoretyczny pielęgniarstwa Hildegardy Peplau

• Ur. w 1909r w Reading w Pensylwanii

• 1931 uzyskała dyplom pielęgniarki

• Stopień bakałarza w dziedzinie psychologii interpersonalnej -1943, mgr z zakresu pielęgniarstwa psychiatrycznego-1947 , dr z pedagogiki- 1953

• Na uniwersytecie w New Jersey uzyskała nominację profesorską-1960

• Była konsultantem WHO

Model relacji międzyludzkich H. Peplau

• Opublikowany w 1952r.W swoim modelu Peplau przedstawia pielęgniarstwo jako proces interpersonalny, zaangażowani są pacjent i pielęgniarka, wspólny cel – przywrócenie zdrowia. obie strony uczą się od siebie i ubogacają nawzajem.

• Relacje pielęgniarka- pacjent

-terapeutyczne dla pacjenta,

-edukacyjne, sprzyjające dojrzewaniu i rozwojowi osobowości dla pacjenta i pielęgniarki

Profesjonalna pomoc pielęgniarki umożliwia pacjentowi zrozumienie własnego problemu, później jego aktywne rozwiązanie, przyczynia się do rozwoju zachowań konstruktywnych w stosunku do siebie i innych.

• Duża rola umiejętności komunikowania interpersonalnego. 4 fazy w relacji pacjent – pielęgniarka:

-orientacji

-identyfikacji

-eksploatacji

-rozwiązania

Fazy w relacji pacjent – pielęgniarka:

• 1.Orientacji- 2 obce osoby spotykają się , pacjent (lęk , niepewność)poszukuje profesjonalnej pomocy, nawiązanie kontaktu , wstępne zidentyfikowanie problemu. Czynniki wpływające na przebieg fazy: doświadczenie , wiek,wykształcenie, orientacja socjokulturowa.

Zidentyfikowanie problemu , pozyskanie zaufania pacjenta.

Pielęgniarki pytania- co jest najważniejsze , od czego zacząć, jak wyjaśniać?

Pielęgniarka ma za zadanie ciągłe orientowanie pacjenta w tym wszystkim , co jest dla niego niejasne.

• 2.Identyfikacji-pacjent osiąga możliwość obchodzenia się bez pomocy pielęgniarki, ”pomaga sam sobie”, wskazuje osoby mogące mu pomóc. Aktywnie szuka pomocy lub biernie czeka. Zachowania pacjenta względem pielęgniarki:

-aktywny udział i współdziałanie

-pełna autonomia i niezależność

-bierność i zależność od pielęgniarki

Pod koniec pacjent nabiera poczucia zdolności do zmagania z problemem. Pielegniarka –akceptuje, przejawia optymizm ,ciągle obserwuje. Świadomość siebie i swoich uczuć i postaw- warunkuje rozumienie innych ludzi

• 3.Faza eksploatacji

• wykorzystanie przez pacjenta pomocy , którą oferuje mu opieka zdrowotna –rozszerzanie wiedzy, stawianie żądań

• - możliwość kontrolowania różnych sytuacji.

Pacjent- wykazuje coraz większe zainteresowanie rozszerzaniem samoopieki, poczucie kontroli i panowania nad sytuacją, aktywny , odpowiedzialny za swoje zdrowie, coraz bardziej niezależny.

pełne zaspokojenie potrzeb.

Pielęgniarka zachęca pacjenta do ujawnienia swoich uczuć i emocji, stosuje techniki komunikowania terapeutycznego, akceptacja , zaangażowanie.

• 4.Faza rozwiązania– rozwiązanie problemów zdrowotnych, zdolność do samodzielnego funkcjonowania. Stawia sobie nowe cele.

Rezultat – większa dojrzałość obu stron .

Role pielęgniarki w relacji terapeutycznej z pacjentem- wg Peplau

• Obcy- pytania-jaka ona jest, czego mogę od niej oczekiwać, jak będzie mnie traktować.

Pielęgniarka akceptuje , traktuje pacjenta jako silnego emocjonalnie aż do czasu gdy okaże się, że tak nie jest. Powinna zdawać sobie sprawę ,ze pacjent jej zachowania i odezwania interpretuje po swojemu, powinna tak mówić i zachowywać się aby było to zgodne z ocenami pacjenta.

• Źródło informacji –udzielanie odpowiedzi na pytania związane z jakimś szerszym problemem np. wykonawstwa różnych technik i procedur

• Nauczyciel-zapewnienie pomocy w konstruktywnym uczeniu się. jaka wiedze przekazać i jak aby zrozumiał.

