Liberalizm-jest to ideologia i kierunek polityczny, według którego wolność jest nadrzędną wartością, liberalizm ma charakter indywidualistyczny.

Był najbardziej charakterystyczną doktryną ustroju kapitalistycznego w okresie wolnej konkurencji.

W ramach tego systemu poglądów głoszono cztery zasady:

¦ wolności jednostki,

¦ własności prywatnej,

¦ bogacenia się,

¦ elastyczności ról życiowych.

Liberalizm to doktryna, która w centrum stawia człowieka i jego prawa. Każdy obywatel powinien posiadać nieskrępowaną swobodę, a instytucje polityczne mają za zadanie dać odpowiednie warunki do jak najlepszego jej wykorzystania. Państwo jest w tym wypadku głównym strażnikiem praw i wolności, zapewnia bezpieczeństwo. W gospodarce stawia na prywatną własność i wolny rynek. Warunkiem osiągnięcia szczęścia w społeczeństwie jest równość i wolność wszystkich obywateli. O swoją pozycje ludzie muszą jednak zabiegać sami. Państwo nie może zabierać lepszym i dawać gorszym, ponieważ takie działanie hamuje postęp i rozwój. Dlatego tak ważne jest, aby wszystkie działające w nim instytucje (zarówno społeczne, jak i polityczne) muszą dać człowiekowi najlepsze warunki do korzystania z wymienionych wyżej praw.

Państwo powinno spełniać rolę stróża porządku i bezpieczeństwa zewnętrznego oraz wewnętrznego. Ustrój parlamentarny i swobodna gra sił politycznych ma zapewnić demokracje i swobodę działania jednostki w obrębie życia prywatnego. Wszelkie bowiem ograniczenia, zahamowałyby dotychczas swobodne działanie społeczeństwa, próbę jego samodoskonalenia się, oraz postęp.

Nurty liberalizmu.

W doktrynie liberalizmu można wyodrębnić co najmniej trzy nurty polityki społecznej:

1) Naukowy- reprezentowany był głównie przez ekonomistów, którzy rozważali nad problemami społecznymi. Z wybijających się ekonomistów liberalnych, zajmujących się polityką społeczną w okresie międzywojennym, wymienić trzeba przede wszystkim W. Zawadzkiego i F. Zweiga. W. Zawadzki był przedstawicielem kierunku matematycznego w ekonomii politycznej. Zweig, reprezentując szkołę krakowską, rozwinął swą twórczość naukową w okresie lat trzydziestych, a po wojnie w Wlk. Brytanii. W okresie transformacji ustrojowej.

2) Polityczny- nurt ten oznaczał, że partie liberalne reprezentowały programy społecznych reform, odpowiadające wyłącznie interesom wąskich grup kapitału. Ugrupowania te walczyły metodami politycznymi: o wydłużenie czasu pracy czy o dogodny wymiar urlopu. W tym miejscu chcemy podkreślić, że polityka społeczna była w okresie międzywojennym, jak również jest obecnie, ważnym elementem przetargowym w politycznej działalności partii. Wątku tego w tej pracy znacząco nie rozwijam, traktując go jednak jako ilustrację empirycznego sposobu uprawiania polityki społecznej, charakterystycznego w tej doktrynie.

3) Praktyczny- występował w działalności administracji państwowej i terenowej. Ważnym podmiotem polityki społecznej były agendy rządowe, które w różnym stopniu realizowały zadania społeczne. W okresie międzywojennym było to przede wszystkim Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej. Polityczna orientacja tego resortu miała charakter lewicowy (ministrowie reprezentowali na ogół, a jego działalność szła w kierunku stopniowego przekształcenia ówczesnej rzeczywistości społecznej. W latach 90., kiedy zaczął się proces urynkowienia gospodarki, państwo poprzez swoje instytucje asekuruje znacznie mocniej grupy ryzyka socjalnego, choć działalność ta nie jest do końca skuteczna.

Model Brytyjski ( państwo opiekuńcze):

Anglicy mają dłuższe niż Niemcy doświadczenia w zakresie kreowania rozwiązań socjalnych. Już w 1576r. głoszono koncepcje umieszczania ubogich w pracy, po to, by sami starali zaradzić swojemu ubóstwu. W 160Ir. wydana została ustawa o prawie ubogich, która została znowelizowana dopiero w roku 1834.