• Przywódca- demokratyczny, szacunek do godności człowieka

• Zastępca- nie wolno używać zwrotów ;mama , brat, dziecko. Pielęgniarka podejmuje różne role zastępcze np. matkowanie- gdy wykonuje za niego czynności , partner- gdy pacjent podejmuje samodzielne decyzje.

• Konsultant –w problemowych dla pacjenta sytuacjach/określanie problemu, akceptowanie go, osiąganie rozwiązania.

Pacjent powinien sam ten proces inicjować.

Pielęgniarka - zapewnia pomoc w pogłębianiu rozumienia przeżywanych doświadczeń i uświadomieniu wiążących się z nimi uczuć w stosunku do siebie i w relacjach z innymi. Wprowadzanie zmian w zachowaniu chorego , które będą wywoływać pożądane reakcje.

Model Peplau a proces pielęgnowania
Proces pielęgnowania Fazy relacji wg Peplau

Definicje wg Peplau

• Osoba- organizm , który dąży do zmniejszenia napięcia wyzwolonego przez potrzeby.System posiadający właściwości biochemiczne, fizjologiczne i interpersonalne.Istota ciągle rozwijająca się poprzez interakcje z innymi.

• Zdrowie-pojecie abstrakcyjne, oznacza aktywność , rozwój osobowości i inne procesy człowieka, które zmierzają do twórczego , produktywnego życia osobistego i społecznego. Człowiek zdrowy posiada optymalny poziom leku, który wykorzystuje jako czynnik motywujący.

• Środowisko- wąsko głównie śr. terapeutyczne, którego głównym rodzajem jest śr, relacji pielęgniarka – pacjent. Także rodzinne , społeczne i kulturowe.

• Pielęgniarstwo- terapeutyczny proces interpersonalny. Celem pielęgniarstwa jest rozwój człowieka, pielęgniarka zapewnia pomoc w radzeniu sobie z trudnościami. Celem pielęgniarstwa jest rozwój człowieka.

Model teoretyczny pielęgniarstwa Callisty Roy

• ur.1939

• 1963 bakałarz

• 1966 mgr piel pediatrycznego

• 1975 mgr socjologii 1977 doktorat z socjologii

• Członek NANDA

Model teoretyczny, adaptacyjny pielęgniarstwa Callisty Roy- definicje

• Prace rozpoczęła w latach 60 XX w., w 1970 włączony model do kształcenia pielęgniarek.

• Osoba-system otwarty , całość składająca się z poszczególnych części, która jest nową jakością nie tylko suma tych części– sposób holistyczny.systemem jest indywidualna osoba , rodzina , grupa, społeczność , populacja.

-Są to odbiorcy opieki.

-Człowiek pozostaje stale w interakcji ze środowiskiem , aby przetrwać musi się dostosowywać.Pod wpływem bodźców uruchamia mechanizmy obronne :wrodzone(np.wytwarzanie przeciwciał) i wyuczonych ( np. opatrywanie ran). Brak efektywnych poczynań – niemożność dostosowani się do środowiska.

Mechanizmy obronne

-podsystem regulacyjny- związany z procesami fizjologicznymi

-podsystem poznawczy- mechanizmy kontrolna związane z wyższymi funkcjami nerwowymi-spostrzeganie , przetwarzanie, wydawanie sądów i opinii, uczenie się, emocje.

Wynikiem uruchomienia mechanizmów kontrolnych są określone zachowania

-sprzyjające adaptacji-prowadzą do integracji osoby

-odpowiedzi nieefektywne

Zależą one od stopnia zmiany jaką wywołuje bodziec , doświadczeń, wiedzy, mocnych i słabych stron człowieka

Model adaptacyjny pielęgniarstwa Callisty Roy- definicje

• Adaptacja

- proces- działania podejmowane w celu utrzymania równowagi- bodziec , mechanizmy obronne , zachowania( jest to proces aktywny , pozytywny , twórczy)

• stan– dynamicznej równowagi ze środowiskiem, umożliwia człowiekowi osiągnięcie jego osobistych celów

• Zakresy adaptacji:

1.fizjologiczny,

2.koncepcji siebie,

3.pełnionych ról społecznych,

4. tzw. współzależności, czyli relacji z innymi ludźmi

Zakresy adaptacji 1. Wymiar fizjologiczny

• Wymiar fizjologiczny-prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych układów i narządów

-zaopatrzenie w tlen- ukł. oddechowy i krążenia

-odżywianie- wzrost , rozwój , regeneracja tkanek

-wydalanie- usunięcie zbędnych produktów przemiany materii

-aktywność i wypoczynek

-ochrona- ciągłość skóry , odporność

-narządy zmysłów- kanał dla bodźców zewnętrznych -płyny i elektrolity- równowaga wodno- elektrolitowa

-funkcje układu nerwowego- pozwalają łączyć funkcje podsystemu regulacyjnego i poznawczego

-funkcje endokrynne, regulujące i kontrolujące procesy zachodzące w organizmie we współdziałaniu z układem nerwowym

Zakresy adaptacji 2. Koncepcja siebie

• Koncepcja siebie wiąże się z integracją psychiczną i duchową obejmuje:

-”ja fizyczne” wyobrażenie na temat własnego ciała

„ja idealne”- kim człowiek chciałby by i co chce osiągnąć

-”ja racjonalne”- racjonalne działanie w kierunku utrzymania samoorganizacji i unikania zaburzeń równowagi

-”ja moralno- etyczno- duchowe”- przekonania , wierzenia , system wartości , samoocena

Człowiek zintegrowany w sferze psychicznej i duchowej posiada wysoki poziom samoakceptacji , pozytywne postrzeganie siebie.

Zakresy adaptacji. 3 pełnionych ról

• Zakres pełnionych ról- warunek integracji społecznej. 3 poziomy pełnionych ról:

-pierwszorzędne-determinowane przez wiek , płeć, etap rozwojowy –rola matki , syna…

-drugorzędne- obejmują podejmowanie zadań związanych z pełnieniem ról podstawowych np. zawodowe

-trzeciorzędne- dobrowolnie wybrane -np. zainteresowania

Osoba zintegrowana w tym zakresie prawidłowo wypełnia swoje role i czerpie z tego satysfakcję.

Zakresy adaptacji 4. współzależności

• Współzależności- relacje z innymi ludźmi. Niezbędne do osiągnięcia integracji w sferze emocjonalnej.

Integracja – wyrównany stan emocjonalny i umiejętność budowania trwałych i wartościowych związków z innymi ludźmi.

Model adaptacyjny Callisty Roy- definicje

• Środowisko-wszystkie warunki , okoliczności i oddziaływania zewnętrzne, które wpływają na rozwój i zachowanie człowieka i grupy.Pielegniarka wg Roy powinna mieć wpływ na zmiany środowiska fizycznego i społecznego poprzez decydowanie w sprawach zdrowia, edukacji , przemysłu i polityki.

• W środowisku wewnętrznym i zewnętrznym 3 rodzaje bodźców

-ogniskowe- nagłe ,człowiek skupia na nich uwagę

-sytuacyjne , kontekstowe- mogące mieć wpływ na efekt działania bodźców ogniskowych

-pozostałe-mające wpływ na zdolność jednostki do zmagania się z zaistniałą sytuacją (wiedza, umiejętności)

• Zdrowie- określony punkt w czasie pomiędzy dwoma biegunami: dobrostanem i śmiercią.

Stan i proces stawania się osobą zintegrowaną- systematyczne podejmpwanie działań w kierunku osiągnięcia swoich celów, działania , w których przejawia się sens egzystencji.

• Pielęgniarstwo- podmiotem troski dla pielęgniarki jest człowiek u którego zwykle stosowane przez niego mechanizmy obronne są nie wystarczające dla zachowania wewnętrznej integracji.

Celem pielęgnowania-pomaganie człowiekowi ( rodzinie , grupie) w osiągnięciu bądź utrzymaniu zdrowia, poprzez uzyskanie możliwie pełnej adaptacji do środowiska.

Model C. Roy a proces pielęgnowania

• Cel pielęgnowania – umożliwienie człowiekowi możliwie pełnej adaptacji do środowiska

• W procesie pielęgnowania wyróżnia 6 etapów:

1.Ocena tych zachowań człowieka , które powstają w wyniku uruchomienia mechanizmów obronnych i dotyczą 4 zakresów adaptacji . Gromadzenie informacji- obserwacja , wywiad , pomiar, dane obiektywne i subiektywne.

2.Ocena działających bodźców zewnętrznych i wewnętrznych powodujących określone zachowania.Określenie czynników wpływających na zachowanie człowieka: kulturowych , rodzinnych,związanych z etapem rozwoju, integralność zakresów integracji, efektywności procesów poznawczych, środowiskowych.

3. Przedstawienie diagnozy pielęgniarskiej- powinna określać reakcje człowieka na bodziec( niemożność pełnienia roli pracownika ze względu na ograniczone poruszanie się.

4.Wyznaczenie celów- określenie pożądanych zachowań , jakie pacjent powinien wypracować, aby osiągnąć stan adaptacji.Powinny one uwzględniać czas.

5.Planowanie-wspólne z pacjentem określenie sposobów radzenia sobie z działającymi bodźcami.

6. Ocena końcowa- porównanie osiągniętych zachowań z założonym poziomem adaptacji.Powinna ona prowadzić do weryfikacji wcześniejszych etapów procesu pielęgnowania.