Przez wiele lat w Wlk. Brytanii obowiązywała zasada laissez-faire, oznaczająca nieingerencję państwa i wolną rękę w kształtowaniu relacji ekonomicznych.

Warunki pracy i życia na przełomie XVIII i XIX wieku zmusiły rząd w 1802r. do wydania ustawy fabrycznej, chroniącej kobiety i dzieci przez ograniczenie godzin pracy. Praktycznie tematem w tym czasie zajmował się R. Owen, późniejszy prekursor MOP. Lata 1906-1914 są traktowane w Wlk. Brytanii jako czas reform socjalnych liberałów. Były one spowodowane kilkoma czynnikami: naciskiem od dołu, zmieniającym się nastawieniem do świadczeń socjalnych (wpływ reform socjalnych Bismarcka) oraz ideą samopomocy klasy robotniczej. Rząd w tym czasie wydał także ustawy o sporach zbiorowych i wynagrodzeniu robotników (1906r.), co dawało mu ograniczoną władzę ustalania płac minimalnych. W aktach ustawowych tego okresu uznano związek choroby i bezrobocia. Lata 1920 i 1934 przynoszą nowe przykłady socjalnej ingerencji państwa w postaci ustaw o bezrobociu. Ustalają one obowiązkowe składki, opłacane po 1/3 przez pracownika, pracodawcę i rząd. Stworzono także system ustawowej pomocy dla ludzi nieobjętych ubezpieczeniem. Świadczenia takie były wypłacane z funduszów rządowych i administrowane przez nowo utworzony Urząd Pomocy Bezrobotnym.W Wielkiej Brytanii. Dużo uwagi poświęca się edukacji. Uważa się, ze oświata jest warunkiem zmian społeczno-gospodarczych i siłą napędową rozwoju. Wielu polityków angielskich widzi w edukacji niewymierny czynnik przyspieszenia cywilizacyjnego i skutecznej konkurencji międzynarodowej.

Doświadczenia brytyjskie historycznie udowodniły tezę o tym, że państwo stanowi potężną siłę wyrównawczą i jest zasadniczym podmiotem kreującym sprawiedliwość społeczną. Jednocześnie zauważono, że dobrobyt nie jest wyłączną zasługą państwa, a usługi socjalne, choć są finansowane przez państwo, to nie zawsze są przez nie właściwie produkowane.

Model Niemiecki- socjalnej gospodarki rynkowej:

Sytuacja społeczno-gospodarcza Niemiec po II wojnie światowej była złożona, gdyż rzutowało na nią szereg czynników politycznych, ekonomicznych i społecznych, tj.:

¦ straty gospodarcze i zniszczenia wojenne,

¦ straty demograficzne wskutek śmierci wielu milionów obywateli,

¦ wielki ruch ludności, czego wyrazem była kwestia 12 min wypędzonych i uciekinierów do czterech stref okupacyjnych,

¦ pozostawanie licznej zbiorowości jeńców niemieckich w ZSRR (do 1955r.) bez kontaktu z ich ojczyzną,

¦ konieczność utrzymania wojsk okupacyjnych w podzielonych Niemczech,

¦ dostawy reparacyjne i restytucyjne,

¦ szok psychiczny ludności związany z klęską III Rzeszy.

Pojęcie „socjalna gospodarka rynkowa" wprowadził A. Muller-Armack, chcąc znaleźć najlepsze określenie dla ustroju, który z jednej strony akceptowałby rynkowe zasady liberalizmu gospodarczego, z drugiej jednak podkreślałby rangę celów społecznych. Koncepcja Muller-Armacka wiązała się z ideą powiązania zasady swobodnego działania na rynku z zasadą wyrównywania społecznego. Jego poglądy były „odnogą" prądu zwanego ordoliberalizmem( nurt zbliżony do liberalizmu, powstal w Niemczech).

Zasady:

-sprawnie działający system finansowy, kształtowanie cen na zasadach rynkowych,

-własność prywatna,

-swoboda zawierania umów,

-pełna odpowiedzialność władz za podejmowane decyzje,

-stałość polityki gospodarczej,

swobodny dostęp do rynku dla wszystkich podmiotów gospodarczych.